Τίτλος: «Τροποποίηση Τρωτότητας και Προσαρμοστικότητας για Προκαταστροφικό Μετριασμό Κινδύνων και Καταστροφών» Διδάσκουσα: ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗ, καθηγήτρια.

Παρουσίαση με θέμα: "Τίτλος: «Τροποποίηση Τρωτότητας και Προσαρμοστικότητας για Προκαταστροφικό Μετριασμό Κινδύνων και Καταστροφών» Διδάσκουσα: ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗ, καθηγήτρια."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Τίτλος: «Τροποποίηση Τρωτότητας και Προσαρμοστικότητας για Προκαταστροφικό Μετριασμό Κινδύνων και Καταστροφών» Διδάσκουσα: ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΣΑΠΟΥΝΤΖΑΚΗ, καθηγήτρια Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Εκπαιδευτική Σειρά ΚΓ’, Β’ ΕΦ Σπουδών, Μάθημα: Διαχείριση κινδύνων και πολιτική προστασία (ΕΔ-Μ20) Διδάσκοντες/ουσες: Π.-Μ. Δελλαδέτσιμας, Π.Σαπουντζάκη

2 ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΝΤΙΛΗΦΘΟΥΜΕ ΤΗΝ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ; Περιπτώσεις καταστροφών όπου ίδιες συνθήκες επικινδυνότητας προκαλούν διαφορετικές απώλειες λόγω διαφορετικής τρωτότητας (στη βάση ηλικίας, φύλου, εθνότητας,...):  2005, μετά το tsunami στον Ινδικό Ωκεανό: Απώλειες ζωής γυναικών 2-5 φορές περισσότερες από των ανδρών στις πληγείσες κοινότητες από το Aceh μέχρι την Ινδία.  2005, μετά το σεισμό στο Βόρειο Πακιστάν: α) Περισσότεροι από τους μισούς από τους 75.000 θανάτους αφορούσαν στον παιδικό πληθυσμό β) Οι απώλειες ζωής γυναικών ήταν περισσότερες από εκείνες των ανδρών γ) Σκοτώθηκαν 17.000 -20.000 μαθητές  2005 hurricane ‘Katrina’, USA: i) Πάνω από το 50% των νεκρών ήταν ηλικιωμένοι iii) Οι τραυματίες, οι απώλειες στέγης και μέσων διαβίωσης αφορούσαν κυρίως Αφρο-Αμερικανούς. Άστεγοι στο superdome της Νέας Ορλεάνης (ΗΠΑ) μετά τον τυφώνα Katrina, 2005

3 ΜΟΡΦΕΣ, ΣΥΝΘΗΚΕΣ, ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ Η σκοπιά ενός Γεωγράφου (Kenneth Hewitt, 2009) Ατομική: Οι ριψοκίνδυνοι, ζητήματα προσωπικότητας και επιλογής, τύχη, έλλειψη γνώσης και εμπειρίας Οικογενειακή, νοικοκυριού: Η δομή του νοικοκυριού, η κληρονομικότητα Φύλου: Πατριαρχία Κοινωνική: Της κοινότητας, αστική, αγροτική.. Οικονομική: Έλλειψη δεξιοτήτων, έλλειψη ασφάλειας στο επάγγελμα, ζητήματα περιουσιακών στοιχείων, μέσων διαβίωσης.. Εθνότητας: Ζητήματα μειωνοτήτων, κλπ Πολιτιστική: Ζητήματα γλώσσας, θρησκείας,.. Γεωγραφική: Τοπική, Περιφερειακή, Εθνική, Κέντρου- Περιφέρειας, Βορρά-Νότου κλπ Οι ηλικιωμένοι και οι ασθενείς είναι τρωτοί στις καταστροφές. Φωτο κατά τη διάρκεια του Γαλλικού καύσωνα του 2003. Πηγή:Martin Bureau/AFP

