Οικονομική Επιχειρήσεων Τμήμα Λογιστικής ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Λάρισα 2013 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ Δρ. Μάριος Τρίγκας Ph.D. Οικονομικής & Καινοτομίας Επιχειρήσεων.

Παρουσίαση με θέμα: "Οικονομική Επιχειρήσεων Τμήμα Λογιστικής ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Λάρισα 2013 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ Δρ. Μάριος Τρίγκας Ph.D. Οικονομικής & Καινοτομίας Επιχειρήσεων."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Οικονομική Επιχειρήσεων Τμήμα Λογιστικής ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Λάρισα 2013 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ Δρ. Μάριος Τρίγκας Ph.D. Οικονομικής & Καινοτομίας Επιχειρήσεων Επιστημονικός Συνεργάτης ΤΕΙ Λάρισας  6974287874  mtrigkas@cereteth.gr, mtrigkas@for.auth.gr

2 ΜΕΡΟΣ Β ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

3 Στην πρακτική εφαρμογή και τη θεωρητική έρευνα ο όρος «Κόστος» αποδίδεται με διαφορετικές εννοιολογικές σημασίες. Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του βαθμού δυσχέρειας για την κατανόηση των έτσι κι αλλιώς δυσχερών εννοιών ‘ κόστος ’-‘ έξοδο ’ -‘ δαπάνη ‘. Αν εξαιρέσουμε τη δημιουργηθείσα σύγχυση του όρου «κόστος» με τους όρους «έξοδα» και «Δαπάνες» στην πράξη υπάρχει ταυτόσημη αντίληψη για τον όρο «κόστος». Αντίθετα στην επιστήμη υπάρχουν μεγάλες εννοιολογικές διαφορές, αναφερόμενες στην έννοια του «κόστους» από τη μια μεριά και στη διαφορετική εξήγηση του περιεχομένου των όρων «Έξοδο» και «Δαπάνη» από την άλλη.

4 Κόστος υπό την ευρεία έννοια είναι η διάθεση ή επένδυση αγοραστικής δυνάμεως για την απόκτηση υλικών ή άϋλων αγαθών και υπηρεσιών με σκοπό τη χρησιμοποίησή τους για την πραγματοποίηση εσόδων από πωλήσεις ή την κάλυψη κοινωνικών αναγκών. Το κόστος ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο πραγματοποιείται διακρίνεται σε κόστος τρέχουσας μορφής κόστος πάγιας μορφής και διαφορικό κόστος ή κόστος ευκαιρίας ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ (standard cost) Είναι το κόστος που αναλογεί στις δαπάνες παραγωγής ανά μονάδα προϊόντος όταν η επιχείρηση λειτουργεί κατά ορθολογικό τρόπο.

5 α) Κόστος τρέχουσας μορφής είναι το κόστος που δημιουργείται όταν τα αγαθά ή οι υπηρεσίες που αποκτούνται προορίζονται να μεταπωληθούν αυτούσια ή έπειτα από κατεργασία σε σύντομο διάστημα κατά κανόνα όχι μεγαλύτερο από μία διαχειριστική περίοδο όπως είναι π.χ. τα εμπορεύματα οι αμοιβές προσωπικού το ηλεκτρικό ρεύμα κ.λ.π. β) Κόστος πάγιας μορφής είναι το κόστος που σχηματίζεται στις περιπτώσεις κατά τις οποίες τα αγαθά ή οι υπηρεσίες που αποκτούνται πρόκειται να χρησιμοποιηθούν από την οικονομική μονάδα άμεσα ή έμμεσα για μακρό χρονικό διάστημα μεγαλύτερο οπωσδήποτε του έτους για πάγια εκμετάλλευση όπως είναι π.χ. η απόκτηση κτιρίων οικοπέδων επίπλων μηχανημάτων κ.λ.π.. Το κόστος πάγιας μορφής μετατρέπεται σε κόστος τρέχουσας μορφής μέσω των τμηματικών αποσβέσεων. γ) Διαφορικό κόστος ή Κόστος ευκαιρίας είναι εκείνο που προκύπτει ή δημιουργείται από την λήψη μιας επιχειρηματικής απόφασης λόγω αργούντος παραγωγικού δυναμικού και δεν υπάρχει αν η επιχειρηματική απόφαση ματαιωθεί. Το κόστος ευκαιρίας αντιπροσωπεύει ή αντιστοιχεί στο ποσόν του εσόδου που χάνεται όταν παίρνεται μια απόφαση για την εκτέλεση μιας υπηρεσίας αντί μιας άλλης.

