Οι εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε.:

Παρουσίαση με θέμα: "Οι εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε.:"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Οι εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε.:
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Νομικής Σχολής Τομέας Διεθνών Σπουδών Δίκαιο Ευρωπαϊκής Ένωσης ΙΙ Οι εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε.: Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) και Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ). Ειδική Επιστήμονας: Β. Τζώρτζη

2 Έδρα Jean Monnet

3 "The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein."

4 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Γενικές διατάξεις (ά. 21-22 ΣΕΕ).
Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ, ά ΣΕΕ) και Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ, ά. 42 – 46 ΣΕΕ). Κοινή Εμπορική Πολιτική (ά ΣΛΕΕ) Συνεργασία για την ανάπτυξη ( ΣΛΕΕ) Ανθρωπιστική βοήθεια (ά. 214 ΣΛΕΕ) Ευρωπαϊκή πολιτική Γειτνίασης (ά. 8 ΣΕΕ)

5 Εξωτερική δράση της Ένωσης
Γενικές διατάξεις (ά. 21 – 22ΣΕΕ)

6 Ρόλος της Ε.Ε. στη διεθνή σκηνή
πρωταγωνιστικός σημαντικός οικονομικός, εμπορικός και χρηματοδοτικός ρόλος κυριότερος εμπορικός εταίρος δεύτερο ισχυρότερο νόμισμα παγκοσμίως ο μεγαλύτερος χορηγός αναπτυξιακής βοήθειας – πάνω από 7 δις ευρώ ετησίως εμπορικές συμφωνίες με τις περισσότερες χώρες.

7 2 απλοποιήσεις που επέφερε η Συνθήκη Λισαβόνας:
1η: ά. 1 ΣΕΕ- «η Ένωση αντικαθιστά και διαδέχεται την Κοινότητα» * Αλλά διατηρήθηκαν δύο ξεχωριστές Συνθήκες (ΣΕΕ και ΣΛΕΕ). Η Ε.Ε. βασίζεται και στις δύο και έχουν το ίδιο νομικό κύρος. 2η: συγχώνευση των τριών πυλώνων.

8 Γενικές διατάξεις – νέο κεφάλαιο.
ά. 21 ΣΕΕ: νομική βάση που επιτρέπει στην Ε.Ε. να προβαίνει σε δράσεις στη διεθνή σκηνή. χαρακτηριστικό: η καθιέρωση αυτονομίας της Ε.Ε. στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Προβλέπει τους στόχους της εξωτερικής δράσης της Ε.Ε. (προώθηση δημοκρατίας, κράτους δικαίου, οικουμενικότητας, δικαιωμάτων του ανθρώπου και θεμελιωδών ελευθεριών, ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ισότητας, αλληλεγγύης, σεβασμό των αρχών του Καταστατικού ΧαρτΗΕ και του διεθνούς δικαίου). αρχή συνοχής. μεγάλη πολιτική και νομική σημασία: ενώ η προηγούμενη Συνθήκη όριζε ότι οι στόχοι αυτοί αποτελούν στόχους της ΚΕΠΠΑ, η Συνθήκη της Λισαβόνας τους αναβάθμισε σε στόχους ολόκληρης της εξωτερικής δράσης της Ε.Ε.

9 Γενικές διατάξεις – νέο κεφάλαιο.
ά. 22 ΣΕΕ: καθορίζει την αρμοδιότητα για τον καθορισμό των στόχων και των στρατηγικών συμφερόντων της Ε.Ε. για τομείς που αφορούν στην εξωτερική της δράση σε όλους τους τομείς, εκτός από την ΚΕΠΠΑ. διαδικασία: 1. πρόταση Επιτροπής 2. σύσταση του Συμβουλίου 3.ΕυρΣυμβ: με βάση τους στόχους του ά. 21 καθορίζει τα στρατηγικά συμφέροντα της Ε.Ε. και τους στόχους για όλους τους τομείς εξωτερικής δράσης της (γεωγραφική ή θεματική προσέγγιση) 4. ομόφωνη απόφαση ΕυρΣυμβ.

