Κοινωνικοπολιτισμικές όψεις της σύγχρονης εκπαίδευσης

Παρουσίαση με θέμα: "Κοινωνικοπολιτισμικές όψεις της σύγχρονης εκπαίδευσης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κοινωνικοπολιτισμικές όψεις της σύγχρονης εκπαίδευσης
Περίγραμμα μαθήματος

2 Σκοπός του μαθήματος αυτού είναι η θεώρηση των κοινωνικών και πολιτισμικών επιδράσεων που ασκούνται στην εκπαίδευση, η επισήμανση του ρόλου των κοινωνικών σπουδών στο πλαίσιο αυτό και η εστίαση στη μεθοδολογία της διδασκαλίας τους. Το μάθημα αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη μέσα σε ένα περιβάλλον έντονων κοινωνικών και πολιτισμικών αλλαγών να δοθεί έμφαση στη διδασκαλία των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών στην εκπαίδευση και παρέχει στους φοιτητές τις αναγκαίες γνώσεις για να σχεδιάζουν, εφαρμόζουν και αξιολογούν σχετικές δραστηριότητες στο δημοτικό σχολείο.

3 Ενδεικτικές θεματικές ενότητες του μαθήματος 1
Ενδεικτικές θεματικές ενότητες του μαθήματος 1.Το σχολείο μέσα σε μια κοινωνία που αλλάζει. Ο σύνθετος ρόλος του εκπαιδευτικού. 2.Τοπικές και υπερτοπικές πολιτισμικές επιδράσεις στην εκπαίδευση. 3.Το σχολείο ως κοινωνικός θεσμός και φορέας πολιτισμού. 4.Τα μαθήματα κοινωνικών σπουδών (Ιστορία, Θρησκευτικά, Κοινωνική-Πολιτική Αγωγή, Μελέτη Περιβάλλοντος κ.ά.) ως μέσα διαμόρφωσης κοινωνικών και πολιτισμικών ταυτοτήτων.

4 5. Οριοθέτηση και σκοποθεσία των κοινωνικών σπουδών στην εκπαίδευση
5.Οριοθέτηση και σκοποθεσία των κοινωνικών σπουδών στην εκπαίδευση. Η ένταξή τους στα προγράμματα σπουδών και η διδασκαλία τους στο δημοτικό σχολείο. 6. Αρχές, μέθοδοι και μορφές διδασκαλίας των κοινωνικών σπουδών. 7. Η κατανόηση του εαυτού από το παιδί σχολικής ηλικίας και η ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων με τους άλλους. 8. Το παιδί ως μέλος κοινωνικών ομάδων και σχηματισμών, ως αναπτυσσόμενος πολίτης και οι εμπειρίες του από την κοινωνική, οικονομική και πολιτική οργάνωση του βίου. 9. Η αποδοχή και ο σεβασμός της διαφορετικότητας των ανθρώπων.

5 10. Τρόποι διδακτικής προσέγγισης στοιχείων (ιστορικά γεγονότα, θρησκευτικές εορτές, επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά) που συμβάλλουν στη συγκρότηση του συνειδητοποιημένου πολίτη. 11. Ευαισθητοποίηση σε θέματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή (αγωγή ειρήνης, προστασία περιβάλλοντος, αγωγή υγείας). 12. Η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας και οι εφαρμογές τους και οι αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων 13. Εξάσκηση των φοιτητών στο σχεδιασμό της διδασκαλίας σχετικών ενοτήτων με βάση ολιστικές διαθεματικές προσεγγίσεις.

6 Εγχειρίδια του μαθήματος: 1. Ελευθεράκης, Θ. & Οικονομίδης, Β
Εγχειρίδια του μαθήματος: 1. Ελευθεράκης, Θ. & Οικονομίδης, Β. (2018), Κοινωνιολογία και Παιδαγωγική της Δημοκρατίας και των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων. Αθήνα: Διάδραση Τριλιανός, Αθ. (2013). Μεθοδολογία της διδασκαλίας. Αθήνα:Διάδραση ) Οι φωτοτυπίες που θα διανεμηθούν από τον διδάσκοντα κατά τη διάρκεια των παραδόσεων. 4) Οι δημοσιεύσεις που θα αναρτηθούν στο eclass του μαθήματος.

7 Τρόπος Εξέτασης: Για εξέταση του μαθήματος θα εφαρμοστεί ο συνδυασμός γραπτών εξετάσεων και προσθετικής εργασίας. Η εργασία συνίσταται στο σχεδιασμό ενός προγράμματος διδασκαλίας σε διδακτική ενότητα που προέρχεται από το χώρο των Κοινωνικών Σπουδών με βάση τη διαθεματική προσέγγιση. Για τον τελικό βαθμό του μαθήματος θα συνυπολογιστούν ο βαθμός της γραπτής εξέτασης με εκείνον της εργασίας κατά το ακόλουθο εύρος: Κλίμακα βαθμολογίας γραπτής εξέτασης: 0 – 10, Κλίμακα βαθμολογίας εργασίας: 0 – 3. Παράδειγμα: Βαθμός γραπτής εξέτασης 5 + Βαθμός εργασίας 2 = Τελικός βαθμός μαθήματος 7.

8 Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο 
Οι συνθήκες άσκησης του επαγγέλματος  - Αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών άσκησης του επαγγέλματος: λειτούργημα ή επάγγελμα; - Ο εκπαιδευτικός δεν είναι πλέον ούτε ο μοναδικός ούτε ο κύριος φορέας γνώσεων και αγωγής του μαθητή. - Η πολυπλοκότητα των κοινωνιών: 1. Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. 2. Πολιτισμική παγκοσμιοποίηση. 3. Σχετικοποίηση καθιερωμένων αξιών. 4. Κατακτήσεις των επιστημών. 5. Κυριαρχία της τεχνολογίας, 6. Ανάγκες της αγοράς. 7. Ανεπάρκεια της οικογένειας ως φορέα αγωγής.

9 8. Έντονα προβλήματα συμπεριφοράς και πειθαρχίας των παιδιών.
9. Απαιτήσεις της οικογένειας από το σχολείο και τον εκπαιδευτικό. 10. Ενδυνάμωση του ρόλου των γονέων στη συνεργασία με το σχολείο. 11. Έντονες διαφοροποιήσεις των σχολικών ομάδων κυρίως κατά τα πολιτισμικά, εθνικά, θρησκευτικά, γλωσσικά τους χαρακτηριστικά. 12. Ανάγκη ενίσχυσης των ανθρωπιστικών αξιών, καθολικής ανάπτυξης του προσώπου, και υποστήριξης της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, του σεβασμού της ζωής και της αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπου. 13. Οικολογική ευαισθητοποίηση. 14. Διαμόρφωση του πολίτη του κόσμου, που ζει σε ευρύτερα διακρατικά σύνολα.

10 Ο πολλαπλός ρόλος του εκπαιδευτικού:
- φορέας πνευματικής αποστολής, - μεταδότης γνώσεων, - ειδικός για τη διδασκαλία και μάθηση, - παιδαγωγός, - δημόσιος υπάλληλος, - μεταρρυθμιστής της κοινωνίας, - διαμορφωτής ελεύθερων, καλλιεργημένων προσώπων και υπεύθυνων πολιτών, - κοινωνικό πρότυπο για τους άλλους, αλλά και άνθρωπος με ιδιωτική ζωή

11 Ο εκπαιδευτικός στον χώρο του σχολείου και της κοινωνίας
- Υποβοηθάει και ενθαρρύνει τους μαθητές σε όλες τις δραστηριότητες της σχολικής ζωής. Σέβεται την προσωπικότητα και τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μαθητή, αναπτύσσει διαπροσωπικές σχέσεις μαζί τους. - Δημιουργεί κατάλληλη παιδαγωγική ατμόσφαιρα για μάθηση, κατάλληλη διευθέτηση χώρου και υλικού, οργάνωση μορφωτικών καταστάσεων, περιβάλλοντος μάθησης, επιλογή κατάλληλων στόχων, δραστηριοτήτων, μεθόδων. Διαμορφώνει ατμόσφαιρα ελευθερίας, δημοκρατίας, αλληλοσεβασμού και αλληλοαποδοχής μεταξύ των μελών της σχολικής ομάδας. - Προσπαθεί να δίνει ιδέες και δυνατότητες για ανάπτυξη ιδεών στους μαθητές, να τους ενθουσιάζει και να τους προκαλεί με νέες, διαφορετικές δράσεις.

12 - Παρωθεί τους μαθητές σε τρόπους κατάκτησης της γνώσης με βάση τα δικά τους ενδιαφέροντα, τους προσωπικούς τους ρυθμούς, τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών, τη διερεύνηση και την ανακάλυψη του νέου. - Βοηθάει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών μέσα από συζητήσεις, παράθεση επιχειρημάτων, και ταυτόχρονα στην ανάπτυξη της κοινής λογικής και του ρεαλισμού σε σύνδεση με το συναίσθημα, τη φαντασία, την ανακάλυψη της ομορφιάς και της αγάπης για τον άνθρωπο και τον κόσμο. - Αναστοχάζεται συνεχώς το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης της τάξης, στυλ εξουσίας (αυταρχικό, αδιάφορο, δημοκρατικό) που εφαρμόζει. - Καθοδηγεί άμεσα και έμμεσα τους μαθητές ανάλογα με τις ανάγκες τους, τις απαιτήσεις της διδασκαλίας.

13 - Δεν επιβάλλει δικά του πρότυπα (π. χ
- Δεν επιβάλλει δικά του πρότυπα (π.χ. γλωσσικής, καλλιτεχνικής έκφρασης), σέβεται, παρατηρεί, ερμηνεύει τους τρόπους έκφρασης των μαθητών. - Διδάσκει με το παράδειγμά του (π.χ. συμπεριφορά, γλώσσα). - Δίνει απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις με τρόπο αληθινό, εύληπτο, πειστικό, όχι απόλυτο. - Αντιμετωπίζει με υπευθυνότητα, αγάπη, επιστημονικότητα προβληματικές καταστάσεις (π.χ. παιδιά ντροπαλά, ευσυγκίνητα, ανήσυχα, αλλοδαπά, με ειδικές ανάγκες). Βοηθάει τους μαθητές να αντιμετωπίζουν τις μεταξύ τους εντάσεις με πνεύμα καταλλαγής, διαλόγου, ενσυναίσθησης και ευθυκρισίας. - Ωθεί τους μαθητές να σκέπτονται τον συνάνθρωπο, τα άλλα έμβια όντα, τον κόσμο που μας περιβάλλει πέρα από το μικρόκοσμο της κοινωνικής τους ζωής:επισήμανση και προβληματισμός για τα παγκόσμια προβλήματα. - Συνεργάζεται με γονείς, συναδέλφους, κοινότητα.

