ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΕΥΞΕΙΝΙΩΝ ΧΩΡΩΝ D.Sc. Σίσκος Ευάγγελος D.Sc. Σίσκος Ευάγγελος Καθηγητής ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Καθηγητής ΤΕΙ Δυτικής.

Παρουσίαση με θέμα: "ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΕΥΞΕΙΝΙΩΝ ΧΩΡΩΝ D.Sc. Σίσκος Ευάγγελος D.Sc. Σίσκος Ευάγγελος Καθηγητής ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Καθηγητής ΤΕΙ Δυτικής."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΕΥΞΕΙΝΙΩΝ ΧΩΡΩΝ D.Sc. Σίσκος Ευάγγελος D.Sc. Σίσκος Ευάγγελος Καθηγητής ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Καθηγητής ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων

2 Διαβαλκανικές και Παρευξείνιες οικονομικές σχέσεις Η πανευρωπαϊκή και υποπεριφερειακή οικονομική ολοκλήρωση στην Ανατολική Ευρώπη. Η ανάπτυξη της περιφερειακών οικονομικών σχέσεων στα Βαλκάνια και την Παρευξείνια ζώνη την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Το τέλος του διπολισμού, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και η κατάρρευση του συστήματος της κεντρικά σχεδιαζόμενης οικονομίας στην Ανατολική Ευρώπη. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τα προβλήματα μετάβασης στην οικονομία της αγοράς στα Βαλκάνια. Η πανευρωπαϊκή και υποπεριφερειακή οικονομική ολοκλήρωση στην Ανατολική Ευρώπη. Η ανάπτυξη της περιφερειακών οικονομικών σχέσεων στα Βαλκάνια και την Παρευξείνια ζώνη την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Το τέλος του διπολισμού, η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και η κατάρρευση του συστήματος της κεντρικά σχεδιαζόμενης οικονομίας στην Ανατολική Ευρώπη. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τα προβλήματα μετάβασης στην οικονομία της αγοράς στα Βαλκάνια. Οι διακρατικές συμφωνίες και οι πρωτοβουλίες περιφερειακής σταθερότητας και συνεργασίας στη ΝΑΕ (Πρωτοβουλίες της ΕΕ: Σύμφωνο Σταθερότητας στην ΝΑΕ, Royaumont Process, Πρωτοβουλία Συνεργασίας της ΝΑΕ – SECI). Η Βαλκανική οικονομική συνεργασία και η δραστηριότητα των περιφερειακών οικονομικών οργανισμών στην Νοτιοανατολική Ευρώπη -ΝΑΕ (Διαδικασία Συνεργασίας Χωρών της NAE -SEECP, η Πρωτοβουλία Αδριατικής και Ιονίου -ΠΑΙ). Η πορεία ένταξης των Βαλκανικών χωρών στην ΕΕ. Η διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (Δ.Σ.Σ.) της Ε.Ε στα Δυτικά Βαλκάνια.

3 Διαβαλκανικές και Παρευξείνιες οικονομικές σχέσεις Το εξωτερικό εμπόριο των Βαλκανικών χωρών και η διμερή οικονομική συνεργασία της Ελλάδας στη ΝΑΕ. Ο οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου (ΟΟΣΕΠ): θεσμικά όργανα, στόχοι, αρμοδιότητες. Οι ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των Παρευξεινίων χωρών. Η θέση των χωρών της ΟΣΕΠ στην παγκόσμια οικονομία. Οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις των χ-μ της ΟΣΕΠ με τις χώρες της ΕΕ και τον υπόλοιπο κόσμο. Οι διμερείς εμπορικές και οικονομικές των χωρών της ΟΣΕΠ. Η εξωτερική οικονομική πολιτική της Ελλάδας στην ΟΣΕΠ και η συμμετοχή της στην υλοποίηση σημαντικών περιφερειακών έργων. Το εξωτερικό εμπόριο και οι επενδύσεις της Ελλάδας στην Παρευξείνια περιοχή και την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών -ΚΑΚ. Η οικονομική συνεργασία στη ΚΑΚ: προβλήματα και προοπτικές ανάπτυξης. Βασικές διακρατικές συμφωνίες ενδο-κοινοπολιτειακών οικονομικών σχέσεων. Το διμερές και εξωτερικό εμπόριο των χωρών της ΚΑΚ.

4 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΖΟΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

5

6

7

8 Η Βαλκανική και η Παρευξείνια περιοχή Η Βαλκανική και η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας θεωρείται το σταυροδρόμι εμπορικών, επενδυτικών, μεταφορικών, ενεργειακών συνεργασιών, που συνδέουν τρεις ηπείρους – την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Η Βαλκανική και η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας θεωρείται το σταυροδρόμι εμπορικών, επενδυτικών, μεταφορικών, ενεργειακών συνεργασιών, που συνδέουν τρεις ηπείρους – την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Η παρουσία σημαντικού εργατικού και διανοητικού δυναμικού, υλικών και ενεργειακών πόρων και η δυνατότητα διέλευσης επιτρέπει στην περιοχή Βαλκανική και την Παρευξείνια περιοχή να γίνει μεσοπρόθεσμα η ζώνη της δυναμικότερης οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρώπη. Η παρουσία σημαντικού εργατικού και διανοητικού δυναμικού, υλικών και ενεργειακών πόρων και η δυνατότητα διέλευσης επιτρέπει στην περιοχή Βαλκανική και την Παρευξείνια περιοχή να γίνει μεσοπρόθεσμα η ζώνη της δυναμικότερης οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρώπη.

9 Η Βαλκανική και η Παρευξείνια περιοχή Στην περιοχή αυτή ανήκουν πλήρως ή εν μέρει, δεκαεπτά χώρες, στο μερίδιο των οποίων παράγεται το 4,9% του παγκόσμιου (ΑΕγχΠ)– Αλβανία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Γεωργία, Ελλάδα, Κροατία, Μαυροβούνιο, Μολδαβία, Ουκρανία, Ρουμανία, Ρωσία, Σερβία, Σλοβενία, Τουρκία και FYROM. Ρωσία, η Τουρκία και η Ελλάδα σύμφωνα με το μέγεθος του ΑΕγχΠ ανήκουν στις τριάντα μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, οι υπόλοιπες χώρες της περιοχής είναι μεσαίες και μικρές οικονομίες.

10 Περιφερειακοί οργανισμοί οικονομικής ολοκλήρωσης και η Ελλάδα Περιφερειακοί οργανισμοί οικονομικής ολοκλήρωσης και η Ελλάδα

11 Χαρακτηριστικά διάρθρωσης οικονομίας και εξαγωγών της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής Μαζί με την αύξηση του όγκου των εξωτερικών εμπορικών συναλλαγών στις περισσότερες μεταβατικές οικονομίες της περιοχής, η αλλαγή διάρθρωσης της παραγωγής προσανατολίστηκε προς την πολιτική της επέκτασης των εξαγωγών πρώτων υλών και της χαμηλής τεχνολογίας βιομηχανικών προϊόντων. Μαζί με την αύξηση του όγκου των εξωτερικών εμπορικών συναλλαγών στις περισσότερες μεταβατικές οικονομίες της περιοχής, η αλλαγή διάρθρωσης της παραγωγής προσανατολίστηκε προς την πολιτική της επέκτασης των εξαγωγών πρώτων υλών και της χαμηλής τεχνολογίας βιομηχανικών προϊόντων. Γενικά τα αποτελέσματα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων επιτρέπουν στις χώρες της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής να διατηρήσουν τους σημερινούς υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕγχΠ και των εξαγωγών Γενικά τα αποτελέσματα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων επιτρέπουν στις χώρες της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής να διατηρήσουν τους σημερινούς υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕγχΠ και των εξαγωγών (βλέπε πίνακα). Οι ρυθμοί αύξησης των εισαγωγών και εξαγωγών την περίοδο 1998-2005 στις χώρες της ΟΣΕΠ ξεπέρασαν του ρυθμούς αύξησης του ΑΕγχΠ κατά 2 -4 φορές Οι ρυθμοί αύξησης των εισαγωγών και εξαγωγών την περίοδο 1998-2005 στις χώρες της ΟΣΕΠ ξεπέρασαν του ρυθμούς αύξησης του ΑΕγχΠ κατά 2 -4 φορές Το μερίδιο των 12 χωρών της ΟΣΕΠ στο παγκόσμιο ΑΕγχΠ το 2005 αυξήθηκε περισσότερο από 50% σε σχέση με το 1998 – από 2,412% μέχρι 3,627% (βλέπε πίνακα) Το μερίδιο των 12 χωρών της ΟΣΕΠ στο παγκόσμιο ΑΕγχΠ το 2005 αυξήθηκε περισσότερο από 50% σε σχέση με το 1998 – από 2,412% μέχρι 3,627% (βλέπε πίνακα)

12 Εδαφικο –δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των χωρών της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής (2005) Εδαφικο –δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των χωρών της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής (2005)

13 Εδαφικο –δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των χωρών της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής (2008) Εδαφικο –δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά των χωρών της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής (2008)

14 Αλλαγή διάρθρωσης των κλάδων οικονομίας της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής

15 Πίνακας Κατά κεφαλήν ΑΕΕ και η διάρθρωση του ΑΕγχΠ στις χώρες του ΟΣΕΠ τα έτη 1990-2008.

