΄ Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης Σύλβα Χαραλάμπους Κύρια ερευνήτρια Ελληνικό Ινστιτούτο.

Παρουσίαση με θέμα: "΄ Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης Σύλβα Χαραλάμπους Κύρια ερευνήτρια Ελληνικό Ινστιτούτο."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΄ Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης Σύλβα Χαραλάμπους Κύρια ερευνήτρια Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ Ιστορία της Βιολογίας

2 Η μελέτη των φαινομένων της ζωής εξετάστηκε σε διάφορες χρονικές περιόδους από γνωστικά πεδία που ανάλογα με τη σχέση που αναδεικνύονταν κάθε φορά μεταξύ τους άλλαζε και η ονομασία τους. Παραδόσεις στην ιατρική Φυσική ιστορία (όταν γίνεται καταγραφή και περιγραφή, Αρχαιότητα, Μεσαίωνας και Αναγέννηση) scala naturae / Φυσική φιλοσοφία/ φυσική θεολογία Φυσικές επιστήμες (μελέτη του έμβιου κόσμου κυρίως μετά τον αιώνα του Διαφωτισμού) Βιολογία, η επιστήμη της ζωής ονομάσθηκε έτσι στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν πλέον εφαρμόζεται το πείραμα ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη γνώση της ζωής ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορία της Βιολογίας

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορία της Βιολογίας Η λέξη βιολογία σχηματίστηκε από την Ελληνική λέξη βίος (bios), που σημαίνει ζωή και την κατάληξη λόγος '-logοs', που σημαίνει «γνώση του», «μελέτη του", που ξεκινάει από το ρήμα λέγειν, Εισήχθηκε με την νέα έννοιά της ανεξάρτητα από 3 ερευνητές: Karl Friedrich Burdach το 1800, (μελέτη των ανθρώπινων όντων από μορφολογική, φυσιολογική και ψυχολογική άποψη.Karl Friedrich Burdach1800 Gottfried Reinhold Treviranus το 1802 (Biologie oder Philosophie der lebenden Natur, καιGottfried Reinhold Treviranus Jean-Baptiste Lamarck (Hydrogéologie, 1802).Jean-Baptiste Lamarck Σημείωση: Η λέξη βιολογία εμφανίζεται για πρώτη φορά στον τίτλο του τόμου 3 του Michael Christoph Hanov's «Philosophiae naturalis sive physicae dogmaticae: Geologia, biologia, phytologia generalis et dendrologia» που δημοσιεύτηκε το 1766.Michael Christoph Hanov

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορία της Βιολογίας Έννοιες που αναφέρονται στη ζωή και τους ζωντανούς οργανισμούς Αντιλήψεις των αρχαίων και τρόποι που εξέταζαν τα φαινόμενα της ζωής (σαφώς διαφορετικοί από τους τρόπους που εμείς εξετάζουμε τα πράγματα) καθώς και αλλαγές που υπέστησαν μέχρι σήμερα Έργα που γράφτηκαν στις διάφορες περιόδους Μεγάλες προσωπικότητες Aντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και την επίδραση που άσκησαν το Μεσαίωνα αλλά πολλές φορές και μέχρι την αναγέννηση και ίσως και αργότερα.

5 Αντιλήψεις για τα περί των φαινομένων της ζωής κατά την Αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα

6 Ελληνική φιλοσοφία: Προσωκρατικοί χρόνοι (αρχές 6 ου - μισά του 5 ου πχ αιώνα) Σχολή της Μιλήτου-Ιωνία-Ίωνες σοφοί (κοσμογονία Σωκρατικοί χρόνοι ( μέσα 5 ου και 4 ος αιώνας) Ελληνιστικοί χρόνοι (4 ος -1 ος πχ) Ρωμαϊκοί χρόνοι ( 1 ος αιώνας πχ – 3 ος μχ αιώνα) Πρώτοι χριστιανικοί χρόνοι (4 ος αιώνας μχ) Μεσαίωνας (5 ος - και 15 ος αιώνας μχ) ΠΕΡΙΟΔΟΛΟΓΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ/ΜΕΣΑΙΩΝΑ

7 ΦΥΣΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: παλαιολιθική περίοδος, στην αρχαία Ανατολή-Ινδία και Κίνα, στην εγγύς Ανατολή και κυρίως στην Αίγυπτο Ρίζες όμως της σύγχρονης επιστήμης =Αρχαία Ελλάδα Βασικές έννοιες Ζωή Ψυχή Ύλη και μορφή Τελική αιτία Τελεολογία ΕΙΣΑΓΩΓΗ