14 - Διενεργεί τον αναστοχασμό και την αυτοαξιολόγησή του σε καθημερινή βάση και χρησιμοποιεί τα «πορίσματά» του για τη βελτίωση της διδακτικής του ικανότητας, της παιδαγωγικής του συγκρότησης και της εκπαιδευτικής του ταυτότητας. - Χαρακτηριστικά του καλού εκπαιδευτικού: αγάπη για παιδιά και εργασία, ευρεία μόρφωση, επιστημονική παιδαγωγική κατάρτιση, συναισθηματική σταθερότητα και ωριμότητα, συνεργατικότητα, ανεκτικότητα, παιδαγωγικό τακτ, αίσθηση του χιούμορ, διαρκής ενημέρωση. - Ενημερώνεται διαρκώς για τις νέες κατακτήσεις των επιστημών και ειδικότερα των επιστημών που τον αφορούν καίρια στην εργασία του. Η ανάγκη για επιμόρφωση, μετεκπαίδευση και η επιθυμία για μεταπτυχιακές σπουδές μπορούν να υπάρχουν και να ικανοποιούνται στο μέτρο του δυνατού, αλλά να μην αναστέλλουν τις προσπάθειες αυτομόρφωσης.

15 - Διατυπώνει θέσεις για τα ζητήματα της εκπαίδευσης και της κοινωνίας, στηριγμένες σε σαφή γνώση των σχετικών θεμάτων και πειστικά επιχειρήματα, χωρίς να γίνεται φερέφωνο των άλλων. - Διεκδικεί από την Πολιτεία, την Τοπική Αυτοδιοίκηση και όσους εμπλέκονται στη λειτουργία του σχολείου, τη λογική και δίκαιη κάλυψη των αναγκών του σχολείου. - Γνωρίζει καλά τη νομοθεσία που διέπει την επαγγελματική του ιδιότητα, ώστε να μπορεί αφενός να τηρεί τις υποχρεώσεις του αφετέρου να διεκδικεί τα δικαιώματά του με πειθώ και αυτοσεβασμό. - Προσπαθεί να γνωρίσει καλά το κοινωνικό πλαίσιο του σχολείου του με τις ιδιατερότητες και τις ιδιομορφίες του. - Διαμορφώνει καλές σχέσεις με την τοπική κοινότητα ώστε να την κατανοήσει καλύτερα, να υπάρξει αλληλοαποδοχή και αλληλοϋποστήριξη.

16 Οριοθέτηση και σκοποθεσία των κοινωνικών σπουδών στην Εκπαίδευση
Οριοθέτηση και σκοποθεσία των κοινωνικών σπουδών στην Εκπαίδευση. Η ένταξή τους στα αναλυτικά προγράμματα και η διδασκαλία τους στο δημοτικό σχολείο. Κοινωνικές Σπουδές: δέσμη μαθημάτων και θεμάτων που στηρίζονται στη διδακτική αξιοποίηση των γνωστικών περιεχομένων των κοινωνικών επιστημών. Κοινωνικές Επιστήμες: Ψυχολογία, Οικονομική Επιστήμη, Κοινωνιολογία, Πολιτική Επιστήμη, Γεωγραφία, Ιστορία. Ανθρωπολογία. Διαφοροποίηση των όρων «Κοινωνικές Επιστήμες» (Social Sciences) και «Κοινωνικές Σπουδές» (Social Studies).

17 Σύνδεση των Κοινωνικών Σπουδών με τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Humanities): Φιλοσοφία, Φιλολογία, Λαογραφία, Θεολογία. Σύνδεση των Κοινωνικών Σπουδών με τις Θετικές Επιστήμες (Science): Φυσική, Βιολογία, Χημεία, Ιατρική. Σκοπός της Διδασκαλίας των Κοινωνικών Σπουδών: Ο πολιτισμικός εγγραμματισμός των παιδιών και η καλλιέργεια των αναγκαίων εκείνων γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων που θα τα βοηθήσουν να αναπτυχθούν ως ευαισθητοποιημένοι, κριτικοί, δημοκρατικοί και ενεργοί πολίτες. Πρβλ.: «Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική Αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες» Σύνταγμα της Ελλάδας, (2001), Αρ.16,2

18 Επιμέρους έννοιες των Κοινωνικών Επιστημών που μπορούν να αναπτυχθούν στα παιδιά μέσω της διδασκαλίας των κοινωνικών σπουδών στην Προσχολική και Δημοτική Εκπαίδευση: ταυτότητα – διαφορά, πολιτισμός, περιβάλλον, αλληλεξάρτηση, ενσυναίσθηση, έθνος, κράτος, λήψη αποφάσεων, έλλειψη αγαθών, παροχή υπηρεσιών, επαγγέλματα, μεταβολή/αλλαγή, τεχνολογία.

19 Αναλυτικό Πρόγραμμα (Α.Π.)
Α. Π. : Το επίσημο νομικό κείμενο που καθορίζει τα μορφωτικά αγαθά (διδακτέα ύλη), τους γενικούς σκοπούς διδασκαλίας και συνήθως περιέχει διδακτικές, μεθοδολογικές οδηγίες και διαδικασίες αξιολόγησης της διδασκαλίας και μάθησης. Παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη κατά τη σύνταξη του Α.Π. : οι ανάγκες του παιδιού, η πρόοδος σε όλες τις επιστήμες, τα πορίσματα Διδακτικής και Ψυχολογίας, οι ανάγκες της κοινωνίας, η παράδοση της χώρας, το παγκόσμιο περιβάλλον κ.ά.

20 Είδη Αναλυτικών Προγραμμάτων:
Οι σκοποί του Α.Π. οδηγούν στην πραγματοποίηση του σκοπού της εκπαίδευσης, ο οποίος καθορίζεται από το Σύνταγμα. Είδη Αναλυτικών Προγραμμάτων: Α) Τα Παραδοσιακά Α.Π.: αποτελούν ένα διάγραμμα μαθημάτων, που περιλαμβάνει τους γενικούς σκοπούς κάθε μαθήματος, τη διδακτέα ύλη, τη χρονική διάρκειά της, και διάφορες άλλες δραστηριότητες για τους μαθητές.

21 Β)Τα Curriculum: Ένας πλήρης οδηγός διδασκαλίας, ένα προγραμματισμένο σχέδιο μάθησης που περιλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία (μέθοδος, μορφή, πορεία διδασκαλίας, εποπτικά μέσα, διδακτέα ύλη) που θεωρούνται απαραίτητα για να εκπληρώνεται ο σκοπός της διδασκαλίας και να αξιολογείται ο βαθμός επίτευξής του. Γ) Αναλυτικά Προγράμματα με τη μορφή Curriculum: Συνδυασμός Παραδοσιακών Α.Π. και Curriculum, με κύρια χαρακτηριστικά τους διατυπωμένους με ακρίβεια στόχους μάθησης, τη διαρκώς αναμορφούμενη διδακτέα ύλη, την παροχή μεθοδολογικών υποδείξεων, και τον έλεγχο της επίτευξης των στόχων.

22 Κρυφό Αναλυτικό Πρόγραμμα
Προσδιορίζει τη μορφή και άσκηση εξουσίας στην τάξη, την παιδαγωγική ατμόσφαιρα, την ποιότητα των σχέσεων μεταξύ του νηπίου των άλλων νηπίων και του νηπιαγωγού και όλες τις μη σκόπιμες και μη προγραμματισμένες επιδράσεις που δέχεται ο μαθητής στο σχολείο.

23 Μέθοδοι διδασκαλίας Μέθοδος διδασκαλίας: το σύνολο των προγραμματισμένων ενεργειών και δραστηριοτήτων, οι οποίες αποσκοπούν στην επίτευξη των επιδιωκόμενων διδακτικών στόχων με τη βοήθεια μέσων διδασκαλίας και την εφαρμογή συγκεκριμένων τακτικών, τεχνικών, διαδικασιών, μορφών και αρχών διδασκαλίας, οι οποίες μπορεί να επαναληφθούν και κατά τη διδασκαλία άλλων αντικειμένων. Η μέθοδος αποτελεί ένα οργανωμένο σύστημα διδακτικών δραστηριοτήτων που χρησιμοποιούνται από τον εκπαιδευτικό προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της διδασκαλίας. Η μέθοδος διδασκαλίας μπορεί να δηλώνει τον τρόπο επεξεργασίας του διδακτικού αντικειμένου ή και συνολικά τη δραστηριότητα που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της διαδικασίας διδασκαλίας και μάθησης.

24 Επαγωγική ή συνθετική μέθοδος διδασκαλίας
Πορεία από το μέρος στο όλον, από το ειδικό στο γενικό, από την εμπειρία στη θεωρία, από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο, από την επεξεργασία επιμέρους στοιχείων στη διατύπωση γενικών όρων, κανόνων, αρχών. Π.χ. Μέσα μεταφοράς: επεξεργασία καθενός ξεχωριστά, εντοπισμός των κοινών τους στοιχείων και χαρακτηριστικών και απόδοση γενικών όρων και κανόνων. Απαγωγική ή παραγωγική ή αναλυτική μέθοδος διδασκαλίας Πορεία από το όλον στο μέρος, από το γενικό στο ειδικό, από την θεωρία στην εμπειρία από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο, από την επεξεργασία γενικών όρων, κανόνων, αρχών στη διαπίστωση των επιμέρους εφαρμογών τους. Π.χ. Μέσα μεταφοράς: διατύπωση και επεξεργασία γενικών-κοινών χαρακτηριστικών στον εντοπισμό των επιμέρους εφαρμογών τους κατά περίπτωση καθενός μέσου ξεχωριστά.

25 Αναλυτικοσυνθετική μέθοδος διδασκαλίας
Συνδυασμός της επαγωγικής με την απαγωγική με εμφάνιση των χαρακτηριστικών καθεμιάς από τις προηγούμενες μεθόδους σε διαφορετικές φάσεις της διδασκαλίας. Αρχίζει απαγωγικά/παραγωγικά από την επεξεργασία γενικών αρχών, οδηγείται στον εντοπισμό τους σε επιμέρους εξειδικεύσεις και συνεχίζεται επαγωγικά/συνθετικά ανασυνθέτοντας τα επιμέρους σε ένα υψηλότερο επίπεδο γνωστικών απαιτήσεων. Μέσα μεταφοράς: διατύπωση και επεξεργασία γενικών-κοινών χαρακτηριστικών στον εντοπισμό των επιμέρους εφαρμογών τους κατά περίπτωση καθενός μέσου ξεχωριστά. Επαναπροσέγγιση των σχετικών γενικών όρων με μεγαλύτερη πληρότητα λόγω εντοπισμού των επιμέρους εφαρμογών τους και διερεύνηση της δυνατότητας εφαρμογής τους και σε άλλα συγγενή πεδία (μέσα επικοινωνίας).

26 Διδακτικές Αρχές στη διδασκαλία των Κοινωνικών Σπουδών
Η εφαρμογή τους κατά τη μεθόδευση και ανάπτυξη θεμάτων που ανήκουν στις Κοινωνικές Σπουδές υποβοηθά την επίτευξη των στόχων διδασκαλίας και μάθησης. Αρχή της παιδοκεντρικότητας: το παιδί στο επίκεντρο της διδακτικής και μαθησιακής διαδικασίας. Επιλογή θεμάτων, στόχων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με τις ανάγκες, δυνατότητες, ενδιαφέροντα του παιδιού. Θέματα από τη ζωή του παιδιού (οικογένεια, σχολείο, γιορτές, προσωπικά γεγονότα και περιστατικά κ.ά.).

