ECODESTINATION SEMINAR

Παρουσίαση με θέμα: "ECODESTINATION SEMINAR"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ECODESTINATION SEMINAR
Solid Waste Management Municipal Waste and Recycling Waste from Production Units Hazardous Waste Waste from Health Centers Waste from Excavation, Construction, Demolition Andreas G. Andreopoulos, Professor N.T.U. A.

2 ECODESTINATION SEMINAR
Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων Αστικά Απόβλητα και Ανακύκλωση Απόβλητα Παραγωγικών Μονάδων Επικίνδυνα Απόβλητα Απόβλητα Υγειονομικών Μονάδων Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών, Κατεδαφίσεων Ανδρέας Γ. Ανδρεόπουλος, Καθηγητής Ε.Μ.Π.

3 Διαχείριση αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα
.

4 Τι είναι τα αστικά απόβλητα;
Τα οικιακά απόβλητα που προέρχονται από τα νοικοκυριά και αποτελούν τον κύριο όγκο των αστικών αποβλήτων. Επίσης: Απόβλητα που προσομοιάζουν με τα οικιακά και παράγονται από δραστηριότητες (δημόσιες και ιδιωτικές) υπηρεσιών, εμπορίου, εστίασης, αναψυχής, διαμονής- καταλυμάτων, υγείας, φροντίδας, γραφείου, εκπαίδευσης, Ο.Κ.Ω. χώρους εξυπηρέτησης κοινού (λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικοί σταθμοί) ακόμη και στις βιοτεχνικές – βιομηχανικές εγκαταστάσεις από λειτουργίες γραφείου, χώρων προσωπικού, κουζίνας- κυλικείων κλπ. Απόβλητα ιδιωτικών και δημοτικών κήπων και πάρκων, δεντροστοιχιών, κηπευτικά υπολείμματα κ.λπ ( «πράσινα»). Απόβλητα από αγορές, όπως λαϊκές αγορές, λαχαναγορές, κρεαταγορές κ.λπ. (κυρίως βιοαπόβλητα και συσκευασίες) Ογκώδη απόβλητα (κυρίως έπιπλα, στρώματα, βαρέλια, πόρτες, παράθυρα, καλοριφέρ, σωλήνες, ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός κλπ). Απόβλητα από καθαρισμό των δρόμων, των υπονόμων και των κοινόχρηστων χώρων στο αστικό και περιαστικό χώρο, καθώς και τα απόβλητα των νεκροταφείων Τα αστικά απόβλητα κατατάσσονται στην κατηγορία 20 του ΕΚΑ «Δημοτικά Απόβλητα (οικιακά απόβλητα και παρόμοια απόβλητα από εμπορικές δραστηριότητες, βιομηχανίες και ιδρύματα)», ενώ στα αστικά περιλαμβάνονται και οι συσκευασίες της κατηγορίας του ΕΚΑ 1

5 Στο ρεύμα των αστικών αποβλήτων εμπεριέχονται: τα βιοαπόβλητα
τα απόβλητα συσκευασιών το έντυπο χαρτί, τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) που παράγονται από νοικοκυριά μικρές ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων όπως οι φορητές μπαταρίες, οι λαμπτήρες, τα αποσυρόμενα φάρμακα, τα μελανοδοχεία και διάφορες απολυμαντικές ουσίες (μαζί με τη συσκευασία τους) που χρησιμοποιούνται από τα νοικοκυριά «Αστικού τύπου» απόβλητα (όχι αστικά) θεωρούνται επίσης οι ιλύες που παράγονται: από τις Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας αστικών Λυμάτων (ΕΕΛ), από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων των τουριστικών μονάδων και βιολογικές ιλύες συγκεκριμένων βιομηχανικών κλάδων αστικές ιλύες κοινωφελών οργανισμών και άλλων πηγών. 2

6 Παραγωγή αστικών αποβλήτων
Στο σύνολο της χώρας το 2011 η παραγωγή αποβλήτων αστικού τύπου εκτιμάται σε τόνους, εκ των οποίων: τα αστικά απόβλητα είναι t οι ιλύες αστικού τύπου είναι t. Η κατά κεφαλήν παραγωγή των αστικών αποβλήτων εκτιμάται σε 0,519 kg/κατοικο και ημέρα και είναι χαμηλότερη του Ευρωπαϊκού μέσου όρου Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή των αστικών αποβλήτων είναι οι δημογραφικές μεταβολές, η μεταβολή της κατά άτομο κατανάλωσης, ο βαθμός ευαισθητοποίησης των πολιτών/καταναλωτών στην κατεύθυνση της πρόληψης οι μεταπτώσεις της οικονομίας (ύφεση ή ανάπτυξη). 3

7 Σύσταση αστικών αποβλήτων
Μέση Ποιοτική Σύσταση (%) ΑΣΑ στη χώρα (εκτιμήσεις 2011) ΣΥΣΤΑΤΙΚΟ ΠΟΣΟΣΤΟ % κ.β. Οργανικό Κλάσμα (Ζυμώσιμα) 44,3 Χαρτί - Χαρτόνι 22,2 Πλαστικά 13,9 Μέταλλα 3,9 Γυαλί 4,3 Λοιπά 11,4 ΣΥΝΟΛΟ 100 Σε σχέση με την μέση ποιοτική σύσταση των ΑΣΑ σε επίπεδο χώρας που προσδιορίστηκε το 1997, παρατηρείται ότι μειώνονται τα ζυμώσιμα και αυξάνονται τα υλικά συσκευασίας κυρίως τα πλαστικά και το χαρτί-χαρτόνι. 4

8 Επιμερισμός επί τοις εκατό % σύστασης ΑΣΑ σε ΒΑΑ, ΒΑ και ΑΥ
Σημαντικά ρεύματα αποβλήτων μέσα στα αστικά, που χαρακτηρίζονται από ειδική στοχοθεσία στο σχετικό θεσμικό πλαίσιο είναι: τα βιοαπόβλητα, δηλαδή τα οργανικά υπολείμματα τροφών, κλαδέματα, απόβλητα κήπων κλπ. τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα, δηλαδή τα απόβλητα που μπορούν να υποστούν βιολογική αποσύνθεση και συμπεριλαμβάνουν τα βιοαπόβλητα και το χαρτί τα απόβλητα συσκευασιών (χάρτινη, πλαστική, μεταλλική, γυάλινη και ξύλινη συσκευασία), Επιμερισμός επί τοις εκατό % σύστασης ΑΣΑ σε ΒΑΑ, ΒΑ και ΑΥ Υποκατηγορίες ΑΣΑ % κ.β. 2010 (tn) 2011 (tn) ΒΙΟΑΠΟΔΟΜΗΣΙΜΑ ΑΣΤΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ (ΒΑΑ) [Οργανικό Κλάσμα/Ζυμώσιμα + Χαρτί – Χαρτόνι] 66,5 ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ (ΒΑ) (Οργανικό Κλάσμα/Ζυμώσιμα) 44,3 ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΑ ΥΛΙΚΑ (ΑΥ) [Χαρτί, Μέταλλο, Πλαστικό, Γυαλί] ΛΟΙΠΑ 11,4 5