4  Έκθεση σε επικίνδυνες συνθήκες.  Αδυναμίες: Προδιάθεση ατόμων, κτιρίων ή δραστηριοτήτων σε βλάβες.  Έλλειψη προστασίας έναντι επικίνδυνων συνθηκών ιδιαίτερα για τα πιο αδύναμα άτομα ή συστήματα.  Μειωνεκτικότητα: Έλλειψη των αναγκαίων πόρων και ιδιοτήτων για τον επηρεασμό του κινδύνου ή την απόκριση στις συνέπειές του.  Έλλειψη προσαρμοστικότητας: περιορισμένη ή καθόλου ικανότητα για την αποφυγή, θωράκιση έναντι ή ανόρθωση από μια καταστροφή.  Έλλειψη ισχύος: Αδυναμία επηρεασμού συνθηκών ανασφάλειας ή απόκτησης μέσων προστασίας. Στη Νοτιο- Ανατολική Ασία μετά το tsunami στον Ινδικό Ωκεανό, 2004 ΜΟΡΦΕΣ, ΣΥΝΘΗΚΕΣ, ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ Η σκοπιά ενός Γεωγράφου (Kenneth Hewitt, 2009)

5  Η Τρωτότητα ενός νοικοκυριού σε τοπική κλίμακα εκδηλώνεται με εντελώς διαφορετικό τρόπο από την Τρωτότητα μιας κοινότητας ή μιας χώρας. Αν και η άθροιση των Τρωτοτήτων στο τοπικό επίπεδο είναι αναγκαία για την ποσοτική προσέγγιση της Τρωτότητας σε ψηλότερο επίπεδο αυτό το άθροισμα από μόνο του δεν αντιπροσωπεύει την Τρωτότητα του υψηλότερου επιπέδου. Η οικονομική Τρωτότητα των μικρών νησιωτικών χωρών συνδέεται με τις ακόλουθες παραμέτρους: Το μικρό μέγεθος που εμποδίζει τις χώρες αυτές να αξιοποιήσουν το πλεονέκτημα των οικονομιών κλίμακας Τον περιορισμό των εξαγωγών σε λίγα μόνο προϊόντα Την εξάρτηση από στρατηγικού χαρακτήρα εισαγωγές, ιδιαίτερα της ενέργειας. Τη γεωγραφική απομόνωση που συνεπάγεται μεγάλα μεταφορικά κόστη. Την έλλειψη προστατευτισμού που αφήνει αυτές τις χώρες έκθετες σε αποφάσεις στο παγκόσμιο επίπεδο Τον εύθραυστο χαρακτήρα των οικοσυστημάτων ΜΟΡΦΕΣ, ΣΥΝΘΗΚΕΣ, ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ

6 Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΙ Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι η Τρωτότητα θεωρείται διαθέτει: 1.Μια εξωτερική διάσταση που συνδέεται με την Έκθεση σε εξωτερικές πιέσεις και αιφνίδια γεγονότα 2.Μια εσωτερική διάσταση που συνδέεται με την αδυναμία, την έλλειψη αμυντικής ικανότητας, την ανικανότητα αποφυγής των καταστροφικών απωλειών.

7 Επιστήμονες και ειδικοί που κυνηγούν ανεμοστρόβιλους – Κάποιοι χάνουν τη ζωή τους ΕΚΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΑΚΟΥΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ Τα νησιά της Δωδεκανήσου χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: -Σε εκείνα που διαθέτουν υδατικούς πόρους -Στα άνυδρα Ενώ τα πρώτα είναι εκτεθειμένα στον κίνδυνο της ξηρασίας/λειψυδρίας τα δεύτερα δεν είναι. Source: Region of Southern Aegean website (www.notioaigaio.gr)

8  Η τρωτότητα είναι το αποτέλεσμα πολλών διαδικασιών (IISD-IUCN-SEI- WWATCH, 2002) μεταξύ άλλων: Φτώχειας και περιθωριοποίησης Κοινωνικής αστάθειας ή συγκρούσεων Πληθυσμιακής ανάπτυξης Εγκατάστασης σε παράκτιες και πλημμυροπαθείς ζώνες, Ταχείας και ασχεδίαστης αστικοποίησης Υπερφορτωμένων υποδομών Αύξησης της οικονομικής αξίας του κτισμένου περιβάλλοντος και περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Πλημμυρική καταστροφή σε παραγκουπόλεις της Λατινικής Αμερικής Άνθρωποι βουτηγμένοι σε πλημμυρισμένο δρόμο στην προαστειακή περιοχή Cainta, ανατολικά της Manila, Philippines AITIA ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ, ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ

9 Η ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ, ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΟΥ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΚΤΕΘΕΙΜΕΝΟ ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ (IPCC 2001) Η ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ, ΤΗΣ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (Exposure, Sensitivity, Adaptation / Resilience) (Τurner et al. 2003) Η ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ ΑΠO ΤΗ ΣΚΟΠΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

10 Πηγή: UNU-EHS, Birkmann and Bogardi 2004) Το μοντέλο BBC (Birkmann & Bogardi, UNU-EHS 2004) ενσωματώνει τις διαστάσεις της έκθεσης και της ικανότητας αντιμετώπισης. Οι τρεις τύποι Τρωτότητας που παρουσιάζονται στο μοντέλο (οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική) επηρεάζονται τόσο από την Έκθεση όσο και από την Ικανότητα Αντιμετώπισης. Η πρωταρχική εστίαση του μοντέλου στην κοινωνία, την οικονομία & το περιβάλλον το συνδέει στενά με την υπόθεση της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

11 ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ (ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ) Οι Polsky et al (2003) από το Harvard προτείνουν 8 βήματα εκτίμησης της Τρωτότητας: 1.Προσδιορισμός της Π.Μ. σε σύνδεση μάλιστα με τους δρώντες 2.Αναγνώριση των στοιχείων που περιέχονται στην Π.Μ. 3.Διατύπωση υποθέσεων για το ποιος/ποια/ποιο είναι Τρωτός σε τι 4.Ανάπτυξη μοντέλου αιτιότητας της Τρωτότητας 5.Εύρεση δεικτών που αντιπροσωπεύουν τις επιμέρους διαστάσεις της Τρωτότητας 6.Στάθμιση και συνδυασμός δεικτών 7.Προβλέψεις μελλοντικών Τρωτοτήτων 8.Επικοινωνία για την γνωστοποίηση της Τρωτότητας με δημιουργικό τρόπο

12 ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ (ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ) H σχετική ανθρώπινη τρωτότητα χωρών του Κόσμου ως προς Τροπικούς Κυκλώνες από BCPR (Villagran De Leon, 2006)  Έχουν κατασκευαστεί μέθοδοι εκτίμησης της τρωτότητας περιοχών για το εθνικό επίπεδο (πχ DRI), το μητροπολιτικό (πχ Munich-Re) και το τοπικό (πχ ARMONIA EU project).  Ο DRI είναι απλός δείκτης που «συλλαμβάνει» την ιστορική τρωτότητα πληθυσμών και χωρών σε συγκεκριμένες απειλές. Βασίζεται στη θνησιμότητα των καταστροφών. Πρόκειται για ένα δείκτη στάθμισης της φονικότητας τους. Yπολογίζεται χωριστά για κάθε επικινδυνότητα με την υπόθεση ότι η τρωτότητα εξαρτάται από την απειλή.  Ο DRI κάθε χώρας υπολογίζεται ως η αναλογία του μέσου αριθμού νεκρών/ έτος προς τον αριθμό των εκτεθειμένων στο φαινόμενο. Ο μέσος αριθμός απωλειών ζωής υπολογίζεται από δεδομένα τουλάχιστον 2 δεκαετιών που αντλούνται από τη βάση δεδομένων OFDA- CRED EM-DAT (1980-2000). Το μέγεθος του εκτεθειμένου πληθυσμού βασίζεται σε μοντελοποίηση των περιοχών που επλήγησαν από ιστορικά γεγονότα στην παραπάνω περίοδο.

13 ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ: ΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑ MUNICH-RE  Κατασκευαστική Τρωτότητα: Σχετίζεται με τις κτιριακές κατηγορίες που επικρατούν στην πόλη  Το Επίπεδο Ετοιμότητας / Προδιαγραφών Ασφάλειας: Σχετίζεται με την ύπαρξη κτιριακών κανονισμών & με το σχεδιασμό της πόλης και της υπαίθρου από τη σκοπιά των φυσικών επικινδυνοτήτων.  Η εν γένει Ποιότητα των Κατασκευών και η Κτιριακή Πυκνότητα.  Η κατασκευαστική τρωτότητα, το επίπεδο ετοιμότητας και η ποιότητα των κατασκευών υπολογίζονται στη βάση μιας κλίμακας 4 βαθμών. Η κτιριακή πυκνότητα υπολογίζεται βάσει της πληθυσμιακής & βαθμολογείται από 0 έως 4.  Ο φορέας Munich Re (2003) ανέπτυξε μια μέθοδο για τον υπολογισμό κινδύνων σε Μέγα- πόλεις έναντι ποικίλων επικινδυνοτήτων που τις απειλούν. Ο υπολογισμός της τρωτότητας βασίζεται στη σύνθεση 3 παραμέτρων. Η μια από αυτές είναι εξαρτημένη από την απειλή, ενώ οι άλλες δύο ανεξάρτητες:

14 TA ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ MUNICH-RE  Στις τρεις συστατικές παραμέτρους της Τρωτότητας αποδίδονται ισοδύναμα βάρη. Οι παράμετροι συνδυάζονται σε ένα μοναδικό δείκτη για κάθε πόλη. Αν και ο δείκτης κατασκευάζεται με θεώρηση διαφόρων επικινδυνοτήτων, είναι ένας και συνθετικός δείκτης τρωτότητας που ενσωματώνει όλες τις επικινδυνότητες. Τρωτότητα και Πληθυσμός Μητροπόλεων. Το σχήμα δείχνει την έλλειψη συσχέτισης μεταξύ των δύο παραμέτρων

15 Ο σεισμός της Σπάρτης, 464 π.χ. Η πόλη καταστράφηκε από το σεισμό. Πηγή: The Kozak Collection Τροποποίηση των φυσικών διαδικασιών: Πρόκειται για μείωση των απωλειών μέσω διορθωτικής προσαρμογής των ακραίων γεγονότων. Οι δυνατότητες διαχείρισης των περισσότερων φυσικών κίνδυνων μέσω τεχνικών έργων είναι περιορισμένες. Πάντως ο σχεδιασμός κατασκευαστικής θωράκισης και μέτρων έκτακτης ανάγκης μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένες περιπτώσεις φυσικών κινδύνων, σε ζώνες ψηλού κινδύνου. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ (K. Smith, 1996) Τροποποίηση της ανθρώπινης τρωτότητας: Ενσωματώνει το μεγαλύτερο φάσμα δράσεων. Είναι τα μέτρα μείωσης των απωλειών μέσω της προσαρμογής του πληθυσμού στα καταστροφικά γεγονότα, πχ προγράμματα ετοιμότητας που αλλάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, συστήματα προειδοποίησης και ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για κατάλληλες χωροκατανομές χρήσεων γης.

16 Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Βασικός παράγοντας επιλογής μεταξύ των λύσεων διαχείρισης είναι το επίπεδο κατανόησης των διαδικασιών που παράγουν την απειλή και το αν η τεχνολογία μπορεί να την αναχαιτίσει. Κάποιες επιλογές δεν ενδείκνυνται για κάποιους τύπους φυσικών κινδύνων. Για παράδειγμα, δεν είναι ακόμη διαθέσιμα αξιόπιστα συστήματα πρόγνωσης και προειδοποίησης σεισμών. Η προσαρμογή στους σεισμούς βασίζεται κυρίως στον αντισεισμικό σχεδιασμό και την ετοιμότητα της κοινότητας. Αντιθέτως οι ατμοσφαιρικές απειλές μπορούν να προγνωστούν με σημαντικό βαθμό αξιοπιστίας. Αντισεισμικός σχεδιασμός κτιρίων