27 Αρχή της εποπτείας. Ανάγκη για αισθητοποίηση των θεμάτων που διδάσκουμε μέσα από τη χρήση κατάλληλου και ποικίλου υλικού, επιτόπιων ερευνών. Συλλογή και καταγραφή σχετικού υλικού και από τα παιδιά με εικόνες και αντικείμενα από την οικογένεια και τους χώρους έρευνας. Αρχή της αυτενέργειας: Έμφαση στη συνειδητή ενεργό συμμετοχή του παιδιού και αξιοποίησή του ως ερευνητή γεγονότων, καταστάσεων, χώρων. Τα παιδιά λειτουργούν με βάση τα ενδιαφέροντά τους αναλαμβάνοντας συγκεκριμένους ρόλους και αρμοδιότητες στο πλαίσιο των θεμάτων που επεξεργάζονται. Αρχή της κατασκευής ή της εργασίας: εμπλοκή των νηπίων σε δημιουργικές εργασίες (κατασκευές, ζωγραφιές, δραματοποιήσεις, σύνταξη κειμένων, ερευνητικές εργασίες κ.ά.). Τα παιδιά εργάζονται ποικιλοτρόπως και είτε δημιουργούν έργα αντικείμενα είτε αναπτύσσουν δράσεις που οδηγούν στην παραγωγή, παρουσίαση και αξιοποίηση συγκεκριμένων αποτελεσμάτων.

28 Αρχή της επικαιρότητας: Επιλέγουμε θέματα από την τρέχουσα επικαιρότητα ώστε η διδασκαλία να υποβοηθείται από τον ευρύτερο χωροχρόνο και η μάθηση να συνδέεται με τα επίκαιρα γεγονότα της ζωής.. Θέματα σχετικά με κοινωνικά και προσωπικά γεγονότα και καταστάσεις (εορτές, συμβάντα, περιστατικά κ.ά.) αποτελούν από τα βασικά θέματα των Κοινωνικών Σπουδών. Αρχή του καταμερισμού: η κατανομή των στοιχείων ή του χρόνου της διδασκαλίας ενός θέματος Κοινωνικών Σπουδών στα επιμέρους προγράμματα σπουδών κατά τρόπο ώστε να προσεγγίζονται πολλές ή οι πλέον χαρακτηριστικές διαστάσεις του. Ο καταμερισμός αφορά και την κατανομή μέρους της επεξεργασίας του θέματος από τα παιδιά. Αρχή της ενότητας: η σύνδεση των επιμέρους δραστηριοτήτων σε ενιαίο όλο, ώστε να μην αποτελούν ασύνδετα μεταξύ τους στοιχεία, αλλά να αναδεικνύουν τις πολλαπλές διασυνδέσεις τους. Η έννοια της ενότητας στις

29 Κοινωνικές Σπουδές που αφορούν θέματα αρκετές φορές περισσότερο εκτεταμένα και αφηρημένα είναι αναγκαία και συνιστάται η επίτευξη ενότητας δραστηριοτήτων και στόχων. Αρχή της αξιοποίησης ή της πρακτικής ωφελιμότητας: η κατάκτηση μέσω της διδασκαλίας γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων που βοηθούν το παιδί στην αντιμετώπιση κοινωνικοσυναισθηματικών αναγκών της καθημερινής ζωής. Η γνώση που θα σχηματίζουν τα παιδιά θα πρέπει να δίδει σαφή στοιχεία για τα θέματα που επεξεργάζονται και να μπορούν να απαντήσουν βασικά ερωτήματα του θέματος και να αντιληφθούν την εφαρμογή πτυχών του στην καθημερινή ζωή τους.

30 Αρχή της γνώσης του άμεσου περιβάλλοντος: η γνωριμία του παιδιού με το άμεσο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, τις ιδιαιτερότητες, τα προβλήματά του. Αφετηρία οι ήδη υπάρχουσες εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Βασικό στοιχείο των Κοινωνικών Σπουδών είναι ότι ασχολούνται με ζητήματα που αφορούν την άμεση κοινωνική ζωή και η εφαρμογή της αρχής αυτής είναι από τις πλέον εφαρμόσιμες. Αρχή της παγκοσμιότητας: η αποκάλυψη, μέσω της διδασκαλίας, στο παιδί κοινών στοιχείων και χαρακτηριστικών όλων των ανθρώπων και ο εντοπισμός παγκόσμιων αξιών και προβληματισμών. Τα θέματα των κοινωνικών σπουδών έχουν μεν αφετηρία από στοιχεία του άμεσου περιβάλλοντος, αλλά αφορούν ζητήματα, έννοιες και αξίες που αφορούν ευρύτερα σύνολα ανθρώπων.

31 Μορφές Διδασκαλίας Μορφή Διδασκαλίας: ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται η διδασκαλία και προσεγγίζεται η γνώση. Κοινωνικές μορφές διδασκαλίας: οι διάφοροι τρόποι ψυχικής επαφής και συμπεριφοράς που δημιουργούνται μεταξύ δασκάλου και μαθητών, αλλά και μεταξύ των μαθητών, κατά τη διδασκαλία.

32 Α) Ομαδική μορφή διδασκαλίας: η μορφή διδασκαλίας κατά την οποία φέρονται σε πέρας από σχολικές ομάδες ορισμένοι διδακτικοί σκοποί. Πλεονεκτήματα: ανάπτυξη ενεργητικής συμμετοχής, συνεργασίας, πειθαρχίας, κοινωνικών συναισθημάτων, αυτογνωσίας, αυτοκριτικής, νοητικών λειτουργιών κ.ά. Μειονεκτήματα: περιορισμός αυτοέκφρασης, εκβιασμός προσωπικών ρυθμών, κατακερματισμός ενότητας του διδακτικού αντικειμένου κ.ά.

33 Β )Εταιρική μορφή διδασκαλίας: μορφή συνεργασίας κατά ζεύγη στη βάση της προτίμησης, της συμπάθειας, της φιλίας και των κοινών ενδιαφερόντων. Πλεονεκτήματα: ανάπτυξη κοινωνικών συναισθημάτων, υπευθυνότητας, μείωση φόβου ατομικής επιτυχίας, έντονη αμφίδρομη επικοινωνία, εύκολη εφαρμογή στο χώρο κ.ά. Μειονεκτήματα: πολλές ξεχωριστές ομάδες, εύρεση κατάλληλου συνεργάτη κ.ά. Γ) Μετωπική - Συλλογική μορφή διδασκαλίας: ο μαθητής εργάζεται μόνος του στο ίδιο θέμα με τους συμμαθητές του, αλλά χωρίς να συνεργάζεται μαζί τους. Πλεονεκτήματα: αυτενέργεια, ισότητα των μαθητών κ.ά. Μειονεκτήματα: απομόνωση, μη ανάπτυξη κοινωνικών συναισθημάτων, μη προαγωγή κοινωνικοποίησης κ.ά.

34 Δ) Εξατομικευμένη μορφή διδασκαλίας: η διδασκαλία προσαρμόζεται στις ατομικές ανάγκες, ενδιαφέροντα, ρυθμούς του μαθητή. Πλεονεκτήματα: καλή γνώση, κατάλληλη υποστήριξη, του μαθητή κ.ά. Μειονεκτήματα: απομόνωση, ανάγκη συνδυασμού με την εταιρική και την ομαδική μορφή διδασκαλίας κ.ά.

35 Διδακτικές μορφές διδασκαλίας: η μορφή που παίρνει η διδασκαλία από την άποψη μαθητή, δασκάλου και διδακτέας ύλης. Α) Μονολογική: ο λόγος και η δράση περιορίζεται, μονοπωλείται από ένα πρόσωπο, κυρίως από τον εκπαιδευτικό. Β) Διαλογική: ο λόγος μοιράζεται μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικού. Γ) Δεικτική: παρουσίαση και επίδειξη γνωστικών αντικειμένων ή υλικών με τα οποία αναπτύσσεται η διδασκαλία. Δ)Υποδειγματική: η παρουσίαση μιας ενέργειας, πράξης τις οποίες μιμούνται και εκτελούν οι μαθητές. Ε)Εργαστηριακή: ο μαθητής εργάζεται ατομικά ή ομαδικά και προσπαθεί να κατακτήσει μέσα από την έρευνα τη γνώση.

36 Ο μονόλογος - Στηρίζεται στην εσφαλμένη αντίληψη ότι όλοι οι μαθητές έχουν την ίδια ανάγκη από πληροφόρηση - Δεν προσφέρει στους μαθητές ευκαιρίες αυτενέργειας - Διαρκεί συνήθως περισσότερο από ό, τι αντέχει η προσοχή των μαθητών - Υπηρετεί μόνο την πληροφόρηση και δεν προάγει ούτε ικανότητες ούτε δεξιότητες. Όταν είναι σύντομος και ενέχει το στοιχείο του ενθουσιασμού, Α) προβληματίζει τον μαθητή, Β) τον οδηγεί σε συγκρίσεις, Γ) ενεργοποιεί τη φαντασία του, Δ)τον κάνει να συγκινηθεί και Ε) να συγκρατήσει πληροφορίες.

37 Μονόλογος χρησιμοποιείται όταν ο εκπαιδευτικός:
- θέλει να προβληματίσει τους μαθητές. - θέλει να κάνει εισαγωγή σε ένα θέμα το οποίο θα αναπτύξει στη συνέχεια με άλλες μορφές διδασκαλίας. - θέλει σε σύντομο χρονικό διάστημα να ανακεφαλαιώσει το μάθημα. οι πληροφορίες που χρειάζονται οι μαθητές είναι δύσκολο να βρεθούν με άλλο τρόπο. αναφέρεται σε προσωπικά του βιώματα και εμπειρίες δε διαθέτει επαρκή διδακτικό χρόνο η διδασκαλία αναφέρεται σε έννοιες που δεν είναι κατανοητές με την πρώτη προσέγγιση. αναφέρεται σε ιστορικά γεγονότα και κοινωνικές καταστάσεις, αξίες και στάσεις που επιδέχονται πολλές ερμηνείες. αφηγείται μύθους, παραμύθια και άλλες ιστορίες στα παιδιά για ψυχαγωγικούς ή διδακτικούς λόγους.

38 Προτάσεις για το τι θα πρέπει να περιλαμβάνει έναςμονόλογος
- Eνθουσιασμό και ενδιαφέρον - Χρήση κατάλληλου λεξιλογίου και παραδειγμάτων ώστε να γίνουν κατανοητές οι έννοιες Σύντομες προτάσεις, που συνδέονται με επιρρήματα και συνδέσμους ώστε να καθίσταται σαφής η σχέση και η αλληλουχία των γεγονότων: («Αντιθέτως..», «Επίσης..», «Συμπερασματικά…», «Υπάρχει όμως και μια άλλη άποψη..», κ.ο.κ.) - Ευκρινή άρθρωση και κυρίως παραστατικότητα (αυξομειώσεις στον ρυθμό και στην ένταση, χρωματισμός φωνής) - Επιδεικτικές κινήσεις εκπαιδευτικού που μεταφέρουν μηνύματα, έκφραση προσώπου/ ματιών (αφηγηματικός μονόλογος: παραστατική τέχνη).