9 Στόχοι για τη διαχείριση αστικών αποβλήτων
Στο θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης αποβλήτων τίθενται ποσοτικοί στόχοι ανάκτησης για τις εξής κατηγορίες: α. Βιοαποδομήσιμα (ΒΑΑ), β. Βιοαπόβλητα (ΒΑ) και γ. Ανακυκλώσιμα Υλικά (ΑΥ) [Χαρτί, Μέταλλο, Πλαστικό, Γυαλί] Βιοαποδομήσιμα Αστικά Απόβλητα (ΒΑΑ) 2020 μείωση αποβλήτων που οδηγούνται σε υγειονομική ταφή στο 35% κβ από τα επίπεδα παραγωγής του 1997 Βιοαπόβλητα (ΒΑ) 2015 5% του συνολικού βάρους σε χωριστή συλλογή 10% Οικιακά απόβλητα καθιέρωση χωριστής συλλογής τουλάχιστον για χαρτί, μέταλλα, πλαστικό, γυαλί. όπου είναι τεχνικοοικονομικά εφικτό 50% κβ προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση & ανακύκλωση τουλάχιστον για χαρτί, μέταλλα, πλαστικό και γυαλί 6

10 Σχεδιασμοί διαχείρισης αστικών αποβλήτων
Το πώς διαχειριζόμαστε τα απόβλητα, με βάση τις απαιτήσεις και τη στοχοθεσία της νομοθεσίας, καθορίζεται μέσω των Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων. Τα Σχεδία Διαχείρισης Αποβλήτων αποτελούν τα βασικά εργαλεία για την εφαρμογή της πολιτικής διαχείρισης των αποβλήτων και οφείλουν να καλύπτουν, μεμονωμένα ή συνδυασμένα, το σύνολο των ρευμάτων αποβλήτων σε ολόκληρη την γεωγραφική επικράτεια της χώρας. 7

11 8 Τα Σχέδια Διαχείρισης περιλαμβάνουν στοιχεία για:
τον τύπο, την ποιότητα και την πηγή των παραγόμενων στη χώρα αποβλήτων, τα απόβλητα που είναι πιθανόν να αποσταλούν από ή προς την επικράτεια και αξιολόγηση για τις μεγάλες εγκαταστάσεις διάθεσης και ανάκτησης και ειδικές προβλέψεις για ρεύματα αποβλήτων που ρυθμίζονται από συγκεκριμένη νομοθεσία αξιολόγηση της ανάγκης για νέα προγράμματα συλλογής, για το κλείσιμο υφιστάμενων εγκαταστάσεων αποβλήτων, για πρόσθετες υποδομές επεξεργασίας αποβλήτων και για σχετικές επενδύσεις, τα κριτήρια σχετικά με τον εντοπισμό τοποθεσιών και τη δυναμικότητα των μελλοντικών εγκαταστάσεων διάθεσης ή των μεγάλων εγκαταστάσεων ανάκτησης, αν χρειαστεί, τις γενικές πολιτικές διαχείρισης αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών και μεθόδων διαχείρισης των αποβλήτων που περιλαμβάνονται στο σχεδιασμό ή πολιτικών για απόβλητα που θέτουν συγκεκριμένα προβλήματα διαχείρισης. τις οργανωτικές πτυχές της διαχείρισης αποβλήτων, αξιολόγηση της χρησιμότητας και της καταλληλότητας της χρησιμοποίησης οικονομικών και άλλων μέσων προς αντιμετώπιση διάφορων προβλημάτων που σχετίζονται με τα απόβλητα εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης απευθυνόμενες στο ευρύ κοινό ή σε συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών. 8

12 Σχεδιασμοί διαχείρισης αστικών αποβλήτων μέχρι σήμερα
Ο σχεδιασμός διαχείρισης αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα καθορίζεται ακόμα και μέχρι σήμερα από: (α) Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης για τα μη επικίνδυνα στερεά απόβλητα με την ΚΥΑ 50910/2003 (ΕΣΔΑ-2003). (β) Στη βάση του ΕΣΔΑ-2003 καταρτίσθηκαν την περίοδο τα 13 Περιφερειακά Σχέδια (ΠΕΣΔΑ), ενώ κάποιοι ΠΕΣΔΑ αναθεωρήθηκαν την περίοδο (γ) Την εφαρμογή του Ν.2939/2001 για την ανακύκλωση συσκευασιών και άλλων προϊόντων μέσω των επιχειρησιακών σχεδίων των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης. Το σύνολο των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ καταρτίστηκε λαμβάνοντας υπόψη τη στοχοθεσία του ΕΣΔΑ-2003, την οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα ως ίσχυε κατά το χρόνο σύνταξής τους, την οδηγία 99/31/ΕΚ για την υγειονομική ταφή και αυτές για τα επιμέρους ρεύματα ανακύκλωσης. 9

13 Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το σύνολο των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ ακολουθεί τις βασικές αρχές του ευρωπαϊκού κεκτημένου (αυτάρκεια, εγγύτητα, ο ρυπαίνων πληρώνει), τη βασική ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων (πρόληψη-ανάκτηση-διάθεση), ενσωματώνοντας τις υποχρεώσεις για εκτροπή βιοαποδομησίμων καθώς και τους στόχους ανακύκλωσης, προβλέποντας, ιεραρχικά, εφαρμογή διαλογής στην πηγή, λειτουργία πράσινων σημείων, μονάδες επεξεργασίας και χώρους υγειονομικής ταφής. Στη βάση των 13 ΠΕΣΔΑ και των προγραμμάτων των ΣΕΔ του Ν.2939/2001 υλοποιήθηκε το δίκτυο των υποδομών συλλογής, ανάκτησης και διάθεσης αστικών αποβλήτων που λειτουργεί σήμερα στη χώρα. Η μη επίτευξη στόχων (πχ εξάλειψη ανεξέλεγκτης διάθεσης ή εκτροπή βιοαποδομησίμων από την ταφή) οφείλεται στην καθυστέρηση ή ακύρωση της υλοποίησης υποδομών και όχι στην ίδια τη στοχοθεσία ή το περιεχόμενο των υφιστάμενων σχεδίων διαχείρισης 10

