ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Παρουσίαση με θέμα: "ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ PIERRE BOURDIEU Ονοματεπώνυμο: Νικολαΐδη Δέσποινα Αριθμός Μητρώου: Καθηγήτρια: Αντιγόνη-Άλμπα Παπακωνσταντίνου Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Δ' Εξάμηνο

2 Piere Bourdieu ( ) Ο Γάλλος Πιέρ Μπουρντιέ (Pierre Bourdieu)  είναι ο πλέον μεταφρασμένος ακαδημαϊκός και φιλόσοφος του τέλους του 20ού αιώνα. Σπούδασε φιλοσοφία στην Ecole Normale Superieure στο Παρίσι. Ο Bourdieu προσπάθησε να θεμελιώσει μια «κοινωνιογενετική» ανθρωπολογία, όπου ο άνθρωπος ερμηνεύεται ως προϊόν του κοινωνικού περιβάλλοντος στο οποίο ζει και δραστηριοποιείται.

3 Η λογική της αναπαραγωγής στο πλαίσιο της θεωρίας του Piere Bourdieu
Μαζί με τον Passeron επιχειρούν να παρουσιάσουν μια άλλη όψη του αναπαραγωγικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης, η οποία δίνει έμφαση στο εποικοδόμημα και το ρόλο που παίζει το «πολιτιστικό κεφάλαιο» στη διαδικασία διατήρησης και αναπαραγωγής των οικονομικών και κοινωνικών δομών. Η εκπαίδευση συμβάλλει στην αναπαραγωγή της κοινωνικής δομής μέσα από την αναπαραγωγή και τη νομιμοποίηση των υπαρκτών εκπαιδευτικών ανισοτήτων.

4 Μέσα από δυο κυρίως βιβλία, προσέγγισαν το ζήτημα της κοινωνικής αναπαραγωγής. Στο “Οι κληρονόμοι” (1964), χρησιμοποιώντας πλήθος στοιχείων, αναλύουν τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά ήδη διαποτισμένα από το κοινωνικό περιβάλλον τους με ένα ορισμένο “habitus”. Στο δεύτερο έργο τους “Η αναπαραγωγή” (1970), κατασκευάζουν μια θεωρία που προσπαθεί να εξηγήσει τους λεπτούς εσωτερικούς μηχανισμούς με τους οποίους το σχολείο μετέχει στην αναπαραγωγή των πολιτιστικών ανισοτήτων. Κεντρική θέση στην ανάλυσή τους κατέχουν κάποιες έννοιες που οι ίδιοι έχουν σφυρηλατήσει και χρησιμοποιήσει. Οι πιο βασικές είναι: το πολιτιστικό κεφάλαιο (capital culturel), το ταξικό habitus, και η συμβολική βία.

5 Πολιτιστικό κεφάλαιο και αναπαραγωγικός ρόλος του σχολείου (1)
Στο εσωτερικό των ταξικών κοινωνιών διαμορφώνονται διαφορετικοί τύποι κουλτούρας. Τον κάθε διαφοροποιημένο τύπο κουλτούρας τα άτομα τον αποκτούν αβίαστα στο πλαίσιο της οικογένειας και του περιβάλλοντος τους, μέσα από τις διαδικασίες της κοινωνικοποίησης. Με τις διαδικασίες της κοινωνικοποίησης το κάθε παιδί αποκτά τους κανόνες, τις αξίες, τις αντιλήψεις, τις γνώσεις καθώς και τα «κυρίαρχα πρότυπα» των τρόπων σκέψης που επικρατούν στο οικογενειακό κυρίως περιβάλλον τους.

6 Πολιτιστικό κεφάλαιο και αναπαραγωγικός ρόλος του σχολείου (2)
Στο σχολείο συναντώνται και αλληλεπιδρούν δύο τύποι κουλτούρας: Η νομιμοποιημένη κουλτούρα του σχολείου, η οποία αποτελεί παραλλαγή της κουλτούρας των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων. Οι διαφοροποιημένες κουλτούρες που το κάθε παιδί έχει αποκτήσει αβίαστα στο πλαίσιο της οικογένειας. Τα παιδιά που προέρχονται από τα κυρίαρχα στρώματα είναι εξοικειωμένα με την κουλτούρα του σχολείου και μπορούν ευκολότερα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του και να επιτύχουν.