39 Μορφές μονολογικής διδασκαλίας
Α) Μονολογική-Αφηγηματική διδασκαλία - Ο/η εκπαιδευτικός εξιστορεί και αναλύει σε συνεχή λόγο ιστορικά γεγονότα ή φανταστικές ιστορίες. - Προσφέρεται για τη διδασκαλία της Ιστορίας, των Θρησκευτικών και του παραμυθιού - Βασικό στοιχείο του η παραστατικότητα. - Προσφέρονται πληροφορίες που τα παιδιά δε γνωρίζουν. - Δε θα πρέπει να υπερβαίνει τα λεπτά, γιατί κουράζει. - Στη συνέχεια, πρέπει να χρησιμοποιούνται άλλες μορφές διδασκαλίας (ενδεχομένως και αναδιήγηση από μαθητές).

40 Β) Μονολογική περιγραφική διδασκαλία
Ο εκπαιδευτικός αναφέρεται σε πρόσωπα, καταστάσεις του παρελθόντος αλλά και του παρόντος. Χρησιμοποιείται τόσο στην Ιστορία όσο και στη Γεωγραφία και στις Φυσικές Επιστήμες. Για μια πετυχημένη μονολογική περιγραφική διδασκαλία, πρέπει ο/η εκπαιδευτικός:να διακρίνει το ουσιώδες από το δευτερεύον, να περιγράφει με ακρίβεια και αντικειμενικότητα, να δίνει με σαφήνεια το σύνολο και τα επιμέρους τμήματά του. Καλό είναι να συνοδεύεται από επίδειξη εικόνων, αντικειμένων, σχεδιαγραμμάτων κ.λπ. Γ) Μονολογική επιδεικτική διδασκαλία Ο/η εκπαιδευτικός παρουσιάζει με υποδειγματικό τρόπο τη διαδικασία εκτέλεσης μιας ψυχοκινητικής δεξιότητας, κατασκευής (χορός, σχεδιασμός ενός κύβου, κ.λπ.) ή μιας διανοητικής πράξης (μετατροπή ετερώνυμων κλασμάτων σε ομώνυμα).

41 Δ. Μονολογική επεξηγηματική διδασκαλία
Με αυτήν ο/η εκπαιδευτικός επιδιώκει να αυξήσει το βαθμό κατανόησης του μαθήματος από τους μαθητές. Οι επεξηγήσεις είναι τεσσάρων ειδών: (α) ορισμού (τι είναι, τι σημαίνει...) (β) περιγραφής (πώς λειτουργεί, πώς είναι φτιαγμένο...) (γ) αιτιολογίας (γιατί συμβαίνει κάτι) (δ) δεοντολογίας (γιατί κάτι είναι σωστό/ενδεδειγμένο από ηθική άποψη). Ο εκπαιδευτικός πρέπει: - να ορίσει τι θα επεξηγήσει, - να εντοπίσει τα στοιχεία που χρειάζεται η επεξήγηση, - να εξακριβώσει εάν είναι γνωστά, - να παραθέσει με λογική σειρά τις επεξηγήσεις, - να επιλέξει τα κατάλληλα παραδείγματα, - να ανακεφαλαιώσει.

42 Άμεσες και Έμμεσες μορφές διδασκαλίας
Άμεσες: εκείνες κατά τις οποίες οι γνώσεις μεταδίδονται απευθείας από τον εκπαιδευτικό προς τους μαθητές, απαιτώντας τη λιγότερη δική τους ενεργοποίηση για την ανακάλυψη και κατάκτηση των γνώσεων: μονολογική, δεικτική, μετωπική Έμμεσες: εκείνες κατά τις οποίες ο εκπαιδευτικός έμμεσα κατευθύνει τους μαθητές στην ανακάλυψη και κατάκτηση των γνώσεων μέσω της δικής τους έντονης ενεργοποίησης: ομαδική, εταιρική, εξατομικευμένη, εργαστηριακή, διαλογική.

43 Μέθοδος Project Ορθότερα: Προσέγγιση Project Απόδοση του όρου: -Βιωματική-Επικοινωνιακή διδασκαλία -Πραξιακή προσέγγιση -Βιωματική προσέγγιση της μάθησης -Σχέδιο εκπαιδευτικής δράσης -Σχέδιο εργασίας Ορισμός: Διδακτική προσέγγιση κατά την οποία ένα θέμα ερευνάται σε βάθος με εμπλοκή των παιδιών σε κατευθυνόμενη έρευνα γεγονότων ή φαινομένων του άμεσου περιβάλλοντός τους. Αφετηρία: -Θεωρία του Πραγματισμού:Κριτήριο για την αξία ενός σχεδίου, μιας ιδέας είναι η πρακτικότητα, η χρησιμότητά της. Έμφαση στην πράξη.(Pierce, James). -Kilpatrick, Bruner, Dewey, Vygotsky, Piaget.

44 Τρόπος: Εργασία με ομάδες, με όλη την τάξη ή με μεμονωμένα παιδιά.
Διδακτικές συνέπειες – Στόχοι: -Εφαρμογή Ανοικτών Αναλυτικών Προγραμμάτων. - Σύνδεση της σχολικής με την κοινωνική ζωή. Επιλογή θέματος από την καθημερινή ζωή. Διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης. - Μαθητοκεντρική διδασκαλία. Διαφοροποίηση της διδασκαλίας. Ο ρόλος του μαθητή: Συμμετοχή όλων των μαθητών με σεβασμό των ικανοτήτων των εμπειριών και των ενδιαφερόντων τους. Ανάπτυξη φαντασίας, δημιουργικότητας, αυτενέργειας, πρωτοβουλίας. Ανάπτυξη συνεργατικότητας, υποβοήθηση κοινωνικοποίησης. Ανάπτυξη υπευθυνότητας, απόκτηση αυτοπεποίθησης. Ολόπλευρη ανάπτυξη μέσα από ποικίλες δραστηριότητες. Αίσθηση ικανοποίησης για τη συμβολή στο έργο.

45 Ο ρόλος του εκπαιδευτικού:
Γνωρίζει καλά τους μαθητές του (ενδιαφέροντα, γνώσεις, ικανότητες. - Διαμορφώνει προσωπικό σχεδιάγραμμα δυνητικά επιτεύξιμων στόχων, συμβατών με το αναλυτικό πρόγραμμα. Βοηθάει όπου, όποιον και όποτε χρειάζεται. Ενθαρρύνει, παρωθεί την ομάδα. Συμμετέχει στην ομάδα, στην εργασία ως ισότιμος με τα παιδιά υποστηρίζοντας με ιδέες, οδηγίες, προβληματισμούς την εργασία των παιδιών. Δε συλλέγει υλικό, αλλά κατευθύνει τα παιδιά στην ενέργεια αυτή. Χρειάζεται να έχει γνώσεις για το θέμα, ευελιξία για τη διαδικασία. Ο ρόλος των γονέων: - Υποστήριξη, υποβοήθηση των παιδιών. - Συνεργασία με το σχολείο.

46 Τα Project στο σχολείο:
Θεσμικό πλαίσιο. Ιδιαιτερότητες παιδιών. Αποτελέσματα εφαρμογής. Διαφορές από τις προσχεδιασμένες δραστηριότητες. Οφέλη για τα παιδιά(επιδόσεις, νοητική, κοινωνικο-συναισθηματική ανάπτυξη, κατανόηση χρήσης μαθηματικών εννοιών, γραφής), επίλυση προβλημάτων. Σημεία προσοχής: -Επιλογή του θέματος με βάση τις ικανότητες, τα βιώματα, τις εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών. -Επάρκεια χρόνου. -Σαφής καθορισμός στόχων. -Ευελιξία για τη σκοποθεσία, εφαρμογή, πορεία ή αλλαγή του σχεδίου. -Κίνδυνος εκφυλισμού της διαδικασίας σε συλλογή πληροφοριών. -Ο μαθητής να μαθαίνει (ενεργητικά) χωρίς να έχει την αίσθηση ότι υπακούει σε προδιαγεγραμμένες εντολές.

47 Α΄ ΦΑΣΗ Έναυσμα για πιθανό θέμα. Διάγραμμα του εκπαιδευτικού. Διαπίστωση των γνώσεων και του ενδιαφέροντος των παιδιών για το θέμα. Λήψη κοινής με τα παιδιά απόφασης για την ανάπτυξη του θέματος με βάση τις προγηθείσες παρατηρήσεις και ενέργειες. Κατασκευή μαζί με τα παιδιά διαγραμμάτων για τις γνωστές περιοχές του θέματος και για τις άγνωστες, προς διερεύνηση περιοχές που ενδιαφέρουν τα παιδιά. Β΄ ΦΑΣΗ Συγκριτική επανεξέταση των διαγραμμάτων του εκπαιδευτικού και των μαθητών. Προετοιμασία για έρευνα. Έρευνα. Αναπαράσταση-επεξεργασία των νέων γνώσεων- ερεθισμάτων στη τάξη. Επανεξέταση του διαγράμματος, διαπίστωση της εφαρμογής του, ανασχεδιασμός της έρευνας, επόμενες ενέργειες. Γ΄ ΦΑΣΗ Απολογισμός της εργασίας, απόφαση παρουσίασής της. Παρουσίαση των δραστηριοτήτων και των νέων γνώσεων σε κοινό της επιλογής των μαθητών. Αξιολόγηση της εργασίας.

48 Προγραμματισμός της διδασκαλίας.
Α) Θεωρητικό μέρος: επιλογή σκοπών, στόχων, επιδιώξεων, δραστηριοτήτων. Β) Πρακτικό μέρος: επιλογή μεθόδου, μορφής πορείας, μέσων διδασκαλίας, διδακτικών αρχών. Βασικός παράγοντας για τη διδασκαλία η κατάλληλη οργάνωση του χώρου και του υλικού της ανάλογης γωνιάς. Φάσεις της διδασκαλίας: 1. Σχεδιασμός: επιλογή σκοπών, στόχων, επιδιώξεων, μέσων υλοποίησης και αξιολόγησης. Δυνατότητες σύνδεσης με προηγούμενες και επέκταση σε επόμενες διδασκαλίες. 2. Οργάνωση: εξεύρεση μέσων, διαμόρφωση χώρου, εμπλοκή άλλων φορέων, κατανομή χρόνου, υλικών και λόγου. 3. Εφαρμογή: υλοποίηση του σχεδιασμού σε πραγματικό πλαίσιο με την ομάδα των παιδιών. 4. Αξιολόγηση: εκτίμηση και κριτική προσέγγιση των μαθητών, της διαδικασίας διδασκαλίας και μάθησης, του εκπαιδευτικού (αυτοαξιολόγηση).

49 Πορεία και στάδια της διδασκαλίας
Ο καθορισμός της χρονικής διαδοχής των επιμέρους ενεργειών που λαμβάνουν χώρα στην εφαρμογή μίας διδασκαλίας. Βασικά σημεία της πορείας διδασκαλίας Α) Αφόρμηση της διδασκαλίας: Ο μαθητής είτε με αυτενεργό προσπάθεια είτε με την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού έρχεται σε μια πρώτη επαφή και γνωριμία με το μορφωτικό αγαθό και αισθάνεται την ανάγκη για περισσότερο λεπτομερή εξέτασή του. Β)Επεξεργασία - Ανάλυση - Εκτέλεση : Το μορφωτικό αγαθό αναλύεται, διερευνάται από κάθε δυνατή πλευρά, επισημαίνονται οι σχέσεις του με άλλα και επιδιώκεται να κατανοηθεί, να αφομοιωθεί και να γίνει εργαλείο-προϋπάρχουσα γνώση για μελλοντικές και ευρύτερες κατακτήσεις επόμενων στόχων. Γ) Έκφραση - Εμπέδωση - Εφαρμογή : Ο μαθητής είτε με δική του πρωτοβουλία είτε με υποδείξεις του εκπαιδευτικού εκφράζει και εφαρμόζει όσα έμαθε για να επιλύσει νέες καταστάσεις προβληματισμού και να ενισχύσει τις δυνάμεις του.

