1. Διαίρεση των φθόγγων Διαίρεση των φθόγγων 2. Είδη συμφώνων Είδη συμφώνων 3. Κανόνες τονισμού Κανόνες τονισμού 4. Τα πνεύματα Τα πνεύματα 5. Ασκήσεις.

Παρουσίαση με θέμα: "1. Διαίρεση των φθόγγων Διαίρεση των φθόγγων 2. Είδη συμφώνων Είδη συμφώνων 3. Κανόνες τονισμού Κανόνες τονισμού 4. Τα πνεύματα Τα πνεύματα 5. Ασκήσεις."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1

2 1. Διαίρεση των φθόγγων Διαίρεση των φθόγγων 2. Είδη συμφώνων Είδη συμφώνων 3. Κανόνες τονισμού Κανόνες τονισμού 4. Τα πνεύματα Τα πνεύματα 5. Ασκήσεις στους τόνους και στα πνεύματα Ασκήσεις στους τόνους και στα πνεύματα 6. Φθογγικά πάθη Φθογγικά πάθη  Συναίρεση Συναίρεση  Κράση Κράση  Έκθλιψη Έκθλιψη  Αφομοίωση συμφώνων Αφομοίωση συμφώνων  Τροπή συμφώνων Τροπή συμφώνων  Αποβολή συμφώνων Αποβολή συμφώνων 7. Ασκήσεις στις μεταβολές φθόγγων Ασκήσεις στις μεταβολές φθόγγων 1 Μπορείτε να αρχίσετε με τις ασκήσεις, αν έχετε διαβάσει τη θεωρία, και να ανατρέχετε στη θεωρία, όποτε αυτό σας χρειαστεί, με τους υπερσυνδέσμους, που υπάρχουν στις ασκήσεις. Πριν απ’ όλα δείτε τις διαφάνειες με αριθμό 1 και 2 Η διαφάνεια «1» περιέχει και ομιλία. Οι υπόλοιπες έχουν ηχητικά εφέ. Ανοίξτε τα ηχεία. επισήμανση Αγαπητός Γιώργος

3 υυυυαα, ι, υ Οι φθόγγοι χωρίζονται σε… σύμφωνα φωνήεντα βραχέαμακράδίχρονα άφωναημίφωναδιπλά (κ,γ,χ)(λ,ρ) ζουρανικάχειλικάοδοντικάυγράρινικάσυριστικό (τ,δ,θ)(π,β,φ)(μ,ν)[σ(ς)] ξ ψ (δ ή j + σ)κ,γ,χ+ σπ,β,φ+ σ ε, οη, ω 2 Δίφθογοι: οηιαιιυιεοε Καταχρηστικοί δίφθογγοι ᾳ, ῃ, ῳ Δίφθογγοι θεωρούνται και οι: κπτ ψιλάμέσαδασέα γ βδ χ φθ Επόμενη διαφ. Αγαπητός Γιώργος

4 Να τοποθετήσετε μέσα στα πλαίσια τα σύμφωνα ανάλογα με το είδος τους α) Ἐν Θεταλίᾳ οἱ ποταμοί ἐν ταῖς πηγαῖς μικροί εἰσιν. β) Οἱ θεαταί θαυμάζουσι τάς ἀρετάς τῶν νεανιῶν καί τάς εὐεξίας καί τόλμας καί φιλοτιμίαν τῶν ἀγωνιστῶν. γ) Ἡμεῖς τούς πολίτας ψυχήν τῆς πολιτείας νομίζομεν. δ) Καί τήν ἀχαριστίαν δέ τῶν νέων ἐκόλαζον βεβαίως οἱ Πέρσαι. Ε ΙΔΗ Σ ΥΜΦΩΝΩΝ 3 τ ξ ζ λ σ φ πμθ κρς ν γ ψ διπλάυγρά ένριναοδοντικά ουρανικάχειλικά συριστικό Αφού αποφασίζετε για κάποιο από τα σύμφωνα, κάντε κλικ, για να το επιβεβαιώνετε. Να το αγνοείτε, εάν επαναλαμβάνεται κάποιο χ δ β Συνέχεια… Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