16 Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής Η μετάβαση από κεντρικά-σχεδιαζόμενη οικονομία στην οικονομία της αγοράς στις χώρες πρώην σοσιαλιστικές της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής άρχισε το 1989– 1992 μετά από τη κατάρρευσης ή τον μετασχηματισμό των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Αλβανία, τη Βουλγαρία και Ρουμανία και σε ένδεκα νέα ανεξάρτητα κράτη ως αποτέλεσμα της διάλυσης της ΕΣΣΔ και της Γιουγκοσλαβίας: Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κροατία, Γεωργία, FYROM, τη Μολδαβία, την Ουκρανία, τη Ρωσία, τη Σλοβενία και την ενωμένη δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (Σερβία και Μαυροβούνιο). Η μετάβαση από κεντρικά-σχεδιαζόμενη οικονομία στην οικονομία της αγοράς στις χώρες πρώην σοσιαλιστικές της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής άρχισε το 1989– 1992 μετά από τη κατάρρευσης ή τον μετασχηματισμό των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Αλβανία, τη Βουλγαρία και Ρουμανία και σε ένδεκα νέα ανεξάρτητα κράτη ως αποτέλεσμα της διάλυσης της ΕΣΣΔ και της Γιουγκοσλαβίας: Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Κροατία, Γεωργία, FYROM, τη Μολδαβία, την Ουκρανία, τη Ρωσία, τη Σλοβενία και την ενωμένη δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (Σερβία και Μαυροβούνιο). Στις αρχές του 1990 οι βασικές κατευθύνσεις των αγοραίων μεταρρυθμίσεων: Στις αρχές του 1990 οι βασικές κατευθύνσεις των αγοραίων μεταρρυθμίσεων:  ήταν η φιλελευθεροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας  η ιδιωτικοποίηση της δημόσιας και κολεκτιβοποιημένης περιουσίας και η  οικονομική σταθεροποίηση.

17 Η πορεία των ιδιωτικοποιήσεων σε όλες της πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής Η ιδιωτικοποίηση πραγματοποιήθηκε σε ελεύθερη βάση: Η ιδιωτικοποίηση πραγματοποιήθηκε σε ελεύθερη βάση: Με την παράδοση σε όλους τους πολίτες του ονομαστικού Voucher, Bonus ή των πιστοποιητικών που έδιναν το δικαίωμα σε μικρό μερίδιο του δημόσιου τομέα – κατά μέσο όρο από $500 στην Αλβανία και τη Μολδαβία μέχρι σε $1000 στην Κροατία και τη Σλοβενία. Με την παράδοση σε όλους τους πολίτες του ονομαστικού Voucher, Bonus ή των πιστοποιητικών που έδιναν το δικαίωμα σε μικρό μερίδιο του δημόσιου τομέα – κατά μέσο όρο από $500 στην Αλβανία και τη Μολδαβία μέχρι σε $1000 στην Κροατία και τη Σλοβενία. Στην ιδιωτική περιουσία μεταβιβάστηκαν δωρεάν τα κρατικά διαμερίσματα στους δικαιούχους ένοικους. Στην ιδιωτική περιουσία μεταβιβάστηκαν δωρεάν τα κρατικά διαμερίσματα στους δικαιούχους ένοικους. Στον αγροτικό τομέα η περιουσία των κρατικών αγροκτημάτων, των συνεταιρισμών, αγροτικών συγκροτημάτων ιδιωτικοποιήθηκαν στους εργαζομένους τους. Στον αγροτικό τομέα η περιουσία των κρατικών αγροκτημάτων, των συνεταιρισμών, αγροτικών συγκροτημάτων ιδιωτικοποιήθηκαν στους εργαζομένους τους. Το μεγάλο μέρος μεγάλων επιχειρήσεων πωλήθηκαν σε εθνικούς ή ξένους αγοραστές σε ανταγωνιστική βάση. Το μεγάλο μέρος μεγάλων επιχειρήσεων πωλήθηκαν σε εθνικούς ή ξένους αγοραστές σε ανταγωνιστική βάση. Η ιδιωτικοποίηση στην Αλβανία, την Κροατία και τη Σλοβενία πραγματοποιήθηκε με γρήγορους ρυθμούς, όπου ήδη το 1995 η παραγωγή στις ιδιωτικές επιχειρήσεις (σε ποστοστό ως προς το ΑΕγχΠ) ανήλθε σε 60% στη σύγκριση με 45% στη Βουλγαρία και 35% στις υπόλοιπες Βαλκανικές και πρώην σοβιετικές χώρες με μια μεταβατική οικονομία. Η ιδιωτικοποίηση στην Αλβανία, την Κροατία και τη Σλοβενία πραγματοποιήθηκε με γρήγορους ρυθμούς, όπου ήδη το 1995 η παραγωγή στις ιδιωτικές επιχειρήσεις (σε ποστοστό ως προς το ΑΕγχΠ) ανήλθε σε 60% στη σύγκριση με 45% στη Βουλγαρία και 35% στις υπόλοιπες Βαλκανικές και πρώην σοβιετικές χώρες με μια μεταβατική οικονομία.

18 Η απελευθέρωση των τιμών και ο υπερπληθωρισμός Στις αρχές των οικονομικών μεταρρυθμίσεων μετά την κατάργηση του ελέγχου των τιμών επήρθε έντονος πληθωρισμός, κατά συνέπεια μόνο στην Αλβανία και Σλοβενία τα ετήσια ποσοστά αύξησης του δείκτη τιμών κατανάλωση (ΔΤΚ %) είχαν διψήφιο νούμερο, ενώ στις άλλες χώρες σε χωριστά έτη ο υπερπληθωρισμός ανήλθε από τριψήφιο σε πενταψήφιο νούμερο ετήσιων ποσοστών αύξησης (από 122% στην πΓΔΜ σε 10156% στην Ουκρανία). Τα κυβερνητικά μέτρα που εφαρμόστηκαν: Τα κυβερνητικά μέτρα που εφαρμόστηκαν: σφικτοί προϋπολογισμοί λιτότητας, σφικτοί προϋπολογισμοί λιτότητας, πάγωμα των μισθών, πάγωμα των μισθών, παρατεταμένες καθυστερήσεις πληρωμής των αμοιβών, παρατεταμένες καθυστερήσεις πληρωμής των αμοιβών, εφαρμογή της αναγκαστικής πώλησης συναλλάγματος από τους εξαγωγείς στις κεντρικές τράπεζες με μειωμένη συναλλαγματική ισοτιμία, εφαρμογή της αναγκαστικής πώλησης συναλλάγματος από τους εξαγωγείς στις κεντρικές τράπεζες με μειωμένη συναλλαγματική ισοτιμία, περιορισμός του επιπέδου αποδοτικότητας της παραγωγής περιορισμός του επιπέδου αποδοτικότητας της παραγωγής και άλλα μέτρα διοικητικού χαρακτήρα και άλλα μέτρα διοικητικού χαρακτήρα επέφεραν οικονομική σταθεροποίηση μόνο για σύντομα χρονικά διαστήματα. επέφεραν οικονομική σταθεροποίηση μόνο για σύντομα χρονικά διαστήματα. Η έλλειψη ανταγωνιστικής οικονομίας και οι διαρθρωτικές δυσαναλογίες στην οικονομία οι ρυθμοί πληθωρισμού παραμένουν υψηλοί. Βλέπε πίνακα

19 Μοντέλα οικονομικών μεταρρυθμίσεων μετάβασης στην οικονομία της αγοράς Η δομή της οικονομίας, τα επίπεδα κοινωνικής ανάπτυξης, η νοοτροπία του πληθυσμού και άλλοι βασικοί όροι μετάβασης από την κεντρικά σχεδιαζόμενη οικονομία στην οικονομία της αγοράς στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της περιοχής διέφεραν ουσιαστικά και επηρέασαν στην επιλογή των μοντέλων μετάβασης όπως και στους ρυθμούς των μεταρρυθμίσεων: Η δομή της οικονομίας, τα επίπεδα κοινωνικής ανάπτυξης, η νοοτροπία του πληθυσμού και άλλοι βασικοί όροι μετάβασης από την κεντρικά σχεδιαζόμενη οικονομία στην οικονομία της αγοράς στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της περιοχής διέφεραν ουσιαστικά και επηρέασαν στην επιλογή των μοντέλων μετάβασης όπως και στους ρυθμούς των μεταρρυθμίσεων:  Στην Αλβανία, Κροατία και τη Σλοβενία υπήρξε συνδυασμένο ριζικό-εξελικτικό μοντέλο μεταρρυθμίσεων και εφαρμόστηκε η «Θεραπεία Σόκ», η οποία επέτρεψε σε σχετικά σύντομα διαστήματα να ξεπεράσουν την πτώση της παραγωγής και να επιτύχουν το πρό -μεταρρυθμιστικό επίπεδο του ΑΕγχΠ στη Σλοβενία το 1997, στην Κροατία το 1999 και στην Αλβανία το 2000.  Οι άλλες χώρες επέλεξαν τα βαθμιαία μοντέλα του αργών οικονομικών μετάβασης στην οικονομία της αγοράς και η επίτευξη των πρό -μεταρρυθμιστικών επίπεδων του ΑΕγχΠ αναμένονται όχι πριν από το 2015.

