Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ.

Παρουσίαση με θέμα: "Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

2 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Η θέση της γυναίκας στο Βυζάντιο ήταν κατώτερη από τη θέση του άνδρα, σύμφωνα με τη βυζαντινή νομοθεσία, καλύτερη όμως από αυτή στην αρχαία Ελλάδα. Σημαντική η συμβολή του Χριστιανισμού σ’ αυτήν την αναβάθμιση. Τα κορίτσια υποχρεώνονταν από πολύ μικρά να παντρευτούν όποιον διάλεγε ο πατέρας τους ή να πάνε σε μοναστήρι. Οι γονείς είχαν υποχρέωση να δίνουν προίκα στις κόρες τους κι αυτός ήταν ένας λόγος για τον οποίο οι φτωχοί εύχονταν να γεννούν αγόρια. Η κόρη μπορούσε να παντρευτεί από τα χρόνια της και την επιλογή την έκανε ο πατέρας της. Μόνον ακραίες συμπεριφορές του συζύγου ήταν νόμιμες αίτιες διαζυγίου. Η γυναίκα γινόταν αρχηγός της οικογένειας μόνον όταν έμενε χήρα. Οι γραμματικές γνώσεις περιορίζονταν συνήθως σε γραφή, ανάγνωση, αριθμητική, ιερή ιστορία και ωδική. Μόνο οι κόρες αριστοκρατικών και πλούσιων οικογενειών μπορούσαν να αποκτήσουν μεγαλύτερη μόρφωση, αν το ενέκριναν οι γονείς τους.

3 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Η γυναίκα ζούσε το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της στο σπίτι. Οι έξοδοι, πάντα με συνοδεία, για την εκκλησία, τα πανηγύρια και το λουτρό, καθώς και οι επισκέψεις σε συγγενικά πρόσωπα, ήταν οι μόνες κοινωνικά αποδεκτές δραστηριότητες της γυναίκας έξω από το σπίτι. Δεν ήταν ευπρεπές να κάθεται στο ίδιο τραπέζι με τους άντρες, παρά μόνο αν ήταν πολύ στενά συγγενικά πρόσωπα. Ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη ήταν οικοδέσποινα και κυρά. Η απόκτηση παιδιών την εξύψωνε.

4 ΑΣΧΟΛΙΕΣ - ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
Η κυριότερη απασχόληση των γυναικών ήταν η εργασία στο σπίτι. Ιδιαίτερα το γνέσιμο και η ύφανση ήταν βασικές ασχολίες για όλες σχεδόν τις γυναίκες, από το πιο φτωχό σπίτι ως τα πλούσια μοναστήρια και το ίδιο το παλάτι. Βυζαντινές γυναίκες στον αργαλειό

5 ΑΣΧΟΛΙΕΣ - ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
Οι γυναίκες των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων δούλευαν στα χωράφια και στα εργαστήρια της οικογένειάς τους. Οι υπόλοιπες ασκούσαν διάφορα επαγγέλματα: γιατρίνες, μαμές, καλλιγράφισσες, ιδιοκτήτριες πλοίων. Και βέβαια, πάρα πολλές βοηθούσαν επαγγελματικά τους συζύγους τους στην ιατρική, στο καπηλειό, στο πανδοχείο. Άλλες, οι λεγόμενες κοινές, ζούσαν στα μιμαρεία(λαϊκά θέατρα) και στα καπηλειά. Τις μεγαλύτερες δυνατότητες συμμετοχής στην οικονομική ζωή είχαν οι χήρες που, αν δεν ξαναπαντρεύονταν, διατηρούσαν το δικαίωμα της κυριότητας και διαχείρισης της οικογενειακής περιουσίας. Πολλές γυναίκες αριστοκρατικής καταγωγής επιδίδονταν επίσης σε έργα ευποιίας, όπως η ίδρυση γηροκομείων, οι δωρεές για την ανέγερση ναών και η εθελοντική εργασία στα νοσοκομεία της εποχής. Μετά τον 11ο αιώνα οι γυναίκες ασχολήθηκαν και με το εμπόριο τροφίμων. Είχαν αρτοποιεία ή πουλούσαν φρούτα και λαχανικά. Αναφέρονται ακόμα και περιπτώσεις που γυναίκες όλων των τάξεων συμμετείχαν σε κοινωνικά ή θρησκευτικά γεγονότα, όπως π.χ. σε δημόσιες διαμαρτυρίες κατά των εικονομάχων αυτοκρατόρων.

6 ΞΕΧΩΡΙΣΤΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΖΩΗ
Δεν ήταν λίγες οι ξεχωριστές προσωπικότητες βυζαντινών γυναικών που έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της δικής τους εποχής αλλά και στο μέλλον του Βυζαντίου, είτε ήταν απλές γυναίκες του λαού, όπως η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, είτε ήταν εξέχουσες εκπρόσωποι της αυτοκρατορικής αυλής ή της αριστοκρατίας, όπως η αυτοκράτειρα Ελένη, η Ιουλιανή Ανικία, η Γάλλα Πλακιδία και άλλες. Χαρακτηριστική η περίπτωση της Άννας Αναχουλτού της Τραπεζούντιας (η Μεγάλη Κομνηνή, αυτοκράτειρα), η όποια ηγήθηκε στη μάχη στον Πόντο στα 1341, κάτι που για την εποχή εκείνη θα ήταν απίθανο για μια γυναίκα της Δύσης. Αναφορές γίνονται επίσης για γυναίκες συνθέτες στην κοσμική μουσική του Βυζαντίου ή ακόμα στην Ψαλτική τέχνη και για συμμετοχή τους στη λατρεία της Εκκλησίας ως διακόνισσες. Περιπτώσεις μορφωμένων γυναικών είναι οι : Άννα Κομνηνή(11ος-12ος αι.), Ζωή Καρβουνοψίνα(10ος αι), Ευδοκία Μακρεμβολίσσα (11ος αι ), Άννα Δαλασσηνή (11ος-12ος αι ), Ειρήνη Δούκαινα (11ος-12ο.σ αι), Θεοδώρα Ραούλαινα (14ος αι ) κ.α., γυναίκες βέβαια της ανώτατης αριστοκρατίας.

7 Ποίημα του Κ. Καβάφη "Άννα Κομνηνή"
«Αλεξιάς»: ιστορικό έργο της Άννας Κομνηνής,  κόρης του αυτοκράτορα Αλέξιου Κομνηνού  Ποίημα του Κ. Καβάφη "Άννα Κομνηνή"

8 Άννα Δαλασσηνή, της Ελένης Αρβελέρ Το άγνωστο Βυζάντιο, 2006
Ποτέ δεν την φαντάστηκε τέτοια τιμή η Δαλασσηνή! Ο γιός της αυτοκράτορας, κι εκείνη να κινεί του Κράτους τα ηνία, στην Πόλη αρχηγός, όσο έλειπε ο Αλέξιος στην μάχη στρατηγός. Περήφανη, σεμνή, σεβάσμια η Άννα, όμως κι αγέρωχη, άτεγκτη, ως βασιλέως μάνα, έκρυψε τη χαρά, που να την κάνει θα μπορούσε, από συγκίνηση να χύσει, δημόσια, ένα δάκρυ, σαν της διάβαζαν το χρυσόβουλλο, που την τοποθετούσε στης Ρωμανίας την αρχή, Δέσποινα απ’ άκρου σ’ άκρη… «Ό,τι δικό μου, και δικό σου», έγραψε ο Κομνηνός, στη μάνα του αφήνοντας την αυτοκρατορία. Ώστε ένα το όνειρό τους, κι ο στόχος τους κοινός. Κι ας έλεγαν, στης Πόλης την αγορά, με μοχθηρία, έξαρχοι των συντεχνιών, μα και συγκλητικοί, ότι από τους Κομνηνούς αρχίζει η ιστορία που έκανε τον θρόνο, καρέκλα οικογενειακή. (Ίσως εξαίρεση ο Ανδρόνικος· όμως κι αυτή περαστική). Άννα Δαλασσηνή, της Ελένης Αρβελέρ Το άγνωστο Βυζάντιο, 2006

9 ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ ΘΕΟΔΩΡΑ (περ. 500-548 μ.Χ.)
ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ ΘΕΟΔΩΡΑ (περ μ.Χ.) Η Θεοδώρα ήταν σύζυγος του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Γεννήθηκε στην Αμμόχωστο. Αν και προερχόταν από τα κατώτατα στρώματα της βυζαντινής κοινωνίας, ανέβηκε στο ψηλότερο σκαλοπάτι της εξουσίας και άσκησε ισχυρή επιρροή στον Ιουστινιανό. Η Θεοδώρα στάθηκε πολύτιμη σύντροφος στο πλευρό του Ιουστινιανού. Με την αποφασιστική στάση της τον εμψύχωσε στα γεγονότα της Στάσης του Νίκα και τον απέτρεψε από την ιδέα να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη.