5 Οι κυριότεροι κανόνες τονισμού είναι οι εξής: θα τους δείτε με διαδοχικά κλικ 1. Καμιά πολυσύλλαβη λέξη δεν τονίζεται πέρα από την τρίτη συλλαβή από το τέλος (προπαραλήγουσα) : φιλανθρωπότατος (: τρισυλλαβικός νόμος). 2. Κάθε βραχύχρονη συλλαβή, όταν τονίζεται, παίρνει πάντοτε οξεία: πόνος, τόνος, τέκνον, λυτέος. 3. Όταν η λήγουσα μιας λέξης είναι μακρόχρονη, τότε δεν τονίζεται η προπαραλήγουσα: ἄ νθρωπος (αλλά ἀ νθρώπου), κίνδυνος (αλλά κινδύνου, κινδύνων), Ὅ μηρος (αλλά Ὁ μήρου). 4. Στην προπαραλήγουσα βάζουμε πάντοτε οξεία: πείθομαι, δείκνυμι. 5. Στη μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, βάζουμε πάντοτε οξεία, όταν και η λήγουσα είναι μακρόχρονη: μήτηρ, κήπων, δώρων, παιδεύω. 6. Στη μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, βάζουμε πάντοτε περισπωμένη, όταν η λήγουσα είναι βραχύχρονη: κ ῆ πος, χ ῶ ρος, ν ῆ σος, κ ῆ ποι, χ ῶ ροι, ν ῆ σοι. 7. Η μακροκατάληκτη γενική και δοτική των ονομάτων, όταν τονίζεται στη λήγουσα, παίρνει περισπωμένη: τ ῆ ς τιμ ῆ ς, τ ῇ τιμ ῇ, τ ῆ ς ὁ δο ῦ, τ ῇ ὁ δ ῷ, τ ῶ ν ὁ δ ῶ ν, τα ῖ ς ὁ δο ῖ ς. 4 συνεχίζεται... Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

6 8. Η ασυναίρετη ονομαστική, αιτιατική και κλητική των ονομάτων, όταν τονίζεται στη λήγουσα, παίρνει οξεία: ἡ ψυχή, τήν ψυχήν, ὦ ψυχή – α ἱ ψυχαί, τάς ψυχάς, ὦ ψυχαί. 9. Η λήγουσα μιας λέξης που προέρχεται από συναίρεση, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη, εκτός αν, πριν από τη συναίρεση, έπαιρνε οξεία η δεύτερη από τις συναιρούμενες συλλαβές: αγαπάω – αγαπ ῶ (αλλά ἑ σταώς - ἑ στώς). 10. Η συλλαβή που είναι μακρόχρονη όχι από τη φύση της, αλλ' από τη θέση της λογαριάζεται ως βραχύχρονη: με ῖ ραξ. 11. Κάποιες λέξεις λέγονται εγκλιτικές και χάνουν τον τόνο τους. Τέτοιες λέξεις είναι: α) οι τύποι: μο ῦ, μοί, με, σο ῦ, σοί, σε, της προσ.αντων. β) Οι δισύλλαβοι τύποι ενεστ. του ε ἰ μι και φημι. γ) τα μόρια : τε, γε, και η αόρ.αντων. : τις, τι Η ερωτηματική αντωνυμία τίς, τί (= ποιος) παίρνει πάντοτε οξεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στους διφθόγγους, όταν τονίζονται, ο τόνος τίθεται στο δεύτερο στοιχείο τους, όπως: καίω, κλαίω, μοίρα, παϋλα, κο ῦ ρος, φεύγω, βο ῦ ς, κ.λ. 5 επιστροφή Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