20 Αρχικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις και χαρακτηριστικά Στο πρώτο στάδιο φιλελευθεροποίησης της οικονομίας (1989–1995) σε όλες τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής καταργήθηκε: Στο πρώτο στάδιο φιλελευθεροποίησης της οικονομίας (1989–1995) σε όλες τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής καταργήθηκε:  ο συγκεντρωτικός σχεδιασμός της παραγωγής (GosPlan) και της ονοματολογίας των αγαθών και των υπηρεσιών,  η διοικητική καθιέρωση των τιμών και  το κυβερνητικό μονοπώλιο του εξωτερικού εμπορίου.  Διατηρήθηκε όμως η ποσόστωση και η χορήγηση αδειών σημαντικών προϊόντων εξαγωγής (τρόφιμα, ενεργειακοί πόροι) και τα στρατιωτικά προϊόντα. Οι μεταρρυθμίσεις συνοδεύθηκαν από την εμφάνιση των ιδιωτικών εμπορικών τραπεζών, χρηματιστηρίων, των ασφαλιστικών εταιρειών και άλλων επιχειρήσεων. Οι μεταρρυθμίσεις συνοδεύθηκαν από την εμφάνιση των ιδιωτικών εμπορικών τραπεζών, χρηματιστηρίων, των ασφαλιστικών εταιρειών και άλλων επιχειρήσεων. Η αφαίρεση των περιορισμών στους περισσότερους τύπους ιδιωτικών εταιρειών έδωσε μια ισχυρή ώθηση στην ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η αφαίρεση των περιορισμών στους περισσότερους τύπους ιδιωτικών εταιρειών έδωσε μια ισχυρή ώθηση στην ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις έλαβαν το δικαίωμα της ανεξάρτητης πρόσβασης στις εξωτερικές αγορές και της σύναψης εμπορικών και οικονομικών σχέσεων με ξένους εταίρους, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας των μικτών εταιριών (κοινοπραξιών) και η προσέλκυση των άμεσων ξένων επενδύσεων. Οι επιχειρήσεις έλαβαν το δικαίωμα της ανεξάρτητης πρόσβασης στις εξωτερικές αγορές και της σύναψης εμπορικών και οικονομικών σχέσεων με ξένους εταίρους, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας των μικτών εταιριών (κοινοπραξιών) και η προσέλκυση των άμεσων ξένων επενδύσεων.

21 ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής Η αρχή των οικονομικών μεταρρυθμίσεων Η αρχή των οικονομικών μεταρρυθμίσεων  Βασικές επιλογές και κατευθύνσεις της εθνικής οικονομίας κάθε πρώην σοσιαλιστικής χώρας της Παρευξεινίας περιοχής, στην πορεία των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, κυριάρχησε η επιδίωξη μετασχηματισμού στο σύστημα της ανοικτής οικονομίας, με την συνεχή διεύρυνση των διεθνών εξωτερικών οικονομικών σχέσεων.  Η πολυετής απομόνωση τους από την διεθνή οικονομία κατέστη ως ανασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη των εθνικών τους οικονομιών, προξένησε την τεχνική και τεχνολογική καθυστέρηση των περισσοτέρων εξαγωγικών κλάδων καθιστώντας αδύνατο το γρήγορο αναπροσανατολισμό των εξαγωγικών αποστολών στις δυτικές αγορές.  Από το 1989 με την αρχή της μερικής φιλελευθεροποίησης των εξωτερικών εμπορικών δραστηριοτήτων στην πρώην Σοβιετική Ένωση και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι χαμηλές εγχώριες τιμές στις πρώτες ύλες και τα καύσιμα (κυρίως πετρέλαιο και φυσικό αέριο) εξασφάλισαν εξαιρετικά υψηλό επίπεδο αποδοτικότητας των εξαγωγών προς στη Δύση.

22 ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής   Βασικό χαρακτηριστικό όλων των πρώην σοβιετικών κοινωνιών, στην αρχική περίοδο των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, αποτέλεσε η επιδίωξη της ηγετικής ελίτ να διατηρήσει όσο το δυνατόν περισσότερο την μεταβατική κατάσταση της οικονομίας μεταξύ της κεντρικής σχεδιασμένης οικονομίας η οποία δεν λειτουργούσε και της οικονομίας της αγοράς που ήδη άρχιζε.   Η υπερτροφική ανάπτυξη της παραοικονομίας. Βάσει των εκτιμήσεων η παραοικονομία στην Ρωσία προσφέρει εργασία στο 50-55% του εργατικού δυναμικού της χώρας. Στην Ουκρανία το μέγεθος της παραοικονομίας εκτιμάται από τους ειδικούς της Διεθνούς Τράπεζας ότι ανήρθε το 2000 σε 50% όλης της οικονομίας της χώρας.

23 ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής   Η λήψη των τραπεζικών πιστώσεων για την απόκτηση εμπορευμάτων και των αδειών για την εξαγωγή τους ήταν εύκολη σε περιορισμένο κύκλο εταιρειών εξωτερικού εμπορίου, κυρίως εκπροσώπων του παλιού κεντρικού διοικητικού συστήματος   Η άμεση ρύθμιση των εξαγωγών από το κράτος με διοικητικά μέτρα χωρίς την χρήση των αυτόματων μηχανισμών της αγοράς προξένησε πολυάριθμα προβλήματα, μεταξύ των οποίων το πιο σημαντικό ήταν η αθρόα διαφυγή συναλλάγματος στο εξωτερικό. Ουκρανία την περίοδο 1991-1993 διέφυγαν 8-10 δις δολάρια ενώ ο ίδιος δείκτης για την Ρωσία ανήρθε στα 25-30 δις δολάρια ΗΠΑ.   Αρνητική επιρροή στην ανάπτυξη του εξωτερικού εμπορίου στα πρώην σοσιαλιστικά κράτη της ΟΣΕΠ ασκούσε και συνεχίζει να ασκεί η πολιτική ρύθμισης των ισοτιμιών συναλλάγματος.

24 ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής Οι αργοί ρυθμοί των αγοραίων μεταρρυθμίσεων στην οικονομία των χωρών της Παρευξείνιας περιοχής εξαρτώνται από την επιδίωξη «νομεκλατούρας» - δηλαδή τα στρώματα των πρώην κομματικών και οικονομικών τεχνοκρατών υψηλού και μεσαίου επιπέδου, οι οποίοι ανεξέλεγκτα διευθύνουν: Οι αργοί ρυθμοί των αγοραίων μεταρρυθμίσεων στην οικονομία των χωρών της Παρευξείνιας περιοχής εξαρτώνται από την επιδίωξη «νομεκλατούρας» - δηλαδή τα στρώματα των πρώην κομματικών και οικονομικών τεχνοκρατών υψηλού και μεσαίου επιπέδου, οι οποίοι ανεξέλεγκτα διευθύνουν: την κρατική ιδιοκτησία, την κρατική ιδιοκτησία, την κατανομή των πόρων του κρατικού προϋπολογισμού και των εξωτερικών δανείων για τα συμφέροντα των ελεγχόμενων από αυτήν ολιγαρχικών κύκλων της παραοικονομίας, το μέγεθος των οποίων στις χώρες της ΚΑΚ συγκρίνεται με το μέγεθος της επίσημης οικονομίας. την κατανομή των πόρων του κρατικού προϋπολογισμού και των εξωτερικών δανείων για τα συμφέροντα των ελεγχόμενων από αυτήν ολιγαρχικών κύκλων της παραοικονομίας, το μέγεθος των οποίων στις χώρες της ΚΑΚ συγκρίνεται με το μέγεθος της επίσημης οικονομίας.

