Μεθοδολογία της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες Ι & ΙΙ Εαρινό εξάμηνο 2017 Μάθημα 1-4 : Φιλοσοφικές και θεωρητικές προσεγγίσεις.

Παρουσίαση με θέμα: "Μεθοδολογία της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες Ι & ΙΙ Εαρινό εξάμηνο 2017 Μάθημα 1-4 : Φιλοσοφικές και θεωρητικές προσεγγίσεις."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Μεθοδολογία της Έρευνας στις Κοινωνικές Επιστήμες Ι & ΙΙ Εαρινό εξάμηνο Μάθημα 1-4 : Φιλοσοφικές και θεωρητικές προσεγγίσεις

2 •Στόχος της έρευνας: Σύνδεση εμπειρικού υλικού με τη θεωρία μέσα από τις ερευνητικές μεθόδους •Μέθοδοι και τεχνικές δεν είναι ουδέτερα εργαλεία. Στηρίζονται σε παραδοχές για την κοινωνική πραγματικότητα και τη σχέση του υποκειμένου με αυτή.

3 • Καθρεφτίζεται η κοινωνική πραγματικότητα αντικειμενικά στα αποτελέσματα της έρευνας;
• Απομονώνονται οι προσωπικές πεποιθήσεις του ερευνητή;

4 Θετικισμός έναντι Σχετικισμού

5 Θετικιστική παράδοση Auguste Comte ( ):Οι κοινωνικές επιστήμες είναι «φυσικές επιστήμες της κοινωνίας» Emile Durkheim: «Οι Κανόνες της κοινωνιολογικής Μεθόδου» (1895) μελέτη των κοινωνικών γεγονότων

6 Τρεις βασικές αρχές του θετικισμού:
Η «κοινωνική πραγματικότητα» είναι δυνατόν να μελετηθεί με τις μεθόδους των φυσικών επιστημών 2) Στόχος της έρευνας είναι η διαμόρφωση γενικών κανόνων για τα κοινωνικά φαινόμενα, παρόμοιων με αυτούς που ισχύουν για τα φυσικά φαινόμενα

7 Η διερεύνηση και η ανάλυση της
κοινωνικής πραγματικότητας έχει αντικειμενικό χαρακτήρα Εφαρμόζοντας την επιστημονική μέθοδοτων κοινωνικών επιστημών εξασφαλίζεται η αντικειμενική και ουδέτερη απεικόνιση της κοινωνικής πραγματικότητας

8 Αμφισβήτηση της ύπαρξης μιας
αντικειμενικής πραγματικότητας από τον Thomas Kuhn “Structure of Scientific Revolutions” (1962)  Διαφορετικές θεωρίες οδηγούν σε διαφορετικές εκδοχές της κοινωνικής πραγματικότητας. Ουδέτερα εργαλεία δεν υπάρχουν.

9 Αντι-εμπειρική κατεύθυνση
Σχετικιστική έναντι ρεαλιστικής θέσης

10 Ακραία σχετικιστική θέση
Η κοινωνική πραγματικότητα δημιουργείται υποκειμενικά. Δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα ανεξάρτητη από το εννοιολογικό σύστημα του υποκειμένου.

11  Σύγχρονη επιστημολογία
Σύγχρονη επιστημολογία  Πώς συναρθρώνονται αντικειμενικά κοινωνικά δεδομένα και υποκειμενικές αξίες. Συνυπολογίζεται το συμφραζόμενο πλαίσιο, η αλληλεπίδραση ερευνητή-ερευνώμενου, οι προθέσεις του ερευνητή (συνειδητές/ασυνείδητες)

12 Ρεαλιστική θέση Η υποκειμενική διάσταση στην κοινωνική έρευνα δεν δικαιολογεί την απόλυτα σχετικιστική άποψη για τη επιστήμη. Η πραγματικότητα όντως αλλοιώνεται από τις υποκειμενικές αντιλήψεις αλλά δεν σημαίνει ότι δεν υφίσταται (Roger Trigg, Clifforg Geertz)