17  Οι Burton & Kates (1964) περιέγραψαν τις φυσικές καταστροφές ως στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος επιβλαβή για τον άνθρωπο και προκαλούμενα από εξωγενείς δυνάμεις. Αυτός ο περιβαλλοντικός ντετερμινισμός κατηύθυνε το μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών και της έρευνας για τη διαχείριση καταστροφών προς περισσότερο φυσικές / τεχνολογικές και λιγότερο κοινωνικές λύσεις. Απαντώντας στην έλλειψη κριτικής ανάλυσης των ανθρωπογενών αιτίων των κινδύνων, ο Hewitt το 1983 ηγήθηκε ριζοσπαστικής προσέγγισης στην ανάλυση των καταστροφών, αντλώντας από την Μαρξιστική παράδοση και τη θεωρία της Εξάρτησης.  Κατά το Hewitt οι φυσικές καταστροφές είναι μέρος μιας διαρκούς σχέσης ανάμεσα στην κοινωνία και την φύση, όχι ανεξάρτητα ακραία γεγονότα έξω από τη διαδικασία ανάπτυξης. Η προσέγγιση αυτή έδωσε έμφαση στη σημασία των κοινωνικών δομών και των πολιτικών καθεστώτων στην παραγωγή μιας καταστροφής. Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ Εργάτες προσπαθούν να εκτρέψουν τον ποταμό Des Moines (Αϊόβα,ΗΠΑ) φτιάχνοντας φράγματα με σακιά άμμου

18  Η σύγχρονη περιβαλλοντική μηχανική ξεκίνησε από τις ΗΠΑ τη 10ετία του ’30. Το 1936 το Κογκρέσο πέρασε Νόμο Ελέγχου των Πλημμυρών που όρισε το Σώμα Μηχανικών του Στρατού ως τον υπεύθυνο ομοσπονδιακό φορέα για τη διαχείριση των λεκανών απορροής μεγάλης κλίμακας. Η προσέγγιση εκείνη (ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ) επηρέασε τις συμπεριφορές απέναντι στους περιβαλλοντικούς κινδύνους για τα επόμενα 70 χρόνια.  O White το 1945 τροποποίησε αυτή την προσέγγιση υιοθετώντας μη κατασκευαστικά μέτρα που τα ενοποίησε μαζί με τα αντιπλημμυρικά έργα σε ενιαίο πακέτο διαχείρισης πλημμυρικών λεκανών. Πρόκειται για τη λύση της τεχνικής προσαρμογής (“technical fix”) που αναζητήθηκε στην εφαρμοσμένη επιστήμη και την τεχνολογία.  Από τα μέσα της 10ετίας του ’70 κέρδισε έδαφος η εναλλακτική προσέγγιση του ΣΤΡΟΥΚΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ που δίνει έμφαση στους περιορισμούς της ατομικής δράσης από τις περισσότερο ισχυρές δομικές και θεσμικές δυνάμεις της κοινωνίας. Οι καταστροφές οφείλονται περισσότερο στον τρόπο λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας και την περιθωριοποίηση των φτωχών στρωμάτων παρά στα έστω ακραία φυσικά γεγονότα. Πρόκειται για τη ριζοσπαστική, μαρξιστική ερμηνεία των καταστροφών, σύμφωνα με την οποία οι λύσεις μπορούν να προκύψουν μόνο από ανακατανομή του πλούτου και της εξουσίας που εξασφαλίζει ευρύτατη πρόσβαση στους πόρους. Η έμφαση μετατοπίζεται στην τροποποίηση της ανθρώπινης, κοινωνικής, κοινοτικής και θεσμικής τρωτότητας. ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΡΟΥΚΤΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ

19  Από τη σκοπιά της ΑΣΚΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ είναι αναγκαίος κάποιος συμβιβασμός ανάμεσα στα δύο υποδείγματα. Άλλωστε, αν αντικατασταθεί μια καθολικά περιβαλλοντική και τεχνοκρατική οπτική από μια εξ ίσου πολωμένη θεώρηση του πολιτικού και οικονομικού ντετερμινισμού ποιο θα είναι το τελικό όφελος;  Καίριο ερώτημα είναι το πότε οι κίνδυνοι θα πρέπει να θεωρούνται ως περισσότερο δημόσιο και λιγότερο ιδιωτικό ζήτημα. Πολλοί πιστεύουν ότι η ροπή προς «ριψοκίνδυνες» συμπεριφορές μπορεί να είναι και επιθυμητή μέσα σε μια ελεύθερη κοινωνία. Εάν αυτές οι συμπεριφορές δεν επηρεάζουν άλλους τότε οι Κυβερνήσεις δεν έχουν δικαίωμα παρέμβασης. Άλλοι υποστηρίζουν ότι οι ριψοκίνδυνοι δεν αντιλαμβάνονται πλήρως τους κινδύνους και μπορεί να έχουν λίγες δυνατότητες επιλογής της θέσης εγκατάστασής τους. Η συναινετική άποψη είναι ότι η Κυβέρνηση έχει ηθική ευθύνη για τη μείωση των κινδύνων μέχρι το επίπεδο εκείνο που είναι κοινωνικά αποδεκτό. Ποιος είναι όμως ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΑΠΟΔΕΚΤΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ;  Ακόμη και η λύση της τεχνικής προσαρμογής στην αντιμετώπιση καταστροφών, ο κατασκευαστικός δηλαδή αντι-καταστροφικός σχεδιασμός εμπλέκει και κοινωνικά- θεσμικά ζητήματα. Οι αντισεισμικοί κτιριακοί κανονισμοί απαιτούν ψηλό βαθμό αποδοχής από την κοινωνία (ΧΑΜΗΛΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΑΠΟΔΕΚΤΟ ΚΙΝΔΥΝΟ). ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ

20 ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΛΥΣΕΩΝ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ  Οι νόμοι κατασκευαστικής ενίσχυσης αναφέρονται στην αναγνώριση και ενίσχυση ή κατεδάφιση υφιστάμενων επικίνδυνων κτιρίων, όμως οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα δυσκολεύουν την εφαρμογή της νομοθεσίας. Στο Los Angeles τα λιθόκτιστα κτίρια, κατασκευασμένα προ του Κανονισμού του 1933 μπορούσαν να χαρακτηριστούν επικίνδυνα. Η εφαρμογή της διάταξης θα μείωνε ουσιαστικά τα υψηλά επίπεδα κινδύνου για την ανθρώπινη ζωή μέσα στην πόλη (υποπενταπλάσια μείωση τραυματιών από σεισμούς). Η διάταξη υιοθετήθηκε το 1981. Μειονέκτημα ήταν ότι χαμηλής αξίας κτίρια κατοικίας έπρεπε να κατεδαφιστούν, οι ενοικιαστές να μετεγκατασταθούν και η μικρή επιχειρηματική δραστ/τητα να καταρρεύσει. Σεισμός Northridge, 1994, Los Angeles

21 ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ – ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ  Ο σχεδιασμός χρήσεων γης είναι μια προσέγγιση που περιλαμβάνει εργαλεία όπως οι χωροταξικές ρυθμίσεις, η ζωνοποίηση και οι κανονισμοί τοπικής κλίμακας. Παρεμβαίνει στη διαδικασία ανάπτυξης περιοχών που απειλούνται από κινδύνους και που προς το παρόν φιλοξενούν χαμηλής έντασης χρήσεις (πχ γεωργικές) για να αποτρέψει την κατάληψη τους από εντατικές χρήσεις. To ΠΔ ζώνης Προστασίας του Κηφισσού  Βασικός στόχος είναι η πλοήγηση της οικιστικής, εμπορικής, βιομηχανικής ανάπτυξης μακριά από αναγνωρισμένες ως επικίνδυνες ζώνες, όμως αυτό δεν είναι πάντα εφικτό.  Στις πλημμυρικές λεκάνες η κατάλληλη διαχείριση χρήσεων γης αποτελεί συνδυασμό τεχνικών έργων ελέγχου πλημμυρικών υδάτων και μη-κατασκευαστικών ρυθμιστικών κανόνων. Όμως οι παρενέργειες αυτών των πολιτικών τις φέρνουν σε σύγκρουση με άλλους στόχους που προωθούνται από ισχυρά συμφέροντα. Για να είναι αποτελεσματικές θα πρέπει να ελεγχθούν συμπεριφορές επιδίωξης γαιοπροσόδου και κερδοσκοπίας του ιδιωτικού τομέα.

22 Προειδοποιητικά σήματα και μηνύματα στους τοίχους για την αποφυγή λεηλασιών μετά την καταστροφή στη Νέα Ορλεάνη ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ (M. Pelling, 2003)  Προσαρμοστικότητα (resilience) στους φυσικούς κινδύνους είναι η ικανότητα ενός δρώντα να χειριστεί ή να προσαρμοστεί στις πιέσεις που προκύπτουν από κινδύνους.  Η προσαρμοστικότητα συναρτάται με το βαθμό προετοιμασίας για την αντιμετώπιση κινδύνου, αλλά και με τις αυθόρμητες ενέργειες ατόμων και ομάδων που προβλέπουν ή προαισθάνονται κινδύνους.  Οι πιο σημαντικές πολιτικές προσαρμοστικότητας είναι αυτές που σχετίζονται με τυπικούς και άτυπους μηχανισμούς ασφάλισης. Η ασφάλιση είναι κλειδί για τη διάχυση του κόστους των καταστροφών στα τμήματα της κοινωνίας και στο χρόνο.