25 ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής Δημιουργήθηκαν δύο διαμετρικά αντίθετες τάσεις διαμόρφωσης του εξωτερικού εμπορίου μετά το 1992: Δημιουργήθηκαν δύο διαμετρικά αντίθετες τάσεις διαμόρφωσης του εξωτερικού εμπορίου μετά το 1992: Από την μία πλευρά οι επιχειρήσεις εξωτερικού εμπορίου επιδίωξαν να εκμεταλλευτούν την ευνοϊκή κατάσταση της αγοράς αυξάνοντας την ποσότητα των εξαγωγών προς στις δυτικές χώρες με την αποστολή προϊόντων σιδήρου, χάλυβα, μη σιδηρούχων μετάλλων, μη μεταλλικών ορυκτών και καυσίμων. Από την μία πλευρά οι επιχειρήσεις εξωτερικού εμπορίου επιδίωξαν να εκμεταλλευτούν την ευνοϊκή κατάσταση της αγοράς αυξάνοντας την ποσότητα των εξαγωγών προς στις δυτικές χώρες με την αποστολή προϊόντων σιδήρου, χάλυβα, μη σιδηρούχων μετάλλων, μη μεταλλικών ορυκτών και καυσίμων. Από την άλλη πλευρά οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών επιδιώκοντας την συγκράτηση των προϊόντων στην εγχώρια αγορά, εισήγαγαν ποικίλους ποσοτικούς περιορισμούς ως προς τις εξαγωγές προϊόντων, συμπεριλαμβανομένου α)των ποσοστώσεων β) της έκδοσης ειδικών αδειών εξαγωγής (license), γ) της χορήγησης στους δημόσιους εμπορικούς οργανισμούς του μονοπωλιακού δικαιώματος αγοράς των εξαγώγιμων προϊόντων με προνομιακά χαμηλές τιμές στην εσωτερική αγορά, δ) της έκδοσης ειδικών αδειών για το δικαίωμα της εξαγωγικής δραστηριότητας καθώς επίσης και ε) της αναγκαστικής πώλησης στο κράτος των συναλλαγματικών εισροών από τις εξαγωγές στο εξωτερικό με εξαιρετικά μειωμένη τιμή ισοτιμίας σε σχέση με τις τιμές της αγοράς. Από την άλλη πλευρά οι κυβερνήσεις των χωρών αυτών επιδιώκοντας την συγκράτηση των προϊόντων στην εγχώρια αγορά, εισήγαγαν ποικίλους ποσοτικούς περιορισμούς ως προς τις εξαγωγές προϊόντων, συμπεριλαμβανομένου α)των ποσοστώσεων β) της έκδοσης ειδικών αδειών εξαγωγής (license), γ) της χορήγησης στους δημόσιους εμπορικούς οργανισμούς του μονοπωλιακού δικαιώματος αγοράς των εξαγώγιμων προϊόντων με προνομιακά χαμηλές τιμές στην εσωτερική αγορά, δ) της έκδοσης ειδικών αδειών για το δικαίωμα της εξαγωγικής δραστηριότητας καθώς επίσης και ε) της αναγκαστικής πώλησης στο κράτος των συναλλαγματικών εισροών από τις εξαγωγές στο εξωτερικό με εξαιρετικά μειωμένη τιμή ισοτιμίας σε σχέση με τις τιμές της αγοράς.

26 ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής Δημιουργήθηκαν δύο διαμετρικά αντίθετες τάσεις διαμόρφωσης του εξωτερικού εμπορίου μετά το 1992: Δημιουργήθηκαν δύο διαμετρικά αντίθετες τάσεις διαμόρφωσης του εξωτερικού εμπορίου μετά το 1992: οι επιχειρήσεις εξωτερικού εμπορίου χρησιμοποίησαν διαφορετικούς τρόπους παράκαμψης τους : μείωση των δηλωθέντων ποσοτήτων στις εξαγωγές μέχρι και την χρησιμοποίηση των δυνατοτήτων της επανεξαγωγής (re-export), που πρόσφεραν οι διακρατικές συμφωνίες παράδοσης εμπορευμάτων μεταξύ χωρών πρώην ΕΣΣΔ οι επιχειρήσεις εξωτερικού εμπορίου χρησιμοποίησαν διαφορετικούς τρόπους παράκαμψης τους : μείωση των δηλωθέντων ποσοτήτων στις εξαγωγές μέχρι και την χρησιμοποίηση των δυνατοτήτων της επανεξαγωγής (re-export), που πρόσφεραν οι διακρατικές συμφωνίες παράδοσης εμπορευμάτων μεταξύ χωρών πρώην ΕΣΣΔ Παράδειγμα: Εξαγωγές μετάλλων αξίας 367 εκατ. Δολαρίων και πετρελαίου αξίας 296 εκατ. δολάρια από τις από πό τις Βαλτικές χώρες μετά το 1990, Παράδειγμα: Εξαγωγές μετάλλων αξίας 367 εκατ. Δολαρίων και πετρελαίου αξίας 296 εκατ. δολάρια από τις από πό τις Βαλτικές χώρες μετά το 1990,

27 ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής Τα βασικά χαρακτηριστικά της οικονομικής πολιτικής των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής από το 1992 είναι: Νομοθετική ρύθμιση αργών ρυθμών ιδιωτικοποίησης, μέσω εξαίρεσης της πλειοψηφίας των αποδοτικών κρατικών επιχειρήσεων από τον κατάλογο των ιδιωτικοποιημένων μονάδων. Νομοθετική ρύθμιση αργών ρυθμών ιδιωτικοποίησης, μέσω εξαίρεσης της πλειοψηφίας των αποδοτικών κρατικών επιχειρήσεων από τον κατάλογο των ιδιωτικοποιημένων μονάδων. Άρνηση από την αποκατάσταση - επιστροφή της εθνικοποιημένης ιδιοκτησίας στους προηγούμενους ιδιοκτήτες ή των κληρονόμων τους. Άρνηση από την αποκατάσταση - επιστροφή της εθνικοποιημένης ιδιοκτησίας στους προηγούμενους ιδιοκτήτες ή των κληρονόμων τους. Ασταθές νομικό καθεστώς και κανονισμών, αδιαφανείς διαδικασίες ιδιωτικοποίησης. Ασταθές νομικό καθεστώς και κανονισμών, αδιαφανείς διαδικασίες ιδιωτικοποίησης. Διατήρηση της κρατικής ιδιοκτησίας της γης, τεμαχίων μη αγροτικού προσανατολισμού και απαγόρευση αγοραπωλησίας τυπικά ιδιωτικοποιημένων τεμαχίων γης αγροτικού προσανατολισμού. Διατήρηση της κρατικής ιδιοκτησίας της γης, τεμαχίων μη αγροτικού προσανατολισμού και απαγόρευση αγοραπωλησίας τυπικά ιδιωτικοποιημένων τεμαχίων γης αγροτικού προσανατολισμού.

28 ιδιαιτερότητες μετάβασης στην οικονομία της αγοράς των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής Τα βασικά χαρακτηριστικά της οικονομικής πολιτικής των πρώην σοσιαλιστικών χωρών της Παρευξείνιας περιοχής από το 1992 είναι: Μακροοικονομική ψευδο-σταθεροποίηση εξαιτίας της τεχνικά διατηρήσιμης συναλλαγματικής ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος με διοικητικές μεθόδους, διατήρηση της ρύθμισης των τιμών στα ενεργειακά προϊόντα και άλλα στρατηγικά προϊόντα, χαμηλό επίπεδο νομισματικής πολιτικής της οικονομίας. Μακροοικονομική ψευδο-σταθεροποίηση εξαιτίας της τεχνικά διατηρήσιμης συναλλαγματικής ισοτιμίας του εθνικού νομίσματος με διοικητικές μεθόδους, διατήρηση της ρύθμισης των τιμών στα ενεργειακά προϊόντα και άλλα στρατηγικά προϊόντα, χαμηλό επίπεδο νομισματικής πολιτικής της οικονομίας. Επιλεκτική παροχή επιχορηγήσεων στους μη αποδοτικούς κλάδους οικονομίας και φορολογικών προνομίων στις πλέον αποδοτικές επιχειρήσεις. Επιλεκτική παροχή επιχορηγήσεων στους μη αποδοτικούς κλάδους οικονομίας και φορολογικών προνομίων στις πλέον αποδοτικές επιχειρήσεις. Προστατευτική εισαγωγική πολιτική. Προστατευτική εισαγωγική πολιτική. Περιοριστική εξαγωγική πολιτική. Περιοριστική εξαγωγική πολιτική. Διοικητική παρέμβαση στις οικονομικές δραστηριότητες των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων. Διοικητική παρέμβαση στις οικονομικές δραστηριότητες των ιδιωτικοποιημένων επιχειρήσεων.

29 Τα αποτελέσματα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων σήμερα στις Βαλκανικές χώρες Στη Σλοβενία, την Βουλγαρία και την Ρουμανία οι μεταρρυθμίσεις ήταν σύνθετες και συστηματικές, Στη Σλοβενία, την Βουλγαρία και την Ρουμανία οι μεταρρυθμίσεις ήταν σύνθετες και συστηματικές,  εξασφάλισαν την οικοδόμηση της οικονομίας της αγοράς,  είναι ικανές σταθερά να αναπτυχθούν στο περιβάλλον του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου ανταγωνισμού. Η δυναμική οικονομική ανάπτυξη σε χαμηλό επίπεδο πληθωρισμού επέτρεψε στη Σλοβενία πρώτη από τις Βαλκανικές πρώην σοσιαλιστικές χώρες να εισέλθει στην EΕ το 2004, να επιτύχει τα κριτήρια του Μάαστριχ και να ενσωματωθεί στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση και να υιοθετήσει το ευρώ το 2007. Η δυναμική οικονομική ανάπτυξη σε χαμηλό επίπεδο πληθωρισμού επέτρεψε στη Σλοβενία πρώτη από τις Βαλκανικές πρώην σοσιαλιστικές χώρες να εισέλθει στην EΕ το 2004, να επιτύχει τα κριτήρια του Μάαστριχ και να ενσωματωθεί στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση και να υιοθετήσει το ευρώ το 2007. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία έγιναν τα νέα μέλη της EΕ το 2007. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία έγιναν τα νέα μέλη της EΕ το 2007. Η επόμενη πιο πιθανή υποψήφια χώρα να προσχωρήσει στην EΕ σε σύγκριση με άλλες υποψήφιες χώρες Τουρκία και πΓΔΜ ή διεκδικητές –την Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Σερβία, Μαυροβούνιο είναι η Κροατία. Η επόμενη πιο πιθανή υποψήφια χώρα να προσχωρήσει στην EΕ σε σύγκριση με άλλες υποψήφιες χώρες Τουρκία και πΓΔΜ ή διεκδικητές –την Αλβανία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Σερβία, Μαυροβούνιο είναι η Κροατία.