7 6 Οι λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή από δίφθογγο ή από το υγρό σύμφωνο (ρ) παίρνουν πάνω απ' αυτό ένα ιδιαίτερο σημάδι, που το λέμε πνεύμα. Δύο είναι τα πνεύματα, η ψιλή ( ἀ ) και η δασεία ( ἁ ): ἔ χω, ε ὔ νους, ἄ φθονος, α ἰ δώς, ἅ γιος, ἅ μαξα, ἕ δρα, Ἑ λένη, ἑ ρμηνεύω, κ.ά. (κάντε διαδοχικά κλικ) ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΡΙΚΩΝ ΔΑΣΥΝΟΜΕΝΩΝ ΛΕΞΕΩΝ Οι ακόλουθες λέξεις και τα παράγωγα τους παίρνουν δασεία: ἁ -: ἁ βρός, ἅ γιος, ἁ γνός, ἅ λας, ἁ λιεύς, ἁ λίσκομαι, ἅ λμα, ἅ μα, ἅ μαξα, ἁ μαρτάνω, ἅ μιλλα, ἁ παλός, ἁ πλούς, ἅ παξ, ἅ πας, ἁ πτομαι, ἅ ρμα, ἁ ρμόζω, ἁ ρπάζω, ἁ φή, κ. ά. ἑ -: ἑ βδομάς, ἕ δος, ἕ δρα, ἑ δώλιον, Ἑ κάβη, ἑ κών, Ἑ λενη, Ἑ λλάς, Ἕ λλην, ἕ νεκα, ἕ νωσις, ἑ ξ ῆ ς, ἑ ορτή, ἕ πομαι, ἑ ρμηνεύω, Ἑ ρμής, ἕ ρπω, ἑ σπέρα, ἑ στία, ἑ τα ῖ ρος, ἕ τοιμος, κ. ά. ἡ -: Ἥ βη, ἡ γεμών, ἡ γούμαι, ἥ δομαι, ἡ δύς, ἥ κω, ἡ λικία, ἥ λιος, ἡ μέρα, ἥ μερος, ἡ μέτερος, ἥ μισυς, ἡ νίοχος, Ἡ ρα, Ἡ ρακλής, Ἡ ρόδοτος, ἥ ρως, Ἡ σίοδος, ἥ συχος, ἥ ττα, Ἡ φαιστος, κ. ά. ἱ -: ἱ δρύω, ἱ δρώς, ἱ ερός, ἱ κανός, ἱ κέτης, ἱ λαρός, ἵ λεως, ἱ μάς, ἱ μάτιον, ἵ ππος, ἵ στημι, ἱ στίον, ἱ στορία, ἱ στός, κ. ά. συνέχεια Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

8 7 ὁ -: ὅ δε, ὁ δεύω, ὁ δηγός, ὁ δός, ὅ θεν, ὁ λκός, ὅ λμος, ὅ λος, ὁ μαλός, ὁ μάς, Ὅ μηρος, ὁ μιλ ῶ, ὅ μοιος, ὅ πλον, ὅ ρκος, ὁ ρμή, ὅ ρμος, ὅ ρος ( ὁ ) ὁ ρ ῶ, κ. ά. ὡ -: ὥ ρα, ὡ ρα ῖ ος, ὥ ριμος. α ἱ -: α ἵ μα, α ἱ ρο ῦ μαι. ε ἱ -: ε ἱ μαρμένη. ε ὑ -: ε ὑ ρίσκω. ο ἱ -: ο ἷ ος. Επίσης, δασεία παίρνουν: α) Τα άρθρα ( ὁ, ἡ, ο ἱ, α ἱ ), β) όλα τα αριθμητικά πλην του ὀ κτώ, ἐ ννέα και ε ἴ κοσι (αλλά: ἕ ξ, ἑ πτά κ.λ.), γ) οι σύνδεσμοι: ἕ ως, ἵ να, ὅ μως, ὅ τε, ὅ τι, ὡ ς, ὥ στε, δ) οι αντωνυμίες: ἡ με ῖ ς, ο ὗ τος, α ὕ τη, ὅ δε, ἥ δε, ὅ ς, ἥ, ὅ, ὅ στις, ἥ τις, ὅ,τι, ἑ αυτού, ἑ κάτερος, ἕ τερος, ἡ μέτερος, ἕ καστος, ὅ ποιος, ὁ πόσος, ὅ σος κ.λπ., και ε) όλες οι λέξεις που αρχίζουν από (υ) ή από (ρ), όπως ὑ πεύθυνος, ὑ ετός(=βροχή), ὕ αλος(=γυαλί) - ῥῆ μα, ῥ ήτωρ, ῥ ίπτω κ. ά. επιστροφή Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