8 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας

9 Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος 600-546πχ Πρώτος εισήγαγε στην ιστορία τη θεωρία περί της γενέσεως των οργανικών όντων. Αρχή των πάντων το άπειρο Όταν εξηγεί πως εμφανίστηκαν οι ζώντες οργανισμοί, θέτει την Ιδέα της προσαρμογής των οργανισμών στο περιβάλλον τους Ο υλοζωϊσμός, ερμηνεύει τα πολλαπλά φαινόμενα με μία και μόνο απλή αρχή, την υποκείμενη πρωταρχική ουσία που παραμένει άφθαρτη παρ’ όλες τις επιφανειακές της μεταβολές. Η «Φύση» είναι άπειρη, υλική, αυτοεξελισσόμενη και αεικίνητος δύναμη, η οποία αενάως και αυτομάτως γεννά τα συνθετικά της τμήματα, όσο και τις μεμονωμένες μορφές των όντων, το δε «σώμα» της=η Ύλη, είναι ζώσα και αυτάρκης υπόσταση, αιτία του ιδίου της του εαυτού, ένα «αυτοαίτιον» που συμπεριλαμβάνει όλες τις δημιουργικές δυνάμεις και όλα τα μερικά αίτια της γένεσης και διάλυσης των πραγμάτων. Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Σχολή της Μιλήτου-Ιωνία-Ιωνες

10 Ηράκλειτος ο Εφέσιος 540-480 πχ Η εμφάνιση και διατήρηση κάθε όντος οφείλονται: - στον ανταγωνισμό των αντιθέτων και έτσι διατηρούνται σε μια θεμελιώδη ενότητα, -«τα πάντα ρει» μέσα από μια αιώνια δυναμική η οποία δεν είναι ανοργάνωτη. Κάθε ον υπόκειται στην αιτιώδη αρχή του γίγνεσθαι, δηλαδή στο πεπρωμένο-αναγκαιότητα Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Σχολή της Μιλήτου-Ιωνία-Ιωνες

11 Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος 483-423πχ Πρεσβεύει ότι: - Το ξεκίνημα της ζωής έγινε από τον βόρβορο, - Η επιβίωση των πλασμάτων γίνεται με ευνοϊκό συνδυασμό ομοειδών τμημάτων και εντελώς συμπτωματικά, πάντα όμως μέσα σε μια ενότητα - Αιωρείται ανάμεσα στη βασιλεία του μίσους και της αγάπης σε αλληλοδιάδοχους κύκλους Μιλάει: - Για τα 4 βασικά στοιχεία ("ριζώματα"): Γή, Νερό, Αέρα, Φωτιά. -Για τις δύο αντίθετες δυνάμεις του Σύμπαντος: Φιλία και Νείκος. -Για την μετενσάρκωση στην φύση. Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας

12 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές 500-428 πχ Πρεσβεύει ότι: - Ο κόσμος κυβερνάται από ένα πνεύμα «Νου» - τα σπέρματα και τα ωά περιέχουν σε μικρογραφία όλα τα μέρη του μελλοντικού πλάσματος = ατομική του θεωρία Επηρέασε την φιλοσοφία αλλά και την πολιτική της Ελλάδας μέσα από τον μαθητή του Περικλή. Μέσα από την αντίληψή του, η αδιαμόρφωτη και ανάμικτη ύλη του σύμπαντος τέθηκε σε τάξη από το «Νου» που δημιούργησε ενότητα και αρμονία

13 Ανήκει στους ατομικούς φιλοσόφους: Κενό και Άτομα σε συνδυασμούς, λόγω μηχανιστικής κίνησης, δημιουργούν την ποικιλότητα των αντικειμένων και των έμβιων όντων. Ο άνθρωπος και τα ζώα έχουν γεννηθεί από την γη. Αυτοσχηματισμός:ζωή== από άτομα υγρού χώματος με άτομα φωτιάς και η τελειοποίηση έγινε στη στεριά Σταθερότητα για τη δημιουργία των όντων και κίνηση/μεταβλητότητα διαφορετικές καταστάσεις Οι αντιλήψεις του για τη ζωή έχουν υλιστική και μηχανιστική διάσταση Ταξινόμηση των ζώων σε σπονδυλωτά και ασπόνδυλα Έργο: Περί της φύσεως του ανθρώπου και Αιτίες που αφορούν σε σπόρους, φυτά και καρπούς Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Φυσική Ιστορία της Αρχαιότητας Δημόκριτος ο Αβδηρίτης 460 - 370 π.Χ. Ατομική φιλοσοφία

14 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ο Κώος περ 460-περ 380 πχ «Πατέρας της ιατρικής» Πρόδρομος της συγκριτικής ανατομίας (ομοιότητα εμβρύων κότας και ανθρώπου στα πρώτα στάδια) Πρεσβεύει ότι: Στις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού σημαντικό ρόλο παίζουν οι τέσσερις «χυμοί»: Το αίμα, το φλέγμα, η ξανθή χολή, και η μέλαινα χολή Η υγεία εξαρτάται από την «κράση» (ανάμιξη) των χυμών και από την ενδεχόμενη κυριαρχία κάποιων από αυτούς Αιτία των νόσων είναι αόρατοι παράγοντες, τα μιάσματα Ιπποκράτεια συλλογή (Corpus Hipocraticum) (ιατρική, εμβρυολογία, φυσιολογία, ανατομία) Σημειώνεται ότι υπήρχαν και αντίθετες απόψεις. Τα παραπάνω όμως αποτέλεσαν τη βάση της ιατρικής μέχρι ακόμα και μετά την αναγέννηση Σχολή της Κω

15 Ιπποκρατική ιατρική Επιτύμβια στήλη που εικονίζει γιατρό να ψηλαφά την κοιλιά ασθενούς.

