Τυπολογία της Σύνταξης

Παρουσίαση με θέμα: "Τυπολογία της Σύνταξης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τυπολογία της Σύνταξης
Ποια καθολικά;

2 Τι είναι η Σύνταξη; Ο τρόπος που χρησιμοποιούνται οι λέξεις για να εκφράσουν συγκεκριμένα νοήματα Ποικιλία; Α) Ποιες λέξεις υπάρχουν / χρησιμοποιούμε σε κάθε γλώσσα; Β) Ποια μορφή των λέξεων; Γ) Σε ποια σειρά πρέπει / μπορούν να βρίσκονται οι λέξεις;

3 Ποιες λέξεις; Αγγλικά I am a student / You are a student / He is a student Σερβο-κροάτικα Ja sam student / Ti si student / On je student Ρωσικά Ja učenik / Ty učenik / On učenik

4 Ποια μορφή των λέξεων; Αγγλικά Ιαπωνικά Ισπανικά Small Spoon Tiisai
Saji Cuchar-a Pequeñ-a Spoon-s Cuchar-a-s Pequeñ-a-s Child Kodomo Niñ-o Peque-ñ-o Child-ren Kodomo-tati Niñ-o-s Pequeñ-o-s

5 Η σειρά των λέξεων (1) (1) Korean (SOV) kiho-ka saca-lil cha-ass-ta
Keeho-NOM lion-ACC kick-PST-IND 'Keeho kicked the/a lion.‘ (2) Thai (SVO) khon nii kat maa tua nan man this bite dog CL that 'This man bit that dog.‘ 3) Welsh (VSO) Lladdodd draig ddyn killed dragon man 'A dragon killed a man.'

6 Η σειρά των λέξεων (2) 4) Malagasy (VOS) manasa ny lamba ny vehivavy
wash the clothes the woman 'The woman is washing the clothes.‘ 5) Panare (OVS) [Βενεζουέλα, Αμαζόνιος] pi? kokampö unb? child washes woman 'The woman washes the child.‘ (6) Nadeb (OSV) [Βραζιλία, Αμαζόνιος] samddy yi qa-wiIh howler-monkey people eat 'People eat howler-monkeys.'

7 Τι διαπιστώσεις θέλουμε;
Όπως και στην μορφολογία, δεν μας αρκούν υπαρκτικές διαπιστώσεις (Η Χ γλώσσα διαθέτει Υ ή Υπάρχει και η Χ δομή στις γλώσσες), αλλά ποσοτικές που βασίζονται στην συχνότητα > Καθολικά

8 Παράμετρος Ι: Ποιες λέξεις;
Οι γλώσσες ποικίλλουν ως προς τις [γραμματικές] λέξεις ή φράσεις που επιστρατεύουν για να εκφράσουν κάποια νοήματα (1) Ποικιλία στην κατανομή των λέξεων (βλ. την χρήση του υπαρκτικού) (2) Ποικιλία στην ύπαρξη λέξεων / κατηγοριών (βλ. αόριστο άρθρο)

9 Παράδειγμα: Ο πληθυντικός και οι ταξινομητές
Συνηθισμένη δήλωση του πληθυντικού μορφολογικά (με κλιτικό επίθημα) σε πολλές γλώσσες: Girl-s, κοπέλ-ες, flick-or (flick-or-na) Ωστόσο, ορισμένα ουσιαστικά [mass nouns] δεν επιδέχονται πληθυντικό, παρά μόνο ως επιμέρους ποσότητες Π.χ. δύο τσάγια = δύο φλιτζάνια τσάι, *δύο άμμοι / δύο τσουβάλια άμμο, Πβ. Three cups of tea / *Three teas Με άλλα λόγια, ο πληθυντικός έχει συγκεκριμένη σημασιολογική δομή και δηλώνεται συντακτικά

10 Επέκταση του παραδείγματος
Ιαπωνική Kotsya san hai [tea – three – cup] Kami san mai [paper – three- sheet] Αλλά και: Isu san kyaku [chair – three – CLF] Kodomo san nin [child – three- CLF] Η δήλωση του πληθυντικού σε αρκετές γλώσσες πάντοτε με ταξινομητές (αριθμητικοί ταξινομητές)

11 Αριθμητικοί ταξινομητές
Ο αριθμός τους ποικίλλει (από 1 ως πάνω από 200 > Βιετναμική) Προαιρετικοί ή υποχρεωτικοί Μπορεί να χρησιμοποιούνται μαζί με αριθμητικά ή χωρίς αριθμητικά ή και σε άλλες δομές πληθυντικού {με ή χωρίς άλλα στοιχεία Ονοματικής Φράσης}

