Αντιπροσωπευτικές Ιδέες και Παιδαγωγικά Ρεύματα

Παρουσίαση με θέμα: "Αντιπροσωπευτικές Ιδέες και Παιδαγωγικά Ρεύματα"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αντιπροσωπευτικές Ιδέες και Παιδαγωγικά Ρεύματα
Αντιπροσωπευτικές Ιδέες και Παιδαγωγικά Ρεύματα ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια

2 ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
Η προοδευτική εκπαίδευση, σε ριζική αντίθεση μ΄αυτό το καθαρό σχολείο μάθησης, προσπαθεί να μεταβάλει το σχολείο σε ζωτικό χώρο παιδικής εξέλιξης. Ο πιο σίγουρος τρόπος για να ξεκινήσει η εξέλιξη αυτή είναι, όταν στην αρχή της μάθησης βρίσκονται οι ερωτήσεις και οι ερευνητικές δραστηριότητες του παιδιού ή τουλάχιστον λαμβάνονται υπόψη οι εξωσχολικές του εμπειρίες. «Μάθηση με την πράξη» (Learning by doing) «Άσκηση της σκέψης μέσω της έκφρασης και εξάσκηση της έκφρασης μέσω της σκέψης» (Training in thought through expression, and training in expression through thought) Ο κύκλος αυτός των ιδεών είναι πλούσιος και συνάμα αρκετά περίπλοκος. Δεν μπορεί να διατυπωθεί σε μια και μοναδική θέση, αλλά αντίθετα αναφέρεται σε μια εξέλιξη που αρχίζει με τον Rousseau, περνά από τη νέα εξελικτική ψυχολογία (G. Stanley Hall) και φτάνει μέχρι τους εκπροσώπους της προοδευτικής εκπαίδευσης, Parker, Dewey & Kilpatrick. 1907 Ίδρυση στην Αλαμπάμα του School of Organic Education, το οποίο προσπάθησε να εξασφαλίσει την ελεύθερη ανάπτυξη των παιδιών ανάλογα με τις ατομικές τους ικανότητες. Dewey: «Το σχολείο ονομάζει τις μεθόδους αγωγής του οργανικές, επειδή είναι προσαρμοσμένες στο φυσικό ρυθμό εξέλιξης του παιδιού, φροντίζοντας να του εξασφαλίσει τις απασχολήσεις και δραστηριότητες που είναι αναγκαίες για την εξασφάλιση των ικανοτήτων του σε κάθε στάδιο της ανάπτυξης του».

3 C. Pratt: με την πεποίθηση ότι η μεταρρύθμιση πρέπει να αρχίζει όσο το δυνατόν νωρίτερα, ίδρυσε στη Ν. Υόρκη το σχολείο παιχνιδιού (Play School). To παιχνίδι είναι για αυτήν η πιο αρχέγονη μορφή δραστηριότητας και πρέπει να αποτελεί το θεμέλιο της ανθρώπινης Ανάπτυξης. Αποτελεί επίσης αυθόρμητη και επινοητική συνάντηση του παιδιού με το περιβάλλον του, είναι επίσης και η οργανική μορφή μάθησης, εφόσον φυσικά μπορεί να γίνει μια διάκριση ανάμεσα στο παιχνίδι και τη μάθηση. M. Naumburg: Σκοπός της ήταν η διάρθρωση του εσωτερικού κόσμου του παιδιού μέσα από μια συνάντηση με τον κόσμο και η καλλιέργεια βαθύτερων εκφραστικών δεξιοτήτων για αυτό που ζει και γνωρίζει. Αυτή η βαθειά ατομικιστική θέση ήρθε αναγκαστικά σε σύγκρουση με την κοινωνικοφιλοσοφικά θεμελιωμένη θέση του Dewey. «The child and the world»  καταλογίζει στον Dewey μια ισοπέδωση των στόχων της αγωγής, θυσιάζοντας το άτομο στο σύνολο. Ο Dewey απάντησε με το άρθρο «Πόση ελευθερία στα Νέα Σχολεία;», όπου εξηγεί την έννοια ελευθερία, η οποία μπορεί να πραγματωθεί μόνο ανάμεσα σε πολλούς, όπου ο καθένας εγγυάται για την ελευθερία του άλλου Στο άρθρο του αυτό ασκείται επίσης και οξεία κριτική σε έναν αναρχικό ατομικισμό, ο οποίος είναι εξαιρετικά επικίνδυνος για το Νέο Σχολείο.