16 Κόσμος των ιδεών Στο έργο του Τιμαίος: Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Πλάτωνας περ.429-347 πχ Το σύμπαν = ένα μεγάλο ζωντανό. Βασικές συνιστώσες, η αθανασία της ψυχής και η μετενσάρκωση Ανθρώπινη ψυχή, προέρχεται από τον κόσμο των ιδεών αλλά βαθμηδόν συμμετέχει στον υλικό κόσμο μέσω μιας ιεραρχικής θεώρησης Ανώτερο μέρος της ψυχής είναι το λογιστικό/νούς (εγκέφαλος), κατώτερο είναι το θυμοειδές (καρδιά, θώρακας) και ακόμα κατώτερο το επιθυμητικό (περιοχή ήπατος)

17 Για κάθε γεγονός υπάρχουν 4 αιτίες: υλική, μορφική, ποιητική και τελική Ύλη = από τι συστατικό αποτελείται αυτό που βλέπουμε + Μορφή = το τι είναι αυτό που βλέπουμε (έχει μορφοποιηθεί μέσω μιας δραστηριότητας) = Ουσία Η τελική έχει προνομιακή θέση στην αριστοτελική κοσμοθεωρία Όσα συμβαίνουν χωρίς τελικό σκοπό γίνονται εξ ανάγκης ή από τύχη Εντελέχεια = αυτό, που ένα πράγμα το κάνει να οδηγείται προς τον τελικό σκοπό Δυνάμει = αυτό, που θα μπορούσε ή πρόκειται να γίνει Ενεργεία = αυτό, που είναι κάτι πραγματικά Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Αριστοτέλης 384 - 322 π.χ.

18 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Αριστοτέλης 384 - 322 π.χ. Ψυχή Ένα ον είναι ζωντανό: τάση προς θρέψη και κίνηση (ως μεταβολή) προς φθορά και αύξηση + δυνάμεις της ψυχής Οι δυνάμεις της ψυχής δημιουργούν ανώτερες μορφές ζωής μέχρι την ανθρώπινη (ανώτερη) στην οποία προστίθεται και το νοητικό (νούς) Ταξινόμηση των ζωντανών οργανισμών κριτήρια και προβλήματα Έργα: Περί τα ζώα ιστορίαι, περί ζώων μορίων, περί ζώων κινήσεως, περί ζώων πορείας, περί ζώων γενέσεως Περιπατητική Σχολή

19 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Αριστοτέλης 384 - 322 π.χ. Τα τέσσερα στοιχεία δημιουργούνται ως εξής: Το θερμό και το ξηρό παράγουν "ΠΥΡ". Το θερμό και το υγρό παράγουν το Στοιχείο "ΑΗΡ". Το ψυχρό και το υγρό παράγουν "ΥΔΩΡ". Το ψυχρό και το ξηρό παράγουν "ΓΗ".

20 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Αριστοτέλης 384 - 322 π.χ. Κύρια σημεία του έργου του στο χώρο της ΄΄βιολογίας΄΄ Συστηματική καταγραφή μορφολογικών χαρακτηριστικών, ιδιοτήτων, τρόπου ζωής, συνηθειών κλπ ενός μεγάλου αριθμού ζωντανών οργανισμών, ιδιαίτερα ζώων (ΦΙΞΙΣΤΗΣ) Εξήγηση πολλών χαρακτηριστικών με βάση των αρχών της ανάγκης και της τελεολογίας (σύμφωνα με την αντίληψή του) Ορισμός κριτηρίων και ταξινόμηση των ζωντανών οργανισμών Διερεύνηση των φαινομένων της ζωής σε σχέση με την ψυχή και τις ιδιότητες των μερών αυτής ή της δυναμικής της Περιπατητική Σχολή

21 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Θεόφραστος περ371- περ287πχ “πατέρας της βοτανικής ” Οι γνώσεις αυτές εντάσσονται σε ένα, κατά βάση, τελεολογικό θεωρητικό πλαίσιο παρόμοιο με αυτό του Αριστοτέλη - Όλοι οι άνθρωποι είναι ενωμένοι από τη φύση τους και συγγενείς -Προσαρμογή των ζώων στο περιβάλλον τους Αρχικά το έργο του είναι περιγραφικό και αφορά στα καλλιεργούμενα φυτά και στη χρησιμότητά τους. Περιπατητική Σχολή

22 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Θεόφραστος περ371- περ287πχ “πατέρας της βοτανικής” Περί φυτών ιστορία Περί φυτών αιτιών Χαρακτήρες κ.α. Περί οσμών κ.α. Περί λιποψυχίας κ.ά. Λεξικό φυτών Εκτιμάται πως έγραψε συνολικά περίπου 240 έργα τα οποία πραγματεύονται ένα πλήθος θεμάτων γύρω από την Ηθική, τη Λογική, τη ρητορική, τηνΗθικήΛογική ιστορία των επιστημών ή τη μεταφυσική και κυρίως τη Βοτανική και τη Ζωολογία.ΒοτανικήΖωολογία