10 Αντιπροσώπευση σε τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς.
διπλωματικές σχέσεις με 162 κράτη Συμφωνίες σύνδεσης και συνεργασίας. με περισσότερα από 120 κράτη

11 1. Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΕΠΠΑ)
ά ΣΕΕ

12 Ιστορικό πλαίσιο. πώς εξελίχθηκε η εξωτερική πολιτική της Ένωσης;
ιστορική εξέλιξη: _ Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία (1970) _ Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1987) _αλλαγή της κατάστασης στις αρχές της δεκαετίας του ’90 (τέλος Ψυχρού Πολέμου, η Γερμανία ήθελε να συνδεθεί με την ΚΕΠΠΑ και την ΟΝΕ, πόλεμος του Κόλπου, ανεπαρκής αντίδραση της ΕΕ στη διάσπαση της πρώην Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας). Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες αυτές, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 η ΕΕ άρχισε να συμμετέχει σε πολιτικές ασφάλειας και άμυνας. Γαλλογερμανική συνάντηση κορυφής στο Saint Malo (Δεκέμβριος 1998): η μεγαλύτερη επανάσταση πολιτικής στην ΕΕ. Επετεύχθη σύγκλιση των θέσεων της Γαλλίας και Βρετανίας, που αποτελούσαν τις χώρες με τις πλέον αντίθετες απόψεις ως προς τον προσανατολισμό στην εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας. ΚΕΠΠΑ (επίπεδο διπλωματίας, ήπια δύναμη) και ΚΠΑΑ (επιχειρησιακή δράση με στρατιωτικά και μη στρατιωτικά μέσα)

13 Έννοια και πεδίο εφαρμογής ΚΕΠΠΑ.
πολιτική της Ε.Ε., την οποία τα κ-μ υποστηρίζουν ενεργά με πνεύμα πίστης και αμοιβαίας αλληλεγγύης (ά. 24 παρ. 3 ΣΕΕ) ά. 24 ΣΕΕ: « η αρμοδιότητα της Ένωσης στο πεδίο της ΚΕΠΠΑ καλύπτει όλους τους τομείς εξωτερικής πολιτικής και το σύνολο των ζητημάτων που αφορούν την ασφάλεια της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του προοδευτικού καθορισμού κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κοινή άμυνα».

14 Στοιχεία που αποδεικνύουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ΚΕΠΠΑ.
α. δομή (Τίτλος V, Κεφ. 2 ΣΕΕ) β. αρμοδιότητα (sui generis) γ. πράξεις (γενικοί προσανατολισμοί, αποφάσεις, συστηματική συνεργασία μεταξύ των κ- μ), όχι νομοθετικές πράξεις δ. διαδικασία λήψης αποφάσεων (και εξαιρέσεις στην ομοφωνία) ε. περιθωριακός ρόλος Επιτροπής, ΕυρΚοινβ και ΔΕΕ

15 Το θεσμικό πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ.
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και Συμβούλιο : κινητήριος μοχλός της ΚΕΠΠΑ. Επιτροπή, ΕυρΚοινβ, ΔΕΕ : περιορισμένος ρόλος. Επιτροπή : έχασε το αυτόνομο δικαίωμα πρωτοβουλίας της. ΕυρΚοινβ : _ δίνει τη γνώμη του στον ΥπΕκ ως προς τις κύριες πτυχές και τις βασικές επιλογές της ΚΕΠΠΑ. _ερωτήσεις και συστάσεις προς Συμβούλιο και ΥπΕκ. _ δύο φορές το χρόνο διεξάγει συζήτηση για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της ΚΕΠΠΑ. ΔΕΕ : καταρχήν αποκλείεται η δικαιοδοσία του.