6 Κόστος παραγωγής είναι το κόστος (όλα τα έξοδα) που απαιτούνται για την παραγωγή ενός υλικού αγαθού ή την παροχή μιας υπηρεσίας. Το κόστος παραγωγής περιλαμβάνει το σύνολο των δαπανών που απαιτούνται για να πάρει το προϊόν τη μορφή που χρειάζεται ή τη θέση που πρέπει για να πουληθεί. Τέτοιες δαπάνες είναι τα υλικά, τα εργατικά και οι μισθοί του προσωπικού παραγωγής, η ενέργεια, οι συντηρήσεις και οι επισκευές κ.λ.π.

7 Έξοδο είναι το κόστος που βαρύνει τα έσοδα της χρήσεως. Το κόστος εξαφανίζεται (εκπνέει) όταν πωλείται το αγαθό στο οποίο είναι ενσωματωμένο.Το κόστος ως τη στιγμή που θα εκπνεύσει αποτελεί στοιχείο του ενεργητικού ενώ το έξοδο από τη στιγμή που θα δημιουργηθεί αποτελεί στοιχείο διαμορφωτικό του αποτελέσματος της χρήσεως.Το έξοδο σχηματίζεται από το κόστος που μέσα σε μία χρήση εκπνέει και αποτελεί ένα αυτοτελές μέγεθος που συσχετίζεται με το έσοδο για τον προσδιορισμό του αποτελέσματος. Δαπάνη είναι η διαδικασία ή η ενέργεια πραγματοποιήσεως του κόστους ή του εξόδου. Δαπανώ σημαίνει ενεργώ ή ακολουθώ τις αναγκαίες διαδικασίες υλοποιήσεως μιας επενδύσεως σε υλικά αγαθά και υπηρεσίες όπως π.χ. δαπανώ για την αγορά ενός μηχανήματος μιας πρώτης ύλης ενός κτιρίου ή για τη χρησιμοποίηση υπηρεσιών τρίτων και για τη μίσθωση της εργασίας των εργατοϋπαλλήλων. Πληρωμή είναι η ονομαστική αξία των μέσων πληρωμής που εξήλθαν από την επιχείρηση μέσα σε μια ορισμένη χρονική περίοδο π.χ. εβδομάδα, μήνα έτος. Μέσα πληρωμής είναι τα χαρτονομίσματα, τα τραπεζογραμμάτια, οι τραπεζικές επιταγές, οι εντολές πληρωμής προς την τράπεζα, οι συναλλαγματικές. Στον έλεγχο ταμείου ή πλεονάσματος της εκμεταλλεύσεως οι πληρωμές αντιπαρατίθενται με τις εισπράξεις.

8 Ομοιότητες & Διαφορές Κόστους – Εξόδου – Δαπάνης Το κόστος είναι στοιχείο του ενεργητικού ενώ το έξοδο είναι στοιχείο που διαμορφώνει το αποτέλεσμα μιας επιχείρησης Το κόστος μπορεί να μεταφέρεται από τη μια χρήση στην άλλη ενώ το έξοδο επιβαρύνει τη χρήση στην οποία πραγματοποιείται Το κόστος προϋπάρχει πάντοτε έναντι του εξόδου ενώ το αντίθετο δεν ισχύει Το έξοδο συγκρίνεται πάντοτε με το έσοδο και η διαφορά τους δίνει ένα αποτέλεσμα. Το κόστος αν αλλάξει μορφή δεν είναι συγκρίσιμο. Το κόστος και το έξοδο ταυτίζονται ποσοτικά μεταξύ τους καθώς το έξοδο προέρχεται από το κόστος και εξαφανίζεται με την πώληση του αγαθού Η δαπάνη ταυτίζεται τόσο με το κόστος όσο και με το έξοδο

