Z V U K Iskustvo nas je naučilo da ne možemo voljeti neku igru ako ne poznajemo njena pravila. Recimo, dosadno nam je gledati bejzbol jer ne znamo pravila.

Παρουσίαση με θέμα: "Z V U K Iskustvo nas je naučilo da ne možemo voljeti neku igru ako ne poznajemo njena pravila. Recimo, dosadno nam je gledati bejzbol jer ne znamo pravila."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Z V U K Iskustvo nas je naučilo da ne možemo voljeti neku igru ako ne poznajemo njena pravila. Recimo, dosadno nam je gledati bejzbol jer ne znamo pravila igre. Isto tako nam je dosadna neka igra sa kartama čija pravila ne poznajemo. Na isti način ne možemo u potpunosti uživati u svojoj okolini ako ne poznajemo i ne razumijemo zakonitosti koje tu vladaju, ukoliko ne razumijemo pravila prirode. A ta pravila su tako elegantna da se mogu precizno opisati matematički. Ponekad u lekcijama iz fizike pretjeramo sa matematikom i onda naša predavanja iz fizike liče na predavanja iz primijenjene matematike. Takvim predavanjima, međutim, nedostaje nešto bitno. To je razumijevanje tj. jedan dobar osjećaj za koncept, za ideju, za suštinu. Upravo zato bi većina predavanja iz fizike, naročito onih za početnike, trebala više da se brinu za razumijevanje fizikalnih pojmova, a manje da insistiraju na računanju ili izvođenju formula. Drugim riječima, ta predavanja bi trebala da sadrže konceptualni način izlaganja.

2 Funkcija mehaničkog talasa

3 Oscilacije i talasi

4 Talasna funkcija i talasna jednačina ∂2y/∂t2=v2(∂2y/∂x2)

5 Karakteristike zvučnog talasa
Osnovne fizičke karakteristike zvučnog talasa su: osnovna frekvencija, zvučni spektar i intenzitet zvuka. To su objektivne karakteristike zvuka. Zvuk djeluje na čovjeka preko organa sluha i čovjek ih prima na subjektivan način razlikujući visinu tona, boju zvuka i glasnost. To su subjektivne biološke ili biofizičke karakteristike zvuka. Visina tona zavisi od frekvencije, ali i od intenziteta zvuka. Boja zvuka je kvalitet koji karakteriše izvor zvuka. Intenzitet zvuka se definiše kao energija zvučnih talasa koja prolazi kroz jediničnu normalnu površinu u jedinici vremena, tj.: I = E/S t = P/S, gdje je P snaga zvučnih talasa i često se još zove “površinska snaga” jer se mjeri u W/m2.

6 Visina zvuka/tona - pitch
Visina tona (ili pitch) ne zavisi samo od frekvencije (već i od glasnosti) mada je za karakterizaciju te osobive ipak najvažnija frekvencija. Što je niža frekvencija ton je niži (pitch je niži) i obrnuto. Najosjetljivije ljudsko uho osjeća/registruje frekvencije u opsegu od oko 20 Hz do skoro Hz. To je tzv. opseg čujnosti. Ovaj opseg je individualan i kod starijih osoba se smanjuje te mu gornja granica može biti upola manja.

7 Glasnost Kao i pitch i glasnost je vezana za svijest ljudskog bića. Takođe je vezana sa fizički mjerljivom veličinom, a to je intenzitet zvučnog talasa. Intenzitet se definira kao energija koju prenosi zvučni talas u jedinici vremena po jedinici površine okomito na tok energije: I = P/S = E/S t pošto je: E = 1/2 kA2 = ½ mω2 A2 = 2¶2mf2 A2 = 2¶2Vρf2 A2 = 2¶2Svtρf2 A2, slijedi: I = 2¶2vρf2 A2, Dakle, intenzitet zvučnog talasa je direktno proporcionalan kvadratu amplitude i kvadratu frekvencije. Jedinica za intenzitet je W/m2

8 Intenzitet talasa tačkastog izvora je:
Intenzitet talasa za trodimenzionalni talas koji nastaje iz tačkastog izvora je:

9 Ljudsko uho detektuje zvuke intenziteta od 10-12 W/m2 do 1 W/m2
Da bi se proizveo zvuk koji ima dvostruko veću glasnost, potrebno je da zvučni talas ima 10 puta veći intenzitet. Zbog ovakvog odnosa subjektivnog osjećanja glasnosti i fizički mjerljive veličine “intenziteta”, nivoi zvučnog intenziteta se obično predstavljaju na logaritamskoj skali. Jedinica ove skale je 1 bel nazvana prema izumitelju Alexanderu Grahamu Bell-u. Međutim, ćešće se koristi deset puta manja jedinica 1 decibel - 1 dB. (1 Bel = 10 dB) Nivo zvuka β, bilo kojeg zvuka, se definira preko intenziteta I kao: β (u dB) = 10 log (I/I0), Gdje je I0 intenzitet izabranog referentnopg nivoa, a logaritam je sa bazom 10. I0 se obično uzima kao minimalni čujni zvuk – granica čujnosti koja iznosi: I0 = 1x W/m2.

10 Tako, npr. Nivo glasnosti zvuka čiji je intenzitet I = 10-10 W/m2 će biti:
β (u dB) = 10 log (I/I0) = 10 log (10-10/10-12) = 10 log 100 = 20 dB, Odavde takođe proizilazi da je glasnost na granici čujnosti 0. Ako se intenzitet zvuka poveća za faktor 10 (10 puta), glasnost poraste za 10 dB, a ako se intenzitet poveća 100 puta, glasnost naraste za 20 dB. Prema tome zvuk od 50 dB je 100 puta većeg intentiteta od onog od 30 dB. PRIMJER 1: Zvuk na prometnoj ulici ima glasnost 70 dB. Koliki je intenzitet zvuka? PRIMJER 2: Glasnost (nivo) zvuka mjeren na udaljenosti 30 m od mlaznog aviona je 140 dB. Kolika je glasnost na udaljenosti 300m? (Zanemariti refleksiju od podloge.)

11 Porijeklo zvuka Većina zvukova su talasi koji su nastali oscilovanjem (vibracijama) materijalnih objekata. U klaviru, violini i gitari zvuk se proizvodi žicama koje vibriraju; u saksofonu on nastaje zbog vibriranja piska od trske, u flauti zbog vibriranja stuba vazduha. I u mojim ranijim predavanjima na seminarima u Fojnici ja sam svaki put napravila konceptualno predavanje, bilo da je to bilo razumijevanje kako vidimo boje ili neki osnovni pojmovi iz specijalne teorije relativnosti ili pak prikaz usavršavanja naše slike o atomu. I ovaj put želim jedan relativno komplicirani fizikalni fenomen – talase - predstaviti jednostavnom analizom muzike koju slušamo

12 Šum i muzika Kada se električni signal iz mikrofona uvede u osciloskop šare promjena pritiska zraka u toku vremena se onda prikažu na osciloskopu i to je izvrsna slika različitosti muzike i šuma (sl.1). Neki ljudi smatraju da je moderna muzika i muzika nekih drugih kultura u stvari neprijatni skup zvukova – „noise“. Razlikovanje ovih tipova muzike od šuma je postalo problem estetike. S druge strane razlikovanje tipova muzike, na koje smo navikli i koje smatramo milozvučnim, od šuma, nije nikakav problem. Potpuno gluha osoba može da napravi razliku preko osciloskopa.

13 Karakteristike muzičkih tonova
Muzičari obično govore o muzičkim tonovima koji imaju tri osnovne karakteristike: visina (pitch), jačina (glasnost) i kvalitet. Muzičari obično govore o muzičkim tonovima koji imaju tri osnovne karakteristike: visina (pitch), jačina i kvalitet. Visina tona ima veze sa frekvencijom. Većina zvukova su skupovi talasa različitih frekvencija i ovdje visina, tj. pitch predstavlja komponentu najniže frekvencije. Intenzivne vibracije izvora zvuka stvaraju visoke note (tonove), dok spore vibracije proizvode niske note (tonove). Govorimo o visini zvuka vezano za njegov položaj na muzičkoj skali.

14 Visina tona Kada se tipka A udari na klaviru, onaj drveni bat u klaviru udari dvije ili tri žice od kojih svaka zatreperi 440 puta u sekundi, što znači da visini zvuka note A odgovara frekvencija od 440 Hz. Visoki tonovi koje koristimo u muzici imaju najčešće frekvenciju koja je manja od 4000 Hz, ali prosječno ljudsko uho može čuti zvuk frekvencije do Hz. Neki ljudi mogu čuti tonove više frekvencije od ove. Većina pasa čuju zvuk više frekvencije od ove. Općenito, gornja granica čujnosti kod ljudi se snižava sa godinama.