16 Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης.
διπλός ρόλος : α. ΥπΕκ της ΚΕΠΠΑ (Συμβούλιο) β. Επίτροπος για τις εξωτερικές σχέσεις (Επιτροπή) στοιχεία στα οποία αντανακλάται η διπλή αποστολή του Ύπατου Εκπροσώπου: προϋποθέσεις διορισμού του θεσμική του θέση (ρόλος-γέφυρα) το εύρος των αρμοδιοτήτων του απαίτηση διπλής πίστης

17 Ύπατος Εκπρόσωπος: Federica Mogherini
Διπλή αρμοδιότητα: – προεδρεύει των συνεδριάσεων του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων – Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής • Είναι υπεύθυνη για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας • Ηγείται της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης

18 Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης.
ά. 27 παρ. 3 ΣΕΕ : ‘’Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, ο ύπατος εκπρόσωπος επικουρείται από ευρωπαϊκή υπηρεσία εξωτερικής δράσης’’. Απόφαση 2010/427/ΕΕ του Συμβουλίου για τον καθορισμό της οργάνωσης και της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης. Υπηρεσία sui generis - εξομοιώνεται προς αυτόνομο θεσμικό όργανο. αρμοδιότητα : η ενίσχυση του ΥπΕκ, του Προέδρου του ΕυρΣυμβ, του Προέδρου της Επιτροπής και της Επιτροπής στην άσκηση των αντίστοιχων λειτουργιών τους στον τομέα των εξωτερικών σχέσεων.

19 Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης
αποτελείται : από υπαλλήλους των αρμόδιων διευθύνσεων του Συμβουλίου και της Επιτροπής κι από αποσπασμένο προσωπικό των εθνικών διπλωματικών υπηρεσιών έδρα : Βρυξέλλες διοικείται από : Εκτελεστικό Γενικό Γραμματέα 2 αναπληρωτές Γενικούς Γραμματείς αποτελείται από κεντρική διοίκηση (γενικές διευθύνσεις) 139 και πλέον αντιπροσωπειών και γραφείων της Ε.Ε. σε όλο τον κόσμο. 

20 Η λήψη αποφάσεων σε θέματα ΚΕΠΠΑ.
 α. Διαδικασία: i)EυρΣυμβ → λαμβάνει αποφάσεις που καθορίζουν τα στρατηγικά συμφέροντα και τους στόχους της EΕ. ii)Συμβ → εκδίδει τις αναγκαίες αποφάσεις κατόπιν πρότασης ενός κ – μ, του ΥπΕκ, ή του Υπ με την υποστήριξη της Επιτροπής. β. Κανόνας ψηφοφορίας: κανόνας = ομοφωνία εξαιρέσεις από τον κανόνα της ομοφωνίας : α. μηχανισμός εποικοδομητικής αποχής β. θέσπιση ειδικής πλειοψηφίας σε 4 περιπτώσεις γ. ρήτρα γεφύρωσης (passerelle) * όλες οι περιπτώσεις ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία δεν εφαρμόζονται για αποφάσεις με στρατιωτικές συνέπειες ή με συνέπειες στην άμυνα .

21 * η θέσπιση νομοθετικών πράξεων στην ΚΕΠΠΑ αποκλείεται
μέσα της ΚΕΠΠΑ γενικοί προσανατολισμοί  αποφάσεις συστηματική συνεργασία μεταξύ των κ- μ * η θέσπιση νομοθετικών πράξεων στην ΚΕΠΠΑ αποκλείεται

22 Ενισχυμένη συνεργασία.
μηχανισμός που επιτρέπει στα κ – μ που το επιθυμούν να προχωρήσουν πιο γρήγορα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με το να λάβουν μέτρα που θα ισχύουν μόνο για εκείνα. εργαλείο ελαστικότητας προϋποθέσεις (ά. 20 ΣΕΕ και ά. 329 παρ. 2 ΣΛΕΕ) διαδικασία

23 Δαπάνες. διοικητικές: βαρύνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ
λειτουργικές: βαρύνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ, εκτός από τις δαπάνες που οφείλονται σε ενέργειες που έχουν στρατιωτικές συνέπειες ή συνέπειες στην άμυνα και των περιπτώσεων όπου το Συμβούλιο λαμβάνει ομόφωνα διαφορετική απόφαση.

24 Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας
ΚΠΑΑ (ά ΣΕΕ).