4 1920: Εταιρεία Προοδευτικής Εκπαίδευσης
Αντικατέστησε τον πολυσυζητημένο τίτλο «Εταιρεία για την ανάπτυξη των πειραματικών σχολείων» 7 Βασικές αρχές της Εταιρείας: Ελευθερία για μια φυσιολογική ανάπτυξη Το ενδιαφέρον, κίνητρο για κάθε δραστηριότητα Ο δάσκαλος καθοδηγητής και όχι ειδικός στα προβλήματα και τις ασκήσεις Επιστημονική εξέταση της ανάπτυξης του παιδιού Μεγαλύτερη προσοχή των επιδράσεων πάνω στη σωματική του ανάπτυξη Συνεργασία μεταξύ σχολείου και γονέων για την αντιμετώπιση των δυσκολιών του παιδιού Το προοδευτικό σχολείο, τελικός στόχος της εξέλιξης της παιδαγωγικής

5 Οι εκπρόσωποι του κινήματος της Προοδευτικής Εκπαίδευσης:
Οι εκπρόσωποι του κινήματος της Προοδευτικής Εκπαίδευσης: Ο Dewey: Θεωρείται ο κορυφαίος εκπρόσωπος της προοδευτικής εκπαίδευσης Δεν ήταν ο εμπνευστής του κινήματος, ο ίδιος θεωρούσε το συνταγματάρχη Parker ως τον πραγματικό πρωτεργάτη του κινήματος. Γράφει: «Ο συνταγματάρχης ήταν περισσότερο από κάθε άλλο πρόσωπο ο πατέρας του κινήματος της προοδευτικής εκπαίδευσης, γεγονός που γίνεται ακόμη περισσότερο χαρακτηριστικό, επειδή το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ως παιδαγωγός το πέρασε περισσότερο στα δημόσια παρά σε ιδιωτικά σχολεία. Δεν ξέρω αν χρησιμοποίησε τη φράση «παιδοκεντρικό σχολείο», που από τότε έγινε μια λέξη της μόδας. Μια από τις πιο συνηθισμένες διαπιστώσεις του ήταν πως οι δάσκαλοι δίδασκαν μέχρι τότε αντικείμενα, την στιγμή που θα έπρεπε να διδάσκουν παιδιά» Dewey : ‘’Embryonic Community life’’ Το σχολείο αυτό κατέχει μια θέση κλειδί στις ιδέες του για το σχολείο. Εκφράζει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο σχολείο και τη ζωή καθώς και την προτεραιότητα της κοινωνικής αγωγής Διπλή αποστολή σχολείου: - αφενός είναι ένας χώρος όπου το παιδί προασκείται σε βασικές κοινωνικές έννοιες. Μέσα από την εκπλήρωση της προηγούμενης αποστολής προετοιμάζει για τη ζωή στη μεγάλη κοινωνία.

6 Dewey : ‘’Embryonic Community life’’
Dewey: ‘’Community’’ Ο όρος αυτός, σύμφωνα με την αντίληψη του Dewey και της ομάδας του, περιέχει τη συνάφεια με το πνεύμα της των πρωτοπόρων της αποικιοκρατικής εποχής. Dewey : ‘’Embryonic Community life’’ Το σχολείο αυτό κατέχει μια θέση κλειδί στις ιδέες του για το σχολείο. Εκφράζει την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο σχολείο και τη ζωή καθώς και την προτεραιότητα της κοινωνικής αγωγής Διπλή αποστολή σχολείου: - αφενός είναι ένας χώρος όπου το παιδί προασκείται σε βασικές κοινωνικές έννοιες. Μέσα από την εκπλήρωση της προηγούμενης αποστολής προετοιμάζει για τη ζωή στη μεγάλη κοινωνία. Community είναι η συμβίωση όπου η σύμπνοια και η από κοινού αντιμετώπιση των προβλημάτων παίρνουν ένα συγκεκριμένο νόημα στο παράδειγμα των προσωπικών σχέσεων με τους γείτονες. Community: εννοείται η κοινότητα όπως εμφανίζεται στις αγροτικές περιοχές και όπως μπορεί να διατηρηθεί στις μεγάλες πόλεις, κυρίως στις συνοικίες… Dewey: ήρθε επανειλημμένα σε κριτική αντιπαράθεση με την προοδευτική εκπαίδευση. Στόχος της κριτικής του ήταν κυρίως οι παραμορφώσεις, οι παραφυάδες και οι παρεκτροπές της που δεν είχαν καμία σχέση με τις αρχικές του ιδέες.