14 Τι ισχύει για την ανακύκλωση αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα
Από τη δεκαετία του 1990 και μετά αναπτύχθηκε στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο μια σειρά Οδηγιών για διάφορα ρεύματα αποβλήτων (συσκευασιών, ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών, οχημάτων τέλους κύκλου ζωής) που εισήγαγε την πολιτική της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού ως ένα από τα μέσα για την υποστήριξη του σχεδιασμού πιο φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων, καθιστώντας τους υπεύθυνους για το κόστος της διαχείρισης των προϊόντων τους στο τέλος του κύκλου ζωής τους, όταν δηλ. τα προϊόντα αυτά καταστούν απόβλητα. Στην Ελλάδα, οι Οδηγίες αυτές ενσωματώθηκαν στο πλαίσιο της «Εναλλακτικής Διαχείρισης», η οποία εκφράζει ουσιαστικά τις πολιτικές και τις αρχές της «Διευρυμένης Ευθύνης του Παραγωγού». Το θεσμικό πλαίσιο της εναλλακτικής διαχείρισης στηρίζεται στο νόμο 2939/2001 (ΦΕΚ 179 Α) «Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων - ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ)», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το ν.3854/2010 (ΦΕΚ 94 Α). Η Ελλάδα συμπεριέλαβε στο θεσμικό πλαίσιο της Εναλλακτικής Διαχείρισης και μια σειρά ρευμάτων αποβλήτων, για τα οποία υπάρχουν σαφείς ποσοτικοί στόχοι ανακύκλωσης και ανάκτησης (π.χ. μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων, απόβλητα λιπαντικών ελαίων, απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων). 11

15 Όλοι οι διαχειριστές (παραγωγοί, εισαγωγείς) είναι υποχρεωμένοι είτε να οργανώσουν είτε να συμμετέχουν σε Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης. Τα συστήματα, τα οποία μπορεί να είναι ατομικά ή συλλογικά, αξιολογούνται, εγκρίνονται και ελέγχονται από τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ). Τα Συστήματα αυτά αποβλέπουν ειδικότερα: α) Στην επιστροφή των αποβλήτων συσκευασιών / άλλων προϊόντων από τον καταναλωτή ή άλλο τελικό χρήστη, προκειμένου να διοχετεύονται προς τις πλέον ενδεδειγμένες εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης αποβλήτων. β) Στην ανάκτηση, συμπεριλαμβανομένης της ανακύκλωσης, των συλλεγομένων αποβλήτων με τη χρησιμοποίηση καθαρών τεχνολογιών. Τα ως άνω Συστήματα εφαρμόζονται και για τις εισαγόμενες συσκευασίες/ άλλα προϊόντα με συνθήκες που να μην εισάγουν διακρίσεις στην αγορά. Η συμμετοχή στα συστήματα συλλογικής εναλλακτικής διαχείρισης συνοδεύεται από την καταβολή στο σύστημα εκ μέρους του ενδιαφερόμενου διαχειριστή/ παραγωγού χρηματικής εισφοράς. Το ύψος της εισφοράς αυτής καθορίζεται στο πλαίσιο της έγκρισης του επιχειρησιακού σχεδίου του συστήματος, και απαλλάσσει τους συμβαλλόμενους διαχειριστές από την ευθύνη εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους οι οποίες μετακυλίονται στο σύστημα 12

16 Μέχρι σήμερα, εκτός από τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας (Ν
Μέχρι σήμερα, εκτός από τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας (Ν /2001), έχουν εκδοθεί Προεδρικά Διατάγματα (ΠΔ) και Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις (ΚΥΑ) σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις της εναλλακτικής διαχείρισης, για τα εξής υλικά : Οχήματα στο Τέλος Κύκλου Ζωής – ΟΤΚΖ, (ΠΔ 116/2004, ΦΕΚ 81Α/5.3.04). Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού – ΑΗΗΕ, (ΠΔ 117/2004, ΦΕΚ 82Α/5.3.04). Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων – ΑΛΕ, (ΠΔ 82/2004, ΦΕΚ 64Α/2.3.04). Απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών (ΠΔ 115/2004, ΦΕΚ 80Α/ το οποίο αντικαταστάθηκε από την ΚΥΑ 41624/2057/Ε103/ , ΦΕΚ 1625 Β). Χρησιμοποιημένα ελαστικά οχημάτων (ΠΔ 109/2004, ΦΕΚ 75Α/5.3.04). Απόβλητα Εκσκαφών Κατασκευών και Κατεδαφίσεων – ΑΕΚΚ, (ΚΥΑ /1757/Ε103/ , ΦΕΚ 1312 Β/ ). Όλοι οι διαχειριστές (παραγωγοί, εισαγωγείς) είναι υποχρεωμένοι είτε να οργανώσουν είτε να συμμετέχουν σε Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης. Τα συστήματα, τα οποία μπορεί να είναι ατομικά ή συλλογικά, αξιολογούνται, εγκρίνονται και ελέγχονται από τον Ε.Ο.ΑΝ. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν 22 Εγκεκριμένα Συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης που καλύπτουν τις συσκευασίες, τις φορητές στήλες (μπαταρίες), τους συσσωρευτές, τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού , τα μεταχειρισμένα ελαστικά, τα απόβλητα λιπαντικών ελαίων, τα Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής (αυτοκίνητα) και τα απόβλητα των εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων. 13

17 Ανακύκλωση συσκευασιών/αποβλήτων συσκευασίας
Η Οδηγία 94/62/ΕΚ καθιέρωσε τις γενικές αρχές στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασιών. Η οδηγία αυτή ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με τον νόμο 2939/2001 που ορίζει τους στόχους ανακύκλωσης ανά ρεύμα αποβλήτων και θεσπίζει την υποχρεωτική συμμετοχή των υπόχρεων διαχειριστών συσκευασίας σε συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων. Στην Ελλάδα, το πιο γνωστό συλλογικό σύστημα ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασιών είναι το σύστημα των μπλε κάδων που τοποθετούνται πανελλαδικά, αλλά υπάρχουν και άλλα συστήματα όπως της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης (με τα σπιτάκια ανακύκλωσης) η ανακύκλωση συσκευασιών ορυκτελαίων και το ατομικό σύστημα της ΑΒ Βασιλόπουλος. Τα υλικά που ανακυκλώνονται είναι το πλαστικό, το γυαλί, το αλουμίνιο, το χαρτί και τα χαρτοκιβώτια, ο λευκοσίδηρος και το ξύλο. Οι ποσοτικοί στόχοι για τα απόβλητα συσκευασιών όπως ορίζονται στην ΚΥΑ 9268/469/07 θέτουν ότι μέχρι το τέλος του 2011, το ποσοστό των αποβλήτων συσκευασίας που πρέπει να ανακυκλώνεται κατά βάρος, κυμαίνεται μεταξύ 55% και 80% . Αντίστοιχα οι στόχοι αξιοποίησης ή αποτέφρωσης ανέρχονται στο 60% τουλάχιστον κατά βάρος, των αποβλήτων συσκευασίας. Ανά υλικό οι στόχοι είναι οι παρακάτω: Γυαλί % Χαρτί και χαρτόνι % Μέταλλα % Πλαστικά ,5% Ξύλο % 14