15 Intenzitet zvuka Intenzitet zvuka je direktno proporcionalan kvadratu amplitude talasa. Intenzitet se mjeri u vatima po kvadratnom metru. Ljudsko uhu registruje intenzitete koji pokrivaju ogroman raspon od W/m2 (granica čujnosti) do više od 1 W/m2 (granica bola). Pošto je opseg čujnosti tako veliki intenzitet se na skali prikazuje sa faktorima deset. Ovaj jedva čujni intenzitet od W/m2 naziva se 0 bel-a prema Aleksandru Grahamu Bell-u. Zvuk deset puta jači ima intenzitet 1 bel (10-11 W/m2 ) ili 10 decibela. Slijedeća tabela prikazuje intenzitete različitih zvukova oko nas: Intenzitet zvuka zavisi od amplitude promjena pritiska u zvučnom talasu i kao kod svih talasa intenzitet je direktno proporcionalan kvadratu amplitude talasa. Intenzitet se mjeri u watima po kvadratnom metru. Ljudsko uhu registruje intenzitete koji pokrivaju ogroman raspon od W/m2 (granica čujnosti) do više od 1 W/m2 (granica bola). Pošto je opseg čujnosti tako veliki intenzitet se na skali prikazuje sa faktorima deset. Naime ovaj jedva čujni intenzitet od W/m2 naziva se 0 bel-a prema Aleksandru Grahamu Bell-u. Zvuk deset puta jači ima intenzitet 1 bel (10-11 W/m2 ) ili 10 decibela.

16 Intenzitet zvuka III Zvuk od 10 decibela je 10 puta jači od 0 decibela, što je granica čujnosti. 20 decibela je 100 ili 102 puta intenzitet na granici čujnosti. U skladu s tim 30 decibela je 103 puta granica čujnosti 40 decibela je 104 puta granica čujnosti. Na taj način 60 decibela predstavlja intenzitet zvuka koji je milion puta (106 puta) veći od granice čujnosti – 0 decibela. 80 decibela predstavlja zvuk 102 puta intenzitet od 60 decibela. Decibel skala se zove logaritamska skala. Iznos u decibelima je proporcionalan logaritmu intenziteta. Zvuk od 10 decibela je 10 puta jači od 0 decibela, što je granica čujnosti. 20 decibela je 100 ili 102 puta intenzitet na granici čujnosti. U skladu s tim 30 decibela je 103 puta granica čujnosti a 40 decibela je 104 puta granica čujnosti. Na taj način 60 decibela predstavlja intenzitet zvuka koji je milion puta (106 puta) veći od granice čujnosti – 0 decibela. 80 decibela predstavlja zvuk 102 puta intenzitet od 60 decibela. Decibel skala se zove logaritamska skala. Iznos u decibelima je proporcionalan logaritmu intenziteta. Slijedeća tabela prikazuje intenzitete različitih zvukova oko nas:

17 Intenzitet zvuka II Izvor zvuka Intenzitet (W/m2 ) Nivo zvuka (dB)
Avion na 30 m udaljenosti 102 140 Vazdušna sirena u blizini 1 120 Jaka disko muzika 10-1 110 Zvuk saobraćajne gužve 10-5 70 Razgovor kod kuće 10-6 60 Tihi radio kod kuće 10-8 40 Šapat 10-10 20 Granica čujnosti 10-12

18 Oštećenja zbog intenziteta zvuka I
Oštećenje zbog intenziteta zvuka počinje pri 85 decibela. Nivo oštećenja zavisi od dužine ekspozicije i od visine, tj. frekvencije zvuka. Oštećenje od preglasnog zvuka može biti privremeno ili stalno što zavisi od toga da li je prijemnik zvuka smješten u unutrašnjosti uha oštećen ili razoren. Nagla pojava zvuka može da proizvede vibracije u slušnim organima koje su dovoljno intenzivne da mogu da ih razore. Oštećenje zbog intenziteta zvuka počinje pri 85 decibela. Nivo oštećenja zavisi od dužine ekspozicije i od visine, tj. frekvencije zvuka. Oštećenje od preglasnog zvuka može biti privremeno ili stalno što zavisi od toga da li je prijemnik zvuka smješten u unutrašnjosti uha oštećen ili razoren. Nagla pojava zvuka može da proizvede vibracije u slušnim organima koje su dovoljno intenzivne da mogu da ih razore. Manje intenzivan, ali još uvijek snažan zvuk može da interferira sa celularnim procesima u slušnim organima i da uzrokuje njihovo oštećenje. Na žalost, ćelije ovih organa se ne mogu regenerirati.