7 J. Dewey: My Pedagogic Creed. Washington D.C 1987,
«Πιστεύω πως κάθε είδος εκπαίδευσης προχωρεί μέσα από τη συμμετοχή του ατόμου στην κοινωνική συνειδητότητα του γένους. Η διαδικασία αυτή αρχίζει ασυναίσθητα σχεδόν με τη γέννηση, διαμορφώνει συνεχώς τις δυνάμεις του ατόμου, προσδιορίζοντας και οξύνοντας την συνείδηση του, διαμορφώνοντας τις συνήθειες του, τις σκέψεις του και ξυπνώντας τα συναισθήματα και τις αισθήσεις του». «Πιστεύω πως η εκπαίδευση είναι η βασική μέθοδος της κοινωνικής προόδου και της κοινωνικής μεταρρύθμισης». Dewey : «Ο δάσκαλος είναι οπωσδήποτε αναγκαίος, όχι όμως αποκλειστικά ‘ως διδάσκων’ αλλά ως ένα άτομο που σκέφτεται και ρωτά μαζί με το παιδί, ξεκαθαρίζοντας έτσι αποκτημένες εμπειρίες και δημιουργώντας καταστάσεις, όπου το βίωμα οδηγεί το παιδί στο να ρωτά» «πρόκειται για τη μάθηση της μάθησης που κάνει τον άνθρωπο να βρίσκεται σε όλη του τη ζωή σε ένα διάλογο με τον κόσμο που το περιβάλλει. Dewey: ήρθε επανειλημμένα σε κριτική αντιπαράθεση με την προοδευτική εκπαίδευση. Στόχος της κριτικής του ήταν κυρίως οι παραμορφώσεις, οι παραφυάδες και οι παρεκτροπές της που δεν είχαν καμία σχέση με τις αρχικές του ιδέες.

8 Τα προοδευτικά εκπαιδευτικά μοντέλα
Τα συστήματα Platoon και Gary ως ορθολογιστικά σχολικά μοντέλα Το σύστημα Dalton και η εξατομίκευση της σχολική ζωής Τα σχολεία του συστήματος Winnetka Η μέθοδος Project

9 Το σύστημα Dalton και η εξατομίκευση της σχολική ζωής
Ανάγκη για πλατιά συζήτηση γύρω από την αρχή της εξατομικευμένης διδασκαλίας και προοπτική να γίνει η διδασκαλία πιο προσωπική και πιο ανθρώπινη (παραβλέπεται συχνά το γεγονός πως παρόμοια λύση προτάθηκε στα πλαίσια της προοδευτικής εκπαίδευσης) Το σύστημα Dalton της Helen Parkhurst, ως παιδαγωγικό μοντέλο διακρίνεται από μεγαλύτερη εσωτερική συνέπεια απ’ ότι άλλες ανάλογες προσπάθειες. Αντιμέτωπη με το πρόβλημα της ταυτόχρονης διδασκαλίας παιδιών διαφορετικής ηλικίας αναζητεί τη λύση στην καθιέρωση των χώρων που ονομάζει «γωνιές αντικειμένων» (εφοδιασμένες με διάφορα διδακτικά υλικά, επιτρέπουν την ελεύθερη και αυτενεργό εργασία. Μέσα από την ομαδοποίηση αυτή, που έχει σκοπό της εξατομίκευση της διδασκαλίας, ο δάσκαλος δεν είναι πια αναγκασμένος να διδάσκει με την κατά μέτωπο διδασκαλία παιδιά όλων των ηλικιών, αλλά μπορεί να αφιερώσει πολύ περισσότερο χρόνο σε κάθε παιδί χωριστά ή σε ομάδες παιδιών). Το σύστημα Dalton αποτέλεσε ένα σημαντικό πρότυπο για τη σχολική εργασία και μπορεί να δώσει ακόμη και σήμερα αποτελεσματικές λύσεις σε δύσκολα σχολικά προβλήματα. Η πρακτική του εφαρμογή προϋποθέτει αναπτυγμένο βαθμό διδακτικής ωριμότητας και κριτικής ικανότητας.