50 Διαφοροποιημένη προσέγγιση
Διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι η διδακτική εκείνη προσέγγιση κατά την οποία ο εκπαιδευτικός λαμβάνοντας υπόψη τη μαθησιακή ετοιμότητα, τα ενδιαφέροντα και το μαθησιακό προφίλ των μαθητών του σχεδιάζει προγράμματα, επιλέγει διδακτικές μεθόδους, τεχνικές και διδακτικά μέσα και οργανώνει μαθησιακές δραστηριότητες που ανταποκρίνονται στις διαφορετικές ανάγκες των παιδιών. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να επιλέγει και να διαμορφώνει κατάλληλα το σχολικό περιβάλλον, τα διδακτικά μέσα, τις διδακτικές μορφές και πρακτικές και να προσαρμόζει το πρόγραμμα στις παραπάνω διαφορές και ιδιαιτερότητες των μαθητών του, διατηρώντας στον ίδιο βαθμό τις προσδοκίες του για όλους παρά τη διαφορά του έργου που αναλαμβάνουν οι μαθητές και των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνουν.

51 Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας σχεδιάζεται με βάση τη μαθησιακή ετοιμότητα (γνωσιακή ικανότητα, δεξιότητες, αδυναμίες), τα ενδιαφέροντα (θέματα που απασχολούν και κινητοποιούν τον μαθητή να εξερευνήσει και να μάθει) και το μαθησιακό προφίλ του μαθητή (πώς μαθαίνει, προτιμήσεις για τρόπο εργασίας). Με βάση τη μαθησιακή ετοιμότητα, τα ενδιαφέροντα και το μαθησιακό προφίλ των μαθητών η διαφοροποίηση της διδασκαλίας σε μια τάξη αφορά το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τα αποτελέσματα της μάθησης. Η διαφοροποιημένη αποτελεί ένα μοντέλο διδασκαλίας κατά το οποίο ο εκπαιδευτικός μπορεί άλλοτε να εργάζεται με όλη την τάξη, άλλοτε με ομάδες και άλλοτε με μεμονωμένους μαθητές.

52 Εποπτικά Μέσα Διδασκαλίας
Εποπτεία: η κατ’ αίσθηση αντίληψη από την οποία προέρχεται η μνημονική εικόνα ή παράσταση ενός προσώπου, αντικειμένου ή γεγονότος. Εποπτικά Μέσα Διδασκαλίας: τα μέσα που χρησιμοποιούνται κατά τη διδασκαλία για το σχηματισμό καλύτερης εποπτείας. Κριτήρια επιλογής Ε. Μ.: σκοποί, περιεχόμενο διδασκαλίας, αντικειμενικοί και υποκειμενικοί παράγοντες.

53 Προσφορά των Ε. Μ.: πρόκληση ενδιαφέροντος, συγκέντρωση προσοχής, δημιουργία σαφών παραστάσεων, διατήρηση παραστάσεων, συμβολή στην κατανόηση του μαθήματος, εξοικονόμηση χρόνου, μείωση λογοκοπίας, προαγωγή αυτενέργειας, σεβασμός ατομικών διαφορών, αισθητοποίηση της διδασκαλίας, συνδυασμός θεωρίας και πράξης, παροχή γνώσεων. Χαρακτηριστικά των Ε. Μ.: μεγάλα, ευδιάκριτα, έγχρωμα, με καλλιτεχνική αξία, καλή κατασκευή και ποιότητα υλικού, καθαρά, ελκυστικά, καινούργια, να υποβοηθούν την κατανόηση, να προκαλούν το ενδιαφέρον.

54 Εκπαιδευτικός και Ε. Μ.: θετική στάση, γνώση της χρήσης και των δυνατοτήτων τους, κατάλληλη επιλογή, αποδοτική οργάνωση, έμφαση στον παιδαγωγικό ρόλο.

55 Αξιολόγηση του σχεδίου διδασκαλίας
Κατά την αξιολόγηση του σχεδίου διδασκαλίας ο/η εκπαιδευτικός καλό είναι να επικεντρώσει την προσοχή του/της στα εξής σημεία: Τα παιδιά βίωσαν την ημέρα τους ευχάριστα, δημιουργικά μέσα από τις επιλεγμένες δραστηριότητες; Ποια είναι η ποσότητα, η ποιότητα, η ποικιλία και η πρωτοτυπία του τελικού έργου που παρήγαν τα παιδιά (μακέτα, δραματοποίηση, κατάκτηση και επεξεργασία γνώσεων); Το περιεχόμενο ανταποκρινόταν στις προϋπάρχουσες γνώσεις, εμπειρίες και στα ενδιαφέροντα των παιδιών; Έδωσε στα παιδιά ερεθίσματα για σκέψη, προβληματισμό και για περαιτέρω διδακτική αξιοποίηση; Οι επιλεγμένοι στόχοι ανταποκρίνονταν στις ικανότητες και δυνατότητες των παιδιών; Διαπλέκονταν και συνδυάζονταν μεταξύ τους έτσι, ώστε να προωθούν τον βασικό στόχο;

56 - Μέσα από τις δραστηριότητες που επελέγησαν και τους μεθοδολογικούς χειρισμούς που ακολουθήθηκαν δόθηκαν ευκαιρίες στα παιδιά να παρατηρήσουν, να προβληματιστούν, να διατυπώσουν υποθέσεις, να συγκρίνουν, να εκφραστούν, να εργαστούν, να αυτενεργήσουν, να ανακαλύψουν γνώσεις, να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν νέες λέξεις και έννοιες σχετικές με το περιεχόμενο; Υπήρξαν παιδιά που δε συμμετείχαν στις δραστηριότητες και που οφειλόταν η στάση τους αυτή; Υπήρξαν περιπτώσεις ανησυχίας και απειθαρχίας που οφείλονταν στην ακαταλληλότητα του θέματος, στη λανθασμένη επιλογή στόχων, δραστηριοτήτων και μεθοδολογικών χειρισμών από τον/την εκπαιδευτικό; Το εποπτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε προσέλκυσε την προσοχή των παιδιών, έδωσε ερεθίσματα στη σκέψη τους, υποβοήθησε τη διεξαγωγή του μαθήματος; Ο λόγος του/της εκπαιδευτικού και οι οδηγίες που δόθηκαν κατά τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων ήταν σαφείς, κατανοητές, υποβοηθητικές για τα παιδιά ή ασαφείς, δυσνόητες, ανελαστικές και αδιάφορες;

57 Ποια ήταν η παιδαγωγική ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην αίθουσα; Ο/Η εκπαιδευτικός δημιούργησε κλίμα αγάπης, αποδοχής, σεβασμού για όλα τα παιδιά; Βοηθούσε, επιβράβευε τα παιδιά; Τι καινούργιο μάθαμε για τις δυνατότητες των παιδιών; Από την όλη αξιολόγηση παίρνουμε πληροφορίες βοηθητικές για τον ημερήσιο σχεδιασμό της επόμενης ημέρας; Για τον εμπλουτισμό των φακέλων εργασιών των παιδιών ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να φωτογραφίσει, βιντεοσκοπήσει τα παιδιά κατά τις δραστηριότητες της δραματικής τέχνης, των εικαστικών, των πειραμάτων, να ηχογραφήσει τις συζητήσεις τους κ.ά.

58 ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Ονοματεπώνυμο εκπαιδευτικού: Τάξη, ημερομηνία: Μάθημα: Διδακτική ενότητα/μάθημα/κεφάλαιο: Σκοπός – στόχοι διδασκαλίας - Ποιος είναι ο σκοπός της διδασκαλίας στο συγκεκριμένο κεφάλαιο; - Ποιοι είναι οι επιδιωκόμενοι στόχοι (γνωστικοί, μεταγνωστικοί, κριτικής και δημιουργικής ικανότητας, συναισθηματικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί κ.λπ.) στο συγκεκριμένο κεφάλαιο; Ιεράρχηση των στόχων ανάλογα με τη σημαντικότητά τους. Είναι σαφείς οι σκοποί και στόχοι; Έχω να προτείνω κάποιον εναλλακτικό στόχο ή την αντικατάσταση κάποιου στόχου; - Γνωστοποίηση των στόχων στους μαθητές. - Ποιο είναι το περιεχόμενο μάθησης (γνώσεις, μεταγνώσεις, δεξιότητες και αξίες/στάσεις ζωής);

59 Σύνδεση στόχων και περιεχομένου μάθησης με επίκαιρα γεγονότα και καταστάσεις της καθημερινής ζωής των μαθητών και ευρύτερα. Μαθησιακό περιβάλλον - Ποια γενικότερη εικόνα εμφανίζουν οι μαθητές στην τάξη που πρόκειται να διδάξω; - Υπάρχουν κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις μαθητών στην τάξη μου; Πώς θα τους ‘αντιμετωπίσω’; - Πώς θα διασφαλίσω την ηρεμία της τάξης και με ποιο τρόπο θα δημιουργήσω θετικό παιδαγωγικό κλίμα; - Πώς θα διαχειριστώ προβλήματα πειθαρχίας ή συγκρουσιακές καταστάσεις που πιθανόν να υπάρξουν στην τάξη μου; - Πώς θα διευθετήσω τον χώρο της αίθουσας; Προαπαιτούμενες γνώσεις – δεξιότητες Ποιο είναι το επίπεδο γνώσεων των μαθητών στο κεφάλαιο που πρόκειται να διδάξω; Με ποιον τρόπο το ελέγχω;

60 Οργάνωση της διδασκαλίας (Μέθοδος, προσέγγιση, τεχνικές, διαφοροποίηση διδασκαλίας/δραστηριοτήτων)
- Ποιες μεθόδους διδασκαλίας πρόκειται να εφαρμόσω; - Ποιες μορφές διδασκαλίας πρόκειται να εφαρμόσω; - Πώς θα προωθήσω την ενεργή συμμετοχή των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης; Με ποιους τρόπους θα διεγείρω την προσοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών; Έχω επινοήσει μαθησιακές δραστηριότητες που θα επιτρέπουν σε όλους τους μαθητές να συμμετέχουν; - Εφαρμόζω διαφοροποίηση στη διδασκαλία μου; Με ποια κριτήρια και σε ποιες φάσεις, ώστε όλοι οι μαθητές να επιτύχουν τους βασικούς στόχους του μαθήματος; - Οι δραστηριότητες που έχω επιλέξει είναι κατάλληλες για την επιτυχία των στόχων του μαθήματος; - Δίνω έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και την καλλιέργεια της μεταγνώσης; -Έχω οργανώσει μαθησιακό περιβάλλον κατάλληλα για μαθητές με διαφορετικό ρυθμό, γνώσεις αλλά και κίνητρα μάθησης;

61 - Θα εφαρμόσω κάποιον τρόπο ή σύστημα ανταμοιβής για παρώθηση των μαθητών;
- Διαχείριση διδακτικού χρόνου-οργάνωση και ροή των δραστηριοτήτων. Πως σκέφτομαι να κατανείμω τον διδακτικό χρόνο (ωριαίο ή μεγαλύτερο μάθημα-πρόγραμμα) στις επιμέρους δραστηριότητες και φάσεις της διδασκαλίας, ώστε να υλοποιηθούν οι διδακτικοί στόχοι (π.χ. η δραστηριότητα Ξεκίνημα-αφόρμηση προβλέπω να διαρκέσει 7 λεπτά, η Αξιολόγηση 5 λεπτά, κ.λπ.); Αν βρεθώ εκτός χρονικού σχεδιασμού (ο χρόνος δεν επαρκέσει ή περισσέψει έχω προβλέψει εναλλακτικές λύσεις; - Αναλυτική παρουσίαση της διδασκαλίας όσον αφορά τις τρεις κύριες φάσεις της: εισαγωγή/αφόρμηση, παρουσίαση/επεξεργασία του νέου περιεχομένου μάθησης, αξιολόγηση.