23 Καλλιτεχνική αναπαράσταση της Προσαρμοστικότητας  Ανεξάρτητα από το επιστημονικό πεδίο χρήσης του όρου, η προσαρμοστικότητα παραπέμπει σε αντιδράσεις κατά κινδύνων, αιφνίδιων αλλαγών, καταστάσεων εξωτερικής πίεσης ή αντιξοοτήτων με απώτερο στόχο την επιβίωση ή διατήρηση της προϋπάρχουσας δομής του φορέα που αναπτύσσει τη συγκεκριμένη ιδιότητα.  Έχει οριστεί ως διαδικασία αυτό- οργάνωσης και αυτό-μεταμόρφωσης.  Αν και υπάρχουν απόψεις για pro-active και reactive εκδοχές, ο Rose (2014) θεωρεί ότι η προσαρμοστικότητα είναι λειτουργική μόνο στις φάσεις της απόκρισης, αποκατάστασης και ανασυγκρότησης. ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

24 ΠΟΙΟΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΙ;  Κάποιοι συγγραφείς επικεντρώνονται στην αστική προσαρμοστικότητα και της κοινότητας, άλλοι στην ατομική (προσαρμοστικότητα ατόμων, νοικοκυριών κλπ).  Προσαρμοστικός σε κινδύνους μπορεί να είναι οποιοσδήποτε τρωτός φορέας, αφού έτσι και μόνο έτσι μπορεί να αλλάξει την τρωτότητα του, αλλά και των άλλων (Sapountzaki, 2012)  Προσαρμοστικοί φορείς μπορεί να είναι: -Κοινωνικά υποκείμενα, από το μοναδιαίο νοικοκυριό μέχρι την εθνική ή διεθνή κοινότητα -Οικονομικά υποκείμενα -Θεσμικές οντότητες, κυβερνητικές και μη-κυβερνητικές -Κοινωνικά-οικολογικά συστήματα -Κοινωνικά-τεχνολογικά συστήματα

25 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΦΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ  ΣΕΙΣΜΟΣ του BAM 2003, ΙΡΑΝ: Δύο μήνες μετά το σεισμό οι πληγέντες άρχισαν να εγκαταλείπουν τις σκηνές κοντά στα σπίτια τους για τα προσωρινά καταλύματα στην περίμετρο της πόλης ώστε να αφήσουν χώρο για τις εργασίες απομάκρυνσης των ερειπίων. Τα προκατασκευασμένα καταλύματα στήθηκαν πριν από την ανοικοδόμηση των μόνιμων κατοικιών, ως μοναδική λύση για προστασία από τις αμμοθύελλες και την κάψα της ερήμου.  Η Ιρανική Ερυθρά Ημισέληνος υποσχέθηκε την παροχή προμηθειών πρώτης ανάγκης για έξι μήνες. Ωστόσο, οι επιζώντες ζητούσαν “ευκαιρίες για εργασία” όχι μόνο για να προστατέψουν την αξιοπρέπειά τους αλλά και για να αγοράζουν κάτι περισσότερο από τα είδη πρώτης ανάγκης. Τον Απρίλιο το IRCS εισήγαγε ένα σύστημα επιταγών που αντικατέστησε την διανομή υλικού εκτός από το «κουτί υγιεινής». Οι πληγέντες μπορούσαν να επιλέγουν ότι ήθελαν ή χρειάζονταν. Έτσι παρακινήθηκαν μικρο-έμποροι να στήσουν υπαίθρια μαγαζιά παπουτσιών, ρούχων και φρέσκων φρούτων. (Προσαρμοστικότητα) Μετά το σεισμό του Bam το 2003

26 ΤΟ ΣΛΟΓΚΑΝ “RESILIENT CITY”