9 8 Διαβάζοντας πρώτα εδώ, τονίστε τις παρακάτω λέξεις. Επιβεβαιώστε το κάνοντας κλικεδώ συμμαχος συμμαχου θαλασσων ειρηνη δικαστης τω δημω δημος φερω λογος ανθρωπος ανθρωπου χωρος κηποι κλαιω ακουω σύμμαχος συμμάχου θαλασσ ῶ ν ε ἰ ρήνη δικαστής τ ῷ δήμ ῳ δ ῆ μος φέρω λόγος ἄ νθρωπος ἀ νθρώπου χ ῶ ρος κ ῆ ποι κλαίω ἀ κούω Βάλτε πνεύματα και τόνους στις παρακάτω λέξεις, διαβάζοντας πρώτα εδώεδώ Κάνε κλικ οδος εξεταζω ρεω αγγελος εικων αμαρτανω ο, η, οι, αι Ελλας εκκλησια ωστε οτε εως ηλικια οποιος ιππος ὁ δός ἐ ξετάζω ῥ έω ἄ γγελος ε ἰ κών ἁ μαρτάνω ὁ, ἡ, ο ἱ, αἱαἱ Ἑ λλάς ἐ κκλησία ὥ στε ὅ τε ἕ ως ἡ λικία ὁ πο ῖ ος ἵ ππος κήπου ο ἶ κος χ ῶ ραι δένδρον τόπος ἄ νθρωπος κο ῦ ρος κλαίω δύναμις ἐ κε ῖ νοι ἐ κείνοις ο ὗ τοι ἐ ζητο ῦ ντο Να δικαιολογηθεί ο τονισμός των παρακάτω λέξεων Μακρό μπροστά από μακρό Μακρό μπροστά από βραχύ Τονίζεται βραχύ φωνήεν τονιζόμενη προπαραλήγουσα Μακρό μπροστά από βραχύ Μακρό μπροστά από μακρό Τονιζόμενη προπαραλήγουσα Μακρό μπροστά από βραχύ Μακρό μπροστά από μακρό Μακρό μπροστά από βραχύ συνέχεια…  ἡ γο ῦ μαι  ἡ γήτωρ  ἁ ρπάζω  ἥ λιος  α ἱ μο ῦ σαι  τα ῖ ς μούσαις  ὧ ραι  ἤ πειρος  ν ῆ σος  πιστεύω  Μαραθ ῶ νος Μακρό μπροστά από βραχύ Μακρό μπροστά από μακρό Η λήγουσα είναι μακρά Τονίζεται η προπαραλήγουσα Μακρό μπροστά από βραχύ Μακρό μπροστά από μακρό Τονίζεται η προπαραλήγουσα Μακρό μπροστά από βραχύ Μακρό μπροστά από μακρό Μακρό μπροστά από βραχύ αισχυνη αιμα ειδος ηδονη επομαι ολεθρος ικετης αχαριστια ιστορια αθανατος ωραιος οπλιτης οικια ηρως ησυχος ωριμος α ἰ σχύνη α ἷ μα ε ἶ δος ἡ δονή ἕ πομαι ὄ λεθρος ἱ κέτης ἀ χαριστία ἱ στορία ἀ θάνατος ὡ ρα ῖ ος ὁ πλίτης ο ἰ κία ἥ ρως ἥ συχος ὥ ριμος συνέχεια... συνέχεια… Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