10 Βασικά χαρακτηριστικά του συστήματος Dalton:
Ανανέωση της σχολικής διαδικασίας, έτσι ώστε τα παιδιά να χαίρονται από τη μια μεγαλύτερη ελευθερία και από την άλλη ένα ζωτικό χώρο προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους. Βασική επιδίωξη μου ήταν να υπερνικήσω τις προσωπικές δυσκολίες των παιδιών και να δημιουργήσω τις ίδιες δυνατότητες ανάπτυξης, τόσο για το παιδί που μαθαίνει αργά, όσο και για το παιδί που μαθαίνει γρήγορα. Το 1913 επεξεργαστήκαμε το εργαστηριακό σύστημα εργασίας με αποτέλεσμα τη μερική κατάργηση του ωρολογίου προγράμματος. Το 1913 αρχίσαμε να κατατάσσουμε τα παιδιά σε ομάδες με δυνατότητα ελεύθερης επιλογής των εργαστηρίων…

11 Γενικός σκοπός του συστήματος Dalton
… η μετατροπή του σχολείου από τόπο πειθαναγκασμένης μάθησης σε έναν χώρο ζωντανής και αυθόρμητης μελέτης σε άμεση επαφή με τα αντικείμενα. Απαραίτητη η σύμπραξη πολλών διδακτικών παραγόντων γι’ αυτό και η H. Parkhust μιλάει δικαιολογημένα για μια σύνθεση στόχων : «the aim for the Dalton – Plan is a synthetic aim» H σπουδαιότητα του συστήματος έγκειται στο γεγονός ότι κάνει το παιδί υπεύθυνο για την εργασία που το ίδιο επέλεξε. Η πραγματική παιδαγωγική επιτυχία του συστήματος αυτού βρίσκεται στη δυνατότητα των παιδιών να διαθέτουν όπως τα ίδια γνωρίζουν καλύτερα το χρόνο τους και να φέρουν ευθύνη για τον τρόπο εργασίας που διάλεξαν. Η αυτενεργός εργασία με ατομικό ρυθμό εξασφαλίζεται αποτελεσματικά με τις γραπτές οδηγίες εργασίας, που επιτρέπουν την κατάργηση της αρχής της ομαδικής εργασίας στην τάξη. Ο Αυτοέλεγχος των εργασιών έρχεται ως φυσική συνέπεια της αρχής της αυτενέργειας.

12 Η μέθοδος σχεδίου εργασίας (project)
… είναι η μέθοδος εκείνη του κινήματος προοδευτικής εκπαίδευσης, η οποία διατήρησε μέχρι σήμερα τη γοητεία μιας πετυχημένης μεταρρυθμιστικής ιδέας. Ο Kilpatrick καθορίζει ως βασικά κριτήρια του σχεδίου εργασίας την προγραμματισμένη δράση που γίνεται με ζέση και με πίστη μέσα σε έναν κοινωνικό περίγυρο. Πλήρης ορισμός σχεδίου εργασίας κατά τον Kilpatrick: Ένα σχέδιο εργασίας είναι «κάθε ενότητα μιας προσχεδιασμένης εμπειρίας, κάθε στιγμή μιας προσχεδιασμένης απασχόλησης, όπου η κυρίαρχη πρόθεση που δίνει την εσωτερική ώθηση 1. καθορίζει το σκοπό της ενέργειας, 2. κατευθύνει την πορεία της και 3. της εξασφαλίζει κινητήρια δύναμη με εσωτερικά κίνητρα».

13 Kilpatrick τυπολογία σχεδίου εργασίας:
Τύπος Ι: χαρακτηρίζει τις δραστηριότητες εκείνες, με βάση τις οποίες μια ιδέα αποκτά υπόσταση (π.χ γράψιμο μιας επιστολής , παράσταση ενός θεατρικού έργου) Τύπος ΙΙ: γίνεται προσπάθεια να διευκρινιστούν κάποιες δυσκολίες και να λυθεί ένα πρόβλημα. Τύπος ΙΙΙ: περιλαμβάνει τις ενέργειες που αποσκοπούν στην απόκτηση δεξιοτήτων ή γνώσεων. Τύπος ΙV: βασίζεται στον τύπο Ι, ο οποίος έχει τέσσερα στάδια, την πρόθεση, τον προγραμματισμό, την εκτέλεση και την αξιολόγηση, αποτελώντας τον κυριότερο εκπρόσωπο ενός σχεδίου εργασίας.