30 Τα αποτελέσματα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων σήμερα στις χώρες του Ευξείνου Πόντου Ο κρατικός τομέας σταμάτησε να κυριαρχεί στις οικονομίες όλων των χωρών της περιοχής, εντούτοις όμως στην Ουκρανία, τη Ρωσία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Αζερμπαϊτζάν το επίπεδο διοικητικής παρέμβασης της Κυβέρνησης στην οικονομία είναι υψηλό: Ο κρατικός τομέας σταμάτησε να κυριαρχεί στις οικονομίες όλων των χωρών της περιοχής, εντούτοις όμως στην Ουκρανία, τη Ρωσία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Αζερμπαϊτζάν το επίπεδο διοικητικής παρέμβασης της Κυβέρνησης στην οικονομία είναι υψηλό:  όπως καθιέρωση των τιμών στα καύσιμα, στα βασικά είδη διατροφής, στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας,  τον περιορισμό του επιπέδου αποδοτικότητας των επιχειρήσεων,  την ποσόστωση των εξαγωγών κ.ά, αν και γενικώς οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες πλησίασαν ουσιαστικά τις αναπτυγμένες χώρες στο βαθμό φιλελευθεροποίησης της οικονομίας (βλέπε πίνακα). αν και γενικώς οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες πλησίασαν ουσιαστικά τις αναπτυγμένες χώρες στο βαθμό φιλελευθεροποίησης της οικονομίας (βλέπε πίνακα).

31 Οι αρνητικές συνέπειες των μεταρρυθμίσεων μετάβασης στην οικονομία της αγορά στην Παρευξείνια περιοχή Η ασταθής νομοθεσία, Η ασταθής νομοθεσία, η διάρκεια και η πολυπλοκότητα των γραφειοκρατικών διαδικασιών στο άνοιγμα των νέων επιχειρήσεων, η διάρκεια και η πολυπλοκότητα των γραφειοκρατικών διαδικασιών στο άνοιγμα των νέων επιχειρήσεων, η απουσία αποτελεσματικών μηχανισμών υπεράσπισης των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας η απουσία αποτελεσματικών μηχανισμών υπεράσπισης των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας αρνητικά επιδρά στο επενδυτικό κλίμα των περισσότερων πρώην σοσιαλιστικών χωρών, αρνητικά επιδρά στο επενδυτικό κλίμα των περισσότερων πρώην σοσιαλιστικών χωρών, το οποίο αρκετά απέχει από τις αναπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ στο βαθμό προστασίας των επενδύσεων και εισοδημάτων των επενδυτών (βλέπε πίνακα)

32 Δείκτης οικονομικής ελευθερίας στις χώρες της Βαλκανικής και Παρευξείνιας περιοχής

33 Χαρακτηριστικά επιπέδου υπεράσπισης των επενδύσεων και κερδών των επενδυτών

34 Ρυθμοί αύξησης του ΑΕγχΠ (%) στις Βαλκανικές χώρες και χώρες ΚΑΚ την περίοδο 1996–2006 Ρυθμοί αύξησης του ΑΕγχΠ (%) στις Βαλκανικές χώρες και χώρες ΚΑΚ την περίοδο 1996–2006

35 Το 2000 η μεταρρυθμιστική πτώση του ΑΕγχΠ σταμάτησε και άρχισε το στάδιο δυναμικής οικονομικής ανάπτυξης Πίνακας Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕγχΠ (%) στις μετα-σοσιαλιστικές βαλκανικές και χώρες και χώρες της ΚΑΚ τα έτη 2000-2010.

36 Τα αποτελέσματα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων επιτρέπουν να επιτύχουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕγχΠ και των εξαγωγών Δείκτες πρόγνωσης της οικονομικής ανάπτυξης στα Βαλκάνια και την Παρευξείνια Περιοχή

37 Πίνακας Δείκτες οικονομικής ανάπτυξης στις χώρες της Βαλκανικής και της Παρευξείνιας περιοχής

38 Η ανάπτυξη των διαδικασιών ολοκλήρωσης των χωρών της Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ). Η ανάπτυξη των διαδικασιών ολοκλήρωσης των χωρών της Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ). Κοινή Διακήρυξη ίδρυσης της Οικονομικής Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ -BSEC), υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 25 Ιουνίου, 1992, από τους αρχηγούς των κρατών και κυβερνήσεων της Αλβανίας, της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Βουλγαρίας, της Γεωργίας, της Ελλάδας, της Μολδαβίας, της Ρουμανίας, της Ρωσίας, της Τουρκίας και της Ουκρανίας. Η Σερβία - Μαυροβούνιο έγιναν το δωδέκατο μέλος του ΟΣΕΠ το 2004. Μετά την απόσχιση του Μαυροβουνίου στον ΟΣΕΠ συμμετέχει μόνο η Σερβία. Κοινή Διακήρυξη ίδρυσης της Οικονομικής Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ -BSEC), υπογράφηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 25 Ιουνίου, 1992, από τους αρχηγούς των κρατών και κυβερνήσεων της Αλβανίας, της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Βουλγαρίας, της Γεωργίας, της Ελλάδας, της Μολδαβίας, της Ρουμανίας, της Ρωσίας, της Τουρκίας και της Ουκρανίας. Η Σερβία - Μαυροβούνιο έγιναν το δωδέκατο μέλος του ΟΣΕΠ το 2004. Μετά την απόσχιση του Μαυροβουνίου στον ΟΣΕΠ συμμετέχει μόνο η Σερβία. Στις 5 Ιουνίου 1998 στη Σύνοδο κορυφής του ΟΣΕΠ στην Γιάλτα η Παρευξείνια πρωτοβουλία μετεξελίχθηκε σε Οργανισμό της Οικονομικής συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου. Στις 5 Ιουνίου 1998 στη Σύνοδο κορυφής του ΟΣΕΠ στην Γιάλτα η Παρευξείνια πρωτοβουλία μετεξελίχθηκε σε Οργανισμό της Οικονομικής συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου.

39 Η ρύθμιση των οικονομικών σχέσεων των χωρών του ΟΣΕΠ Η ρύθμιση των οικονομικών σχέσεων μεταξύ των χωρών του ΟΣΕΠ ολοκληρώνεται κυρίως σε εθνικό επίπεδο βάσει των διμερών και πολυμερών (τριών-πέντε χωρών) συμφωνιών. Τα θεσμικά όργανα και οι μηχανισμοί του ΟΣΕΠ μόλις που αρχίζουν να διαμορφώνονται στο σύστημα του διακρατικού συντονισμού της οικονομικής δραστηριότητας. Η ανάπτυξη του ΟΣΕΠ ως οργανισμού οικονομικής ολοκλήρωσης περιορίζεται από την μη ρύθμιση των διακρατικών συγκρούσεων και ουσιαστικών πολιτικο - νομικών, οικονομικών και κοινωνικο-πολιτιστικών διαφορών μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών. Η ανάπτυξη του ΟΣΕΠ ως οργανισμού οικονομικής ολοκλήρωσης περιορίζεται από την μη ρύθμιση των διακρατικών συγκρούσεων και ουσιαστικών πολιτικο - νομικών, οικονομικών και κοινωνικο-πολιτιστικών διαφορών μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών. Ο ΟΣΕΠ ως οργανισμός μόλις που ξεκινά το πρώτο επίπεδο της οικονομικής ολοκλήρωσης (προγραμματίζεται η δημιουργία της ελεύθερης ζώνης εμπορικών συναλλαγών-ΖΕΣ). Ο ΟΣΕΠ ως οργανισμός μόλις που ξεκινά το πρώτο επίπεδο της οικονομικής ολοκλήρωσης (προγραμματίζεται η δημιουργία της ελεύθερης ζώνης εμπορικών συναλλαγών-ΖΕΣ).