9 Στην πρακτική το «κόστος» για την περίπτωση των εμπορικών επιχειρήσεων (εμπόριο – καταναλωτής) εκφράζει κατά κύριο λόγο το ποσό που δαπανήθηκε για την αγορά ενός αγαθού η ετοίμου προϊόντος, ενώ αντίθετα στην περίπτωση των βιοτεχνιών, βιομηχανιών και επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών «κόστος» σημαίνει το ποσό που δαπανήθηκε σε ενσώματα (πρώτες ύλες) και ασώματα αγαθά (εργασία, γενικά έξοδα, τηλεπικοινωνίες,, χρηματοοικονομικά έξοδα,έξοδα προβολής διαφήμισης κ.λ.π. ) για την παραγωγή ενός νέου προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Θεμελιώδης αρχή της χρησιμότητας και προορισμού της κοστολόγησης δεν είναι άλλος από την χρησιμοποίησή της για την λήψη ορθών επιχειρηματικών αποφάσεων τακτικού ή στρατηγικού χαρακτήρα

10 Τα έξοδα ή δαπάνες, αναλύοντάς τα, διακρίνονται σε διάφορες κατηγορίες, χαρακτηριζόμενα από διαφορετικά κριτήρια. Δηλαδή: α) Ανάλογα με το αντικείμενο για το οποίο γίνονται και τον τρόπο ενσωματώσεως τους στο κόστος, χαρακτηρίζονται σε: άμεσα ή ειδικά και σε έμμεσα ή γενικά. β) Ανάλογα με τη χρονική περίοδο ή τον χρόνο αναλώσεως που αφορούν, χαρακτηρίζονται σε : δεδουλευμένα και μη δεδουλευμένα. γ) Ανάλογα με την επίδραση ή ενσωμάτωσή τους στο σχηματισμό κόστους σε : κοστολογήσιμα και μη κοστολογήσιμα. δ) Ανάλογα με την επίδρασή τους στο βαθμό απασχόλησης σε : σταθερά και μεταβλητά ε) Ανάλογα με τον επιμερισμό τους σε: έξοδα κατ’ έτος και έξοδα κατά προορισμό. στ) Σε Κεφαλαιοποίησιμα και Μη Κεφαλαιοποιήσιμα έξοδα.

11 ‘Α μ ε σ α ή ε ι δ ι κ ά χαρακτηρίζονται τα έξοδα που μπορούν με σιγουριά να αποδοθούν απ’ ευθείας σε ένα συγκεκριμένο κέντρο-φορέα κόστους ή μια από τις λειτουργίες της επιχείρησης (τμήματα εκμετάλλευσης). Χαρακτηριστικό γνώρισμα του αμέσου κόστους των παραγομένων υπηρεσιών είναι η απόλυτη ακρίβειά του και ως εκ τούτου η πλήρης αξιοπιστία και φερεγγυότητα του. Σαν έ μ μ ε σ α ή γ ε ν ι κ ά έ ξ ο δ α χαρακτηρίζονται τα έξοδα τα οποία πραγματοποιούνται χάριν του συνόλου των δραστηριοτήτων και προϊόντων της επιχείρησης. Γίνονται συνεπώς χάριν περισσοτέρων κέντρων –φορέων κόστους (τμημάτων εκμετάλλευσης) και δεν μπορεί να προσδιοριστή το ύψος τους με απόλυτη ακρίβεια. Στην περίπτωση αυτή η επιβάρυνση κάθε κέντρου κόστους τελικού φορέα ή θέσης εκμετάλλευσης γίνεται βάση καταλλήλων μεθόδων, κριτηρίων μερισμού και αναλογίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα εμμέσων εξόδων μιας επιχείρησης αποτελούν οι αμοιβές του Διοικητικού προσωπικού, τα έξοδα προβολής διαφήμισης,, τα ασφάλιστρα, οι τόκοι δανείων, οι αποσβέσεις κτιρίων,τα ενοίκια κλπ.