10 ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ ΘΕΟΔΩΡΑ (περ. 500-548 μ.Χ.)
ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ ΘΕΟΔΩΡΑ (περ μ.Χ.) Ήταν πάντα αφοσιωμένη στους φίλους της, όπως ο στρατηγός Ναρσής, δεν συγχωρούσε όμως όσους θεωρούσε απειλή για την επιρροή της. Θύμα της ήταν ο Ιωάννης Καππαδόκης, ο οποίος παρά τις ικανότητές του και τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στο αυτοκρατορικό ταμείο έχασε το 541 τη θέση του. Σ' αυτήν αποδίδονται διατάξεις της νομοθεσίας του Ιουστινιανού υπέρ των γυναικών, όπως αυτή που απαγόρευε την πώληση προικώων ακινήτων. Επίσης, της αποδίδεται η ίδρυση ενός οίκου για πρώην εταίρες. Η Θεοδώρα πέθανε το 548 μ.Χ και τάφηκε στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων . Το μονόγραμμά της είναι χαραγμένο στα κιονόκρανα της Αγίας Σοφίας.

11 Η ΚΑΣΣΙΑΝΗ Η΄ ΚΑΣ(Σ)ΙΑ Η΄ ΕΙΚΑΣΙΑ Η΄ ΙΚΑΣΙΑ
Η ΚΑΣΣΙΑΝΗ Η΄ ΚΑΣ(Σ)ΙΑ Η΄ ΕΙΚΑΣΙΑ Η΄ ΙΚΑΣΙΑ 

12 Η ΚΑΣΣΙΑΝΗ Η΄ ΚΑΣ(Σ)ΙΑ Η΄ ΕΙΚΑΣΙΑ Η΄ ΙΚΑΣΙΑ
Η ΚΑΣΣΙΑΝΗ Η΄ ΚΑΣ(Σ)ΙΑ Η΄ ΕΙΚΑΣΙΑ Η΄ ΙΚΑΣΙΑ  Γεννήθηκε μεταξύ του 805 και του 810 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν γόνος φεουδαρχικής οικογένειας. Έλαβε μέρος στην τελετή επιλογής νύφης για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, την οποία είχε οργανώσει η μητριά του Ευφροσύνη . Εκείνος, θαμπωμένος από την ομορφιά της Κασσίας, την πλησίασε και της είπε: - «Ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα», δηλαδή «Από μία γυναίκα ήρθαν στον κόσμο τα κακά [πράγματα]», αναφερόμενος στην αμαρτία και τις συμφορές που προέκυψαν από την Εύα. Η Κασσία, ετοιμόλογη, του απάντησε: - «Αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα» «Και από μία γυναίκα [ήρθαν στον κόσμο] τα καλά [πράγματα]», αναφερόμενη στην ελπίδα της σωτηρίας από την ενσάρκωση του Χριστού μέσω της Παναγίας . Ο εγωισμός του Θεόφιλου τραυματίστηκε με αποτέλεσμα να απορρίψει την Κασσιανή και να επιλέξει τη Θεοδώρα από την Παφλαγονία της Μικράς Ασίας για σύζυγό του.

13 ΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ
ΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ  Η Κασσιανή έγινε τελικά Αγία και η μνήμη της τιμάται από την εκκλησία στις 7 Σεπτεμβρίου. Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή, την σήν αισθομένη Θεότητα μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν, οδυρομένη μύρα σοι προ του ενταφιασμού κομίζει.  Οίμοι! λέγουσα, οτι νύξ μοι υπάρχει, οίστρος ακολασίας, ζοφώδης τε και ασέληνος ερως της αμαρτίας.  Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων, ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ κάμφθητί μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας, ο κλίνας τους ουρανούς τη αφάτω σου κενώσει.  Καταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας, αποσμήξω τούτους δε πάλιν τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις ων εν τω Παραδείσω Εύα το δειλινόν κρότον τοις ώσιν ηχηθείσα, τω φόβω εκρύβη.  Αμαρτιών μου τα πλήθη και κριμάτων σου αβύσσους τις εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου; Μη με την σήν δούλην παρίδης, Ο αμέτρητον έχων το έλεος. 