23 Οι Προσωπικότητες και οι ιδέες τους που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην φυσική ιστορία της Αρχαιότητας Επίκουρος 341 π.Χ. – 270 π.Χ. Αρχή των πάντων η ΥΛΗ.Υλη και ψυχή = απόλυτη ύλη που αποτελείται από λεία και πολύ μικρά άτομα Ο κόσμος είναι φθαρτός Τα ζώα γεννήθηκαν από το χώμα Η γλώσσα δημιουργήθηκε όταν οι άνθρωποι έβαλαν όνομα στα πράγματα για να συνεννοούνται Η θρησκεία γεννήθηκε από το φόβο Η κίνηση του ήλιου και οι φάσεις του φεγγαριού ελέγχονται από φυσικούς νόμους Έτσι εδραίωσε την υλιστική φιλοσοφία, αντίθετη της ιδεαλιστικής του Παρμενίδη και του Πλάτωνα Δημιούργησε στην Αθήνα τον Κήπο Περιπατητική Σχολή

24 Ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή ΟΙ ΣΤΩΙΚΟΙ Ζήνων ο Κιτεύς περ.333- 262πχ Κλεάνθης από την Άσσο 331-232πχ Χρύσιππος από τους Σόλους περ. 280-207πχ Κύριο ενδιαφέρον στα υλικά πράγματα που έχουν και ένα ενεργητικό στοιχείο, το πνεύμα Στα πνεύματα προσδίδουν μια ιεραρχική διάσταση ανάλογα με το βαθμό οργάνωσης, αφού αυτά διαπερνούν τα πάντα. Το πνεύμα των ανόργανων σωμάτων = έξις των φυτών και των ζώων = φύσις των ανθρώπινων όντων = ψυχή ολόκληρου του κόσμου ως οργανική οντότητα = κοσμική ψυχή

25 «Υλιστικές» και «Μηχανοκρατικές» αντιλήψεις για τη ζωή στην αρχαία Ελλάδα Συστηματικοποίηση των αντιλήψεων της εποχής του Δημόκριτου γίνεται από τους Επίκουρο και Λουκρήτιο Οι οργανισμοί όπως όλα τα πράγματα στον κόσμο αποτελούνται από άτομα τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους σε διάφορα χαρακτηριστικά (μέγεθος, σχήμα κλπ) Τα άτομα κινούνται από τις γενικές τους τάσεις και άλλοτε συνδέονται άλλοτε συγκρούονται άλλοτε αλλάζουν κατεύθυνση. Από αυτή την κίνηση καθορίζονται ΟΛΕΣ οι ιδιότητες Η ψυχή αποτελείται και αυτή από άτομα πιο λεπτά και ευκίνητα Δεν υπάρχει η έννοια της τελεολογίας Δεν επικρατούν κατά τους χριστιανικούς χρόνους Επανεμφανίζονται με την Αναγέννηση και ιδίως τον 17ο αιώνα ΟΙ ΣΤΩΙΚΟΙ

26 Ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή ΟΙ ΣΤΩΙΚΟΙ Οι αντιλήψεις των στωϊκών για τη ζωή επηρεάζουν για πολλούς αιώνες τη φυσική φιλοσοφία μέχρι την εποχή της Αναγέννησης

27 «Υλιστικές» σχολές Ηρόφιλος (γύρω στα 300π.χ) «ανατομία», Ερασίστρατος (περίπου 330- 250 πχ) «φυσιολογία», Ασκληπιάδης 124 π.Χ 1ος αιώνας Ανάπτυξη της Ελληνικής Ανατομίας Απομάκρυνση από την Ιπποκρατική παράδοση. Ο Ηρόφιλος εξακολουθεί να δέχεται, σε σημαντικό βαθμό, τις Ιπποκρατικές θεωρίες για τους τέσσερις χυμούς. Χρησιμοποιεί όμως τις αφαιμάξεις και τα φάρμακα σε πολύ μεγαλύτερη έκταση, σε σύγκριση με την Ιπποκρατική ιατρική. Ο Ερασίστρατος διαρρηγνύει εντελώς τους δεσμούς του με την Ιπποκρατική παράδοση. Για πρώτη φορά αναδεικνύεται η μηχανιστική εικόνας του ανθρώπινο οργανισμού. Η πέψη= λειοτρίβηση των τροφών. Η καρδιά= υδραυλική αντλία με βαλβίδες. Παρόμοιες αντιλήψεις αναπτύσσονται και για τις άλλες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού. Ασκλ- πόροι σώματος που η διαστολή ή συστολή τους δεν επιτρέπουν στα άτομα να ρέουν=αρρώστια Η σχολή των «μεθοδικών» Τα στερεά συστατικά και η μηχανική τους διάταξη είχαν πρωταρχική σημασία στη λειτουργία των οργανισμών στερεοπαθολογία( έναντι των χυμών των πνευμάτων κλπ στοιχεία πιο πολύ «κινητικά») Ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή

28 Πλίνιος, Ρωμαίος (23-79 μχ) Gajus Plinius Secundus βασίζεται κυρίως στους στωϊκούς γράφει την εγκυκλοπαίδεια (37 τόμοι) Ηistoria Naturalis του Πλίνιου σχετικά με όλα τα γνωστά για τη φύση, τα φαινόμενα και τα όντα της φύσης. Δεν προσθέτει όμως πρωτότυπη επιστημονική γνώση. Πεδάνιος Διοσκουρίδης, Έλληνας(60 μχ) Υπηρέτησε ως χειρουργός στο στρατό του Νέρωνα και του Βεσπασιανού Έργο: Περί ύλης ιατρικής, :950 φάρμακα. Περιγράφει πάνω από 600 είδη φυτών. Ιδρυτής της φαρμακολογίας Το πρώτο διασωζόμενο σύγγραμμα φαρμακολογίας. Δεν παραπέμπει σε κάποιο θεωρητικό σχήμα και η προσέγγισή του θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως εμπειρική..