40 Όργανα του ΟΣΕΠ Όργανα του ΟΣΕΠ Τα θεσμικά όργανα και οι μηχανισμοί του ΟΣΕΠ μόλις που αρχίζουν να διαμορφώνονται στο σύστημα του διακρατικού συντονισμού της οικονομικής δραστηριότητας. Όργανα του ΟΣΕΠ είναι η 1. Κοινοβουλευτική Συνέλευση (Κ.Σ) της Παρευξείνιας οικονομικής συνεργασίας (PABSEC), 2. Η Παρευξείνια Τράπεζα Εμπορίου και Ανάπτυξης ((Black Sea Trade and Development Bank- BSTDB), 3. Διεθνές Κέντρο Μελετών Ευξείνου Πόντου (ΔΙΚΕΜΕΠ), 4. Το Περιφερειακό Ενεργειακό Κέντρο του Ευξείνου Πόντου (Black Sea Regional Energy Centre – BSREC), 5. το Συντονιστικό Κέντρο του ΟΣΕΠ για την ανταλλαγή στατιστικών στοιχείων και οικονομικών πληροφοριών, 6. το Επιχειρηματικό Συμβούλιο του ΟΣΕΠ (BSEC Business Council) 7. και η Μόνιμη Διεθνή Γραμματεία (Permanent International Secretariat – BSEC PERMIS

41 Θεσμικά όργανα της Οικονομικής Συνεργασίας του Ευξείνου Πόντου (ΟΣΕΠ)

42 ΟΣΕΠ και Περιφερειακοί οργανισμοί της ΟΣΕΠ και Περιφερειακοί οργανισμοί της

43 Η Διαδικασία Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP) δημιουργήθηκε κατόπιν βουλγαρικής και ελληνικής πρωτοβουλίας (σύνοδος ΥΠΕΞ στην Σόφια, 6- 7.7.96), που οδήγησε στη Συνάντηση Κορυφής της Κρήτης, στις 3-4.11.1997. Η Διαδικασία Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP) δημιουργήθηκε κατόπιν βουλγαρικής και ελληνικής πρωτοβουλίας (σύνοδος ΥΠΕΞ στην Σόφια, 6- 7.7.96), που οδήγησε στη Συνάντηση Κορυφής της Κρήτης, στις 3-4.11.1997. Περιφερειακό κέντρο προώθησης εμπορίου. Διάσκεψη Κορυφής της Αττάλειας (12-13 Οκτωβρίου 1998), Περιφερειακό κέντρο προώθησης εμπορίου. Διάσκεψη Κορυφής της Αττάλειας (12-13 Οκτωβρίου 1998), Διάσκεψη Κορυφής στο Βουκουρέστι (12.2.2000), Χάρτα Καλής Γειτονίας, Σταθερότητας, Ασφάλειας και Συνεργασίας στην Ν.Α. Ευρώπη. Διάσκεψη Κορυφής στο Βουκουρέστι (12.2.2000), Χάρτα Καλής Γειτονίας, Σταθερότητας, Ασφάλειας και Συνεργασίας στην Ν.Α. Ευρώπη. Η Χάρτα κάνει λόγο για ανάπτυξη μηχανισμών πολιτικής συνεργασίας και ασφαλείας, στους τομείς της οικονομίας, περιβάλλοντος, δικαιοσύνης και καταπολέμησης παρανόμων δραστηριοτήτων, στον ανθρωπιστικό τομέα, στη δημοκρατία κλπ. Η Χάρτα κάνει λόγο για ανάπτυξη μηχανισμών πολιτικής συνεργασίας και ασφαλείας, στους τομείς της οικονομίας, περιβάλλοντος, δικαιοσύνης και καταπολέμησης παρανόμων δραστηριοτήτων, στον ανθρωπιστικό τομέα, στη δημοκρατία κλπ. Περιφερειακή Οικονομική Συνεργασία (Action Plan for Regional Economic Cooperation): ανάπτυξη του εμπορίου, προώθηση των ξένων άμεσων επενδύσεων και βελτίωση των υποδομών - μεταφορών, τηλεπικοινωνιών, ενεργεία - καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς, στην προστασία του περιβάλλοντος, στη διασυνοριακή συνεργασία (ενθάρρυνση δημιουργίας Ευρω-περιφερειών, μνεία του Πάρκου των Πρεσπών). Περιφερειακή Οικονομική Συνεργασία (Action Plan for Regional Economic Cooperation): ανάπτυξη του εμπορίου, προώθηση των ξένων άμεσων επενδύσεων και βελτίωση των υποδομών - μεταφορών, τηλεπικοινωνιών, ενεργεία - καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς, στην προστασία του περιβάλλοντος, στη διασυνοριακή συνεργασία (ενθάρρυνση δημιουργίας Ευρω-περιφερειών, μνεία του Πάρκου των Πρεσπών). Συνάντηση Κορυφής ΕΕ - Δυτ. Βαλκανίων της Θεσσαλονίκης (21.06.2003), οι συμμετέχουσες χώρες εξέφρασαν την προσδοκία τους όπως η αυτή δώσει ώθηση στη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης και επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για τις μεταρρυθμίσεις και την περιφερειακή συνεργασία. Συνάντηση Κορυφής ΕΕ - Δυτ. Βαλκανίων της Θεσσαλονίκης (21.06.2003), οι συμμετέχουσες χώρες εξέφρασαν την προσδοκία τους όπως η αυτή δώσει ώθηση στη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης και επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για τις μεταρρυθμίσεις και την περιφερειακή συνεργασία. Η Διαδικασία Συνεργασίας Χωρών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP) Η Διαδικασία Συνεργασίας Χωρών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP)

44 Θέση των χωρών της ΟΣΕΠ στην Παγκόσμια Οικονομία

45

46 Πίνακας Η δυναμική του εξωτερικού εμπορίου στις μετα-σοσιαλιστικές χώρες των Βαλκανίων και του Εύξεινου Πόντου στο 1992-2008 (σε εκατομμύρια δολ. ΗΠΑ σε τρέχουσες τιμές)

47 Δυναμική εξωτερικού εμπορίου των χωρών της ΟΣΕΠ την περίοδο 1998-2005

48 Πίνακας Δυναμική εξωτερικού εμπορίου του ΟΣΕΠ τα έτη 1998-2008 (σε εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε τρέχουσες τιμές). Πίνακας Δυναμική εξωτερικού εμπορίου του ΟΣΕΠ τα έτη 1998-2008 (σε εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε τρέχουσες τιμές).

49 Ο δείκτης κάλυψης των εισαγωγών από τις εξαγωγών για όλες τις χώρες του ΟΣΕΠ Ο δείκτης κάλυψης των εισαγωγών από τις εξαγωγών για όλες τις χώρες του ΟΣΕΠ Ο δείκτης κάλυψης των εισαγωγών από τις εξαγωγών για όλες τις χώρες του ΟΣΕΠ χειροτέρευσε την δεκαετία του 2000 εκτός από την Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν κύριων εξαγωγέων πετρελαίου και φυσικού αερίου. (πίνακας 2.4) Στις εξαγωγές εμπορευμάτων των μετα-σοβιετικών χωρών του ΟΣΕΠ κυριάρχησαν τα αγαθά χαμηλής μεταποίησης και οι πρώτες ύλες. Το επίπεδο συγκέντρωσης των εξαγωγών, επί του συνόλου των εξαγωγών τα έτη 1995-2007 κυμάνθηκε από το 67% για την Αρμενία και την Ουκρανία και 98% για την Αλβανία με μέσο παγκόσμιο όρο το 20%.

50 Πίνακας Η ποσόστωση των εισαγωγών και εξαγωγών των χωρών του ΟΣΕΠ κατά τα έτη 1987- 2008. Πίνακας Η ποσόστωση των εισαγωγών και εξαγωγών των χωρών του ΟΣΕΠ κατά τα έτη 1987- 2008.

51 Σχέση του ρυθμού πληθωρισμού προς τον ρυθμό ονομαστικής υποτίμησης (ή ανατίμησης) ως προς το δολ. ΗΠΑ Σχέση του ρυθμού πληθωρισμού προς τον ρυθμό ονομαστικής υποτίμησης (ή ανατίμησης) ως προς το δολ. ΗΠΑ Εάν το εθνικό νόμισμα υποτιμάται ταχύτερα από ότι αυξάνονται οι εσωτερικές τιμές, ο δείκτης είναι μικρότερος της μονάδας Mp<1, τότε αυτό υποδηλώνει ότι η υποτίμηση είναι μεγαλύτερη από τον πληθωρισμό και δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τους εξαγωγείς (ενώ επιδρά αρνητικά στις εισαγωγές εμπορευμάτων, τα οποία γίνονται ακριβότερα), γεγονός που βελτιώνει το εμπορικό ισοζύγιο και το ισοζύγιο πληρωμών. Εάν το εθνικό νόμισμα υποτιμάται ταχύτερα από ότι αυξάνονται οι εσωτερικές τιμές, ο δείκτης είναι μικρότερος της μονάδας Mp<1, τότε αυτό υποδηλώνει ότι η υποτίμηση είναι μεγαλύτερη από τον πληθωρισμό και δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τους εξαγωγείς (ενώ επιδρά αρνητικά στις εισαγωγές εμπορευμάτων, τα οποία γίνονται ακριβότερα), γεγονός που βελτιώνει το εμπορικό ισοζύγιο και το ισοζύγιο πληρωμών. Ενώ εάν ο δείκτης είναι μεγαλύτερος από την μονάδα Mp>1, τότε υποδηλώνει ότι η υποτίμηση είναι μικρότερη από τον πληθωρισμό και δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τους εισαγωγείς (πίνακας 2.5). Ενώ εάν ο δείκτης είναι μεγαλύτερος από την μονάδα Mp>1, τότε υποδηλώνει ότι η υποτίμηση είναι μικρότερη από τον πληθωρισμό και δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τους εισαγωγείς (πίνακας 2.5).