10 Μεταβολές των φθόγγων ΦΘΟΓΓΙΚΑ ΠΑΘΗ. Οι λέξεις δε μένουν πάντοτε αμετάβλητες, όπως σχηματίστηκαν εξαρχής. Συχνά αλλάζουν μορφή, γιατί οι φθόγγοι τους χάνονται ή συγ­χωνεύονται ή με οποιονδήποτε τρόπο μεταβάλλονται (πβ. τα νεοελλ.: ημέρα - μέρα, από αυτού - απ' αυτού- λέγω - λέω- το έφερα - το 'φερα-φωνάξετε - φωνάξτε - φωνάχτε κτλ.). Οι διάφορες αποβολές, συγχωνεύσεις και κάθε είδους μεταβολές των φθόγγων λέγονται φθογγικά πάθη. Α'. Πάθη φωνηέντων και διφθόγγων I. Χασμωδία. Όταν σε μια λέξη ή ανάμεσα σε δύο γειτονικές λέξεις βρεθούν στη σειρά φωνήεντα ή δίφθογγοι, λέμε ότι υπάρχει χασμωδία: ἀγαπάει, ἐπί αὐτοῦ, ἔλεγε ἐκείνος, ἔλεγε οὗτος. Για την αποφυγή της χασμωδίας συμβαίνουν ορισμένα πάθη των φωνηέντων και διφθόγγων (συναίρεση, κράση, έκθλιψη κτλ.), που με μία λέξη λέγονται συναλοιφή. Άλλοτε πάλι για την αποφυγή της χασμωδίας γίνεται πρόσληψη ευφωνικών συμφώνων(σύμφωνα δηλ., που βελτιώνουν την φωνητική εκφορά των λέξεων). 9 συνεχίζουμε Ας δούμε τα φαινόμενα αυτά με τη σειρά Αγαπητός Γιώργος

11 - Συναίρεση α) Συναίρεση Συναίρεση λέγεται η συγχώνευση μέσα στην ίδια λέξη δύο στη σειρά φωνηέντων ή φωνήεντος και διφθόγγου σ' ένα μακρόχρονο φωνήεν ή σ' ένα δίφθογγο: συκέα – συκῆ, τιμάομεν – τιμῶμεν, ποιέομεν, -ποιοῦμεν, προέλεγον – προύλεγον. Η συλλαβή που προέρχεται από τη συναίρεση κανονικά τονίζεται, αν πριν από τη συναίρεση τονιζόταν η μία από τις δύο συλλαβές που συναιρούνται: τιμάω – τιμῶ, αλλά τίμαε – τίμα. 10Αγαπητός Γιώργος

12 Μεταβολές των φθόγγων(κράση) β) Κράση Κράση λέγεται η συγχώνευση του τελικού φωνήεντος ή διφθόγγου μιας λέξης με το αρχικό φωνήεν ή τον αρχικό δίφθογγο της ακόλουθης: τά ἄλλα – τἆλλα, τό ὄνομα – τοὔνομα, μέντοι ἄν – μεντἄν. Πάνω στο φωνήεν που προκύπτει από την κράση γράφεται ένα σημάδι που είναι όμοιο με την ψιλή και λέγεται κορωνίδα: και ἐγώ – κἀγώ· αν από την κράση προκύπτει κύριος δίφθογγος, η κορωνίδα σημειώνεται στο δεύτερο φωνήεν του διφθόγγου: τά αὐτά – ταὐτά. Όταν όμως η πρώτη από τις λέξεις που συγχωνεύονται είναι τύπος που αποτελείται μόνο από ένα φωνήεν ή ένα δίφθογγο- με δασεία (π.χ. ὁ, οἱ, ἡ, αἱ, ἥ,ὅ, οὗ κτλ.), τότε στη θέση της κορωνίδας σημειώνεται η δα­σεία: ὁ ἀνήρ -ἁνήρ, ὁ ἄνθρωπος -ἅνθρωπος, οὗ ἕνεκα – οὕνεκα. 11 συνεχίζεται Αγαπητός Γιώργος

13 Κράση (...συνέχεια) 12 Κράση με τις αμέσως επόμενες λέξεις παθαίνουν συνήθως: 1) Οι τύποι του άρθρου και της αναφορικής αντωνυμίας ὅς, ἥ, ὅ, που λήγουν σε φωνήεν ή δίφθογγο, καθώς και το κλητικό «ὦ»: τοῦ ἀνδρός = τἀνδρός, τά ἐμά = τἀμά, ἅ ἐγώ = ἁγώ, ὦ ἀγαθέ = ὠγαθέ. 2) η λέξη ἐγώ με τη λέξη οἶδα (= γνωρίζω) ή με τη λέξη οἶμαι (= νομίζω): ἐγώ οἶδα = ἐγᾦδα, ἐγώ οἶμαι = ἐγᾦμαι. 3) ο σύνδεσμος μέντοι με το μόριο ἄν: μέντοι ἄν = μεντἄν 4) ο σύνδεσμος καί: καί ἐγώ = κἀγώ, καί εἶτα = κᾆτα 5) η πρόθεση πρό: πρό ἔργου = προὔργου. 12 1 η περίπτωση 2 η περίπτωση 3 η περίπτωση 4 η περίπτωση 5 η περίπτωση επόμενο Αγαπητός Γιώργος