14 Βασικά χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας:
Σημαντικό σημείο: να ξεκινούμε από τις εμπειρίες του παιδιού, τις επιθυμίες, τις αντιλήψεις και τις προθέσεις και ενδεχομένως να τις τροποποιούμε με προσοχή, όσο βέβαια το στάδιο εργασίας επιτρέπει κάτι τέτοιο. Η περίσταση μάθησης στο σχέδιο εργασίας είναι πάντοτε ανοιχτή προς τα έξω. Η παράλληλη μάθηση αποτελεί λοιπόν συστατικό στοιχείο του σχεδίου εργασίας και όχι απλώς ένα παρεπόμενο. (καθοριστικό εδώ δεν είναι η διδακτέα ύλη, αλλά ο σχεδιασμός του παιδιού, για την πραγμάτωση του οποίου απαιτείται η δραστηριοποίηση των σχετικών γνώσεων…) Με βάση μια αρχική ενέργεια γίνονται συμπληρωματικά και άλλες ενέργειες , έτσι ώστε το σχέδιο εργασίας να προσαρμόζεται πάντα στο κάθε παιδί. Με την παιδευτική εκμετάλλευση της ζωής του σήμερα προετοιμάζεται ταυτόχρονα το παιδί για τη μελλοντική ζωή και αυτό πετυχαίνεται με τη συνειδητοποίηση από το παιδί των αρχών προγραμματισμού και της εκτέλεσης μέσα από τη διαδικασία της πραγμάτωσης μιας πρόθεσης.

15 Βασικά χαρακτηριστικά του σχεδίου εργασίας:
Σημαντικό σημείο: να ξεκινούμε από τις εμπειρίες του παιδιού, τις επιθυμίες, τις αντιλήψεις και τις προθέσεις και ενδεχομένως να τις τροποποιούμε με προσοχή, όσο βέβαια το στάδιο εργασίας επιτρέπει κάτι τέτοιο. Η περίσταση μάθησης στο σχέδιο εργασίας είναι πάντοτε ανοιχτή προς τα έξω. Η παράλληλη μάθηση αποτελεί λοιπόν συστατικό στοιχείο του σχεδίου εργασίας και όχι απλώς ένα παρεπόμενο. (καθοριστικό εδώ δεν είναι η διδακτέα ύλη, αλλά ο σχεδιασμός του παιδιού, για την πραγμάτωση του οποίου απαιτείται η δραστηριοποίηση των σχετικών γνώσεων…) Με βάση μια αρχική ενέργεια γίνονται συμπληρωματικά και άλλες ενέργειες , έτσι ώστε το σχέδιο εργασίας να προσαρμόζεται πάντα στο κάθε παιδί. Με την παιδευτική εκμετάλλευση της ζωής του σήμερα προετοιμάζεται ταυτόχρονα το παιδί για τη μελλοντική ζωή και αυτό πετυχαίνεται με τη συνειδητοποίηση από το παιδί των αρχών προγραμματισμού και της εκτέλεσης μέσα από τη διαδικασία της πραγμάτωσης μιας πρόθεσης.

16 Maria Montessori – Το βαρόμετρο της προοδευτικής εκπαίδευσης
Όπως ο Rousseau , έτσι και η Montessori αποδίδει αποφασιστική σημασία στην ανάπτυξη κατά την πρώιμη ηλικία. Τονίζει την ιδιαιτερότητα της πρώιμης παιδικής ηλικίας που έχει το σκοπό στην ίδια της την ανάπτυξη και δεν αποτελεί απλώς περίοδο προετοιμασίας για την ώριμη ηλικία. Δημιουργεί για το παιδί το δικό του κόσμο στο «σπίτι του παιδιού» και ταυτόχρονα καθιστά το παιδί υπεύθυνο για τη διαμόρφωση της ζωής του.

17 Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην άσκηση των λειτουργιών των αισθήσεων και την εξάσκηση βασικών δεξιοτήτων, μεγάλη σημασία στο σπίτι του παιδιού έχουν η άσκηση σε βασικές μορφές ζωής και οι περίοδοι αυτοσυγκέντρωσης. Η κίνηση της Montessori, είχε δύο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αλληλοεξαρτώνται και αλληλεπιδρούν: Η κατά περίσταση αντιμετώπιση παιδαγωγικών ερωτημάτων ή και η αποφυγή αντιμετώπισης τους, όταν δεν την υπαγορεύουν σοβαροί λόγοι ή βασικές αρχές. Μια σχετική «ευελιξία» στην υιοθέτηση ‘νέων’ ιδεών, οι οποίες βρίσκουν αυθόρμητα την έκφραση τους σε κινήσεις ή ρεύματα, χωρίς να έχει προηγηθεί και να έχει ολοκληρωθεί μια πολύπλευρη εξέταση τους πριν από την αποδοχή τους. Η περίπτωση της Montessori που θα μπορούσε να διανοίξει καινούριους δρόμους, έμεινε ανεκμετάλλευτη όσον αφορά τις πραγματικές μεθοδολογικές της δυνατότητες.