19 Oštećenja zbog intenziteta zvuka II
Manje intenzivan, ali još uvijek snažan zvuk može da interferira sa celularnim procesima u slušnim organima i da uzrokuje njihovo oštećenje. Na žalost, ćelije ovih organa se ne mogu regenerirati. Gubitak sluha usljed intenzivnog zvuka je naročito čest u opsegu frekvencija Hz. Ljudski sluh je najosjetljiviji na frekvencijama oko 3000 Hz. Ovdje je zanimljivo postaviti pitanje može li sluh biti permanentno oštećen posjetom koncertima gdje se svira veoma glasna muzika? i odgovoriti na njega. Može, zavisno od toga koliko glasno, koliko dugo i koliko blizu. Neke muzičke grupe insistiraju više na glasnosti nego na kvalitetu. Tragično je to da kako se sluh članova takvih grupa i njihovih obožavalaca sve više oštećuje, oni zahtijevaju sve glasniju muziku. Gubitak sluha usljed zvuka je naročito čest u opsegu frekvencija Hz. Ljudski sluh je najosjetljiviji na frekvencijama oko 3000 Hz.

20 Kvalitet zvuka I Parcijalni tonovi čije su frekvencije jednake cijelom broju pomnoženom sa osnovnom frekvencijom zovu se harmonici. Ton čija je frekvencija dvostruka osnovna jeste drugi harmonik, ton sa frekvencijom jednakom tri puta osnovna je treći harmonik i tako dalje (sl.2 prikazuje načine vibriranja žice na gitari). A šta je kvalitet zvuka? Nije nam teško razlikovati ton sa klavira i iz klarineta. Svaki od ovih tonova ima karakterističan zvuk i razlikuje se po kvalitetu. Većina muzičkih zvukova se sastoji od zbira mnogih tonova koji se razlikuju u frekvenciji. Različiti tonovi se zovu parcijalni tonovi, ili jednostavno parcijale. Najniža frekvencija koja se zove osnovna frekvencija, određuje visinu (pitch) tona. Parcijalni tonovi čije su frekvencije jednake cijelom broju pomnoženom sa osnovnom frekvencijom zovu se harmonici. Ton čija je frekvencija dvostruka osnovna jeste drugi harmonik, ton sa frekvencijom jednakom tri puta osnovna je treći harmonik i tako dalje (sl.2).

21 Kvalitet zvuka II Sl.3 Sl. 3 prikazuje kompozitne vibracije fundamentalnog tona i trećeg harmonika. Zvuk iz praktično svakog muzičkog instrumenta se sastoji od osnovnog i od parcijala .Čisti tonovi, oni koji imaju samo jednu frekvenciju, mogu se proizvesti elektronski. Elektronski sintesajzeri proizvode čiste tonove i mješavinu ovih koji onda daju čitav niz različitih muzičkih zvukova. Tako, ako udarimo srednje C na klaviru, proizvedemo osnovni ton visine od oko 262Hz i takođe mješavinu parcijalnih tonova od dvije, tri, četiri, pet itd. puta frekvencija srednjeg C. Broj i relativna glasnost parcijalnih tonova određuje kvalitet zvuka koji se veže za klavir. Zvuk iz praktično svakog muzičkog instrumenta se sastoji od osnovnog i od parcijala (sl.3). Čisti tonovi, oni koji imaju samo jednu frekvenciju, mogu se proizvesti elektronski. Elektronski sintesajzeri proizvode čiste tonove i mješavinu ovih koji onda daju čitav niz različitih muzičkih zvukova.

22 Kvalitet zvuka III Zvuk proizveden nekim tonom sa klavira i onaj koji proizvedemo tonom iste visine iz klarineta imaju različite kvalitete i uho to prepoznaje jer su im parcijale različite (sl.4). Kvalitet nekog tona je određen prisustvom i relativnim intenzitetom različitih parcijala. Zvuk proizveden nekim tonom sa klavira i onaj koji proizvedemo tonom iste visine iz klarineta imaju različite kvalitete i uho to prepoznaje jer su im parcijale različite (sl.4).

