Φοροδιαφυγή και κοινωνική δικαιοσύνη Μάνος Ματσαγγάνης Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΕΛΙΑΜΕΠ, ΙΟΒΕ, Kantor & Κίνηση Πολιτών Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2011 Πολεμικό.

Παρουσίαση με θέμα: "Φοροδιαφυγή και κοινωνική δικαιοσύνη Μάνος Ματσαγγάνης Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΕΛΙΑΜΕΠ, ΙΟΒΕ, Kantor & Κίνηση Πολιτών Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2011 Πολεμικό."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Φοροδιαφυγή και κοινωνική δικαιοσύνη Μάνος Ματσαγγάνης Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ΕΛΙΑΜΕΠ, ΙΟΒΕ, Kantor & Κίνηση Πολιτών Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2011 Πολεμικό Μουσείο

2 2 περιεχόμενα 1.έκταση της σκιώδους οικονομίας 2.διανεμητικές επιδράσεις της φοροδιαφυγής 3.επιδράσεις της κρίσης

3 3 1.έκταση της σκιώδους οικονομίας 2.διανεμητικές επιδράσεις της φοροδιαφυγής 3.επιδράσεις της κρίσης

4 σκιώδης οικονομία ≠ φοροδιαφυγή IIIIIIIV Ι: δραστηριότητες που φορολογούνται αλλά δεν καταγράφονται στους Εθνικούς Λογαριασμούς λόγω καθυστερήσεων ή λαθών II: δραστηριότητες που δεν φορολογούνται και δεν καταγράφονται στους Εθνικούς Λογαριασμούς III: δραστηριότητες που καταγράφονται στους Εθνικούς Λογαριασμούς αλλά δεν φορολογούνται IV: φορολογητέα ύλη που προέρχεται από δραστηριότητες παρελθόντων ετών που δεν φορολογείται

5 φοροδιαφυγή ≠ φοροαποφυγή Schneider F. (2011) The Shadow Economy and Shadow Economy Labor Force: What Do We (Not) Know?

6 μέγεθος της σκιώδους οικονομίας  Ελλάδα 25-28% ΑΕΠ  Ιταλία 22-26%  Γερμανία 15-17%  ΗΠΑ 7-8% Schneider F. (2011) The Shadow Economy and Shadow Economy Labor Force: What Do We (Not) Know?

7 σκιώδης οικονομία και φοροδιαφυγή στην Ελλάδα  άλλες μελέτες οδηγούν σε μεγαλύτερες εκτιμήσεις  Τάτσος (2001): 31-37% ΑΕΠ, 1982-1997  Κανελλόπουλος και συν. (1995): 35%, 1988  Βαβούρας και συν. (1995): 25-32%, 1982-1988  υποδηλούμενο μέγεθος φοροδιαφυγής  αναγωγή: φόροι = 21% ΑΕΠ => φοροδιαφυγή = 5-6% ΑΕΠ  (όμως: σκιώδης οικονομία ≠ φοροδιαφυγή)  ΟΟΣΑ (2011): «If Greece collected its VAT, social security contributions and corporate income tax with the average efficiency of OECD countries, tax revenues could rise by nearly 5% of GDP»

8 8 1.έκταση της σκιώδους οικονομίας 2.διανεμητικές επιδράσεις της φοροδιαφυγής 3.επιδράσεις της κρίσης

9 9 δηλωθέν εισόδημα ≠ πραγματικό ΦΕΦΠ 2009  φορολογούμενοι με δηλωθέντα εισοδήματα €0 και €1 έως €10.500 (γενικό αφορολόγητο όριο) ως ποσοστό του συνόλου ανά ομάδα επαγγέλματος: δηλωθέν εισόδημα €0€1 - €10.500 μισθωτοί0,0%35,9% συνταξιούχοι0,057,4 ελεύθεροι επαγγελματίες0,437,6 έμποροι κ.ά.5,743,9 εισοδηματίες68,423,8 γεωργοί κ.ά.0,190,6 ΣΥΝΟΛO15,0%42,7%