14  γ) Έκθλιψη  Έκθλιψη λέγεται η αποβολή του τελικού βραχύχρονου φωνήεντος μιας λέξης εμπρός από το αρχικό φωνήεν ή τον αρχικό δίφθογγο της ακόλουθης: ἀπό ἐμοϋ = ἀπ' ἐμοῦ, οὔτε αὐτός = οὔτ' αὐτός.  Στη θέση του φωνήεντος που παθαίνει έκθλιψη γράφεται (όπως φαίνεται πιο πάνω) ένα σημάδι που είναι όμοιο με ψιλή και λέγεται απόστροφος. Όταν όμως η έκθλιψη γίνεται κατά τη σύνθεση λέξεων, δεν σημειώνεται ο απόστροφος: ἀπό ἔχω - ἀπέχω. 13 συνεχίζεται… Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

15  ΠΡΟΣΟΧΗ  Αν ύστερ' από την έκθλιψη απομένει στο τέλος της λέξης άφωνο ψιλόπνοο (κ,π,τ) και η ακόλουθη λέξη δασύνεται, τότε το ψιλόπνοο τρέπεται στο αντίστοιχο του (ομόφωνο) δασύπνοο, δηλ. το «κ» σε «χ», το «π» σε «φ», το «τ» σε «θ»: π.χ.  ἀπό ἡμῶν = ἀφ' ἡμῶν, κατά ἡμῶν = καθ' ἡμῶν.  Αν ύστερ' από την έκθλιψη απομένουν δύο ετερόφωνα ψιλόπνοα (κτ ή πτ), τότε εμπρος από λέξη που έχει δασεία τρέπονται και τα δύο στα αντίστοιχα τους δασύπνοα: π.χ.  νύκτα (και) ἡμέραν =(νυκτ+ἡμέραν) νυχθημερόν. 14 συνέχεια ΕπόμενοΕπιστροφή Επιστροφή ή Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

16  ε) Αφομοίωση συμφώνων  Αφομοίωση συμφώνου λέγεται η μεταβολή του σε σύμφωνο όμοιο με άλλο αμέσως επόμενο ή προηγούμενο στην ίδια λέξη. Σε τέτοια περίπτωση λέμε ότι το σύμφωνο αφομοιώνεται μέ το άλλο.  1) Χειλικό (π, β, φ), όταν βρεθεί εμπρός απο το ένρινο «μ» αφομοιώνεται με αυτό, δηλ. γίνεται και αυτό «μ»: (βλέπ-ω) βλέπ-μα = βλέμμα, (τρίβ-ω) τρ ῖ β-μα = τρ ῖ μμα, (γράφ-ω) γεγραφ-μένος(μτχ.παρκ.) = γεγραμμένος.  2) Το συριστικό σ, όταν βρεθεί εμπρός από το ένρινο «ν», συνήθως αφομοιώνεται με αυτό: σβέσ-νυ-μι = σβέννυμι, ζώσ-νυ-μι = ζώννυμι, Πελοπόσ-νησος = Πελοπόννησος.  3) Το ένρινο «ν», όταν βρεθεί εμπρός άπό το ένρινο «μ» ή εμπρός από τα υγρά «λ», «ρ», συνήθως αφομοιώνεται με αυτά: ( ὀ ξύνω) ὠ ξυν-μένος= ὠ ξυμμένος(μτχ.παρκ.), πλην- μελής=πλημμελής, πάν-λευκος=πάλλευκος, συν-ρέω= συρρέω, παλίν-ρέω = παλίρροια. 15 1 η περίπτωση 2 η περίπτωση 3 η περίπτωση επόμενοεπιστροφή επιστροφή ή Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