18 Για την παρακολούθηση της επίτευξης των ποσοτικών στόχων το ΥΠΕΚΑ αποστέλει ετήσιες εκθέσεις στην Ε.Ε. σχετικά με την πρόοδο της ανακύκλωσης σε κάθε υλικό αποβλήτων συσκευασίας. Γενικά, η ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασιών παρουσιάζει αυξητική τάση και έχει πετύχει τους στόχους που θέτει η εθνική και κοινοτική νομοθεσία. Η εξέλιξη της ανακύκλωσης ανά έτος και υλικό φαίνεται στα παρακάτω διαγράμματα: Η εξέλιξη της ανακύκλωσης στην Ελλάδα, ανά έτος και υλικό, φαίνεται στα παρακάτω διαγράμματα: 15

19 16

20 17

21 Συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών
Μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί τρία (3) συλλογικά και ένα (1) ατομικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας. Το σημαντικότερο είναι το Σύστημα της ΕΕΑΑ που εγκρίθηκε το Στο μετοχικό κεφάλαιο του συστήματος αυτού συμμετέχουν με ποσοστό 65% οι Υπόχρεοι Διαχειριστές και με 35% οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σήμερα, με το σύστημα συνεργάζονται υπόχρεες εταιρείες. Η πλειονότητα των εισφορών προέρχονται από τον κλάδο τροφίμων και ποτών και αναψυκτικών. Το σύστημα είναι πανελλαδικής εμβέλειας και το πεδίο εφαρμογής του αφορά τα απόβλητα μη επικίνδυνων συσκευασιών. Η κύρια δράση του αφορά στην ανάπτυξη των μπλε κάδων στους οποίους εναποτίθενται τα απόβλητα συσκευασίας. Οι συλλεγόμενες συσκευασίες μεταφέρονται στα Κέντρα Διαλογής και Ανάκτησης Υλικών (ΚΔΑΥ), όπου τα ανακυκλώσιμα υλικά διαχωρίζονται και προωθούνται προς ανακύκλωση. Επιπλέον, το σύστημα απογράφει και επιδοτεί τα συλλεγόμενα βιομηχανικά–εμπορικά απόβλητα συσκευασίας (ΒΕΑΣ) και υλοποιεί ειδικές δράσεις. Σημειώνεται ότι στους μπλε κάδους ανακυκλώνεται και το έντυπο χαρτί, χωρίς να υπάρχει σχετική νομική υποχρέωση για το Σύστημα. 18

22 Δίκτυα και υποδομές διαχείρισης αστικών απόβλητων
Οι βασικές εργασίες διαχείρισης των αστικών αποβλήτων περιλαμβάνουν: Συλλογή και μεταφορά ή μεταφόρτωση Η συλλογή μπορεί να γίνεται σε διακριτά ρεύματα ή για σύμμεικτα Η μεταφόρτωση γίνεται σε Σταθμούς Μεταφόρτωσης, προς εξοικονόμηση μεταφορικού έργου Χωριστή συλλογή εφαρμόζεται στα ρεύματα αποβλήτων που οδηγούνται προς επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση, συμπεριλαμβανομένων των βιοαποβλήτων προς κομποστοποίηση Ανάκτηση σε εγκαταστάσεις ανάκτησης υλικών ή/και ενέργειας Κέντρα Διαλογής Ανακυκλωσίμων Υλικών και Μονάδες μηχανικής διαλογής Μονάδες Μηχανικής – Βιολογικής Επεξεργασίας Μονάδες κομποστοποίησης (αερόβια βιολογική επεξεργασία) Μονάδες αναερόβιας χώνευσης (αναερόβια βιολογική επεξεργασία) Μονάδες θερμικής επεξεργασίας με ανάκτηση ενέργειας Διάθεση σε εγκαταστάσεις εδαφικής διάθεσης ή αποτέφρωσης Χώροι προσωρινής αποθήκευσης Χώροι υγειονομικής ταφής Εγκαταστάσεις καύσης χωρίς ανάκτηση ενέργειας 19

23 Δίκτυα και υποδομές διαχείρισης αστικών απόβλητων στην Ελλάδα
Η Ελλάδα σήμερα εξυπηρετείται από ένα δίκτυο συλλογής & υποδομών επεξεργασίας που περιλαμβάνει: Συστήματα συλλογής συμμείκτων αποβλήτων για το σύνολο της χώρας Συστήματα χωριστής συλλογής αποβλήτων συσκευασίας (μπλε κάδοι) για περίπου 75% του πληθυσμού 28 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών 54 Σταθμούς Μεταφόρτωσης 4 Μονάδες Ανάκτησης Συμμείκτων Αποβλήτων. Το παραπάνω δίκτυο δεν επαρκεί για να καταστεί η χώρα στο συνολό της αυτάρκης ως προς νόμιμη διαχείριση των αστικών αποβλήτων και για να καλυφθούν οι νομοθετικά θεσμοθετημένοι στόχοι ανάκτησης, ανακύκλωσης και εκτροπής από την εδαφική διάθεση των βασικών ρευμάτων αποβλήτων με συνέπεια να υπάρχει ακόμα το φαινόμενο της ανεξέλεγκτης διάθεσης σε χωματερές που πρέπει να εξαλειφθεί και να απαιτείται επανασχεδιασμός για τη βελτίωση, ποσοτική και ποιοτική, των εφαρμοζόμενων μεθόδων ανακύκλωσης. 20