12 Με κριτήριο την συμπεριφορά τους σε σχέση με την κυμαινόμενη δραστηριότητα της οικονομικής μονάδος (όγκος παραγωγής) διακρίνονται σε: Σ τ α θ ε ρ ά είναι τα έξοδα τα οποία δεν επηρεάζονται από την παραγωγική ή συναλλακτική δραστηριότητα της επιχείρησης, δηλαδή το μέγεθός τους παραμένει σταθερό ακόμη και όταν η απασχόληση -παραγωγή είναι ίση με μηδέν. Τέτοια έξοδα είναι: Οι αποσβέσεις τα ενοίκια, τα ασφάλιστρα των παγίων,τα έξοδα προβολής διαφήμισης, οι αμοιβές του διοικητικού προσωπικού δημοτικοί φόροι, τα τέλη κυκλοφορίας κλπ. Όλα τα παραπάνω έξοδα πραγματοποιούνται και το μέγεθός τους μένει σταθερό, ανεξαρτήτως όγκου παραγωγής. Μ ε τ α β λ η τ ά είναι τα έξοδα εκείνα τα οποία κατά κανόνα αυξομειώνονται ανάλογα με τις μεταβολές του βαθμού απασχόλησης της επιχείρησης Το μεταβλητό κόστος δεν αυξομειώνεται με τον ίδιο ρυθμό που αυξομειώνεται η απασχόληση. Αυτό αυξομειώνεται άλλοτε με ρυθμό μεγαλύτερο άλλοτε με ρυθμό μικρότερο και άλλοτε με ρυθμό ίσο σε σχέση με την αυξομείωση της απασχόλησης της επιχείρησης.

13 Άμεσο κόστος είναι το κόστος που ενσωματώνεται στο προϊόν ή την υπηρεσία εξολοκλήρου χωρίς προηγούμενη κατανομή και με τρόπο εμφανή και ακριβή υπολογισμό του ποσού του. Έμμεσο κόστος είναι το κόστος που αφορά περισσότερα από ένα προϊόντα και είναι δύσκολο να προσδιοριστεί πιο τμήμα του αφορά ένα συγκεκριμένο φορέα κόστους ή θέση κόστους. Σταθερό είναι το κόστος το οποίο είναι ανεξάρτητο του όγκου παραγωγής ή του προγράμματος παραγωγής της επιχείρησης (σε βαραχυχρόνια περίοδο). Μεταβλητό είναι το κόστος που εξαρτάται από τον όγκο παραγωγής ή τον όγκο του προγράμματος παραγωγής. Συνολικό κόστος είναι το άθροισμα του σταθερού και μεταβλητού κόστους Ισχύει TC = FC + VC (Total Cost = Fixed Cost + Variable Cost)

14 Ο ρ ι α κ ό κ ό σ τ ο ς (Marginal Cost) είναι η μεταβολή στα συνολικά έξοδα που προκύπτει από την μεταβολή της παραγωγής κατά μία μονάδα σε ένα δεδομένο όγκο παραγωγής. Το οριακό κόστος χρησιμοποιείται στο σύστημα της μεταβλητής ή οριακής κοστολόγησης στη προσπάθεια της εξουδετέρωσης των ατελειών του προτύπου κόστους και κυρίως στον ορθολογικό καταμερισμό των σταθερών και ημι- μεταβλητών δαπανών στην περίπτωση της παραγωγής πέρα από το νεκρό σημείο. Ο όρος οριακή κοστολόγηση περιγράφει την τεχνική του προσδιορισμού αυτού του προσθέτου κόστους που προκύπτει από την πρόσθετη παραγωγή και πώληση. Το οριακό κόστος μέσα στο άκρως ανταγωνιστικό περιβάλλον της επιχειρηματικής δραστηριότητας, χρησιμοποιείται κυρίως για επιχειρηματικές αποφάσεις όπως π.χ. η διαμόρφωση των προσφορών και εκπτώσεων καθώς και η ανάληψη εκτάκτων παραγγελιών με ειδικές τιμές. Είναι MC = ΔTC/ΔQ ή MC = ΔVC/ΔQ