7 Πολιτιστικό κεφάλαιο και αναπαραγωγικός ρόλος του σχολείου (3)
Τα παιδιά που στο πλαίσιο της οικογένειας (παιδιά αγροτών, εργατών κλπ) βιώνουν έναν διαφορετικό τύπο κουλτούρας, αντιμετωπίζουν προβλήματα και δεν έχουν τις ίδιες πιθανότητες με τα προηγούμενα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σχολείου. Οι δυνατότητες που ένα παιδί έχει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου εξαρτώνται από την κουλτούρα ή, όπως ο Bourdieu την αποκαλεί, από το πολιτιστικό κεφάλαιο που έχει κληρονομήσει από την οικογένεια του.

8 Μορφές κεφαλαίου Το οικονομικό κεφάλαιο: Συγκεκριμενοποιείται με το χρήμα και κάτω από ορισμένες συνθήκες, μπορεί να αποκτηθεί από οποιοδήποτε μέλος της κοινωνίας. Το κοινωνικό κεφάλαιο: Εκφράζεται ως ένα πλέγμα μόνιμων κοινωνικών σχέσεων. Τα πλέγματα αυτά των σχέσεων δημιουργούν στα άτομα διαφοροποιημένες δυνατότητες για κοινωνική ανέλιξη. Το πολιτιστικό κεφάλαιο: Αποτελεί μια πολύ πιο σύνθετη και πολύπλοκη έννοια. Είναι το σύνολο των πνευματικών κατά κύριο λόγο στοιχείων, όπως οι γνώσεις, στάσεις, δεξιότητες, που το νεαρό άτομο αποκτά από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον του και που διαφοροποιείται ανάλογα με την κοινωνική τάξη προέλευσης του ατόμου.

9 Μορφές πολιτιστικού κεφαλαίου (Bourdieu)
Η εγγενής (εσωτερικευμένη) μορφή του πολιτιστικού κεφαλαίου Παρουσιάζεται ως εσωτερικευμένη μορφή μόνιμων συνηθειών (habitus), ένα σύστημα δηλαδή προδιαθέσεων, το οποίο οργανώνεται μέσα από μια διαδοχική σειρά κοινωνικοποιήσεων που πραγματοποιούνται στα πλέγματα των κοινωνικών δομών που αναπτύσσεται το άτομο (π.χ. οικογένεια, σχολείο). Δεν αποκτιέται με τη διδασκαλία, ούτε μεταβιβάζεται. Βασικές εκφάνσεις της μορφής αυτής του πολιτιστικού κεφαλαίου είναι: Συνήθειες, όπως οι καλοί τρόποι στο τραπέζι, το «καλό γούστο» Τρόποι επικοινωνίας, όπως η τέχνη της συζήτησης και η άνεση στη χρήση του λόγου «Πρότυπα» τρόπων σκέψης

10 Η εξωτερική μορφή του πολιτιστικού κεφαλαίου
Έχει σχέση με τα ορατά πολιτιστικά αγαθά, που είναι και μεταβιβάσιμα (πίνακες ζωγραφικής, βιβλία και βιβλιοθήκες κ.λπ.). Η κατανόηση και η απόλαυση πολιτιστικών αγαθών, τα οποία συνδέονται με εξωτερικές μορφές πολιτιστικού κεφαλαίου, προϋποθέτουν την ύπαρξη εγγενούς μορφής πολιτιστικού κεφαλαίου.

11 Η θεσμοποιημένη μορφή πολιτιστικού κεφαλαίου
Αποκτάται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και νομιμοποιείται μέσα από τους τίτλους σπουδών, τους οποίους εκδίδει το εκπαιδευτικό σύστημα. Οι τίτλοι σπουδών δεν κληρονομούνται ούτε μεταβιβάζονται με οποιοδήποτε τρόπο, όπως π.χ. το χρήμα. Ο τύπος αυτός του πολιτιστικού κεφαλαίου συνδέεται με το ζήτημα της εκπαιδευτικής ανισότητας.