13 Η επιστημονική διερεύνηση διαφέρει από τους άλλους τρόπους απεικόνισης της κοινωνικής πραγματικότητας • θεωρία • υποθέσεις • εμπειρικός έλεγχος υποθέσεων • λογική συνοχή • κριτική τοποθέτηση της επιστημονικής κοινότητας

14 Δομολειτουργισμός έναντι Ερμηνευτικής προσέγγισης

15 Δομολειτουργισμός ψάχνει για μεταβλητές που προβλέπουν την ανθρώπινη συμπεριφορά Talcot Parsons ( ): γενικοί κανόνες που εξηγούν την κανονικότητα των κοινωνικών φαινομένων και αυτό αποδεικνύεται εμπειρικά

16 Ερμηνευτική προσέγγιση
Η κοινωνική πραγματικότητα κατασκευάζεται μέσα από τα νοήματα που αποδίδουν τα υποκείμενα στη συμπεριφορά τη δική τους και των άλλων

17 • Οι άνθρωποι δεν αντιδρούν μηχανιστικά σε
εξωτερικές καταστάσεις. Διαθέτουν βούληση, κίνητρα, πεποιθήσεις. Είναι δρώντα υποκείμενα. • Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τις κανονικότητες της ανθρώπινης συμπεριφοράς έξω από τα υποκειμενικά νοήματα και συστήματα αναφοράς. • Η ίδια συμπεριφορά μπορεί να έχει εντελώς διαφορετικές ερμηνείες. • Η διαδικασία κατασκευής και διαπραγμάτευσης των νοημάτων είναι κεντρική για την ερμηνευτική παράδοση.

18 Φαινομενολογία Alfred Schutz ( ) Συμφιλίωση υποκειμενικών νοημάτων με τον αντικειμενικό χαρακτήρα της επιστημονικής γνώσης. Διερεύνηση της πραγματικότητας με βάση τις ενέργειες των υποκειμένων στην καθημερινή συναλλαγή. Λεκτικές πρακτικές.

19 Ερμηνεύουμε τις καθημερινές εμπειρίες στο πλαίσιο των κοινών παραστάσεων που έχουμε αποκτήσει ως μέλη της ίδιας κοινωνίας. Έτσι τα νοήματα που αποδίδουμε στα κοινωνικά φαινόμενα θεωρούνται κοινά και αυτονόητα και κατά συνέπεια οι εξωτερικός κόσμος αντικειμενικοποιείται. Είναι όμως έτσι;

20 Υπάρχει όμως μια δευτερογενής διαδικασία
όπου ο ερευνητής ανακατασκευάζει τα νοήματα των ερευνώμενων. Κάθε δευτερογενής κατασκευή του ερευνητή πρέπει να κάνει νόημα και στον ερευνώμενο στα πλαίσια της δικής του λογικής και των δικών του αναπαραστάσεων. Η κοινωνική πραγματικότητα, σύμφωνα με την ερμηνευτική παράδοση ταυτίζεται με το λόγο, τα κίνητρα, τις αξίες που επικαλούνται οι άνθρωποι για την κοινωνική τους δραστηριότητα.

21 Οι λεκτικές πρακτικές είναι στο κέντρο της
Ερμηνευτικής καθώς η γλώσσα δεν περιγράφει απλώς την κοινωνική πραγματικότητα αλλά την κατασκευάζει. «Η γλώσσα κάνει πράγματα» J. Austin Η σχέση με τους άλλους δεν είναι ανεξάρτητη από το τρόπο που την περιγράφουμε το λεκτικό περιεχόμενο της κοινωνικής διάδρασης είναι το βασικό υλικό της ερμηνευτικής παράδοσης

22 Εθνομεθοδολογία  Αφορά τις συνηθισμένες τρέχουσες δραστηριότητες που συγκροτούν την καθημερινή ζωή και τα κοινώς αποδεκτά νοήματα που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επικοινωνία και την κοινωνική δράση