14 Η ΠΑΛΛΑΚΕΙΑ Στους Βυζαντινούς χρόνους συνηθιζόταν η παλλακεία. Ως παλλακεία ορίζονται διάφορες μορφές διαπροσωπικών διαρκών σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων, που όμως δε συνιστούν γάμο κάτι που οφείλεται συνήθως σε διαφορά κοινωνικής θέσης ή οικονομικής κατάστασης. Στο πλαίσιο του βυζαντινορωμαϊκού δικαίου, ως παλλακεία ορίζεται η σταθερή συμβίωση και συγκατοίκηση ενός άνδρα και μιας γυναίκας, από την οποία όμως συμβίωση λείπει η γαμική διάθεση. Πολλές φορές ο άνδρας έφερνε την παλλακή μέσα στο σπίτι, ισχυριζόμενος πως την έπαιρνε χάριν «παιδοποιίας». Παλλακίδες ήταν κατά κανόνα δούλες ή απελεύθερες, άσημες και φτωχές γυναίκες, καμιά φορά όμως και ευγενείς. Πρόκειται για τον «άγαμο γάμο», όπως τον χαρακτήριζαν.  Φαίνεται δε ότι, αν και η παλλακεία αφορούσε κυρίως στα μεσαία και κατώτερα στρώματα, το φαινόμενο δεν ήταν άγνωστο ούτε στην αριστοκρατία.

15 ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ – ΚΑΛΛΩΠΙΣΜΟΣ
Οι Βυζαντινοί αγαπούσαν τα πολυτελή μεταξωτά και λινά ακριβά υφάσματα και τα κοσμήματα. Βασικό ένδυμα για άντρες και γυναίκες ήταν η τουνίκα (μακρύς χιτώνας με πολλές πτυχώσεις). Οι γυναίκες επάνω από το χιτώνα φορούσαν μανδύα (ιμάτιο) με μακριά, φαρδιά μανίκια που κάλυπταν και το κεφάλι. Επίσης, ζώνη στη μέση. Στις γυναίκες συνήθως τα μαλλιά ήταν κατσαρωμένα στο μέτωπο, χωρισμένα στη μέση σε χωρίστρα και συγκρατούμενα στον αυχένα με χτένια από ελεφαντόδοντο ή με μια ταινία από λινό ύφασμα, κι έπεφταν σα καταρράκτης στα αυτιά. Συχνά τα έβαφαν . Το μακιγιάζ είχε πολύ διαδοθεί. Έβαφαν με ένα πινέλο μαύρα τα βλέφαρά τους. Τα φρύδια τα έφτιαχναν λεπτά. Το ρουζ των χειλιών εμφανίστηκε κάπως αργά, στην εποχή των Παλαιολόγων. Χρησιμοποιούνταν επίσης πολύ τα αρώματα. Τέλος, τα κοσμήματα φορούνταν τόσο από γυναίκες (π.χ φορούσαν περιδέραια στο μέτωπο, δακτυλίδια σκουλαρίκια, βραχιόλια κλπ) όσο κι από άντρες.

16 ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ Στα 1000 χρόνια που διήρκεσε το Βυζάντιο, η κοσμηματοποιία οπωσδήποτε άλλαξε πολλές μόδες. Γενικά, τα περισσότερα κοσμήματα που συνηθίζονταν ήταν οι καρφίτσες, τα σκουλαρίκια, τα δαχτυλίδια και τα βραχιόλια. Η μόδα φυσικά ξεκινούσε πάντα από την Κωνσταντινούπολη και μάλιστα από τις κυρίες του παλατιού. Από τον 4ο ως τον 7ο αιώνα κυριαρχεί η θεματολογία των ρωμαϊκών κοσμημάτων, δηλαδή θέματα από την φύση με διάφορα γεωμετρικά μοτίβα. Μετά εμφανίστηκαν τα Χριστιανικά θέματα όπως το χριστόγραμμα, ο σταυρός και το παγώνι, σύμβολο του παραδείσου. Οι πολύτιμοι λίθοι έχουν χρησιμοποιηθεί σε όλες τις περιόδους. Πιο συχνά συναντάμε την «διάτρηση» και την «συρμάτινη τέχνη», αλλά η πιο διαδομένη διακοσμητική τέχνη είναι το σμάλτο.

17 ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ

18 ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΚΡΙΤΙΔΟΥ ΜΑΡΙΝΑ ΑΚΡΙΤΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ ΒΟΥΡΤΣΑΚΗΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