24 Συλλογή & μεταφορά Η συλλογή και μεταφορά των αστικών αποβλήτων πραγματοποιείται από τις υπηρεσίες καθαριότητας των 325 Δήμων, των Συνδέσμων τους ή των ΦοΔΣΑ. Επιπλέον υπάρχουν 502 αδειοδοτημένες επιχειρήσεις Συλλογής-Μεταφοράς μη επικινδύνων αποβλήτων, στις οποίες οι ΟΤΑ μπορούν να αναθέτουν την συλλογή-μεταφορά των ΑΣΑ. Η αποκομιδή των ΑΣΑ καλύπτει το 100% της χώρας ακόμη και σε μικρά νησιά και απομακρυσμένες - ορεινές αγροτικές περιοχές. Για τη συλλογή – αποκομιδή/μεταφορά των ΑΣΑ ο εξοπλισμός (κάδοι, Α/Φ, containers κλπ) και οι λειτουργικές δαπάνες (μισθοδοσία, κίνηση οχημάτων, συντήρηση κλπ), ανήκουν στους ΟΤΑ. Ακολουθείται το ίδιο πρότυπο για την προσωρινή αποθήκευση με διαφοροποιήσεις σε μεγέθη κάδων/οχημάτων, συχνότητα αποκομιδής, συχνότητα πλύσης κάδων κ.α. σε όλη την Χώρα. Οι διαφοροποιήσεις είναι αποτέλεσμα τοπικών χωροταξικών και πολεοδομικών ιδιαιτεροτήτων, σε συνδυασμό με τις οργανωτικές δυνατότητες (διοικητικές, οικονομικές & τεχνικές) του εκάστοτε ΟΤΑ. ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗ – ΜΕΤΑΦΟΡΑ Στους ΠΕΣΔΑ προβλέπεται η δημιουργία Σταθμών Μεταφόρτωσης Αποβλήτων (ΣΜΑ), ως αναγκαία υποδομή – ενδιάμεσος σταθμός για την τελική διάθεση των ΑΣΑ στους ΧΥΤΑ ή σε ΜΕΑ. 21

25 Διαλογή στην Πηγή Το πρόγραμμα της ΔσΠ διακρίνεται σε δύο βασικές κατηγορίες: α. Τη διαλογή ομάδας Ανακυκλώσιμων Υλικών σε «μπλε κάδους» και β. τη διαλογή τεσσάρων ή και λιγότερων χωριστών υλικών. Η ΔσΠ συνδέεται με τα ΣΕΔ μέσω των οποίων συγκεντρώνονται και αξιοποιούνται τα ανακτώμενα υλικά. Επίσης διαχωρίζεται έντυπο χαρτί που διακινείται από τις εταιρείες εκτυπώσεων απευθείας & τέλος, συγκεντρώνονται ΑΥ μέσω ειδικών δράσεων της ΕΕΑΑ. Περίπου το 75% του πληθυσμού της χώρας εξυπηρετείται για ΔσΠ από δίκτυο μπλε κάδων και χωριστή αποκομιδή. Επιπρόσθετα σε διάφορους Δήμους υπάρχει σύστημα χωριστής συλλογής υλικών με 2, 3 ή 4 κάδους για τα οποία δεν υπάρχουν στοιχεία εξυπηρετούμενου πληθυσμού, καθώς είναι τοποθετημένα σε συγκεκριμένα σημεία (green points) και απευθύνονται ανοιχτά στους κατοίκους και επισκέπτες. Στα νησιά Ιονίου και Αιγαίου, προγράμματα ανακύκλωσης έχουν αναπτυχθεί σε 22 νησιά και εξυπηρετούν περίπου 350 χιλ. μόνιμους κατοίκους και σημαντικό αριθμό επισκεπτών (ΕΕΑΑ, 2011). Στα περισσότερα νησιά τα ρεύματα ΔσΠ είναι δύο, τρία ή και τέσσερα και εξυπηρετούνται από κάδους κλειστού τύπου. Παράλληλα με τα ΣΕΔ, ανακυκλώσιμα υλικά ανακτούν από τους κάδους των σύμμεικτων ΑΣΑ και από επιχειρήσεις και νοικοκυριά, γυρολόγοι και μικροεπιχειρηματίες στον τομέα της ανακύκλωσης (άτυπα δίκτυα συλλογής), οι οποίοι διαθέτουν τα ΑΥ ως πρώτη ύλη σε βιομηχανίες. 22

26 Εγκαταστάσεις ανάκτησης Εξυπηρετούμενος πληθυσμός (Μόν. 2011)
1) Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Στα ΚΔΑΥ συγκεντρώνονται υλικά από το δίκτυο των μπλε κάδων, τα υλικά συσκευασιών από τις βιομηχανίες και άλλους μεγάλους παραγωγούς. Το σύνολο της εκτροπής (συλλογή) ΑΣΑ προς τα ΚΔΑΥ ανέρχεται σε 6,7% και 6,9% των παραγόμενων ΑΣΑ για τα έτη 2010 και 2011, αντίστοιχα. Στον Πίνακα παρουσιάζεται η γεωγραφική κατανομή των ΚΔΑΥ σε σχέση με το εξυπηρετούμενο πληθυσμό, για το έτος 2011. Περιφέρεια Αριθμός μονάδων Εξυπηρετούμενος πληθυσμός (Μόν. 2011) Λειτουργεί Κατασκευασμένο Κατασκευ ασμένο ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΘΡΑΚΗ 1 4* ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 7 ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ 82.767 ΘΕΣΣΑΛΙΑ 3 ΙΟΝΙΟΙ ΝΗΣΟΙ 2 ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΑΤΤΙΚΗ 4 1** ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 19.168 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 93.399 ΚΡΗΤΗ ΣΥΝΟΛΑ ΧΩΡΑΣ 26 5 23

27 Εγκαταστάσεις ανάκτησης
2) Μονάδες Ανάκτησης Εκτός από την ανακύκλωση, λοιπή ανάκτηση πραγματοποιείται μέσω: α. Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) και συγκεκριμένα στα 3 ΕΜΑΚ (Α. Λιοσίων, Χανίων και Κεφαλονιάς) που εκτρέπουν ΒΑΑ για κομποστοποίηση, στην Μονάδα Προεπεξεργασίας Απορριμμάτων Ηρακλείου που αφαιρεί ποσότητα υγρασίας των ΑΣΑ μετά από την βιοξήρανση και στη κινητή μονάδα κομποστοποίηση του Δήμου Ελευσίνας. β. Εκτροπής ΒΑΑ σε οικιακό επίπεδο, είτε με την χρήση οικιακών κάδων κομποστοποίησης, είτε με την χρήση των οργανικών ως ζωοτροφή κλπ σε αγροτικές περιοχές της χώρας. γ. Ποσοτήτων χρησιμοποιημένων φυτικών ελαιών, τηγανελαίων και ζωικών λιπών (από κατοικίες, εστιατόρια, ταβέρνες, ξενοδοχεία, παρασκευαστήρια, βιοτεχνίες- βιομηχανίες κλπ), που ανακτώνται σε ειδικές εγκαταστάσεις για την παράγωγη αυτούσιου βιοντίζελ (καύσιμο). Η υφιστάμενη ετήσια δυναμικότητα επεξεργασίας των ΑΣΑ στα παραπάνω ανέρχεται σε τόνους περίπου δηλαδή το 8% των παραγόμενων ΑΣΑ για το 24