12 Ποιες γλώσσες έχουν αριθμ. Ταξινομητές;
Όχι πολύ συχνοί (Gil, 2005: 140 / 400 γλώσσες) Κυρίως στην Α-ΝΑ Ασία (γλωσσική επαφή;) Δύο πιθανές γενικεύσεις: ΓΕΝ-1: Όλες οι γλώσσες που έχουν αριθμητικούς ταξινομητές θα έχουν και ποσοτικούς ΓΕΝ-2: Οι περισσότερες γλώσσες που έχουν αριθμητικούς ταξινομητές έχουν προαιρετικό ή και μηδενικό μαρκάρισμα του Πληθυντικού [Greenberg, 1977]

13 Ισχύουν; ΓΕΝ-2: Ποσοτικοί ταξινομητές, πολύ συνηθισμένοι (ένα φλιτζάνι, μία χούφτα…) Δεν είναι καθολικοί, αλλά σίγουρα προηγούνται της ύπαρξης των αριθμητικών ΓΕΝ-3: Στατιστικό καθολικό

14 Σημασία των αριθμητικών ταξινομητών
Ιαπωνικός ταξινομητής hon συνοδεύει τα εξής ουσιαστικά (Lakoff, 1986): Ξύλα, σπίρτα, δέντρα, νεκρά φίδια Χτυπήματα στο μπέιζμπολ (?) Καλάθια στο μπάσκετ (?) Αγώνες Τζούντο Λεκτικοί διαγωνισμοί μεταξύ ενός δασκάλου Ζεν και του μαθητή του Ταινίες κασέτας Τηλεφωνήματα Γράμματα (επιστολές) Ταινίες Ενέσεις Υπάρχει κάποια λογική; Ομοιότητα και μετωνυμία

15 Σημασία στην φράση Συχνά είναι περιττά στοιχεία (σημασιολογικά)
Συχνά είναι περιττά στοιχεία (σημασιολογικά) Π.χ. ‘παιδιά τρία ΤΑΞ-άνθρωπος’ Μερικές φορές όμως προσδίδουν σημασία: Thai: «Τέσσερις μπανάνες» Kluay sii bay > στρογγυλό > φρούτα Kluay sii wii > τσαμπί > τσαμπιά Kluay sii ton > μακρύ κάθετο > δέντρα

16 Παράμετρος ΙΙ: Ποια μορφή των λέξεων;
Πολλές φορές υπάρχει το φαινόμενο της μορφοσυντακτικής συμφωνίας Ποικιλία ως προς τον στόχο της συμφωνίας (το στοιχείο που συμφωνεί), την κεφαλή της συμφωνίας (το στοιχείο που καθορίζει την συμφωνία) και τα χαρακτηριστικά της συμφωνίας (ποιες γραμματικές κατηγορίες συμφωνούν)

17 Λιβανέζικη Αραβική Huwwe saaf-0-u la l walid
He saw-MSC.SBJ-MSC.OBJ. OBJ.MARK the boy “He saw the boy” Hiyye saaf-it-u la l walid She saw-FEM.SBJ-MSC.OBJ. OBJ.MARK the boy “She saw the boy”

18 Γενικεύσεις Στις περισσότερες γλώσσες:
ΓΕΝ-3: Αν ένα ρήμα συμφωνεί με το έμμεσο αντικείμενο, συμφωνεί και με το άμεσο ΓΕΝ-4: Αν ένα ρήμα συμφωνεί με το άμεσο αντικείμενο, τότε συμφωνεί και με το Υποκείμενο Προτεραιότητα του Υποκειμένου στην συμφωνία: Θεματοποίηση ;

19 Στόχος της συμφωνίας Τι ακριβώς πετυχαίνουν οι ομιλητές με την μορφοσυντακτική συμφωνία συστατικών; Κάτι αντίστοιχο και με την πτώση Σύστημα Αιτιατικής / Σύστημα Εργαστικής: Το πρώτο πιο συχνό από το δεύτερο

20 Παράμετρος ΙΙΙ: Η σειρά των λέξεων/συστατικών της πρότασης
Δεν υπάρχει κάποιος «λογικός» τρόπος για την σειρά των λέξεων προς τον οποίο θα έπρεπε να συγκλίνουν όλες οι γλώσσες Δύο κατηγορίες διάκρισης: ως προς τον καθορισμό της θέσης του στοιχείου και ως προς την σχέση του στοιχείου με άλλα στοιχεία

21 Καθορισμός ως προς την θέση
1. Με βάση την κατηγορία της λέξης (π.χ. όνομα, ρήμα) 2. Με βάση την κατηγορία της φράσης ή της πρότασης (π.χ. ονοματικές φράσεις) 3. Με βάση ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά λέξεων 4. Με βάση την αριθμητική θέση στην πρόταση ή στην φράση

22 Παραδείγματα 1. Πολύ συχνό: Οι προθέσεις πριν το όνομα, τα δεικτικά πριν το όνομα, τα ρηματικά κλιτικά πριν το ρήμα κλπ. 2. Το Υποκείμενο είναι πάντα στην αρχή ή στο τέλος της πρότασης, η αναφορική πρόταση έπεται ακριβώς του στοιχείου που προσδιορίζει κλπ.