25 ΚΠΑΑ. Έννοια. Αποτελεί το υπερ - διακυβερνητικό τμήμα της ΚΕΠΠΑ
Τι περιλαμβάνει.

26 Εθνικές πολιτικές βασικών δρώντων στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα.
Υπάρχουν σημαντικές στρατηγικές αποκλίσεις μεταξύ των τριών μεγαλύτερων ευρωπαϊκών χωρών ΗΠΑ : μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου επεδίωξαν τη διατήρηση του ΝΑΤΟ και την ταχεία επανένωση της Γερμανίας, με την ταυτόχρονη παραμονή της στο ΝΑΤΟ. Γερμανία : επιδίωξε να παραμείνει άθικτο το ΝΑΤΟ και να επιταχυνθεί η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, λόγω της δυσχερούς διπλωματικής θέσης της χώρας μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, η οποία απαιτούσε πολιτική νομιμοποίηση μέσω διεθνών θεσμών, στους οποίους θα κατείχε σημαντική θέση Βρετανία : η επιβίωση του ΝΑΤΟ συνιστά πάντοτε ζωτικό συμφέρον της Γαλλία : πριν την πρόσφατη στροφή της προς το ΝΑΤΟ, διακρινόταν για την ιδιαίτερη επιφυλακτικότητά της απέναντί του.

27 Διαδικασία λήψης αποφάσεων στην ΚΠΑΑ.
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: λαμβάνει αποφάσεις για την αντιμετώπιση μιας κρίσης. Συμβούλιο: λαμβάνει αποφάσεις ομόφωνα, ύστερα από πρόταση του Ύπατου Εκπροσώπου ή πρωτοβουλία κράτους μέλους. Άρα, διακυβερνητική μέθοδος.

28 Συνθήκη Λισαβόνας και ΚΠΑΑ.
νέες ρυθμίσεις : i) ά. 42 ΣΕΕ – για πρώτη φορά αναφέρεται ότι η ΕΕ μπορεί να χρησιμοποιεί στρατιωτικά μέσα. ii) τονίζεται ότι η ΚΠΑΑ περιλαμβάνει τον προοδευτικό προσδιορισμό κοινής αμυντικής πολιτικής, η οποία θα οδηγήσει σε κοινή άμυνα, όταν το ΕυρΣυμβ λάβει απόφαση με ομοφωνία. iii) δύο μορφές ενισχυμένης συνεργασίας : συνεργασία για την εκτέλεση συγκεκριμένης αποστολής και μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία. iv) ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής (ά. 42 παρ. 7 ΣΕΕ) και ρήτρα αλληλεγγύης (ά. 222 ΣΛΕΕ). v) Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας.

29 Σχέση ΚΠΑΑ και ΝΑΤΟ ά. 42 ΣΕΕ :
β. σέβεται τις υποχρεώσεις που απορρέουν για ορισμένα κράτη μέλη από το Σύμφωνο του ΝΑΤΟ και συμβιβάζεται με την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας που διαμορφώνεται μέσα στο πλαίσιο αυτό. α. η ΚΠΑΑ δεν θίγει την ιδιαιτερότητα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών.

30 Αποστολές Petesberg. Κοινές δράσεις αφοπλισμού Ανθρωπιστικές αποστολές
Αποστολές διάσωσης Αποστολές παροχής συμβουλών και αρωγής επί στρατιωτικών θεμάτων Πρόληψης συγκρούσεων και διατήρησης της ειρήνης Αποστολές μάχιμων δυνάμεων για τη διαχείριση κρίσεων Επιχειρήσεις σταθεροποίησης μετά τη λήξη των συρράξεων.