28 Εγκαταστάσεις διάθεσης
Στη χώρα λειτουργούν 77 Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων, που εξυπηρετούν περίπου το 95% του πληθυσμού. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν ακόμα περιοχές της χώρας όπου η διάθεση των αποβλήτων γίνεται σε μη αδειοδοτημένους χώρους (ΧΑΔΑ, χωματερές), γεγονός που έχει οδηγήσει τη χώρα ενώπιον του ΔΕΚ και αναμένεται επιβολή οικονομικών κυρώσεων. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία για 63 ΧΥΤΑ που έχουν καταχωρηθεί με υπολειπόμενο χρόνο ζωής και από αυτούς: οι 35 (56%) έχουν χρόνο ζωής μεγαλύτερο των τεσσάρων (4) ετών, ενώ οι 28 (44%) μικρότερο των 4 ετών. Για τους 28 ΧΥΤΑ, που έχουν χρόνο ζωής < 4 έτη, έχουν υλοποιηθεί/δρομολογηθεί εργασίες επέκτασης σύμφωνα και με τους αντίστοιχους ΠΕΣΔΑ. 25

29 Πρόοδος επίτευξης θεσμοθετημένων στόχων
Αποτελέσματα της υφιστάμενης διαχείρισης αστικών αποβλήτων με έτος αναφοράς το 2011 Πρόοδος επίτευξης θεσμοθετημένων στόχων Είδος αποβλήτου Περιγραφή στόχου ΧΩΡΙΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΝΑΚΤΗΣΗ Απόβλητα Αστικού Τύπου ΒΑΑ ΚΥΑ 29407/3508/2002 Υγειονομική ταφή: 75% της παραγωγής του 1997 (έτος 2010) Στόχος εκτροπής από την ταφή Επίτευξη κατά 71% Υλικά συσκευασίας ΚΥΑ 9268/469/2007 Ανακύκλωση επί μέρους υλικών: Γυαλί: 60 % Χαρτί - Χαρτόνι: 60 % Μέταλλα: 50 % Πλαστικό: 22,5 % Ξύλο: 15 % Συνολική Ανακύκλωση: min 60% Συνολική Ανάκτηση: 55% - 80% Γυαλί:  Χαρτί:  Μέταλλα:  Πλαστικό:  Ξύλο:  Ανακύκλωση:   ΑΗΗΕ ΠΔ 117/2004 Ανάκτηση – Επαν/ποίηση & Ανακύκλωση Κατ. 1 & 10 80% - 75% Κατ. 3 & 4: 75% - 65% Κατ. 2, 5, 6, 7 & 9 70% - 50% Λαμπτήρες αερίου: 80% ανακύκλωση Φορητές ΗΣ&Σ ΚΥΑ 41624/2057/2010 Συλλογή: 25% του μέσου όρου πωλήσεων τελευταίας 3ετίας (έτος 2012) : επίτευξη στόχου : μη επίτευξη στόχου 26

30 Νέα στρατηγική και σχεδιασμοί διαχείρισης αστικών αποβλήτων
Η αναγκαιότητα συμπλήρωσης και αναβάθμισης των δικτύων και υποδομών διαχείρισης αστικών αποβλήτων προς επίτευξη των σχετικών στόχων και η έναρξη ισχύος του Νόμου Πλαισίου 4042/2012 επιβάλλει την αναμόρφωση των σχεδίων διαχείρισης στη χώρα. Με βάση το νέο πλαίσιο καταρτίζονται: Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, ως στρατηγικό σχεδιασμό για το σύνολο των ρευμάτων αποβλήτων Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων, ως επιχειρησιακό σχεδιασμό των δράσεων και έργων διαχείρισης αποβλήτων Ειδικά Εθνικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων για ειδικά ρεύματα σε εθνική κλίμακα. Το Πρόγραμμα Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων μπορεί να συμπεριλαμβάνεται ή να αποτελεί διακριτό τμήμα του Εθνικού ή των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων 27

31 Νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Βασικά Χαρακτηριστικά
Χρονικός ορίζοντας σχεδιασμού 6ετία (έως το 2020) Πραγματεύεται 18 ρεύματα αποβλήτων στις ακόλουθες κατηγορίες : Απόβλητα αστικού τύπου (αστικά απόβλητα, συμπεριλαμβανομένων των συσκευασιών, ιλύων αστικού τύπου, αποβλήτων ΗΕΕ και φορητών μπαταριών αστικής προέλευσης) Απόβλητα βιομηχανικής προέλευσης και συναφών δραστηριοτήτων (βιομηχανικά απόβλητα, απόβλητα έλαια, ΟΤΚΖ, ελαστικά, ΑΗΕΕ, μπαταρίες & συσσωρευτές, απόβλητα υγειονομικών μονάδων, απόβλητα από οργανισμούς κοινής ωφέλειας, ζωικά υποπροϊόντα) Γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα Απόβλητα κατασκευών και κατεδαφίσεων Εξορυκτικά απόβλητα Εφαρμογή γενικών και ειδικών στόχων ανά ρεύμα αποβλήτων Αξιολόγηση κατάστασης και καθορισμός αναγκών σε υποδομές και δίκτυα διαχείρισης 28

32 Πυλώνες στρατηγικής νέου ΕΣΔΑ
Πυλώνας 1 - Προώθηση προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση, χωριστής συλλογής ρευμάτων και ανακύκλωσης Πυλώνας 2 - Μείωση της ποσότητας ανακτήσιμων υλικών που διατίθενται για υγειονομική ταφή Πυλώνας 3 – Ανάπτυξη επαρκών και κατάλληλων δικτύων συλλογής, ανάκτησης και διάθεσης αποβλήτων προς επίτευξη αυτάρκειας και μείωσης διασυνοριακών μεταφορών στα κύρια ρεύματα αποβλήτων Πυλώνας 4 – Επικαιροποίηση, συμπλήρωση & ενίσχυση εφαρμογής νομοθεσίας (μητρώα, συστήματα διαχείρισης δεδομένων παραγωγής αποβλήτων & εντατικοποίηση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων) Πυλώνας 5 – Εξορθολογισμός και ενίσχυση συστήματος διακυβέρνησης & ενθάρρυνση χρήσης οικονομικών εργαλείων 29