17  στ) Τροπή συμφώνων  Τα σύμφωνα, εκτός από τις μεταβολές που παρουσιάζουν με τη συγχώνευση, την αφομοίωση, παθαίνουν και μερικές άλλες αλλαγές που λέγονται τροπές:  1) Ουρανικό (κ, γ, χ) ή χειλικό (π, β, φ) όταν βρίσκεται εμπρός από οδοντικό (τ, δ, θ) μέσα σε μια λέξη, αν είναι ετερόπνοο συμπνευματίζεται, δηλ.· γίνεται ομόπνοο με το επόμενο οδοντικό (γίνεται-ψιλόπνοο εμπρός από ψιλόπνοο ή μέσο εμπρός από μέσο ή δασύπνοο εμπρός από δασύπνοο). Η τέτοιου είδους τροπή λέγεται συμπνευματισμός: ( ἐ κλέγ-ω) ἐ κλεγ-τός - ἐ κλεκ-τός, (γράφ-ω) γραφ-τός = γραπ-τός, (διώκ-ω) ἐ -διώκ-θην = ἐ διώχ-θην (τρίβω) ἐ -τρίβ-θην = ἐ τρίφ-θην.  2) Το ουρανικό «κ» ή «χ» εμπρός από το «μ» κανονικά τρέπεται σε «γ»: (πλέκ-ω) πλέκ-μα = πλέγ-μα· (διώκ-ω) διωκ-μός = διωγ-μός- (ταράσ­σω, θ. ταραχ-, πβ. ταραχ-ή) τε-ταραχ-μένος = τεταραγ-μένος. Αλλά σε μερικές λέξεις διατηρούνται τα συμπλέγματα κμ, χμ: ακμή, αιχμή, δραχμή 16 1 η περίπτωση 2 η περίπτωση 3 η περίπτωση Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

18  3) Οδοντικό εμπρός από άλλο οδοντικό ή εμπρός από το «μ» κανονικά τρέπεται σε «σ»: π.χ. (ψεύδ-ομαι) ἐ -ψεύδ-θην = ἐ ψεύσ-θην· (πεί-θομαι) ἐ - πείθ-θην = ἐ πείσ-θην- πέ-πειθ-μαι = πέπεισ-μαι Αλλά σε μερικές λέξεις το οδοντικό εμπρός από άλλο οδοντικό ή εμπρός από το «μ» παραμένει: Ἀ τθίς, ἀ τμός, Κάδμος, ἀ ριθμός, πυθμήν κ.ά.  4) Το «τ» της συλλαβής «τι», όταν βρίσκεται ύστερ' από φωνήεν ή από το ένρινο «ν», σε πολλές λέξεις τρέπεται σε «σ»: π.χ. (πλο ῦ τος) πλούτιος = πλούσιος- ( ἀ θάνατος) ἀ θανατία = αθανασία Αλλά σε μερικές λέξεις η συλλαβή -τι- μένει αμετάβλητη: α ἴ τιος, ἐ ναντίος  5) Το ένρινο «ν»: α) όταν βρίσκεται εμπρός από τα ουρανικά (κ, γ, χ) ή εμπρός από το «ξ» τρέπεται σε «γ»· π.χ. συν-γράφω = συγγράφω, συν-χαίρω = συγχαίρω β) εμπρός από τα χειλικά (π, β, φ) ή εμπρός από το «ψ» τρέπεται σε «μ»· π.χ. ἐ ν-πνέω = ἐ μπνέω, ( ἐ ν+ψυχή) ἔ ν-ψυχος = ἔ μ-ψυχος γ) εμπρός από τα οδοντικά (τ, δ, θ) ή εμπρός από άλλο «ν» μένει αμετάβλητο: - π.χ. παν-τελής, παλιν-δρομ ῶ, συν-θέτω, ἐ ν-νο ῶ. 17 4 η περίπτωση 5 η περίπτωση Επιστροφή Επιστροφή ήΕπόμενο Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