10 ποιος ωφελείται από τη φοροδιαφυγή;  πρόσφατη μελέτη  ΦΕΦΠ 2005  0,5% φορολογικών δηλώσεων  βάση σύγκρισης: ΕΟΠ 2005  συντηρητική εκτίμηση  αποκρυπτόμενο εισόδημα ως ποσοστό του πραγματικού  συνολικός πληθυσμός: 9,9%  πλουσιότερο 10% : 14,7%  πλουσιότερο 1%: 23,6% Matsaganis M. & Flevotomou M. (2010) Distributional implications of tax evasion in Greece. Hellenic Observatory, LSE

11 αποκρυπτόμενο εισόδημα ανά επίπεδο εισοδήματος εισόδημα που αποκρύπτεται ως % του πραγματικού εισοδήματος (ανά δεκατημόριο εισοδήματος) δεκατημόριο:% 1 - φτωχότερο 10% πληθυσμού9,9 210,4 311,2 45,1 55,7 67,0 77,9 87,3 96,8 10 - πλουσιότερο 10% πληθυσμού14,7 πλουσιότερο 1% πληθυσμού23,6 ΣΥΝΟΛΟ9,9 Matsaganis M. & Flevotomou M. (2010) Distributional implications of tax evasion in Greece. Hellenic Observatory, LSE

12 αποκρυπτόμενο εισόδημα ανά πηγή εισοδήματος εισόδημα που αποκρύπτεται ως ποσοστό του πραγματικού εισοδήματος (ανά πηγή εισοδήματος) πηγή:% μισθοί0,6 συντάξεις0,0 γεωργικές δραστηριότητες52,9 ελεύθερο επάγγελμα και περιουσία24,4 ΣΥΝΟΛΟ9,9 Matsaganis M. & Flevotomou M. (2010) Distributional implications of tax evasion in Greece. Hellenic Observatory, LSE

13 διανεμητικές επιδράσεις της φοροδιαφυγής Matsaganis M. & Flevotomou M. (2010) Distributional implications of tax evasion in Greece. Hellenic Observatory, LSE  εάν δεν υπήρχε φοροδιαφυγή (ΦΕΦΠ μόνο)  φορολογικά έσοδα: +35%  ανισότητα: από -3% (Gini) έως -9% (Theil)  προοδευτικότητα φορολογίας: από +12% (Kakwani) έως +27% (Reynolds-Smolensky)

14 14 1.έκταση της σκιώδους οικονομίας 2.διανεμητικές επιδράσεις της φοροδιαφυγής 3.επιδράσεις της κρίσης

15 15 ΦΕΦΠ 2011 έναντι ΦΕΦΠ 2010 μεταβολή δηλωθέν εισόδημαφόρος μισθωτοί+1,9%+0,5% συνταξιούχοι+7,0+4,9 ελεύθεροι επαγγελματίες+0,2-2,1 έμποροι κ.ά.-3,8-11,6 εισοδηματίες+3,2-2,5 γεωργοί κ.ά.+3,0+1,1 ΣΥΝΟΛO+2,3%-1,2%

16 16 ΦΕΦΠ 2011 έναντι ΦΕΦΠ 2009 μεταβολή δηλωθέν εισόδημαφόρος μισθωτοί+7,6%+5,9% συνταξιούχοι+14,1+17,9 ελεύθεροι επαγγελματίες+7,8+1,0 έμποροι κ.ά.-3,7-16,7 εισοδηματίες+8,7+1,4 γεωργοί κ.ά.+5,7+6,7 ΣΥΝΟΛO+7,4%-3,0%

17 η φοροδιαφυγή και η κρίση  αυξήθηκε η φοροδιαφυγή τα τελευταία χρόνια;  μείωση εισοδημάτων: μεγαλύτερο κίνητρο αλλά και μικρότερα περιθώρια (μείωση φορολογητέας ύλης)  αποτελεσματικότητα φορολογικής διοίκησης (;)  μεταβολές συμπεριφοράς (;)