23 Konvencionalni muzički instrumenti mogu da se grupiraju u jednu od tri klase: one u kojima se zvuk proizvodi treperenjem žica, one u kojima se zvuk proizvodo vibriranjem stuba zraka i onih u kojima se zvuk proizvodi vibracijom dvodimenzionalnih površina. U žičanim instrumentima vibracije žica se prenose do zvučne kutije, a zatim na vazduh, ali sa niskom efikasnošću. Da bi se ovo nadoknadilo u orkestrima imamo relativno veliku sekciju žičanih instrumenata. Tu je postignut balans između relativno malog broja duvačkih instrumenata i velikog broja žičanih instrumenata, violina.

24 Francuski rog Trombon U mesinganim instrumentima kao što su trube, francuski rog i tromboni, vibracije sviračevih usana interaguju sa stojećim valovima koji su uspostavljeni akustičnom energijom koja se reflektuje u instrumentu. Dužine vibrirajućih vazdušnih stubova se mijenjaju pritiscima na ventile što dodaje ili oduzima ekstra segmente ili se mijenja dužina tube. U duvačkim instrumentima, zvuk je vibriranje stubca vazduha u instrumentu. Postoje razni načini da se stubac vazduha pokrene na vibriranje. U mesinganim instrumentima kao što su trube, francuski rog i tromboni, vibracije sviračevih usana interaguju sa stojećim valovima koji su uspostavljeni akustičnom energijom koja se reflektuje u instrumentu. Dužine vibrirajućih vazdušnih stubova se mijenjaju pritiscima na ventile što dodaje ili oduzima ekstra segmente ili se mijenja dužina tube. U instrumentima kakvi su klarineti, oboe, saksofoni, struja vazduha koju proizvodi muzičar čini da pisak vibrira, dok u flautama i pikolima muzičar puše zrak uz ivicu otvora kako bi proizveo podrhtavajuću struju koja primorava stubac zraka da vibrira.

25 Oboa Klarinet U instrumentima kakvi su klarineti, oboe, saksofoni, struja vazduha koju proizvodi muzičar čini da pisak vibrira, dok u flautama i pikolima muzičar puše zrak uz ivicu otvora kako bi proizveo podrhtavajuću struju koja primorava stubac zraka da vibrira.

26 Čelo Trombon Neki instrumenti kao što su čelo ili trombon mogu da proizvedu kontinuirani niz osnovnih frekvencija. Drugi instrumenti kao što su klavir ili klarinet su ograničeni na samo izvjesne osnovne frekvencije. Većina muzike se bazira na posebnom setu frekvencija koje zovemo skala. U dobro podešenoj skali svaka nota ima frekvenciju koja je dvanaesti korijen iz dva (12√2), ili 1,05946 frekvencija note tik ispod ove. Neki instrumenti kao što su čelo ili trombon mogu da proizvedu kontinuirani niz osnovnih frekvencija. Drugi instrumenti kao što su klavir ili klarinet su ograničeni na samo izvjesne osnovne frekvencije. Većina muzike se bazira na posebnom setu frekvencija koje zovemo skala. U dobro podešenoj skali svaka nota ima frekvenciju koja je dvanaesti korijen iz dva (12√2), ili 1,05946 frekvencija note tik ispod ove. Možete vidjeti da ako počnete od neke note i produžite kroz 12 sukcesivnih nota u skali, doći ćete do note koja ima frekvenciju jednaku dvostrukoj frekvenciji početne note. Ovaj faktor dvostrukog povećanja frekvencije zove se oktava. Za dvanaest daljnjih koraka preći ćete slijedeću oktavu. Sedam bijelih tipki i pet crnih na klaviru čine jednu oktavu.

27 Skala i oktava ako počnete od neke note i produžite kroz 12 sukcesivnih nota u skali, doći ćete do note koja ima frekvenciju jednaku dvostrukoj frekvenciji početne note. Ovaj faktor dvostrukog povećanja frekvencije zove se oktava. Za dvanaest daljnjih koraka preći ćete slijedeću oktavu. Sedam bijelih tipki i pet crnih na klaviru čine jednu oktavu Možete vidjeti da ako počnete od neke note i produžite kroz 12 sukcesivnih nota u skali, doći ćete do note koja ima frekvenciju jednaku dvostrukoj frekvenciji početne note. Ovaj faktor dvostrukog povećanja frekvencije zove se oktava. Za dvanaest daljnjih koraka preći ćete slijedeću oktavu. Sedam bijelih tipki i pet crnih na klaviru čine jednu oktavu.