19  δ) Αποβολή συμφώνων  Σε ορισμένες περιπτώσεις αποβάλλονται, δηλ. χάνονται, ένα ή περισσότερα σύμφωνα στην αρχή της λέξης, στο εσωτερικό ή στο τέλος της· το φαινόμενο αυτό λέγεται αποβολή.  1) Το σ, όταν βρίσκεται μέσα στη λέξη ανάμεσα σε δύο σύμφωνα ή ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συχνά αποβάλλεται·  (ανάμεσα σε δύο σύμφωνα) γέγραφσθε = γέγραφθε(β΄ πλ.υπερ.Μ.Φ), ἐ στάλσθαι = έστάλθαι(απαρέμφ.παρακ.Μ.Φ.)  (ανάμεσα σε δύο φωνήεντα): έλέγεσο = έλέγεο και με συναίρεση = ἐ λέγου(β΄εν.παρτ.Μ.Φ.), το ῦ γένεσος = το ῦ γένεος και με συναίρεση = γένους·  (στην αρχή της λέξης μετατράπηκε σε δασεία) σέπομαι = ἕ πομαι, σίστημι = ἵ στημι. 18 1 η περίπτωση 2 η περίπτωση Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

20  2) Το «ν» εμπρός από το «σ» κανονικά αποβάλλεται, άλλοτε με αντέκταση του προηγούμενου βραχύχρονου φωνήεντος και άλλοτε χωρίς αντέκταση. π.χ.  (με αντέκταση, συνήθως στην ονομ. του εν.) μέλαν-ς = μέλας, ἕν- ς = εἷς.(ΠΡΟΣΟΧΗ:το μέλαν- και ἕν-, είναι τα θέματα των λέξεων, που τα εξάγουμε πάντα από τη γενική ενικού των ονομάτων)  (χωρίς αντέκταση, συνήθως στη δοτ. του πληθ.) (ὁ ποιμήν, τοῦ ποιμέν-ος) ποιμέν-σι = ποιμέσι, (ὁ γείτων, τοῦ γείτον-ος)  γείτον-σι = γείτοσι.  3) Τα οδοντικά «τ», «δ», «θ» εμπρός από το «σ» αποβάλλονται: (ὁ τάπης, τοῦ τάπητ-ος) από το τάπητ-ς = τάπης,(ἡ ἐλπίς, τῆς ἐλπίδ- ος) ἡ ἐλπίδ-ς = ἐλπίς, ὄρνιθ-ς = ὄρνις.  4) Τα συμπλέγματα «ντ», «νδ», «νθ» εμπρός από το «σ» αποβάλλονται πάντοτε με αντέκταση του προηγούμενου βραχύχρονου φωνήεντος. (ὁ λέων, τοῦ λέοντος), δοτ. Πληθ. τοῖς λέοντ-σι = λέουσι(το –ο εκτάθηκε σε –ου) 19 3 η περίπτωση επόμενο 4 η περίπτωση Επόμενη διαφ.προηγούμενη Αγαπητός Γιώργος

21 Μεταβολές των φθόγγων ἐν+παίζω ἐν+γράφω ἐν+μένω παν+βασιλεύς ὑπό+ἵσταμαι ἀπό+ὁρμή ὑπό+ἁρπαγή σύν+ρέω μετά+ἑπόμενος σύν+χαίρω σύν+λέγω πάλιν+ροή κατά+αἵρεσις Πέλοπος+νῆσος νύκτα+ἡμέρα 20 ἐμπαίζω ἐγγράφω ἐμμένω παμβασιλεύς ὑφίσταμαι ἀφορμή ὑφαρπαγή συρρέω μεθεπόμενος συγχαίρω συλλέγω παλίρροια καθαίρεσις Πελοπόννησος νυχθημερόν Να γραφούν οι υπογραμμισμένες φράσεις με τη σωστή τους έκφραση ὁ θεός μετά ἡμῶν ἐπί ὅλης τῆς ὕλης ἐπί ἑνός ζυγοῦ κατά ὅλην την ὑφήλιον Βλέπω ἀπό ὑψηλοῦ ἐπί ὅρου ζωῆς ὁ θεός μεθ’ ἡμῶν ἐφ’ ὅλης τῆς ὕλης ἐφ’ ἑνός ζυγοῦ καθ’ ὅλην την ὑφήλιον βλέπω ἀφ’ ὑψηλοῦ ἐφ’ ὅρου ζωῆς τέλοςσυνέχεια Αγαπητός Γιώργος