23 Παραδείγματα (2) 3. Πιο σπάνια, συγκεκριμένες λέξεις σε μη αναμενόμενες θέσεις, π.χ. Αγγλική ago μετά το όνομα (a year ago), ενώ οι προθέσεις εμφανίζονται πριν το όνομα 4. Πιο σπάνιο (χωρίς κάποιο εμφανή λόγο), μόνο 1η, 2η και τελευταία θέση. Γνωστές οι V-2 γλώσσες, όπως η Γερμανική

24 V2 A) Julia sah einen Hund im Garten B) Einen Hund sah Julia im Garten
C) Im Garten sah Julia einen Hund D) * Julia einen Hund sah im Garten Νόμος του Wackernagel

25 Καθορισμός ως προς τις σχέσεις των στοιχείων
1. Προτεραιότητα χωρίς γειτνίαση 2. Γειτνίαση ανεξαρτήτως προτεραιότητας 3. Προτεραιότητα και γειτνίαση (άμεση προτεραιότητα) 4. Ούτε προτεραιότητα ούτε γειτνίαση 5. Αλληλοπλεκόμενη σειρά

26 1. Προτεραιότητα χωρίς γειτνίαση
Γνωστή παράμετρος της σειράς των όρων (S-V-O). Dryer (2005), 1228 γλώσσες: SOV: 497 SVO: 435 VSO: 85 VOS: 26 OVS: 9 OSV: 4 Χωρίς βασική σειρά: 172

27 2. Γειτνίαση χωρίς προτεραιότητα
Στις 2 πρώτες σειρές, OV-VO είναι σε άμεση γειτνίαση. Με άλλα λόγια, το Ρήμα και το Αντικείμενο είναι σε γειτνίαση, ανεξαρτήτως της σειράς τους Πβ. Behaghel (1932): «Ο πιο βασικός κανόνας της σειράς των όρων: ό,τι σχετίζεται στενά σημασιολογικά εμφανίζεται και συντακτικά κοντά»

28 3. Προτεραιότητα και γειτνίαση
Δεν υπάρχουν διαγλωσσικές γενικεύσεις που να αφορούν αυτή την σειρά

29 5. Αλληλοπλεκόμενη σειρά
Σπάνια σειρά, αφορά κυρίως φράσεις που διασπούν άλλες φράσεις

30 4. Ελεύθερη σειρά Π.χ. στη σειρά των όρων, οποιοσδήποτε από τους 6 πιθανούς συνδυασμούς Ό,τι περιορισμοί υπάρχουν, δεν αναφέρονται σε συντακτικές κατηγορίες (π.χ. Υποκείμενο, Αντικείμενο) αλλά σε άλλα σημασιο-πραγματολογικά χαρακτηριστικά, π.χ. εστίαση Navajo: Ιεραρχία του έμψυχου για την σειρά S-O

31 Παράδειγμα: Αρχαία Αγγλική
“The man slew the king” SVO: Se man sloh thone kyning SOV: Se man thone kyning sloh VSO: Sloh se man thone kyning VOS: Sloh thone kyning se man OSV: Thone kyning se man sloh OVS: Thone kyning sloh se man Η Νέα Ελληνική;

32 Σύνδεση συντακτικών σχέσεων
ΓΕΝ-5: Α) Στις περισσότερες OV γλώσσες, η ΟΦ προηγείται της πρόθεσης, ο κτήτορας προηγείται του αντικειμένου, και η Αναφορική Πρόταση προηγείται του ονόματος Β) Στις περισσότερες VO γλώσσες, η πρόθεση προηγείται της ΟΦ, το αντικείμενο κτήσης προηγείται του κτήτορα, και το όνομα προηγείται της αναφορικής πρότασης

33 Προβλήματα Βασική σειρά των όρων: Πώς ορίζεται ;
Συντακτικές κατηγορίες: Είναι οι ίδιες σε όλες τις γλώσσες, πώς μπορούμε να τις ορίσουμε; Π.χ. Υποκείμενο δεν έχει κανένα χαρακτηριστικό κοινό σε όλες τις γλώσσες

34 Άσκηση Να εξετάσετε τις παρακάτω προτάσεις από την γλώσσα Walmatjari (Πάμα-Νιουνγκάν) ως προς τα συντακτικά χαρακτηριστικά που αποκαλύπτουν: (1) kunyarr pa laparni dog it ran “The dog ran” (2) kunyarr pa laparni manajarti dog it ran stick “The dog ran with a stick” (3) kunyarr pa pinya nganpayirlu kurraparlu dog he hit man hand “The man hit the dog with his hand” (4) nganpayi pa kurrapa pajani kakajirlu man it hand bit goanna “The goanna bit the man on the hand” (5) kunyarr pa pinya nganpayirlu manajartirlu dog he hit man stick “The man hit the dog with a stick”