52 Πίνακας Η δυναμική του εξωτερικού εμπορίου (εμπορευμάτων και υπηρεσιών ) στις χώρες με μεταβατική μέλη του ΟΣΕΠ (την περίοδο 1998-2008) Πίνακας Η δυναμική του εξωτερικού εμπορίου (εμπορευμάτων και υπηρεσιών ) στις χώρες με μεταβατική μέλη του ΟΣΕΠ (την περίοδο 1998-2008)

53 Το εξωτερικό εμπόριο και οι οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ. Το εξωτερικό εμπόριο και οι οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ. Η Ελλάδα έχει το 0,1% της εδαφικής έκτασης και το 0,17% του πληθυσμού της γης, ενώ το μερίδιό της στο παγκόσμιο εμπόριο εμπορευμάτων και υπηρεσιών ανήλθε στο 0,384% το 2008. Κατά τη διάρκεια των ετών 2000-2009 το πραγματικό ΑΕγχΠ στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 71% σε σύγκριση με το 2000, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 30,7%, ενώ οι εισαγωγές κατά 32,9% (βλ. Διαγρ. 3.1) (ΕΣΥΕ,2011). Κατά τη διάρκεια των ετών 2000-2009 το πραγματικό ΑΕγχΠ στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 71% σε σύγκριση με το 2000, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 30,7%, ενώ οι εισαγωγές κατά 32,9% (βλ. Διαγρ. 3.1) (ΕΣΥΕ,2011).

54 Διάγραμμα Η δυναμική του ΑΕγχΠ στην Ελλάδα και το εξωτερικό εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών 2000-2009(ΕΛΣΤΑΤ 2011, σε τρέχουσες τιμές) Διάγραμμα Η δυναμική του ΑΕγχΠ στην Ελλάδα και το εξωτερικό εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών 2000-2009(ΕΛΣΤΑΤ 2011, σε τρέχουσες τιμές)

55 Το εξωτερικό εμπόριο και οι οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ. Το εξωτερικό εμπόριο και οι οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ. Το 1995, το ενδοκοινοτικό εμπόριο της Ελλάδας αντιπροσώπευε πάνω από το 70% των εισαγωγών αγαθών και το 60% των εξαγωγών αγαθών, ωστόσο, κατά τη διάρκεια των ετών 1995-2010 με την αύξηση της αξίας του εμπορίου, το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 63 % και αυξήθηκε στο 65,3 % το 2010 αντίστοιχα, μετά την διεύρυνση της ΕΕ το 2004 και το 2007. Ταυτόχρονα, ο όγκος των εξαγωγών της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ ήταν ο μόνος προορισμός του εξωτερικού εμπορίου που αυξήθηκε, το μερίδιο των εξαγωγών από 13,6% το 1995 σε 22 % το 2010, ενώ το μερίδιο των εισαγωγών αυξήθηκε από 6,6% σε 10,2% (πίνακας 3.1). Τέσσερεις χώρες του ΟΣΕΠ – η Ρωσία, η Τουρκία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία είναι μεταξύ των είκοσι μεγαλύτερων εμπορικών εταίρων της Ελλάδας (πίνακας 3.2.).

56 Πίνακας Η διάρθρωση του εξωτερικού εμπορίου αγαθών της Ελλάδας κατά γεωγραφική περιοχή και περιφερειακό οργανισμό τα έτη 1995 - 2010. Πίνακας Η διάρθρωση του εξωτερικού εμπορίου αγαθών της Ελλάδας κατά γεωγραφική περιοχή και περιφερειακό οργανισμό τα έτη 1995 - 2010.

57 Πίνακας Κόστος και ποσοτικοί δείκτες του εξωτερικού εμπορίου εμπορευμάτων της Ελλάδας τα έτη 1995-2010. Πίνακας Κόστος και ποσοτικοί δείκτες του εξωτερικού εμπορίου εμπορευμάτων της Ελλάδας τα έτη 1995-2010.

58 Κεφάλαιο 3. Το εξωτερικό εμπόριο και οι οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ. Κεφάλαιο 3. Το εξωτερικό εμπόριο και οι οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ. Την δεκαετία του 2000 η κάλυψη των εισαγωγών από τις εξαγωγές μειώθηκε στα 0,302 ευρώ ανά τόνο το 2004 και αυξήθηκε ελαφρώς το 2010 στο 0,340 επιστρέφοντας στα επίπεδα του έτους 2000. Κλείνοντας η χρονιά του 2010, η αύξηση των εξαγωγών –αποστολών κατά 10,72 % σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΛ.ΣΤΑΤ είναι ο μόνος μακροοικονομικός δείκτης με θετικό πρόσημο, ενώ η συνολική αξία των εισαγωγών - αφίξεων παρουσίασε μείωση κατά 4,16% σε σχέση με το 2009. Πάρα ταύτα, η μέση τιμή εξαγωγών το 2010 απότομα μειώθηκε στα 340 ευρώ ανά τόνο και οι ποσοτικοί δείκτες αυξήθηκαν σε σχέση με το 2009, γεγονός που υποδεικνύει ότι τα περισσότερα εξαγόμενα προϊόντα είναι αγαθά χαμηλής τεχνολογικής επεξεργασίας σε σχέση με τη μέση τιμή των εισαγομένων αγαθών, που αυξήθηκαν στα 1120,5 ευρώ ανά τόνο, ενώ μειώθηκε ο ποσοτικός δείκτης των εισαγωγών).

59 Διάγραμμα 3.2. Η δυναμική του όγκου εμπορίου της Ελλάδας με την ΕΕ και τον ΟΣΕΠ τα έτη 1995-2010 (% συνολικού εξωτερικού όγκου εμπορίου). Τα στοιχεία για το 2010 είναι προσωρινά (Ιανουάριος –Σεπτέμβριος 2010). Διάγραμμα 3.2. Η δυναμική του όγκου εμπορίου της Ελλάδας με την ΕΕ και τον ΟΣΕΠ τα έτη 1995-2010 (% συνολικού εξωτερικού όγκου εμπορίου). Τα στοιχεία για το 2010 είναι προσωρινά (Ιανουάριος –Σεπτέμβριος 2010).

60 Το εξωτερικό εμπόριο και οι οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ. Το εξωτερικό εμπόριο και οι οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες του ΟΣΕΠ. Ο όγκος των εξωτερικού εμπορίου της Ελλάδας με τις χώρες της ΟΣΕΠ περίπου τριπλασιάστηκε - από 2,6 δισ. ECU το 1995 και σε 7,3 δισ ευρώ το 2010 (το μερίδιο των εξαγωγών αυξήθηκε στο 22 % το 2010, ενώ το μερίδιο των εισαγωγών αυξήθηκε στο 10,2%) (βλέπε πίνακα 3.6 και 3.7).

61 Πίνακας Το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδας με τις χώρες της ΟΣΕΠ το έτος 2009 Πίνακας Το εξωτερικό εμπόριο της Ελλάδας με τις χώρες της ΟΣΕΠ το έτος 2009

62 Πίνακας Το μερίδιο των χωρών της ΟΣΕΠ στον όγκο εξωτερικού εμπορίου της Ελλάδας τα έτη 1995 – 2010. Πίνακας Το μερίδιο των χωρών της ΟΣΕΠ στον όγκο εξωτερικού εμπορίου της Ελλάδας τα έτη 1995 – 2010.

63 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μεσοπρόθεσμα, μπορούμε να προδιαγράψουμε ότι η διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας των χωρών του Ευξείνου Πόντου, θα διατηρήσει την υπάρχουσα αρχιτεκτονική του ΟΣΕΠ ως οργανισμού περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης χωρίς υπερεθνικές δομές. Μεσοπρόθεσμα, μπορούμε να προδιαγράψουμε ότι η διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας των χωρών του Ευξείνου Πόντου, θα διατηρήσει την υπάρχουσα αρχιτεκτονική του ΟΣΕΠ ως οργανισμού περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης χωρίς υπερεθνικές δομές. Η διεθνής συνεργασία των κρατών μελών του ΟΣΕΠ πάνω από όλα συμβάλλει στην επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε όλη την λεκάνη του Εύξεινου Πόντου και ενισχύει την ασφάλεια στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου μετασχηματισμού. Η διεθνής συνεργασία των κρατών μελών του ΟΣΕΠ πάνω από όλα συμβάλλει στην επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε όλη την λεκάνη του Εύξεινου Πόντου και ενισχύει την ασφάλεια στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου μετασχηματισμού.