23 Θεωρία της συμβολικής αλληλεπίδρασης
 Παρεμβαίνουμε δημιουργικά στην κατασκευή της κοινωνικής πραγματικό- τητας. Πώς διαμορφώνεται ο «εαυτός», δηλ. πώς ενσωματώνεται η αίσθηση της κοινωνίας ως διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

24 Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας είναι
σε συνεχή εξέλιξη καθώς επιβεβαιώνεται ή αναθεωρείται ανάλογα με το πώς ερμηνεύουμε τις στάσεις των άλλων απέναντί μας. Αυτό προϋποθέτει τη χρήση συμβόλων. Το πιο σύνθετο και εκλεπτυσμένο σύμβολο είναι η γλώσσα. Η επικοινωνία είναι εφικτή ακριβώς επειδή μέσω της γώσσας έχουμε πρόσβαση σε κοινά αποδεκτά νοήματα.

25 Συνοψίζοντας: Πώς το υποκείμενο συνδέεται με την κοινωνία. • Θετικιστική παράδοση (π.χ. δομολειτουργισμός) προτεραιότητα στην επίδραση εξωτερικών, αντικειμενικών κοινωνικών δομών. Μείωση ή εξαφάνιση του δημιουργικού και παρεμβατικού ρόλου του ατόμου. • Ερμηνευτική παράδοση απορρίπτει την ύπαρξη αντικειμενικής κοινωνικής δομής που απλά μόνο αντανακλάται στις δραστηριότητες των ατόμων. Οι κοινωνικές καταστάσεις κατασκευάζονται από τα άτομα στο πλαίσιο της επικοινωνίας

26 • Οι μέθοδοι και οι τεχνικές που
εφαρμόζονται για τη συλλογή και την ανάλυση εμπειρικού υλικού θα πρέπει να συμβαδίζουν με τις επιστημολογικές παραδοχές του συγκεκριμένου θεωρητικού πλαισίου • Δεν είναι ανεξάρτητες από τη θεωρία, τον ερευνητή και το πλαίσιο  δεν είναι ουδέτερες

27 Σύνδεση θεωρητικού και εμπειρικού επιπέδου
Επιτελείται σε δύο επίπεδα: (α) τα εμπειρκά δεδομένα αντιπαρατίθενται με την προκαθορισμένη θεωρία με σκοπό την επιβεβαίωσή της. (β) τα εμπειρικά δεδομένα αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη και τη συγκεκριμενοποίηση της θεωρίας.

28 Έλεγχος της θεωρίας και ποσοτικές μέθοδοι
•Οι θεωρητικές υποθέσεις διατυπώνονται πριν την έναρξη της έρευνας •Σταθερή και δυσκαμπτη δομή •Ο σχεδιασμός επιδέχεται ελάχιστες αλλαγές •Στόχος η ανάδειξη γενικών τάσεων •Επαλήθευση θεωρητικών υποθέσεων •Μεγάλος αριθμός περιπτώσεων •Παραγωγικός συλλογισμός •Χρήση στατιστικής

29 Παραγωγικός συλλογισμός: η θεωρία μετασχημα-
τίζεται σε θεωρητικές υποθέσεις και εμπειρικές απολήξεις που στη συνέχεια ελέγχονται με κατάλληλα εμπειρικά στοιχεία. Η συλλογή αυτών των στοιχείων και όχι άλλων. Η ποσοτική έρευνα δομείται σε πλέγμα μεταβλητών, δηλαδή σε χαρακτηριστικά που διαφοροποιούνται στις περιπτώσεις που περιλαμβάνει το δείγμα.