62 Εποπτικά μέσα – υλικά - Ποια εποπτικά υλικά ή μέσα πρόκειται να αξιοποιήσω στην εφαρμογή του σχεδίου διδασκαλίας; Με ποιο τρόπο θα γίνει η χρήση τους; - Θα χρησιμοποιήσω διαφοροποιημένα υλικά, μέσα ή πηγές για τη δημιουργία εποπτείας από εκείνα που προτείνονται στο βιβλίο του δασκάλου ή εμφανίζονται στο βιβλίο του μαθητή; Ποια είναι αυτά; Πώς ταιριάζουν με τους μαθητές της τάξης μου και τις μορφές διδασκαλίας που θα εφαρμόσω; - Δίδεται η δυνατότητα για χρήση των υλικών αυτών από τους μαθητές;

63 Αξιολόγηση του μαθητή - Με ποιον τρόπο θα ελέγξω την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων; - Ποιες τεχνικές αξιολόγησης θα χρησιμοποιήσω; (ασκήσεις ή ερωτήσεις βιβλίου, γραπτές ασκήσεις ή ερωτήσεις που προετοιμάζω εγώ, προφορικές ερωτήσεις, φύλλο αξιολόγησης, κ.λπ.); - Ποιους τύπους ερωτήσεων θα υποβάλλω για να ‘προκαλέσω’ τα διάφορα είδη μάθησης (απομνημόνευσης, κατανόησης, κριτικής σκέψης, κ.λπ.); - Με ποιον τρόπο θα αξιοποιήσω τις ορθές ή λανθασμένες απαντήσεις που δίνουν οι μαθητές; Πώς θα διαχειριστώ το λάθος;

64 Ρόλος και εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού που διδάσκει Κοινωνικές Σπουδές.
-Υιοθετεί σαφείς στόχους και επιδιώξεις. - Διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις από επιστήμες σχετικές με τα θέματα των Κοινωνικών Σπουδών. - Επιλέγει θέματα και δραστηριότητες που κινητοποιούν το ενδιαφέρον των παιδιών και ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. - Δίνει έμφαση στην κάλυψη μικρών θεμάτων και όχι εκτεταμένων. - Χρησιμοποιεί πολλές και ποικίλες πηγές. - Συνδέει τις νέες γνώσεις των παιδιών με τις προηγούμενες κοινωνικές τους γνώσεις.

65 -  Δημιουργεί καταστάσεις προβληματισμού με στόχο να
προκαλέσει και να διεγείρει την ερευνητική διάθεση των παιδιών για όσα διδάσκονται. - Παρέχει πολλές ευκαιρίες στα παιδιά να δράσουν ομαδικά και συλλογικά, να αναπτύσσουν ιδέες και να εμπλέκονται σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. - Τονίζει τις σχέσεις μεταξύ ιδεών, γεγονότων, ανθρώπων και τόπων.

66 Δραστηριότητες ανάπτυξης της αυτοεκτίμησης και της έννοιας της ταυτότητας
- Παρατήρηση του προσώπου, σώματος σε καθρέπτη και περιγραφή του. - Εντοπισμός των χαρακτηριστικών του προσώπου και καταγραφή σε πίνακες. -   Παρουσίαση του εαυτού τους. -   Συνέντευξη από συμμαθητή. - Καταγραφή, μέτρηση, σύγκριση και διατάξεις των σωματικών χαρακτηριστικών. -    Εντοπισμός των κοινών χαρακτηριστικών. -    Δημιουργία προσωπικού «Δελτίου ταυτότητας».

67 -   Δημιουργία προσωπικού ημερολογίου ή φακέλου.
- Συζητήσεις για τον εαυτό μας (επιθυμίες, εμπειρίες, αρέσκειες, συναισθήματα). -  Έμφαση στη συνειδητοποίηση της ισότητας. Προσοχή στις άστοχες μειωτικές συγκρίσεις. - Αποτυπώματα της παλάμης: ατομικότητα και ομαδικότητα. -   Έκθεση έργων των παιδιών με διαφορετικά υλικά και δυνατότητες. -    Εφημερίδα – βιβλίο της τάξης μας. Μία σελίδα και κάθε παιδί.

68 Δραστηριότητες αποδοχής του άλλου επαφής και συνεργασίας μαζί του.
- Παιχνίδια φυσικής αγωγής με έντονη κοινωνικότητα. -  Σκυταλοδρομίες με μεγάλες ομάδες. - Αγώνες ανά ζευγάρια ή τριάδες με «ενωμένα» τα μέλη τους. - Παιχνίδια συνασκήσεων: ο ένας στηρίζεται στον άλλον κατά τις μετατοπίσεις στον χώρο. - «Μεταφορές» μπάλας και άλλων υλικών με διάφορους τρόπους, καθώς τα παιδία σχηματίζουν σειρές. -  Μεταφορές υλικών ανά ζεύγη. -  Δύο έως τέσσερα παιδιά σε στεφάνι ή σκοινί προσπαθούν να πιάσουν καθένα από μία μπάλα. -  Διελκυστίνδα.

69 -  Μετατόπιση αντικειμένων από κοινού.
-  Το σεντόνι που τους σκεπάζει όλους. -  Το τρένο της γνωριμίας. -  Το παιδί – μαγνήτης. - Αναγνώριση συμπαίκτη μέσα στον κύκλο με την αφή, ακοή. -  Περιγράφω τον φίλο μου με βάση φυσιογνωμικά και άλλα χαρακτηριστικά του. Εντοπίστε τον. -  Ζωγραφίζω τον φίλο μου. Αναγνωρίστε τον. - Πέταγμα της μπάλας και σύσταση του ενός μαθητή προς τον επόμενο. - Λάστιχο – παρέα, σπιτάκι. Σχηματισμός και κίνηση στο χώρο. -  Βρίσκω ζευγάρι.

70 -  Ανταλλαγή αντικειμένων με άλλο παιδί.
-  Βρίσκω κοινό σπιτάκι, νησί στον ωκεανό. Κερδίζδει η πλέον πολυπληθής ομάδα. - Παραδοσιακά παιχνίδια: «Γύρω-γύρω όλοι», «Η μικρή Ελένη» κ.ά. -  Ζευγάρια που αποτελούν άλογο και αναβάτη. -  Ζευγάρια όπου ο ένας καθοδηγεί τον άλλον. - Καθημερινή καταμέτρηση των παρόντων και εντοπισμός εκείνων που απουσιάζουν. -  Εξαφάνιση στον κύκλο. -  Σε ποιον ανήκει αυτό το ρούχο; - Αναγνωρίζω σε ποιον ανήκουν οι ηχογραφημένες φωνές των συμμαθητών.

71 - Σχηματισμός ομάδων με βάση τις προτιμήσεις των παιδιών.
-    Σχηματισμός ομάδων με τυχαία επιλογή κλήρων. - Ομαδικές εργασίες, κατασκευές με ανάληψη συγκεκριμένου έργου. -  Δοκιμασίες με δύσκολα έργα που επιτυγχάνονται μόνο με τη συνεργασία και κοινή δράση των παιδιών. -   Ανάληψη υπηρεσιών καθηκόντων από τις ομάδες. - Η ισχυροποίηση της ομάδας με καταστάσεις προβληματισμού.

72 Η διδασκαλία της Ιστορίας στο δημοτικό σχολείο
Ιστορία: 1. Η γνώση του παρελθόντος. 2. Η επιστήμη που μελετά το παρελθόν. 3. Μάθημα που παρέχει στοιχεία για το παρελθόν. Η Ιστορία ως μάθημα στην Εκπαίδευση: Θεσμικό πλαίσιο και βασικοί στόχοι. Στοιχεία διαμόρφωσης της Ιστορίας: τεκμήρια, επιστημονικές – μεθοδολογικές προσεγγίσεις του επιστήμονα, κρατικές παρεμβάσεις. Ιστορία = περιγραφή και ερμηνεία υπό συνεχή αναίρεση.

73 Η στάση του εκπαιδευτικού απέναντι στο μάθημα – σημεία προσοχής: θεσμικό πλαίσιο, κριτική προσέγγιση, «επίσημη» ιστορία. Η ιστορία στο σχολείο Η θέση της στα αναλυτικά προγράμματα. Στόχοι: - γνώση παρελθόντος και των επιδράσεών του στο παρόν - εντοπισμός διαφορών παρελθόντος – παρόντος, κριτική προσέγγιση ιστορικών θεμάτων, ανακάλυψη σχέσης αιτίου – αποτελέσματος, - καλύτερη κοινωνική ένταξη στο κυρίαρχο κοινωνικοπολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον, - ανάπτυξη ιστορικής και εθνικής συνείδησης.

74 Διδασκαλία ιστορικών γεγονότων Ιστορικά πρόσωπα Ιστορική ενσυναίσθηση
Ποια ιστορικά θέματα διδάσκονται στο σχολείο – Κριτήρια επιλογής: σπουδαιότητα για την εποχή του, η επίδρασή του στη ζωή των ανθρώπων, - η διάρκεια της επίδρασής του, - η εμβέλεια της επίδρασης, η χρησιμότητά του στην κατανόηση του παρόντος. Διδασκαλία ιστορικών γεγονότων Ιστορικά πρόσωπα Ιστορική ενσυναίσθηση

75 Προσέγγιση γεγονότων (εθνικές επέτειοι) και προσώπων.
Δυσκολίες αντίληψης ιστορικών θεμάτων: Η αντίληψη του ιστορικού χρόνου από το παιδί είναι ατελής, δεν αντιλαμβάνονται σωστά τις σχέσεις αιτίου – αποτελέσματος, δεν μπορούν να συνδέσουν ιστορικά γεγονότα μεταξύ τους, να αντιληφθούν χρονικές έννοιες και τη διαδοχή τους. Οι ικανότητες αυτές αναπτύσσονται σταδιακά με τη νοητική ανάπτυξη, αλλά και με την εξάσκηση σε ανάλογα θέματα.

