Ονοματικό και Ρηματικό Σύστημα

Παρουσίαση με θέμα: "Ονοματικό και Ρηματικό Σύστημα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ονοματικό και Ρηματικό Σύστημα
Μορφολογία της ΑΕ Ονοματικό και Ρηματικό Σύστημα

2 Συγκολλητικές γλώσσες
Oneida (Ινδιάνικη) “g-nagla-sl-i-zak-s” = ψάχνω για χωριό g = εγώ nagla = ζην sl = Ον. Δείκτης (> nagla = χωριό) i = Ρημ. Δείκτης (> zak = ψάχνω) zak = «ψάξιμο» s = εξακολουθητικό ποιόν ενεργείας

3 Απομονωτικές γλώσσες Κινεζική wo hsie liao = εγώ γράφω τελειώνω
= τελείωσα (κάτι που έγραφα)

4 Ονοματικό σύστημα Τρία γένη, τρεις αριθμοί και πέντε πτώσεις (Δυικός αρχαϊσμός στην Αττική διάλεκτο μόνο, εξαφανίζεται πλήρως μέχρι την ελληνιστική περίοδο) Βασική διάκριση γένους: ουδέτερο / μη-ουδέτερο (η διάκριση αρσενικό-θηλυκό δεν είναι σταθερή, μάλλον μεταγενέστερη) Αθέματη και Θεματική Κλίση (επιθήματα κατευθείαν στο θέμα / μεσολάβηση θεματικού φωνήεντος) Άρθρο: Ελληνική εξέλιξη από παλαιότερη δεικτική αντωνυμία

5 Μηδενικό άρθρο «αλώπηξ και πάρδαλις περί κάλλους ήριζον» (Αίσωπος, 12.1)

6 Αθέματη κλίση: Ενικός Ον. *-s / - (με έκταση φωνήεντος)
π.χ. κόρακ-ς, ρήτωρ- Αιτ. –m / m (φωνηεντ.) > -ν / -α π.χ. ιχθύ-ν, κόρακ-α Γεν. *-os Δοτ.*-i (Τοπική) / Η αναμενόμενη από την ΙΕ κατάληξη της Δοτικής *-ei διατηρείται στην Μυκηναϊκή

7 Αθέματη Κλίση: Πληθυντικός
Ον. Πληθ. –es, π.χ. βάσε-ες > βάσεις (/e:/) Αιτ. Πληθ. *-ns > -ας (Σας) / -Φ:ς (αποβολή /n/) Π.χ. ρήτορας, πατέρας / *βάσενς > βάσεις (/e:/) Γεν. Πληθ.: *o:m > -ων Δοτ. Πληθ. –σι < *-su (Τοπική);

8 Θεματική Κλίση: -ο- Ον. Εν: -ος < *-os
Αιτ. Εν. –ον < *-om (Πβ. Λατ. Lup-u-m) Κλητ. Εν.: χωρίς επίθημα, με αλλαγή θεματικού φωνήεντος (-ε-) Γεν. Εν: -0υ (/o:/) < -oo < *-oso Δοτ. Εν.: -ωι (/o: i) < *-o:i < *-oei Ον. Πληθ.: -οι < *-o-i (Λατ. Lup-i: κατάληξη από το αντωνυμικό σύστημα) Αιτ. Πληθ.: ους (/o:s/) < *-ons Γεν. Πληθ.: -ων (Πβ. Αθέματη κλίση) Δοτ. Πληθ.: -οις < *-o:is (ΠΙΕ Οργανική με Βράχυνση)

9 Θεματική κλίση –α- -η- Ίδιες καταλήξεις με την προηγούμενη θεματική κλίση, αλλαγές μόνο διαφορετικού θεματικού φωνήεντος Κλητ. Εν.: Μόνο θεματικό φωνήεν –α- Θηλ.: Διαφέρει Ον.-Γεν. Ενικού (Μάλλον δευτερογενής εξέλιξη) Πληθυντικός κοινός και στα δύο γένη

10 Ρηματικό σύστημα Και το Ρηματικό σύστημα χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, στη θεματική (-ω) και την αθέματη (-μι) κλίση. (π.χ. λύ-ο-μεν / δί-δο-μεν, λύ-ο-μαι/ δί-δο-μαι). Οι γραμματικές κατηγορίες που δηλώνονται είναι ο Αριθμός, το Πρόσωπο, η Έγκλιση, η Φωνή, ο Χρόνος και το Ποιόν Ενεργείας. Όλο το σύστημα ήταν βασισμένο στην αντίθεση του Ποιού Ενεργείας. Εξακολουθητικοί / Συνοπτικοί τύποι: η διάκριση απουσιάζει στον Μέλλοντα, ο οποίος είναι μία υστερογενής εξέλιξη της Ελληνικής. Ο Χρόνος δηλώνεται μόνο στην Οριστική έγκλιση, στις άλλες εγκλίσεις δήλωση ποιού ενεργείας . Γι’αυτό και η αύξηση, που δηλώνει Χρόνο, εμφανίζεται μόνο στην Οριστική. Το Ποιόν Ενεργείας ήταν η κατηγορία που χαρακτήριζε όλες τις εγκλίσεις (όπως και στην ΚΝΕ)

11 Ποιόν Ενεργείας «Είπωμεν ή σιγώμεν;» (Ευρ., Ίων 758).
(= Να μιλήσουμε ή να παραμείνουμε σιωπηλοί;)

12 Σχηματισμός ριζών Ενεστώτας: Συχνά απαθής βαθμίδα, αλλά και μηδενισμένη (όταν υπάρχει αναδιπλασιασμός, π.χ. γί-γν-ομαι, πί-πτ-ω, τι-κτ-ω). Σημαντικό επίθημα: *yo > χάρ-yo-μαι – χαίρομαι, κτέν-yo > κτείνω, υφ-αν-yo > υφαίνω). Αόριστος: Θεματικοί σχηματισμοί (έλαβ-ο-ν, έπεσ-ο-ν) αλλά και αθέματοι (έβη-ν). Αθέματος είναι και ο σιγματικός Αόριστος (έλυ-σα, έτριψα, εβασίλευ-σα κλπ.). Άσιγμοι αόριστοι με αντέκταση (έτεινα κλπ.). Παρακείμενος: Αναδιπλασιασμός και επίθημα –κ- (πιθανώς από αρχικούς Αόριστους πβ. Έδωκα, άγνωστης προέλευσης)