31 Επιχειρήσεις της ΕΕ με στρατιωτικά μέσα.
1. Concordia στη FYROM 2. Artemis στη δημοκρατία του Κονγκό 3. Althea στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη 4. EUFOR RD Congo στη Δημοκρατία του Κονγκό 5. EUFOR Tchad / RCA στη δημοκρατία του Τσαντ και τη Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής 6. EU NAVFOR στη Σομαλία 7. EUTM στην Ουγκάντα

32 Επιχειρήσεις της Ε.Ε. με μη στρατιωτικά μέσα.
EULEX Kosovo EUMM Georgia

33 Προοπτικές για την ΚΠΑΑ.
Έχει γίνει πρόοδος στις διατάξεις για την ΚΠΑΑ, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια : α) ά. 42 παρ. 2 β΄ ΕΕ : η ΚΠΑΑ δεν θίγει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της άμυνας ορισμένων κρατών μελών (Αυστρία, Φιλανδία, Ιρλανδία, Σουηδία που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ) και σέβεται τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το ΝΑΤΟ. β) ρήτρα αλληλεγγύης (ά. 222 ΣΛΕΕ) : αυτοματισμός της συνδρομής ≠ ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής (ά. 42, 7 ΣΕΕ) : δεν υπάρχει αυτοματισμός, το κράτος που δέχεται ένοπλη επίθεση στο έδαφός του ενημερώνει τα υπόλοιπα κράτη μέλη και μπορεί να ζητήσει τη συνδρομή τους. Άρα, διαφορετικής έντασης δέσμευση Πιθανότερη εξέλιξη στην ΚΠΑΑ : ορισμένα κράτη μέλη να προχωρήσουν μόνα τους, μέσω της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας.

34 Περιοριστικά μέτρα (κυρώσεις).
Δύο προβλήματα που εμφανίστηκαν πριν τη θέση σε ισχύ της Συνθήκης Λισαβόνας :  1. Οι κυρώσεις που έχουν στόχο τους ιδιώτες (ευφυείς κυρώσεις). 2. Η δικαστική προστασία όσων θίγονται από τις κυρώσεις. διαδικασία επιβολής τους (ά. 215 & 75 ΣΛΕΕ)

35 Μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας :
ρητή νομική βάση για να επιβάλει η ΕΕ κυρώσεις σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, ανεξάρτητα από το αν συνδέονται με κυβερνήσεις τρίτων χωρών ή όχι (ά. 215 παρ. 2 ΣΛΕΕ) τα φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν να ασκούν προσφυγή ακυρώσεως κατά των περιοριστικών μέτρων (ά. 275 παρ. 2 ΣΛΕΕ) θεσπίζεται υποχρέωση της ΕΕ τα περιοριστικά μέτρα που επιβάλλει να προβλέπουν νομικές εγγυήσεις, δηλαδή να διασφαλίζουν τη δικαστική προστασία των φυσικών κα νομικών προσώπων(ά. 215 παρ. 3 ΣΛΕΕ).

36 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ποιες είναι οι απλοποιήσεις που επέφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας στον τομέα της εξωτερικής δράσης της Ε.Ε.; Πώς εξελίχθηκε ιστορικά η ΚΕΠΠΑ; Ποιο είναι το πεδίο εφαρμογής της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ) της Ε.Ε.; Ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ΚΕΠΠΑ; Ποιο είναι το θεσμικό πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και της ΚΠΑΑ; Αναλύστε το ρόλο του Ύπατου Εκπροσώπου. Τι γνωρίζετε για τη νεοσύστατη Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης; Ποια είναι η διαδικασία λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ; Τι γνωρίζετε για την ΚΠΑΑ; (έννοια, διαδικασία λήψης αποφάσεων, νέες ρυθμίσεις από Συνθήκη Λισαβόνας).

37 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Τι γνωρίζετε για τη ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής και τη ρήτρα αλληλεγγύης στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ; Ποιες δυνατότητες ενισχυμένης συνεργασίας υπάρχουν στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και της ΚΠΑΑ; Ποια είναι η σχέση μεταξύ ΚΠΑΑ και ΝΑΤΟ; Τι γνωρίζετε για τα περιοριστικά μέτρα (κυρώσεις) που επιβάλλει η Ε.Ε. στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και της ΚΠΑΑ; Ποιες είναι οι προοπτικές για την ΚΠΑΑ;