76 Η κατανόηση του χρόνου εξασκείται με δραστηριότητες.
- Γραμμή του χρόνου: του ιστορικού χρόνου, της οικογενειακής ιστορίας, της προσωπικής ιστορίας, της ιστορικότητας κάποιου θέματος. - Ασκήσεις για την κατάκτηση της χρονικής ακολουθίας: αναδιήγηση κειμένων, - ανασύνθεση γνωστών κειμένων με εικόνες, - ερωτήσεις χρονικής κατανόησης (τι έγινε πριν; τι έγινε μετά;)

77 Δραστηριότητες για την κατανόηση της έννοιας της «ιστορικής περιόδου»:
- παιχνίδι με τρεις καρτέλες (τώρα, πριν, μετά), δημιουργία νέας ιστορίας με βάση εικόνες, η προσωπική ιστορία του παιδιού με φωτογραφίες. Δραστηριότητες για την κατανόηση της έννοιας της «ιστορικής περιόδου»: - θέση στη γραμμή του χρόνου, - τοποθέτηση αντικειμένων ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους σε κάθε εποχή, σύνδεση ιστορικών γεγονότων με άλλα πιο γνωστά/κοντινά στα παιδιά, τοποθέτηση καθημερινών γεγονότων (ημερήσια γραμμή του χρόνου).

78 Δραστηριότητες για την κατανόηση της έννοιας της μεταβολής:
- εντοπισμός των αλλαγών στο ίδιο το παιδί (φωτογραφίες από γέννηση έως σήμερα), στους συγγενείς (παππούς: από παιδί έως γέροντας), - αλλαγές στον χώρο της τάξης (διαμόρφωση, διακόσμηση του χώρου), - αλλαγές στο προαύλιο λόγω των εποχών, αλλαγές στην ενδυμασία), - αλλαγές στη γειτονιά/χωριό.

79 Αναγκαίες επισημάνσεις για τη διδασκαλία ιστορικών θεμάτων:
- Καλή γνώση του γεγονότος από τον εκπαιδευτικό. - Χρήση πλούσιου και ποικίλου εποπτικού υλικού και επεξεργασία των στοιχείων του με τα παιδιά (χάρτες, εικόνες, αντικείμενα, περιγραφές από ηχογραφημένες πηγές ή αυτόπτες, επισκέψεις σε χώρους και μουσεία), ενίσχυση των παιδιών για περαιτέρω έρευνα. - Εξέταση του θέματος από όλες τις δυνατές πλευρές με σαφή διατήρηση της πρωταρχικής ιστορικής του διάστασης.

80 - Δυνατότητα αναπαράστασης της εποχής.
- Σεβασμός στην ιστορική αλήθεια, αποφυγή απλουστεύσεων και αποκρύψεων. - Εντοπισμός της ιστορικής σημασίας των θεμάτων. Έμφαση στην αγάπη προς την πατρίδα, στο πνεύμα του αγώνα, χωρίς εθνικιστικές εξάρσεις και μετάδοση μίσους προς τους άλλους λαούς. Προσέγγιση των ιστορικών γεγονότων τόσο από την εθνική οπτική, χωρίς εγκλωβισμό σε εθνοκεντρισμό, όσο και από τη διεθνή οπτική, χωρίς κατάληξη στον εθνομηδενισμό.

81 Κριτική προσέγγιση γεγονότων, πράξεων, προσώπων τόσο με βάση τα στοιχεία και τις συνθήκες της εποχής όπου συνέβησαν όσο και με βάση τις σύγχρονες συνθήκες και απόψεις. - Αντιμετώπιση παιδιών από άλλες εθνότητες.

82 Διδακτικό υλικό Ιστορίας στο δημοτικό σχολείο
Τάξεις Γ΄ - Στ΄ Περιεχόμενο διδακτικών πακέτων και δομή Βιβλίο Δασκάλου Στόχοι μαθήματος, Επιπλέον πληροφορίες και υλικό, Προτάσεις άλλων βιβλίων, ιστοσελίδων΄κ.ά Μεθοδολογικές οδηγίες: αφόρμηση/εισαγωγή και περαιυσίαση με περιγραφικό/αφηγηματικό μονόλογο. Επεξεργασία νοητική, ιστορική, γλωσσική, διαθεματική Έμφαση σε γεγονότα, πρόσωπα, πλαίσιο αιτίες χρήση πηγών για να κατανοήσουν την αξία τους και να τις επεξεργαστούν στην τάξη κριτικά. Χρήση πηγών και εποπτικού υλικού. Κατευθύνσεις απαντήσεων ερωτήσεων.

83 Βιβλίο μαθητή Προοργανωτής σε ενότητα ή σε κεφάλαιο: τι περιλαμβάνει Περιεχόμενο: το κυρίως μαθησιακό υλικό Πηγές: γραπτές αλλά και υλικά μνημεία για παρατήρηση, κατανόηση, επεξεργασία μέσα στην τάξη Εικόνες, χάρτες Ερωτήσεις ενδεικτικές σε κάθε κεφάλαιο Βασικό λεξιλόγιο στο τέλος του βιβλίου. Τετράδιο εργασιών Προτιμότερο να γίνονται στο σχολείο Ποικίλα είδη εργασιών: ερωτήσεις κλειστού και ανοικτού τύπου, σωστού-λάθους, πολλαπλής επιλογής, ομαδοποίησης/ταξινόμησης, αντιστοίχησης, σταυρόλεξα, ακροστοιχίδες κ.ά. Ασκήσεις γνώσεων, φαντασίας, ενσυναίσθησης, κριτικής, μεταγνώσης, κ.ά.

84 Στόχοι μαθήματος Ιστορίας Γ΄ δημοτικού σχολείου
Στόχοι Μυθολογίας: Οι μαθητές: – Να γνωρίσουν και να απολαύσουν το σχετικό μύθο. – Να αποκτήσουν εκφραστικό θάρρος και να καλλιεργήσουν τη δεξιότητα της αφήγησης. – Να μυηθούν και να ασκηθούν σταδιακά στην επεξεργασία και αξιοποίηση των γραπτών και εικαστικών πηγών. – Να εξοικειωθούν με τη διαχείριση πληροφοριών: παρατήρηση, περιγραφή, ταξινόμηση, παραβολή, ανάλυση, σύνθεση – Να συσχετίσουν γεγονότα που αναφέρονται στο μύθο με παρόμοια γεγονότα που συνάντησαν σε προηγούμενα κεφάλαια και άλλα μαθήματα και με παρόμοια γεγονότα της σημερινής εποχής, και να διατυπώνουν δυνητικές γενικεύσεις: ενδοκλαδικές και διακλαδικές. – Να αναπτύξουν ενδιαφέρον για την ελληνική μυθολογία και τις επιβιώσεις της στην τέχνη, τη γλώσσα και τη λογοτεχνία. – Να ασκηθούν στη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης.

85 Στόχοι Ιστορίας Γ΄ δημοτικού σχολείου
Στόχοι Ιστορίας: Οι μαθητές: – Να αντιληφθούν τη διαφορά μεταξύ μυθολογίας και ιστορίας. – Να γνωρίσουν στοιχεία από τη ζωή και τον πολιτισμό των ανθρώπων που έζησαν στις προαναφερθείσες εποχές. – Να δείξουν ενδιαφέρον για τα σχετικά κατάλοιπα που υπάρχουν στην περιοχή τους. – Να συνειδητοποιήσουν σταδιακά την εξελικτική πορεία του ανθρώπου. – Να προβληματιστούν και να εκτιμήσουν σ’ ένα βαθμό τη σημασία του πολιτισμού που αναπτύχθηκε την προϊστορική και πρωτοϊστορική εποχή.

86 Διδασκαλία των Θρησκευτικών στο δημοτικό σχολείο
Θρησκευτικότητα: το σύνολο των ψυχικών λειτουργιών με τις οποίες ο άνθρωπος προσεγγίζει την υπερβατική αλήθεια. Γνωρίσματα της θρησκευτικότητας: α) υπέρβαση της κοσμικής πραγματικότητας β) προσέγγιση του Θεού ως πηγής της ζωής γ) πραξιακή συμπεριφορά. Ανάπτυξη της παιδικής θρησκευτικότητας: Έως 3 ετών δεν υπάρχει θρησκευτική επίγνωση.

87 Μετά τα 3 έτη αναπτύσσεται η θρησκευτική επίγνωση
Μετά τα 3 έτη αναπτύσσεται η θρησκευτική επίγνωση. Κύρια χαρακτηριστικά: - ανθρωπομορφισμός -  ανιμισμός  - σκοπιμότητα δημιουργίας.  Στάδια ανάπτυξης της αντίληψης δημιουργίας του κόσμου: - στάδιο της μυθολογικής δημιουργικότητας (4-7 ετών). - στάδιο της τεχνικής δημιουργικότητας (7-10) ετών. - στάδιο της φυσικής σκέψης (10 = ετών).

88 Στάδια ανάπτυξης της εικόνας του Θεού:
 - Μυθικό στάδιο (3-6 ετών): Θεός με ανθρώπινο πρόσωπο, τεράστιες διαστάσεις και τρομερές δυνάμεις.  - Ρεαλιστικό στάδιο (7-12 ετών): Προσαρμογή στο συγκεκριμένο θρησκευτικό περιβάλλον.  - Ατομικιστικό στάδιο (12 + ετών): Προσωπικοί προβληματισμοί και αναζητήσεις. Θρησκευτική συνείδηση: η θεώρηση του κόσμου με αναφορά στο θείο.

89 Συνταγματικά η θρησκευτική συνείδηση είναι απαραβίαστη:
 - Δικαίωμα πίστης σε θρησκεία γνωστή ή άγνωστη, επιλογή και μεταβολή της πίστης.  - Δικαίωμα στη δήλωση και την απόκρυψη της θρησκευτικής πίστης.  -Δικαίωμα στην ισότιμη αντιμετώπιση.  -Δικαίωμα διάδοσης αλλά όχι προσηλυτισμός: άμεση ή έμμεση προσπάθεια να διεισδύσει κάποιος στη θρησκευτική συνείδηση άλλου με σκοπό τη μεταβολή της, χρησιμοποιώντας μέσα απατηλά ή καταχρώμενος την απειρία, ανάγκη ή πνευματική αδυναμία του άλλου.

90 Επικρατούσα θρησκεία: κρατική ή επίσημη, τιμητική διάκριση, η θρησκεία της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού.  Το κράτος οφείλει την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης κατά τα δόγματα της πλειοψηφούσας θρησκείας. Αυτό οδηγεί στην υιοθέτηση του μαθήματος των θρησκευτικών για ικανό αριθμό ωρών και με υποχρεωτική συμμετοχή, εκτός όσων δηλώσουν ότι δεν ανήκουν στην Ορθόδοξη Χριστιανική Θρησκεία.

91 Ειδικότερα, όσον αφορά στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση (νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο), για λόγους παιδαγωγικούς (αρχή της γνώσης του εγγύτερου περιβάλλοντος, αφετηρία από τα βιώματα των παιδιών και από τα ερωτήματά τους, επαφή σχολείου και κοινωνίας,) ξεκινούμε από την κυρίαρχη στο χώρο θρησκεία με σκοπό να βιώσουν τα παιδιά τα μηνύματά της και μέσω της ενσυναίσθησης να αντιληφθούν ότι όμοια αισθάνονται και άλλοι άνθρωποι για άλλες θρησκείες, θεούς, θρησκευτικούς χώρους, σύμβολα και τελετές. Σε αυτό το στάδιο το παιδί φθάνει κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του, αφού πρώτα βιώσει και κατανοήσει τα σχετικά με τη δική του θρησκεία.