33 Βασικές προβλέψεις νέου ΕΣΔΑ
Το ΕΣΔΑ εφαρμόζει τις αρχές και τις κατευθύνσεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα απόβλητα 2008/98/ΕΚ, όπως αυτές ενσωματώθηκαν στο εθνικό δίκαιο με το Νόμο Πλαίσιο 4042/2012 (Α΄ 24), και καλύπτει τυχόν ελλείψεις στην υλοποίηση του υφιστάμενου εθνικού σχεδιασμού. Η εθνική πολιτική για τα απόβλητα προσανατολίζεται στους στόχους-ορόσημα που έχει θέσει η ΕΕ για το 2020: «η υγειονομική ταφή να έχει περιοριστεί, η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση να εφαρμόζεται στα μέγιστα δυνατά επίπεδα, η ανάκτηση ενέργειας να περιορίζεται στα μη ανακυκλώσιμα υλικά και τα κατά κεφαλή παραγόμενα απόβλητα να φθίνουν». Απώτερος σκοπός της εθνικής πολιτικής είναι η ολοκληρωμένη και ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων που έγκειται στη συμπληρωματικότητα των επιλογών διαχείρισης, με γνώμονα την αειφορική χρήση των πόρων, προκειμένου να μειώνονται οι παραγόμενες ποσότητες αποβλήτων και, όπου δημιουργούνται απόβλητα, να υφίστανται διαχείριση με τέτοιο τρόπο, ώστε να μειώνονται οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία και παράλληλα να συνεισφέρουν θετικά στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. 30

34 Στρατηγικές Οι στρατηγικές για την εφαρμογή της εθνικής πολιτικής διαχείρισης των αποβλήτων είναι οι εξής: Καθιέρωση χωριστής συλλογής αποβλήτων, ώστε να επιτευχθούν τα αναγκαία ποιοτικά πρότυπα στους αντίστοιχους τομείς ανακύκλωσης. Στα ρεύματα προτεραιότητας περιλαμβάνονται τουλάχιστον το γυαλί, το έντυπο χαρτί, το μέταλλο και το πλαστικό, ώστε να εξασφαλισθεί η επίτευξη των σχετικών στόχων του Ν. 4042/2012 έως το 2020. Ενθάρρυνση της χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων, για τη διευκόλυνση της κατάλληλης επεξεργασίας και ανακύκλωσής τους, προκειμένου να επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι του Ν.4042/2012. Περιορισμός της διάθεσης σε χώρους υγειονομικής ταφής στα μη ανακτήσιμα απόβλητα, όπου αυτό είναι τεχνικά εφικτό (ιδίως των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων). Βελτιστοποίηση των υφιστάμενων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και διερεύνηση επέκτασης της εναλλακτικής διαχείρισης σε άλλα υλικά. Ανάπτυξη κατάλληλου δικτύου υποδομών ανάκτησης και διάθεσης (επικίνδυνων, μη επικίνδυνων αποβλήτων). Προώθηση της ανάκτησης ενέργειας από τα μη ανακυκλώσιμα υλικά που παράλληλα θα συμβάλλει στην περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της χώρας και της ενεργειακής ανάκτησης των δευτερογενών υλικών από εργοστάσια επεξεργασίας αποβλήτων. Αποκατάσταση των ρυπασμένων περιοχών διάθεσης αποβλήτων. 31

35 Βασικοί ποσοτικοί στόχοι αστικών αποβλήτων
Επίτευξη των ποσοτικών στόχων του αρ.11 της οδηγίας 2008/98/ΕΚ (άρθρο 27 ν.4042/2012) Επίτευξη των ποσοτικών στόχων χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων (άρθρο 41 ν.4042/2012) Επίτευξη του ποσοτικού στόχου του αρ.5 της οδηγίας 99/31/ΕΚ για μείωση Βιοαποδομησίμων Αστικών Αποβλήτων (ΒΑΑ) που προορίζονται για υγειονομική ταφή το έτος 2020 στο 35% της παραγόμενης ποσότητας του 1997 Επίτευξη των ποσοτικών στόχων των οδηγιών για ειδικά ρεύματα 32

36 Κεντρικός στόχος για αστικά απόβλητα
από…..τρέχουσα κατάσταση σε….κατάσταση το 2020 82% Διάθεση 61% Ανάκτηση 39% Διάθεση 18% Ανάκτηση 33

37 Βασικός σχεδιασμός για απόβλητα αστικού τύπου
Ανάπτυξη δικτύων χωριστής συλλογής και βιοαποβλήτων Εντατικοποίηση των δράσεων εκτροπής των βιοαποβλήτων από την ταφή με οικιακή κομποστοποίηση, εκτροπή σε αγροτικές περιοχές, συλλογή και διαχείριση βρώσιμων ελαίων και λιπών (2020) Ανάπτυξη δικτύων χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων και ανακύκλωση τους σε μονάδες προδιαλεγμένου κλάσματος (2020) Ανάπτυξη δικτύων χωριστής συλλογής ανακυκλωσίμων Εγκατάσταση δικτύου χωριστής συλλογής έντυπου χαρτιού και γυαλιού σε δημόσιους χώρους (2018) Εγκατάσταση δικτύου χωριστής συλλογής έντυπου χαρτιού και γυαλιού για το σύνολο της χώρας (2020) Εγκατάσταση δικτύου πράσινων σημείων & κέντρων επαναχρησιμοποίησης Ανάπτυξη δικτύου επεξεργασίας υπολειπόμενων (μετά από ΔσΠ) σύμμεικτων ΑΣΑ Λειτουργία των 4 υφιστάμενων ΜΕΑ και έναρξη λειτουργίας των 17 «ώριμων» ΜΕΑ με συνολική δυναμικότητα tn ΑΣΑ Λειτουργία πρόσθετων ΜΕΑ σε περιφέρειες όπου δεν έχει μέχρι σήμερα ωριμάσει ανάλογη υποδομή, επέκταση προβλεπόμενης δυναμικότητας προκειμένου να καλυφθεί η τυχόν αναγκαία πρόσθετη δυναμικότητα των tn . Ολοκλήρωση δικτύου διάθεσης Μετατροπή των ΧΥΤΑ της Ηπειρωτικής χώρας και της Κρήτης σε ΧΥΤΥ (2020) Επέκταση, όπου είναι εφικτό, ή αντικατάσταση των ΧΥΤΑ που αναμένεται να πληρωθούν έως το 2020 Διερεύνηση σκοπιμότητας εγκατάστασης εργοστασίων καύσης – συναποτέφρωσης (2016) 34