29 Ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή Λουκρήτιος 94 π.Χ. – 49 π.Χ. Το πλέον σημαντικό έργο της φυσιοκρατικής σχολής της Ρωμαϊκής αρχαιότητας Αποποιείται την ιδέα της θείας πρόνοιας Η συγκυρία αποτελεί βάση του οικοδομήματος της ζωής Πληθώρα κόσμων στο άπειρο σύμπαν κάποτε δημιούργησαν συνδυασμούς που αποτέλεσαν τις καταβολές των μεγάλων αντικειμένων: γης, ουρανού, θάλασσας και έμβιων ειδών Ο στόχος του έργου ήταν να απαλλάξει το νου των ανθρώπων από την προκατάληψη και το φόβο του θανάτου. Επικούρειες απόψεις του για τη μεταφυσική, την υλιστική ατομική θεωρία.-Υπεροχή των φυσικών φαινομένων ως κεντρικής ερμηνείας της λειτουργίας του κόσμου. Αβάσιμη τη δεισιδαιμονία -δεν πίστευε ότι το Σύμπαν κυβερνάται από θεϊκές παρεμβάσεις ή υπερφυσικές δυνάμεις, Ο θάνατος δεν ήταν εγγενώς ούτε καλός ούτε κακός, μόνο μία απόλυτη παύση της ύπαρξης, και ο φόβος του θανάτου δεν ήταν παρά μία προβολή επίγειων, καθημερινών φόβων.

30 Ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή Γαληνός 120 ή 129 μ.Χ. – 199 ή 200 μ.Χ. Τελική συστηματικοποίηση της Αρχαίας Ελληνικής Ιατρικής (βάση των ιπποκρατικών αντιλήψεων και της Πλατωνικής και Αριστοτελικής φιλοσοφίας Περιγραφή, και τελεολογική αντίληψη (όχι μηχανιστική αντίληψη) Απαραίτητα στοιχεία για την σύσταση και τη λειτουργία των οργανισμών είναι οι τέσσερις χυμοί: Το αίμα, το φλέγμα, η ξανθή χολή, και η μέλαινα χολή οι τέσσερις βασικές ποιότητες: θερμό, ψυχρό, ξηρό, υγρό και η σχέση μεταξύ τους. Οι παθολογικές καταστάσεις χαρακτηρίζονταν από την απόκλιση αυτής της «φυσιολογικής» σχέσης και αντιμετωπίζεται με την αρχή της εναντιοπαθητικής Εισάγει την ποσοτικοποίηση με την έννοια της έντασης των ποιοτήτων αυτών Ανατομία

31 Ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή Δυνάμεις = οι ικανότητες μερών των οργανισμών ή οργάνων αυτών να επιτελούν εξειδικευμένες εργασίες Τρεις κατηγορίες πνευμάτων με ιεραρχική διάταξη: το φυσικό, το ζωτικό και το ψυχικό (προέρχονταν κυρίως από την στωϊκή φιλοσοφία και τη σχολή της πνευματικής ιατρικής και αφορούν ουσίες ή οντότητες πέρα από την ύλη, ασκώντας ένα κυρίαρχο ρόλο στη ρύθμιση λειτουργιών του οργανισμού) Το έργο του επηρέασε τις αντιλήψεις για τη ζωή ακόμα και μετά την Αναγέννηση Γαληνός 120 ή 129 μ.Χ. –199 ή 200 μ.Χ.

32 Αναπαράσταση του μελαγχολικού τύπου προσωπικότητας του ανθρώπου Μεταξύ άλλων καθόρισε τους τέσσερις τύπους της προσωπικότητας του ανθρώπου συνδέοντάς τους με τους τέσσερις χυμούς: φλεγματικός (φλέγμα), συναισθηματικός (αίμα), Χολερικός/οξύθυμος (κίτρινη χολή), μελαγχολικός (μελανή=μαύρη χολή). Ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή Γαληνός 120 ή 129 μ.Χ. –199 ή 200 μ.Χ.