92 Κριτήρια επιλογής θρησκευτικών θεμάτων στο σχολείο:
 - επικαιρότητα (π.χ. οι μεγάλες χριστιανικές εορτές)  - εγγύτητα στην τοπική κοινωνία (π.χ. τοπική εορτή, η εκκλησία της γειτονιάς)  - προσωπική σύνδεση (π.χ. οι εορτές των παιδιών)  - προσωπικά βιώματα (π.χ. παρακολούθηση θρησκευτικών τελετών και συζήτησή τους) - αναδυόμενα θέματα από αναγνώσεις επισκέψεις κ.ά.

93 Σημεία προσοχής από τον εκπαιδευτικό:
 - Συζήτηση του θέματος με άνεση χρόνου (π.χ. Πάσχα).  - Εντοπισμός του πνευματικού μηνύματος του γεγονότος και του νοήματος/σημασίας της εορτής (π.χ. προσωπικές εορτές και άγιοι, ο αληθινός Άγιος Βασίλειος).  - Καλή πληροφόρηση για το θέμα, ώστε να αποφεύγονται ανιστόρητες λεπτομέρειες (π.χ. η αναφορά του κρίνου στον Ευαγγελισμό). - Συζήτηση σχετικά με την ερμηνεία θρησκευτικών κειμένων (π.χ. προσευχές, κείμενα της Βίβλου) και όχι μηχανική απομνημόνευσή τους.

94 Εντοπισμός των ορίων τεχνικών δραματικής αναπαράστασης θρησκευτικών γεγονότων κα μυστηρίων.
- Σύνδεση των θρησκευτικών εορτών με λατρευτικά έθιμα, χωρίς να εκπίπτει η συζήτηση για το θρησκευτικό θέμα σε λαογραφική και μόνο προσέγγιση. - Χρήση ποικίλου εποπτικού υλικού και αξιοποίηση της ευκαιρίας επαφής των παιδιών με τη χριστιανική αγιογραφία. - Επίσκεψη σε χώρους λατρείας (εκκλησία) με σκοπό τη γνώση του χώρου και την αποδοχή τρόπων συμπεριφοράς και σεβασμού.

95 Αξιοποίηση των παιδιών διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων για να αναδείξουμε την παγκοσμιότητα του θρησκευτικού φαινομένου και την ανάγκη σεβασμού όλων των φορέων του. - Κύριος στόχος παραμένει πάντα η μετάδοση του ύψιστου χριστιανικού μηνύματος της αγάπης, της αλληλεγγύης προς τον άλλον, τον «πλησίον», όποιος και αν είναι αυτός.  - Αποφεύγουμε τη θρησκοληψία.  - Δεν συνδέουμε τον Θεό με τις καθημερινές συνθήκες ζωής στο σχολείο (π.χ. τήρηση κανόνων, απειθαρχία κ.ά.).

96 - Η θέση της προσευχής και του εκκλησιασμού.
- Ελευθερία, καθήκοντα και ευθύνες του εκπαιδευτικού απέναντι στο μάθημα των θρησκευτικών. Έννοια της διαφορετικότητας των θρησκειών. Πανθρησκεία. Έμφαση στο μήνυμα της χριστιανικής αγάπης. Σύνδεση του μηνύματος με την πράξη. Εφαρμογή πραξιακής συμπεριφοράς.

97 Πολιτική κοινωνικοποίηση στο σχολείο: η διαμόρφωση του δημοκρατικού πολίτη
Διαμόρφωση του δημοκρατικού κλίματος στην τάξη από τον εκπαιδευτικό: Μοιράζεται τον έλεγχο, τη διαχείριση της ομάδας με τα παιδιά. Παρέχει στα παιδιά ευκαιρίες να κάνουν επιλογές. 3. Η πειθαρχία δε θεμελιώνεται στην επιβολή, τη δύναμη και την απειλή.  4. Προωθείται η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης.  5. Τα παιδιά δεν υποτάσσονται στη δύναμη κάποιου συμμαθητή τους.  6. Σταδιακή διαμόρφωση της έννοιας της κοινότητας (παιχνίδια χωρίς νικητές και ηττημένους, αναγνώριση της ατομικότητας, ανάθεση συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων, επιβράβευση της συνεργασίας).  7. Ο εκπαιδευτικός αποτελεί πρότυπο για τους μαθητές του.

98 Οι κανόνες της τάξης Συζήτηση για τους κανόνες που ισχύουν σε συγκεκριμένα πλαίσια (π. χ. οικογένεια, πλοίο κ.ά.) και καταστάσεις (π.χ. κυκλοφοριακή αγωγή, σεισμός, κ.ά.). Προβληματισμός για την ανάγκη διατύπωσης και τήρησης των κανόνων. Διατύπωση των κανόνων της τάξης. Προαγωγή της σκέψης των παιδιών: 1. Ο κανόνας έρχεται από «ψηλά»  Ο κανόνας διατυπώνεται από τους ανθρώπους. 2. Οι κανόνες είναι αμετάβλητοι  Οι κανόνες υπόκεινται σε αλλαγές.

99 Συζήτηση για τη Δημοκρατία ως πολίτευμα
3. Οι άνθρωποι είναι αδύναμοι έναντι των κανόνων  Μέσω των κανόνων οι άνθρωποι διαμορφώνουν ένα πλαίσιο ελέγχου της κοινωνικής ζωής. 4. Βίωση εγωκεντρισμού  Ενσυναίσθηση, κοινή ευθύνη, ενδιαφέρον για τον άλλον. Συζήτηση για τη Δημοκρατία ως πολίτευμα 1. Αποσαφήνιση εννοιών. 2. Ιστορική διάσταση. 3. Εκλογές στην τάξη.

100 Η εφαρμογή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο σχολείο
1.Ισότητα όλων των παιδιών ανεξάρτητα από χρώμα, εθνικότητα, θρησκεία, γλώσσα, κοινωνική τάξη. 2. Σεβασμός της θρησκευτικής πίστης κάθε παιδιού. 3. Ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης. 4. Συμμετοχή όλων των μαθητών στον δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας του σχολείου. 5. Προάσπιση του δικαιώματος όλων για εκπαίδευση παρεχόμενη δωρεάν στην υποχρεωτική βαθμίδα, προσανατολισμένη στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού. 6. Σεβασμός στα δικαιώματα των άλλων.

101 Διαθεματικές προσεγγίσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
1.Συζήτηση για διαφορές ανθρώπων και εντοπισμός της ισότητας στο δικαίωμα για ζωή, αξιοπρέπεια, ελευθερία, ασφάλεια. 2. Συζήτηση για τα επαγγέλματα και για το δικαίωμα στην εργασία, τη δίκαιη αμοιβή και τη δυνατότητα ξεκούρασης και ελεύθερου χρόνου. 3. Συζήτηση για τη μετανάστευση και αναφορά στο δικαίωμα για επιλογή του τόπου διαμονής. 4. Η οικογένεια και το δικαίωμα όλων στη δημιουργία της. 5. Η κατοικία, τα μέσα επικοινωνίας και το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή. 6. Επέκταση των συζητήσεων για τις εθνικές εορτές στο δικαίωμα για ελευθερία. 7. Επέκταση των συζητήσεων για τις θρησκευτικές εορτές στο δικαίωμα για επιλογή διαφορετικής θρησκείας.

102 Η διαπαιδαγώγηση του πολίτη επιδιώκεται αρχικά με το μάθημα της Μελέτης του Περιβάλλοντος και κατόπιν με το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής. Σκοπός του μαθήματος Κ.Π.Α. Η απόκτηση των κατάλληλων γνώσεων, στάσεων, αξιών, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που χαρακτηρίζουν τον σύγχρονο δημοκρατικό πολίτη σε τοπικό, εθνικό, υπερεθνικό πλαίσιο. Στόχοι του μαθήματος Κ.Π.Α. • η γνώση και άσκηση των χαρακτηριστικών του σύγχρονου δημοκρατικού πολίτη σε όλα τα πλαίσια, • η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών, για να προσεγγίζουν θέματα ελευθερίας, ισότητας, δικαιοσύνης, ανθρώπινων δικαιωμάτων, • η διαμόρφωση αξιών, στάσεων και συμπεριφορών που σχετίζονται με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών στη σύγχρονη κοινωνία,

103 • η απόκτηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων που θα κάνουν τους μαθητές ικανούς να συμβάλλουν ελεύθερα,
υπεύθυνα και ενεργά στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ανάπτυξη του σύγχρονου κόσμου, • η ενίσχυση της εθνικής και πολιτισμικής τους ταυτότητας, η συνειδητοποίηση του δικού τους ρόλου αλλά και των άλλων σε τοπικό, εθνικό, υπερεθνικό πλαίσιο, • η αποδοχή της διαφορετικότητας και του πλουραλισμού, • η ανάπτυξη της ελληνικής ταυτότητας και συνείδησης με τη γνωριμία και την κατανόηση της εθνικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς, • η καλλιέργεια της ατομικής ευθύνης σε συνάρτηση με τις αξίες της κοινωνικής αλληλεγγύης και της κοινωνικής συνοχής.

104 Διδακτικές προσεγγίσεις Περιεχόμενα μαθήματος
Σύνδεση γνώσεων με βιώματα και εμπειρίες. Εφαρμογή των γνώσεων στο πλαίσιο της σχολικής τάξης και της σχολικής κοινότητας. Ενεργητική συμμετοχή μαθητών στη διαδικασία διδασκαλίας και μάθησης. Πορεία από το εγγύτερο στο απώτερο. Αξιοποίηση της επικαιρότητας. Διαδικασία γνωστικής σύγκρουσης. Μορφές διδασκαλίας 1. Κοινωνικές: εταιρική, κατά ομάδες διδασκαλία 2. Διδακτικές: διερευνητική (σχέδιο project) Περιεχόμενα μαθήματος Ε΄ τάξη: Πολίτης, κράτος, έθνος, δικαιώματα και υποχρεώσεις του πολίτη, η δημοκρατία ως πολιτικό σύστημα. Στ΄ τάξη: Άτομο και θεσμοί (οικογένεια, Εκπαίδευση Εκκλησία, Τοπική Αυτοδιοίκηση), Πολίτευμα και πολίτης, υπερεθνικοί θεσμοί (Ευρωπαϊκή Ένωση, διεθνείς οργανισμοί, ανθρώπινα δικαιώματα).

105 Γεωγραφία Σκοπός του μαθήματος της Γεωγραφίας είναι να αποκτήσουν οι μαθητές τις βασικές γεωγραφικές γνώσεις, οι οποίες θα τους οδηγήσουν στην κατανόηση του χώρου-τόπου και των αλληλεπιδράσεων–αλληλεξαρτήσεων, που αναπτύσσονται ανάμεσα στις ανθρώπινες δραστηριότητες και στους φυσικούς παράγοντες. Μέσα από τη διδασκαλία της Γεωγραφίας στο δημοτικό επιδιώκονται οι παρακάτω στόχοι: ✔η γνωριμία με το φυσικό περιβάλλον και η παρατήρηση της γεωγραφικής κατανομής των ανθρώπων και των δραστηριοτήτων τους ✔η μελέτη των αλληλεπιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων, που αναπτύσσονται μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος και των ανθρώπων ✔η αναγνώριση της σημασίας που έχει η ορθολογική διαχείριση του περιβάλλοντος