12 Ο ρόλος του πολιτιστικού κεφαλαίου στην εκπαιδευτική διαδικασία (1)
Το σχολείο μολονότι δε μεταδίδει πολλές από τις όψεις του πολιτιστικού κεφαλαίου (π.χ. το ύφος της γλώσσας, τρόπους σκέψης, θέατρο κ.λπ.), εμμέσως τις απαιτεί από όλους τους μαθητές και κυρίως τις αξιολογεί. Η νομιμοποίηση, αποκλειστικά και μόνο, της κουλτούρας των κυρίαρχων κοινωνικών ομάδων από το σχολείο, λειτουργεί ως «επιβολή» πάνω στους μαθητές που προέρχονται από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την απόδοση τους στο σχολείο. Το σχολείο, αντί να ενισχύει την κοινωνική κινητικότητα, είτε μέσα από αλλαγές του δικού του προσανατολισμού, είτε μέσα από αντισταθμιστικού παρεμβάσεις, αναπαράγει τις κοινωνικές δομές και σχέσεις.

13 Ο ρόλος του πολιτιστικού κεφαλαίου στην εκπαιδευτική διαδικασία (2)
Ταυτόχρονα, με την επιλεκτική του λειτουργία, νομιμοποιεί τις εκπαιδευτικές ανισότητες, οι οποίες συμβάλλουν στην ενίσχυση των κοινωνικών ανισοτήτων. Μόνο τα παιδιά της κυρίαρχης τάξης έχουν «κληρονομήσει» ή αποκτήσει την ποιότητα του πολιτιστικού κεφαλαίου. Έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές των μεσαίων και κάτω κοινωνικών στρωμάτων δεν έχουν καλή πορεία στο εσωτερικό του εκπαιδευτικού συστήματος.

14 Συμβολική βία Η έκφραση συμβολική βία ορίζεται ως αυθαίρετη επιβολή σημασιών, δηλαδή αντιλήψεων, ερμηνειών, αρχών και αξιολογήσεων. Οι μαθητές που προέρχονται από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα: Πρέπει να κάνουν πολλές και επίπονες προσπάθειες, προκειμένου να αποκτήσουν κάτι που οι μαθητές των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων έχουν αποκτήσει ωσμωτικά στο πλαίσιο της οικογένειας. Συνήθως δε βάζουν υψηλούς στόχους, ούτε έχουν φιλοδοξίες να πραγματοποιήσουν μια καλή πορεία στο εκπαιδευτικό σύστημα, αφού, τελικά, δεν πιστεύουν ότι μπορούν να την πραγματοποιήσουν. Αυτοί που κάνουν τις πολλές και τις επίπονες προσπάθειες είναι ελάχιστοι.

15 Ο ρόλος του σχολείου Το σχολείο στο πλαίσιο της ίσης μεταχείρισης και του μύθου των «ίσων εκπαιδευτικών ευκαιριών»: Αντιμετωπίζει όλους τους μαθητές με τον ίδιο τρόπο. Επιβάλλει σε όλους τους μαθητές τα ίδια πολιτιστικά πρότυπα. Έχει τις ίδιες απαιτήσεις από όλους τους μαθητές για συγκεκριμένες γνώσεις και δεξιότητες, τις οποίες πολλές φορές δεν διδάσκει. Αντί να παρέχει αντισταθμιστική εκπαίδευση στα παιδιά των χαμηλότερων κοινωνικών ομάδων, τα οποία έχουν πολιτιστικές ελλείψεις, νομιμοποιεί μια κοινωνικά προκαθορισμένη διαλογή και αναπαράγει ανισότητες.

16 Συμπερασματικά Ο σχολικός μηχανισμός νομιμοποιεί τις εκπαιδευτικές ανισότητες, οι οποίες με τη σειρά τους, αναπαράγουν τις κοινωνικές ανισότητες. Η σχολική επίδοση εξαρτάται αποφασιστικά από το πολιτιστικό κεφάλαιο που κάθε οικογένεια κληροδοτεί στα μέλη της. Οι προδιαθέσεις (habitus) κάθε κοινωνικής τάξης ενεργοποιούν πρακτικές και αντιλήψεις που καθορίζουν το επίπεδο της σχολικής επιτυχίας. Το σχολείο ασκώντας συμβολική βία, χρησιμοποιεί την εκπαιδευτική πράξη για να επιβάλει τις επιλεγμένες εκείνες σημασίες που συνιστούν την κυρίαρχη κουλτούρα. Το σχολείο, μέσα από τις αλλαγές του δικού του προσανατολισμού και μέσα από την παροχή αντισταθμιστικής εκπαίδευσης, μπορεί να ενισχύσει αποφασιστικά την κοινωνική κινητικότητα.

17