38 Ειδικότερες πολιτικές και στρατηγική για τα ρεύματα της Εναλλακτικής Διαχείρισης
Ποιοτική αναβάθμιση της ανακύκλωσης με την προώθηση χωριστής συλλογής αποβλήτων - Γεωγραφική επέκταση της χωριστής συλλογής Βελτιστοποίηση της λειτουργίας των υφιστάμενων συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και διερεύνηση επέκτασης της εναλλακτικής διαχείρισης σε άλλα απόβλητα Διεύρυνση των δικτύων επεξεργασίας αποβλήτων – ενίσχυση ανάκτησης – ανακύκλωσης Ανάπτυξη αγορών ανακτώμενων υλικών Καταγραφή των διαχειριστών / παραγωγών συσκευασιών / άλλων προϊόντων – Δημιουργία μητρώου παραγωγού Καταπολέμηση εισφοροδιαφυγής Εντατικοποίηση των ελέγχων Σταδιακή εξάλειψη της παράνομης διακίνησης/διαχείρισης αποβλήτων Υλοποίηση προγραμμάτων ενημέρωσης ευαισθητοποίησης του κοινού / στοχευμένων ομάδων/ φορέων Παρακολούθηση και έλεγχος της επίδοσης των συστημάτων βάσει της κείμενης κατά περίπτωση νομοθεσίας και των τιθέμενων όρων και της επίτευξης των ποσοτικών στόχων συλλογής – ανάκτησης – επαναχρησιμοποίησης Ενίσχυση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην οργάνωση - παρακολούθηση – καταγραφή των εργασιών εναλλακτικής διαχείρισης όλων των ρευμάτων και πρωτίστως των δημοτικών αποβλήτων Βελτιώσεις – τροποποιήσεις στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο της εναλλακτικής διαχείρισης 35

39 Κατευθύνσεις για την επικαιροποίηση των ΠΕΣΔΑ
Τα ΠΕΣΔΑ λαμβάνουν υπόψη τις απαιτήσεις του άρθρου 14 της οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τη στρατηγική μείωσης των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που προορίζονται για ΧΥΤ της οδηγίας 1999/31/ΕΚ. Τα ΠΕΣΔΑ υιοθετούν μέτρα για την επίτευξη του στόχου της επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης έως το 2020, και την επίτευξη των στόχων για προώθηση της χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων. Τα ΠΕΣΔΑ συγκεκριμενοποιούν το δίκτυο συλλογής, ανάκτησης και διάθεσης στην Περιφέρεια, λαμβάνοντας υπ' όψη τις υφιστάμενες, υλοποιούμενες και δρομολογημένες υποδομές και δράσεις και προγραμματίζοντας νέες και να επιμερίζουν ποσοτικά τους εθνικούς στόχους στην Περιφέρεια. 36

40 Σύστημα Διακυβέρνησης στα αστικά απόβλητα
Η υποχρέωση και αρμοδιότητα για τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων ανήκει στην τοπική αυτοδιοίκηση Οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για Συλλογή και μεταφορά αστικών αποβλήτων, των αποβλήτων συσκευασίας σε συνεργασία με ΣΕΔ και γενικότερα για την εφαρμογή συστημάτων διαλογής στην πηγή. Οι ενώσεις των Δήμων (ΦοΔΣΑ) είναι υπεύθυνοι για Εκπόνηση και υλοποίηση των ΠΕΣΔΑ Σχεδιασμό και υλοποίηση και λειτουργία έργων και δραστηριοτήτων προσωρινής αποθήκευσης, μεταφόρτωσης και επεξεργασίας (ανάκτησης και διάθεσης) που καθορίζονται στο ΠΕΣΔΑ.. Λήψη μέτρων για την εξυγίανση, αποκατάσταση και μετέπειτα φροντίδα εγκαταστάσεων διαχείρισης αστικώναποβλήτων. Σήμερα στη χώρα δεν έχει ολοκληρωθεί η μετάπτωση στο σύστημα διακυβέρνησης που θεσμοθετήθηκε το 2012 (Ν.4071/2012), που προέβλεπε τη δημιουργία ΦοΔΣΑ σε επίπεδο Περιφέρειας, με αποτέλεσμα τις σχετικές δράσεις να αναλαμβάνουν μεταβατικά σχήματα π.χ. Περιφέρειες ή μεμονωμένοι Δήμοι. Πρέπει να επανεξετασθεί το σύστημα λαμβάνοντας υπόψη την αναγκαιότητα προώθησης των ανώτερων ιεραρχικά μεθόδων διαχείρισης, δηλαδή δράσεις πιο κοντά στον πολίτη (Δήμοι) έναντι δράσεων σε κεντρικές μονάδες διαχείρισης (ΦοΔΣΑ) 37

41 Προβλήματα χωροθέτησης – κοινωνική αποδοχή
Παρότι οι εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων συνιστούν απαραίτητες περιβαλλοντικές υποδομές που στοχεύουν στην προστασία του περιβάλλοντος κάθε εξυπηρετούμενης περιοχής, συχνά εισπράττονται ως οχλούσες εγκαταστάσεις, με αποτέλεσμα οι τοπικές κοινωνίες να αντιδρούν, πολλές φορές με συνέπεια την ακύρωση της υλοποίησης των έργων. Το φαινόμενο δεν είναι ελληνικό. Οι επιβαρυντικοί παράγοντες που το δημιουργούν. Απουσία καλών πρακτικών Έλλειψη εμπιστοσύνης προς τη διοίκηση Αντικρουόμενα συμφέροντα και πολιτικές σκοπιμότητες Το φαινόμενο NIMBY (not in my back yard) Το φαινόμενο NIMTO (not in my term of office) Υποτίμηση της χρησιμότητας της δημόσιας διαβούλευσης και της συμμετοχής του κοινού στη λήψη αποφάσεων Ανεπαρκές σύστημα διακυβέρνησης στον τομέα των αστικών αποβλήτων 38

42 Αντισταθμιστικά μέτρα
Οι εναλλακτικές δυνατότητες για αντισταθμιστικές παροχές στην περιοχή υποδοχής του έργου περιλαμβάνουν: Εγχρήματη παροχή, άμεση ή έμμεση, π.χ. καταβολή αντισταθμιστικού τέλους στο Δήμο είτε ανά τόνο αποβλήτου είτε ως προκαθορισμένο ποσοστό των ανταποδοτικών τελών ή απαλλαγή από τέλη χρήσης της εγκατάστασης. Παροχή «σε είδος», κατά κύριο λόγο με την υλοποίηση άλλων υποδομών στην περιοχή υποδοχής του έργου. Περιβαλλοντικές παροχές, όπως π.χ. ενίσχυση ανακύκλωσης, προγράμματα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, αναβάθμιση περιαστικού περιβάλλοντος και περιβάλλοντος χώρου εγκατάστασης. Κοινωνικές παροχές, δηλαδή διασφάλιση της απασχόλησης στο έργο ανθρώπινου δυναμικού από την περιοχή υποδοχής. Ενίσχυση ελέγχων και κοινωνικής συμμετοχής, με τακτικές επιθεωρήσεις από τα αρμόδια κλιμάκια ελέγχου και διευκόλυνση πρόσβασης στην εγκατάσταση σε εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας προς εποπτεία της λειτουργίας του έργου. 39

43 Διαχείριση αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα
Ευχαριστώ για την προσοχή σας Ανδρέας Γ. Ανδρεόπουλος, Καθηγητής Ε.Μ.Π.