33 Γαληνός και Ιπποκράτης Ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή Γαληνός και Ιπποκράτης

34 Οι πρώτοι Χριστιανικοί αιώνες Χριστιανισμός: νέο μονοθεϊστικό ρεύμα ενάντια στη δουλοκτητική πραγματικότητα, Έδινε στον άνθρωπο τιμή και υπόληψη. Βίβλος Οι οργανισμοί προέρχονται από τυχαία ή κατευθυνόμενη γένεση

35 Οι πρώτοι Χριστιανικοί αιώνες Χριστιανισμός: νέο μονοθεϊστικό ρεύμα ενάντια στη δουλοκτητική πραγματικότητα, Έδινε στον άνθρωπο τιμή και υπόληψη. Βίβλος Οι οργανισμοί προέρχονται από τυχαία ή κατευθυνόμενη γένεση Βασίλειος ο Μέγας 330-379 μχ

36 Οι πρώτοι Χριστιανικοί αιώνες Πέρασε από τον ειδωλολατρισμό στον Μανιχαϊσμό*, στην νεοπλατωνική σκέψη και τέλος στον Χριστιανισμό. Συγχώνεψε την Πλατωνική σκέψη με τη θρησκεία της Καινής διαθήκης Δίνει βάση στο ζωοποιό πνεύμα και απαξιεί την ύλη. Ρεύματα προτεσταντισμού και ασκητής Άγιος Αυγουστίνος 354-430 μχ Μανιχαϊσμός= αίρεση που πρεσβεύει την ύπαρξη δύο αρχών στο Σύμπαν του καλού και του κακού και την αντίστοιχη ύπαρξη δύο ψυχών στον άνθρωπο.

37 Μεσαίωνας Στις χώρες του χριστιανισμού (Βυζαντινή αυτοκρατορία και χώρες που ανήκαν παλαιότερα στη Δυτική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία) η κρατούσα αντίληψη είναι: Όλα τα πράγματα του κόσμου, της φύσης, επομένως και οι ζωντανοί οργανισμοί είναι δημιουργήματα του θεού για συγκεκριμένους σκοπούς και με βάση συγκεκριμένα σχέδια και ιδιαίτερη σχέση έχει ο άνθρωπος κατασκευασμένος «καθ΄εικόνα και καθ΄ομοίωση του Θεού» Όλα τα υπόλοιπα πλάσματα έγιναν για χάρη της επιβίωσης του ανθρώπου, ακόμα και για να διδάσκεται από αυτά και να προχωρά στο δρόμο της χριστιανικής αρετής

38 Μεσαίωνας Η κατάσταση στο χώρο των επιστημών δεν ήταν στατική όπως θεωρείται. Ο τρόπος με τον οποίο οι γνώσεις και οι πρακτικές συνδυάζονταν με τις θεωρητικές αντιλήψεις και εντάσσονταν στο χριστιανικό κοσμοείδωλο, οι συζητήσεις και η εξέλιξη των ιδεών παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον Έργα: Στη δύση, μεταφράσεις των ελληνικών κειμένων από τα Αραβικά στα λατινικά, και μόνο στο τέλος του μεσαίωνα μεταφράστηκαν κάποια απ΄ ευθείας από τα ελληνικά Έργα σχετικά με τη φαρμακευτική χρήση των έμβιων όντων

39 Μεσαίωνας Αγία Χιλδεγάρδη (1098-1179μχ) (Hildegard von Bingen, Ήταν το 10 ο παιδί της οικογένειας και από πολύ μικρή είχε ενοράσεις. Γι αυτό σε ηλικία 14 ετών την πρόσφεραν στην εκκλησία. Έγραφε σε κατάσταση έκστασης με καθοδήγηση των Αγγέλων ή άλλες πνευματικές οντότητες Θεωρεί τον εαυτό της θεολόγο με εναλλακτική ρητορική.Τα ποιήματα και η συμφωνίες που έχει γράψει την συνδέουν με την ιστορία των γυναικών ρητόρων. Εναλλακτικό αλφαβητάριο

40 Μεσαίωνας Έργα: 2 από τα βιβλία που έγραψε με ενόραση Liber vitae meritorum (1150-63) (Book of Life's Merits) and Liber divinorum operum (1163) ("Book of Divine Works") δείχνουν τη θεολογική της θέση, για τον μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμο του ανθρώπου, τη μέγιστη δημιουργία του θεού, τον άνθρωπο ο οποίος λειτουργεί ως καθρέπτης και αντανακλά την ομορφιά του μακρόκοσμου 2 επιπλέον έργα, Physica, Causae et curare. Οι επιστημονικές τους αντιλήψεις θυμίζουν Γαληνό και Αριστοτέλη, και τα δύο φυσικής ιστορίας όπου φαίνεται ότι όλα είναι φτιαγμένα για το καλό του κόσμου Επιπλέον, έχει σταθεί θετικά στις σεξουαλικές σχέσεις και έχει γράψει για τη σεξουαλική γυναικεία ικανοποίηση και για πρώτη φορά έχει περιγράψει το γυναικείο οργασμό Η έλλειψη αγάπης και πάθους δημιουργεί παιδιά με προδιαθέσεις Αγία Χιλδεγάρδη (1098-1179μχ) (Hildegard von Bingen,