15 Το πηλίκο των σταθερών δαπανών διά του όγκου παραγωγής ονομάζεται σταθερό κόστος παραγωγής, το πηλίκο μεταβλητών δαπανών διά όγκο παραγωγής ονομάζεται μεταβλητό κόστος παραγωγής και τέλος το πηλίκο συνολικές δαπάνες διά όγκο παραγωγής ονομάζεται συνολικό κόστος παραγωγής. Και οι τρεις πιο πάνω όροι είναι αριθμητικοί μέσοι όροι. Όταν αναφερόμαστε σε κόστος παραγωγής εννοούμε το μέσο συνολικό κόστος παραγωγής. Οι σταθερές δαπάνες παραμένουν σταθερές μόνο μέσα σε οριμένα όρια του χρόνου (βραχυχρόνια περίοδος). Στην πραγματικότητα με την πάροδο του χρόνου και αυτές μεταβάλλονται. Ισχύει: Συνολικό κόστος = Σταθερό κόστος + μεταβλητό κόστος => TC = FC + VC Και Μέσο συνολικό κόστος = μέσο σταθερό κόστος + μέσο μεταβλητό κόστος => ATC = AFC + AVC με TC FC VC ATC = ----- AFC = ---- AVC = ---- όπου Q: Ποσότητα παραγωγής Q Q Q

16 Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα. ΜΟΝΑΔΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (Q) ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ (FC) ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (VC) ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (TC) ΜΕΣΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (ATC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 010 120 238 360 478 5125 ΜΟΝΑΔΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (Q) ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ (FC=TC - VC) ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (VC=TC-FC) ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (TC=FC+VC) ΜΕΣΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (ATC=TC/Q) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC=ΔTC/ΔQ) 010-0=10010-- 1 2020+10=3030/1=3030-10/1=20 2103838+10=4848/2=2448-30/1=18 31060-10=506060/3=2060-48/1=12 4107878+10=8888/4=2288-60/1=28 510125-10=115125125/5=25125-88/1=37 ΛΥΣΗ

17 Άσκηση: Για να παραχθούν από ένα εργοστάσιο 20 μονάδες προϊόντος έγιναν τα εξής αναλογικά και σταθερά έξοδα: Πρώτες ύλες 1000€ Ενοίκια εργοστασίου 400€ Ημερομίσθια εργατών 300€ Αποσβέσεις μηχανημάτων 200€ Αν η επιχείρηση διπλασιάσει την παραγωγή της, ποιο θα είναι το μέσο συνολικό κόστος, δεδομένου ότι η επιχείρηση δε θα χρησιμοποιήσει άλλα μηχανήματα και σε μεγαλύτερο βαθμό τα ήδη υπάρχοντα; ΛΥΣΗ TC Το μέσο συνολικό κόστος δίνεται από τη σχέση: ATC = ------ Q Το συνολικό κόστος είναι: TC= FC + VC Σταθερό κόστος θεωρούνται εκείνες οι δαπάνες που δεν επηρεάζονται από την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος. Στην άσκηση στοιχεία σταθερού κόστους είναι τα ενοίκια εργοστασίου(400) και οι αποσβέσεις των μηχανημάτων (200). Άρα TC = 400+200=600 Στοιχεία μεταβλητού κόστους είναι οι πρώτες ύλες (1000) και τα ημερομίσθια των εργατών (300). Επειδή τα έξοδα αυτά είναι αναλογικά ο διπλασιασμός της παραγωγής θα οδηγήσει σε διπλασιασμό των εξόδων. Οπότε: VC = (1000+300)X 2 => VC= 2600€ Άρα: ATC = ------- => ATC = ----------- => ATC = -------------- => ATC= ------ Q Q 40 40 =>ATC=80 TC FC+VC 600+2600 3200