64 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μεσοπρόθεσμα, μπορούμε να προδιαγράψουμε ότι η διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας των χωρών του Ευξείνου Πόντου, θα διατηρήσει την υπάρχουσα αρχιτεκτονική του ΟΣΕΠ ως οργανισμού περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης χωρίς υπερεθνικές δομές. Μεσοπρόθεσμα, μπορούμε να προδιαγράψουμε ότι η διεύρυνση της οικονομικής συνεργασίας των χωρών του Ευξείνου Πόντου, θα διατηρήσει την υπάρχουσα αρχιτεκτονική του ΟΣΕΠ ως οργανισμού περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης χωρίς υπερεθνικές δομές. Η διεθνής συνεργασία των κρατών μελών του ΟΣΕΠ πάνω από όλα συμβάλλει στην επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε όλη την λεκάνη του Εύξεινου Πόντου και ενισχύει την ασφάλεια στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου μετασχηματισμού. Η διεθνής συνεργασία των κρατών μελών του ΟΣΕΠ πάνω από όλα συμβάλλει στην επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε όλη την λεκάνη του Εύξεινου Πόντου και ενισχύει την ασφάλεια στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου μετασχηματισμού.

65 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα κυριότερα εμπόδια για την μετατροπή του ΟΣΕΠ σε ένωση οικονομικής ολοκλήρωσης στο στάδιο της ζώνης ελεύθερου εμπορίου (ΖΕΣ) είναι οι ανεπίλυτες εδαφικές διενέξεις, η διαφορά στο επίπεδο της κοινωνικο- οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ των χωρών και το μη ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο των μηχανισμών συντονισμού των πολυμερών οικονομικών σχέσεων. Τα κυριότερα εμπόδια για την μετατροπή του ΟΣΕΠ σε ένωση οικονομικής ολοκλήρωσης στο στάδιο της ζώνης ελεύθερου εμπορίου (ΖΕΣ) είναι οι ανεπίλυτες εδαφικές διενέξεις, η διαφορά στο επίπεδο της κοινωνικο- οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ των χωρών και το μη ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο των μηχανισμών συντονισμού των πολυμερών οικονομικών σχέσεων. Η ιδιαιτερότητα της εμπορικής και οικονομικής συνεργασίας των κρατών του Εύξεινου Πόντου και του σχηματισμού του ΟΣΕΠ ως περιφερειακή ένωση οικονομικής χαρακτηρίζεται από την επικράτηση της «πρωτοβουλίας από τα κάτω» με την διεύρυνση των διακρατικών συναλλαγών μεταξύ των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Η ιδιαιτερότητα της εμπορικής και οικονομικής συνεργασίας των κρατών του Εύξεινου Πόντου και του σχηματισμού του ΟΣΕΠ ως περιφερειακή ένωση οικονομικής χαρακτηρίζεται από την επικράτηση της «πρωτοβουλίας από τα κάτω» με την διεύρυνση των διακρατικών συναλλαγών μεταξύ των ιδιωτικών επιχειρήσεων.

66 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Ο μετασχηματισμός των οικονομιών των χωρών του ΟΣΕΠ οδήγησε σε θετικές αλλαγές όλης της διάρθρωσης του ΑΕγχΠ, που αντιστοιχεί στις αντικειμενικές νομοτέλειες της παγκόσμιας ανάπτυξης. Ωστόσο, στις μετα-σοβιετικές χώρες του ΟΣΕΠ ως αποτέλεσμα υποκειμενικών λαθών στην διενέργεια των μεταρρυθμίσεων, εμφανίστηκε πτώση του ΑΕγχΠ και εφαρμόστηκε το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, προσανατολισμένο στις εξαγωγές πρωτογενών αγαθών (export-biased growth), με την ταυτόχρονη μείωση της εγχώριας αγοράς και την επιδείνωση διάρθρωσης παραγωγής βασικών προϊόντων. Ωστόσο, στις μετα-σοβιετικές χώρες του ΟΣΕΠ ως αποτέλεσμα υποκειμενικών λαθών στην διενέργεια των μεταρρυθμίσεων, εμφανίστηκε πτώση του ΑΕγχΠ και εφαρμόστηκε το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, προσανατολισμένο στις εξαγωγές πρωτογενών αγαθών (export-biased growth), με την ταυτόχρονη μείωση της εγχώριας αγοράς και την επιδείνωση διάρθρωσης παραγωγής βασικών προϊόντων.

67 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ  Ενίσχυση της οικονομικής ασφάλειας των μετασοσιαλιστικών χωρών και μετα-σοβιετικών χωρών του ΟΣΕΠ απαιτεί την μετάβαση από το «Μοντέλο ανάπτυξης χαμένου εδάφους - catching-up development pattern» στην ενεργό προώθηση της κρατικής ενθάρρυνσης της υποκατάστασης των εισαγωγών και την εξαγωγή καινοτόμων προϊόντων, σε συνδυασμό με την αύξηση του όγκου του εξωτερικού εμπορίου με προεξέχουσα την ανάπτυξη της εγχώριας αγοράς. Η αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης και η διαφοροποίηση των εξαγωγών αποτελούν προϋποθέσεις για την ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης των χωρών του ΟΣΕΠ στην παγκόσμια αγορά.

68 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας για τις εξωτερικές οικονομικές σχέσεις, σύμφωνα με τις αρχές του ΠΟΕ και τα πρότυπα της ΕΕ, η ενοποίηση των μεταφορικών και των τελωνειακών διαδικασιών για την επιτάχυνση των διεθνών εμπορευματικών και επιβατικών μεταφορών, με σκοπό την δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών, είναι το πρώτο στάδιο μετάβασης στην ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, υπηρεσιών, κεφαλαίου και εργατικού δυναμικού στην Παρευξείνια περιοχή. Η εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας για τις εξωτερικές οικονομικές σχέσεις, σύμφωνα με τις αρχές του ΠΟΕ και τα πρότυπα της ΕΕ, η ενοποίηση των μεταφορικών και των τελωνειακών διαδικασιών για την επιτάχυνση των διεθνών εμπορευματικών και επιβατικών μεταφορών, με σκοπό την δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων συναλλαγών, είναι το πρώτο στάδιο μετάβασης στην ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, υπηρεσιών, κεφαλαίου και εργατικού δυναμικού στην Παρευξείνια περιοχή.

69 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η συνολική στρατηγική της οικονομικής συνεργασίας και ανάπτυξης του εμπορίου μεταξύ του ΟΣΕΠ και της ΕΕ έχει στόχο την αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών, με μείωση του μεριδίου των πρώτων υλών στις εξαγωγές και τις εισαγωγές και η αύξηση του μεριδίου των μηχανημάτων, βιομηχανικών συσκευών και βιομηχανικού εξοπλισμού. Η συνολική στρατηγική της οικονομικής συνεργασίας και ανάπτυξης του εμπορίου μεταξύ του ΟΣΕΠ και της ΕΕ έχει στόχο την αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών, με μείωση του μεριδίου των πρώτων υλών στις εξαγωγές και τις εισαγωγές και η αύξηση του μεριδίου των μηχανημάτων, βιομηχανικών συσκευών και βιομηχανικού εξοπλισμού.

70 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στις εθνικές στρατηγικές διεθνούς συνεργασίας στις μετα- σοβιετικές χώρες του ΟΣΕΠ η Ελλάδα θεωρείται ως βασικός εταίρος για την ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων με τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Στις εθνικές στρατηγικές διεθνούς συνεργασίας στις μετα- σοβιετικές χώρες του ΟΣΕΠ η Ελλάδα θεωρείται ως βασικός εταίρος για την ανάπτυξη των οικονομικών σχέσεων με τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Οι διαφορές στους ρυθμούς μεταβολής των τιμών και των συναλλαγματικών ισοτιμιών επιδρά στην αποδοτικότητα του εξωτερικού εμπορίου στις χώρες του ΟΣΕΠ και την βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου, επηρεάζει όμως άμεσα στην εξωστρέφεια και αποδοτικότητα αρκετών εξαγωγικών κλάδων της Ελλάδας. Οι διαφορές στους ρυθμούς μεταβολής των τιμών και των συναλλαγματικών ισοτιμιών επιδρά στην αποδοτικότητα του εξωτερικού εμπορίου στις χώρες του ΟΣΕΠ και την βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου, επηρεάζει όμως άμεσα στην εξωστρέφεια και αποδοτικότητα αρκετών εξαγωγικών κλάδων της Ελλάδας. Στην μακροπρόθεσμη εξωτερική εμπορική πολιτική της Ελλάδας, η Ρωσία, η Ουκρανία θεωρούνται ως χώρες πρώτης προτεραιότητας, οι οικονομίες των οποίων έχουν τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για να γίνουν από τις πλέον δυναμικές στην Ευρώπη και να διευρύνουν τις εξαγωγές της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια πάνω από 2 δισ. δολάρια. Στην μακροπρόθεσμη εξωτερική εμπορική πολιτική της Ελλάδας, η Ρωσία, η Ουκρανία θεωρούνται ως χώρες πρώτης προτεραιότητας, οι οικονομίες των οποίων έχουν τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για να γίνουν από τις πλέον δυναμικές στην Ευρώπη και να διευρύνουν τις εξαγωγές της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια πάνω από 2 δισ. δολάρια.