30 Η αντίληψη για την έρευνα που εντάσσεται στη
θετικιστική σκέψη: • αναγκαιότητα μέτρησης • εμπειρική υπόσταση των θεωρητικών εννοιών • ανεύρεση αιτιωδών συνδέσεων των μεταβλητών • έμφαση στις εμπειρικές γενικεύσεις και συνεπώς στις κανονικότητες των κοινωνικών φαινομένων

31 Στάδια έρευνας στις ποσοτικές έρευνες
• Επιλογή της θεωρίας -εννοιολογικό πλαίσιο • Διατύπωση συγκεκριμένων υποθέσεων • Κατάστρωση σχεδίου έρευνας –μετάφραση θεωρητικών εννοιών σε εμπειρικές μεταβλητές, τρόπος συλλογής δείγματος, τεχνική για συγκέντρωση στοιχείων • Εφαρμογή του σχεδίου έρευνας και συγκέντρωση στοιχείων • Ανάλυση με στατιστικές μεθόδους • Ερμηνεία αποτελεσμάτων, επαλήθευση ή απόρριψη ή τροποποίηση της θεωρίας

32 Ανάπτυξη της θεωρίας και ποιοτικές μέθοδοι
• Ευέλικτη δομή • Η θεωρία διαμορφώνεται σε διαπλοκή με τη συλλογή και ανάλυση των στοιχείων • Μικρότερος αριθμός περιπτώσεων • Στόχος όχι η ανακάλυψη γενικών τάσεων αλλά η διαμόρφωση ολικής εικόνας για κάθε περίπτωση • Μελέτη βάθους και όχι έκτασης • Αντί για υποθέσεις γενικό εννοιολογικό πλαίσιο

33 • Μπρος-πίσω θεωρίας και στοιχείων
• Κατεύθυνση όχι σταθερή και προκαθορισμένη. Διαμορφώνεται στην πορεία • Ο ερευνητής προσπαθεί να δει από τη σκοπιά των ερευνώμενων • Οι εννοιολογικές κατηγορίες που διαμορφώνονται αποτυπώνουν τις κατηγορίες που χρησιμοποιούν τα δρώντα υποκείμενα

34 Συνεπώς: Η ποιοτική έρευνα τονίζει τη σημασία του ιστορικού και κοινωνικού πλαισίου για την ερμηνεία που αποδίδουν τα υποκείμενα στη συμπεριφορά τους και τη συμπεριφορά των άλλων

35 Δεοντολογία της έρευνας
Ισορροπία ανάμεσα στην αναζήτηση της επιστήμης και των δικαιωμάτων και αξιών των υποκειμένων που εν δυνάμει απειλούνται από την έρευνα (προσωπική ζωή, ανωνυμία, εμπιστευτικότητα, εξαπάτηση) Κάθε στάδιο στην έρευνα μπορεί να είναι πιθανή πηγή δεοντολογικών προβλημάτων

36 Φύση του ερευνητικού προγράμματος (σεξουαλικότητα)
Το πλαίσιο της έρευνας (φυλακή) Οι διαδικασίες που θα ακολουθηθούν (παραγωγή υψηλού άγχους) • Οι μέθοδοι συλλογής δεδομένων (συγκαλυμ- μένη παρατήρηση) • Η φύση των συμμετεχόντων (ψυχικά ασθενείς) • Το είδος των δεδομένων (πολύ προσωπικά) • Η χρήση των δεδομένων (δημοσιότητα)

37 Συνειδητή συναίνεση • προϋπόθεση η κατανόηση και η ικανότητα • καλή εξήγηση των διαδικασιών • περιγραφή της ταλαιπωρίας και του κινδύνου • περιγραφή του οφέλους που θα προκύψει • δυνατότητα για ερωτήσεις • το άτομο ελεύθερο να αποσύρει τη συναίνεση και να διακόψει

38 - Ασυμμετρία σχέσης Το θέμα της συναίνεσης σε έρευνες με παιδιά –η ηλικία δεν μειώνει τα δικαιώματά τους Συμβόλαιο μεταξύ ερευνητή και ερευνώμενου - Ενημέρωση πριν τη δημοσιοποίηση

39 Θέσπιση κανονιστικών μηχανισμών
και σχετικών νόμων Εθνική Επιτροπή Προσωπικών Δεδομένων Επιτροπές Δεοντολογίας