28 SL.5 : Brazde na gramofonskoj ploči.
Furije analiza I SL.5 : Brazde na gramofonskoj ploči. Promjene u širini brazde uzrokuju da igla fonografa – gramofona vibrira. Ove mehaničke vibracije se zatim transformiraju u električne vibracije kojima se proizvodi zvuk koji čujemo sa ploče. Furije Analiza Da li ste ikada vidjeli brazde na ploči sa starinskog fonografa? I to izbliza? Promjene u širini brazde uzrokuju da igla fonografa (sl.5) vibrira. Ove mehaničke vibracije se zatim transformiraju u električne vibracije kojima se proizvodi zvuk koji čujemo sa ploče. Prilično je impresivno da svi ti različiti zvuci raznih instrumenata iz orkestra mogu da se zabilježe na talasastoj brazdi usječenoj u ploči.

29 Furije analiza II Zvuk oboe koji je upisan u žlijebu ploče fonografa kada se priključi na osciloskop izgleda kao na sl.6a. Ovaj talas odgovara elektronskom signalu koji proizvodi vibrirajuća igla. On takođe odgovara pojačanom signalu koji aktivira zvučnik zvučnog sistema i amplitudi koji tjera na vibracije ušni bubnjić. Slika 6.b prikazuje talasnu formu klarineta. Kada oboa i klarinet sviraju skupa, uočljiv je princip superpozicije pošto njihovi pojedinačni zvučni talasi se kombinuju i proizvode zvučni talas prikazan na sl.6c. Ako znamo forme talasa sa slika 6a i 6b lako je pravilima superpozicije doći do zajedničkog talasnog proces 6c. Međutim obrnut proces da iz zajedničkog talasa 6c, izdvojimo one koji ga čine 6a i 6b, nije jednostavan. Nemoguće je iz talasa 6c izdvojiti muziku oboe i muziku klarineta.

30 Ali ako pustimo tu muziku na gramofonu, naše ćulo sluha će odmah znati koji to instrumenti sviraju i koja je njihova relativna glasnost. Naše uši lome (razdvajaju) ukupni signal na njegove komponente automatski. Francuski matematičar Joseph Fourier je 1822.godine je došao do matematičkog pravila za komponente složenog talasnog kretanja. On je u stvari otkrio da je čak i najkompleksnije periodično talasno kretanje sastavljeno od jednostavnih sinusnih talasa koji se superponiraju, tj. da se svi periodični talasi mogu rastaviti na više sinusnih talasa različitih amplituda i frekvencija. Matematička operacija kojom se ovo postiže se zove Furijeova analiza. Pomoću te analize moguće je naći čiste sinusne talase koji se sabiraju da bi, recimo, dali zvuk violine. Kada se ovi čisti tonovi sa odgovarajućim amplitudama čuju zajedno, kako kad se istovremeno udari više zvučnih viljušaka ili kad se odaberu odgovarajuće tipke na električnim orguljama, njihova kombinacija će dati zvuk violine. Najniža frekvencija jednog sastavnog sinusnog talasa je ona osnovna i ona određuje visinu (pitch) note. Sinusni talasi viših frekvencija su onda parcijale koje daju karakterističan kvalitet. Prema tome, talasna forma bilo kojeg muzičkog zvuka nije ništa drugo već suma prostih sinusnih talasa. Naše uho vrši neku vrstu Furije analize automatski. Ono izdvaja iz kompleksne kombinacije pulsiranja zraka koje dolazi do njega čiste tonove napravljene od sinusnih talasa. Mi rekombinujemo različite grupacije ovih čistih tonova kada slušamo. Na koje kombinacije tonova smo naučili da fokusiramo svoju pažnju, određuje to šta čujemo kad slušamo koncert. Možemo usmjeriti našu pažnju na zvukove različitih instrumenata i izdvojiti najtiše tonove od najglasnijih: možemo uživati u kompleksnom sazvučju instrumenata i još uvijek detektovati zvukove drugih oko nas. Ovo je zaista nevjerovatno..