27 10 ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ (“RESILIENT CITY”)  ΔΡΑΣΗ 1: Οργάνωση και συντονισμός για την κατανόηση και μείωση του κινδύνου καταστροφής με τη συμμετοχή ομάδων και ολόκληρης της κοινωνίας πολιτών. Οικοδόμηση τοπικών συμμαχιών. Διασφάλιση ότι όλοι οι τομείς και φορείς άσκησης πολιτικής αντιλαμβάνονται το ρόλο τους στη μείωση του κινδύνου καταστροφής και την ετοιμότητα. ΔΡΑΣΗ 1:  ΔΡΑΣΗ 2: Πρόβλεψη κονδυλίων για τη μείωση του κινδύνου καταστροφής και παροχή κινήτρων σε ιδιοκτήτες κατοικιών, νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων, κοινότητες, επιχειρήσεις και το δημόσιο τομέα ώστε να επενδύουν για τη μείωση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν. ΔΡΑΣΗ 2:  ΔΡΑΣΗ 3: Αρχειοθέτηση και επικαιροποίηση δεδομένων για επικινδυνότητες και την τρωτότητα, σύνταξη και αξιοποίηση εκτιμήσεων κινδύνου στα πλαίσια σχεδίων και πολιτικών αστικής ανάπτυξης. Διαθεσιμότητα αυτής της πληροφορίας και των σχεδίων προσαρμοστικότητας της πόλης στο ευρύ κοινό και δημόσιος διάλογος. ΔΡΑΣΗ 3:  ΔΡΑΣΗ 4: Επενδύσεις σε κρίσιμες υποδομές (δημιουργία και συντήρηση) μείωσης των κινδύνων, όπως σε δίκτυα αποστράγγισης πλημμυρικών υδάτων, προσαρμοσμένα στις συνθήκες της Κλιματικής Αλλαγής. ΔΡΑΣΗ 4:  ΔΡΑΣΗ 5: Εκτίμηση / βελτίωση του επιπέδου ασφάλειας σχολείων/ κέντρων υγείας. ΔΡΑΣΗ 5:

28  ΔΡΑΣΗ 6: Σχεδιασμός και εφαρμογή ρεαλιστικών και σε συμμόρφωση με τα υφιστάμενα επίπεδα κινδύνου, κτιριακών κανονισμών και αρχών σχεδιασμού χρήσεων γης. Διασφάλιση ασφαλούς γης για τις ομάδες χαμηλών εισοδημάτων και αναβάθμιση των αυθαίρετων οικισμών όπου αυτό είναι δυνατόν. ΔΡΑΣΗ 6:  ΔΡΑΣΗ 7: Υλοποίηση προγραμμάτων ενημέρωσης / εκπαίδευσης και ασκήσεων για τη μείωση κινδύνου σε σχολεία και τοπικές κοινότητες. ΔΡΑΣΗ 7:  ΔΡΑΣΗ 8: Προστασία οικοσυστημάτων και των φυσικών ζωνών ανάσχεσης πλημμυρών, κυμάτων καταιγίδας και άλλων επικινδυνοτήτων στις οποίες η πόλη είναι εκτεθειμένη. Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή μέσω καλών πρακτικών μείωσης των σχετικών κινδύνων. ΔΡΑΣΗ 8:  ΔΡΑΣΗ 9: Εγκατάσταση συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και ενίσχυση των δυνατοτήτων διαχείρισης καταστάσεων Ε.Α. στην πόλη. Διεξαγωγή κατά τακτά διαστήματα δημόσιων ασκήσεων ετοιμότητας. ΔΡΑΣΗ 9:  ΔΡΑΣΗ 10: Διασφάλιση μετά από καταστροφή συνθηκών όπου πρώτη προτεραιότητα της ανασυγκρότησης είναι οι ανάγκες των επιζώντων με την υποστήριξη τόσο των ίδιων όσο και των οργανώσεων της κοινότητας, ώστε να σχεδιαστούν και εφαρμοστούν οι κατάλληλες δράσεις συμπεριλαμβανομένων της ανοικοδόμησης κατοικιών και αποκατάστασης πόρων διαβίωσης. ΔΡΑΣΗ 10: 10 ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ (“RESILIENT CITY”)