41 Μεσαίωνας Abu-Ali al Husayn ibn-Sina ή Avicenna 980-1037μχ Ο πιο γνωστός Μουσουλμάνος-Πέρσης Γιατρός (16 ετών) Ασχολείται με την αιτιοκρατία, την λογιστική, την αναγκαιότητα, την ουσιοκρατία, την μεταφυσική και την ψυχή για να ερμηνεύσει την ύπαρξη που μας έδωσε ο θεός Το 5τομο βιβλίο του His al-Qanun fi al-Tibb (Canon of medicine) παρέμεινε σταθερή πηγή γνώσης μέχρι και το17 ο αώνα. Συνθέτει την Αριστοτελική και νεοπλατωνική σκέψη με τη Μουσουλμανική θεολογία. Έχει αντλήσει από το έργο του Διοσκουρίδη, του Ιπποκράτη, του Γαληνού και του Αριστοτέλη. Εισάγει τις 4 αιτίες της περιπατητικής Σχολής στην ιατρική και όλο το βιβλίο βασίζεται στην Αριστοτελική διαλεκτική. Τα βιβλία περιλαμβάνουν και δική του έρευνα και ιδέες σχετικά με την επιστημονική μεθοδολογία

42 Μεσαίωνας Abu-Ali al Husayn ibn-Sina ή Avicenna 980-1037μχ Στο Kitab al-Shifa (Book of healing) συνέθετε λογική, φυσική, μαθηματικά και μεταφυσική. Εδώ περιλαμβάνει μερικές δικές του επιστημονικές ιδέες για τη μοριακή θεωρία του φωτός. Συνεισφέρει στην ανάπτυξη των θεωριών των δυνάμεων, του απείρου και του κενού. Σε άλλα έργα του Θεωρεί ότι ο χρόνος δεν έχει νόημα σε ένα κόσμο χωρίς κίνηση. Κατάταξη των ορυκτών (άλατα, θειούχα, μέταλλα και πέτρες) -μέχρι τέλος 18ου αιώνα) Ξεχωρίζει την ιατρική από την αλχημεία. Κατασκευάζει συσκευή παρόμοια με την κλίμακα του Βερνιέρου για να. Στο βιβλίο Almagest, προσθέτει στοιχεία στα δεδομένα του Πτολεμαίου που υπήρχαν από το δεύτερο πχ αιώνα Πρωτότυπη συμμετοχή στη μαθηματική ανάλυση της μουσικής

43 Αραβική ιατρική: Ο γιατρός εξετάζει τον σφυγμό του ασθενή ενώ βοηθοί παρασκευάζουν φάρμακα Μεσαίωνας Abu-Ali al Husayn ibn-Sina ή Avicenna 980-1037μχ His al-Qanun fi al-Tibb (Canon of medicine)

44 Μεσαίωνας Αλβέρτος ο Μέγας (1193 -1280 μχ) Albertus Magnus Έργα: Περί φυτών (De vegetabilibus), 7 βιβλία, Περί ζώων (De animabilus), 26 βιβλία Πείραμα Αυτογένεση Η Σήψη απαραίτητη για την ζωοποιό δύναμη (μεταφυσική έννοια) που εμψυχώνει τους οργανισμούς Αριστοτελικός, ιδρυτής ξανά της Ελληνικής επιστήμης

45 Μεσαίωνας Saint Thomas Aquinas (Θωμάς Ακινάτης) 1225- 1274 Έργα: Summa Theologica εκθέτει τις απόψεις του για την προέλευση της ζωής Δαιμονοκρατία βλαβερά ζώα=δαίμονες Κυνήγι μαγισσών Προσπάθησε να εναρμονίσει την αριστοτελική φιλοσοφία με την Χριστιανική πίστη Αιτιοκράτης Η αιτιοκρατική σκέψη ήταν δημιούργημα Του θεού όπως και το υπόλοιπο σύμπαν και μόνο έτσι μπορούσε ο άνθρωπος να προσεγγίσει την Χριστιανική διδασκαλία- μη δαιμονοποίηση της αιτιοκρατίας (νομιμοποίηση)

46 Σκοπός ήταν η μετατροπή: ευτελών (κατώτερων) μετάλλων σε ευγενή (ανώτερων) Ασθενών σε υγιείς Γερόντων σε νέους Λυδία λίθος ή φιλοσοφική λίθος Σύγχιση με το μύθο, τον αποκρυφισμό, τη μαγεία Πειραματισμός ΑΛΧΗΜΕΙΑ Αλ - Χημεία Η αλχημεία, εκτός από την προσπάθεια για την ανακάλυψη της "φιλοσοφικής λίθου" που θα μετέτρεπε κοινά μέταλλα σε χρυσό, είχε και συμμετοχή στην παρασκευή φαρμάκων, που αντλούσαν τη θεραπευτική τους δύναμη τόσο από τη σύστασή τους όσο και από το μυστικιστικό τελετουργικό της παρασκευής τους. Ένα από τα γνωστότερα φαρμακευτικά σκευάσματα ήταν η θηριακή. Η αλχημεία έφτασε στο απόγειο της κατά το δεύτερο μισό του 16 ου αιώνα όταν μητρόπολη της αλχημείας ήταν η Πράγα και οι Άγιοι Ρωμαίοι αυτοκράτορες Μαξιμιλιανός ο Β και Ροδόλφος Β 1564-76 -1612΄υπήρξαν χορηγοί αρκετών σπουδαίων αλχημιστών

47 Μεσαίωνας The Great Chain of Being δυναμική εικονική μεταφορά μιας θεϊκής παγκόσμιας ιεραρχίας που διατρέχει όλες τις μορφές υψηλότερες και χαμηλότερες μορφές ζωής; Το ανθρώπινο είδος αντιπροσωπεύονται μόνο από τους άνδρες. Από το Γαγκισκαανό ιεραπόστολο Didacus Valades, Rhetorica Christiana (1579).

48 Δοξασίες και θρησκευτικά ρεύματα Τα πάντα διέπονται από πνευματικές δυνάμεις- μεταφυσικές- κατά τη δημιουργία της ζωής, αυτογένεση Κομφουκιανισμός: μεταφυσικές δυνάμεις που επιδρούν στα πράγματα, σύνδεση ηθικών αξιών και συναισθημάτων με την ύλη Ταoτοϊσμός: Υλιστικό ρεύμα----τσι = σωματίδια της ύλης, τάο = καθολικός νόμος, που διέπει και αναπτύσσει και την άβια και την έμβια ύλη Από το 2800 χρονολογούνται οι γνώσεις των Κινέζων για τις θεραπευτικές ιδιότητες βοτάνων και θρεπτική αξία τους, καθώς και για τα εδώδιμα φυτά όπως η Σόγια. Λόγω του ανεπτυγμένου εμπορίου του μεταξιού είχαν πολλές γνώσεις για τους μεταξοσκώληκες. Επίσης χρησιμοποιούσαν εντομοφάγα μυρμήγκια στην καταπολέμηση παρασίτων των δένδρων (οικολογικές σχέσεις) Ερμηνεύουν τη ζωή σε σχέση με το περιβάλλον Αυτογένεση –μύθοι, θρύλοι, εξιστορήσεις, αρχαία κινεζική παράδοση (αυτογένεση ζωυφίων κατά την μεταφύτευση των μπαμπού με θρμό ή υγρό καιρό) Αρχαίοι Πολιτισμοί- ΚΙΝΑ

49 Δοξασίες και θρησκευτικά ρεύματα συνδυασμένα με φιλοσοφικές σκέψεις Βουδαϊσμός, Βραχμανισμός, Ινδουϊσμός: Ιδεαλιστικές αντιλήψεις που διακατέχονται από πνευματικές θεϊκές παρεμβάσεις για την προέλευση και διατήρηση της ζωής Φιλοσοφία των Τσαρβάκων: Υλιστικές αντιλήψεις- 4 βασικά στοιχεία της ύλης που συνθέτουν τη φύση ως σύνολο. Φωτιά, αέρας νερό και γη. Αυτογένεση- Ιερά βιβλία των Ινδών- αυτόματη εμφάνιση παρασίτων από τον ιδρώτα, μυγών από κοπριά και σκαθαριών από κόπρανα ζώων. Όλα αξιοποιούνται για την υγιεινή και τις κτηνοτροφικές και γεωργικές εργασίες Αρχαίοι Πολιτισμοί- ΙΝΔΙΑ

50 Θεωρείται από τις πρώτες περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν ανθρώπινες φυλές Αστρονομία και ιατρική Πηγές σχετικά με την εμφάνιση της ζωής εντοπίζονται σε βαβυλωνιακές σφηνοειδείς γραφές, σπουδαίος πολιτισμός Εμπορεύονταν γύρη και αρσενικό άνθος χουρμαδιάς από την εποχή του Χαμουραμπί 1800πχ ---- γνώριζαν την επικονίαση Αυτογένεση: ακόμα και του ανθρώπου από νερό και λάσπη σκουλήκια και ζώα σχηματίζονταν από τη λάσπη των ποταμών Αρχαίοι Πολιτισμοί Μεσοποταμία - Βαβυλωνία

51 Έντονα θεοκρατική κοινωνία Ανάπτυξη στην Ιατρική και κυρίως χειρουργική του οφθαλμού Φιλοσοφικές και κοσμογονικές αναζητήσεις – Επικοινωνούν με άλλους πολιτισμούς Πχ κυκλαδικό Αυτογένεση: στρώμα λάσπης του Νείλου με την θέρμανση από τον ήλιο, γεννούσε ζωντανά όντα (βάτραχοιι, φίδια, ποντίκια) -Το πρόσθιο τμήμα των οργανισμών είναι ήδη πλασμένο και ζωντανό ενώ το πίσω είναι υγρό χώμα που δεν έχει υποστεί τροποποιήσεις που θα το κάνουν ζωντανό- Αρχαίοι Πολιτισμοί Αίγυπτος

52 Αυτογένεση των όντων προέρχεται και ίσως ελέγχεται από τη Θέληση και τη δημιουργικότητα των Θεών, προφητών και δαιμόνων είναι αυθόρμητη με τα ίδια υλικά προέλευσης, χώμα- λάσπη-κόπρανα, με την επίδραση της θερμότητας και των ίδιων πάντα οργανισμών Αυτή η αντίληψη με παραλλαγές θα διαρκέσει μέχρι τα μέσα του 19 ου αιώνα που τα ευρήματα του L Pasteur απελευθέρωσαν την ανθρωπότητα από μύθος, δόγματα και αποκρυφισμούς αιώνων. Κυρίαρχη αντίληψη των Αρχαίων Πολιτισμών για την προέλευση της ζωής