ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΟΥΤΡΩΝ ΑΙΔΗΨΟΥ Ερευνητική Εργασία (Project) Ομάδα 1 Αναστασιάδη Ανδριανή Στεργίου Μαρία - Ιωάννα Χασάϊ Φιορίντα Χουλιαράκη Αλεξάνδρα Ομάδα.

Παρουσίαση με θέμα: "ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΟΥΤΡΩΝ ΑΙΔΗΨΟΥ Ερευνητική Εργασία (Project) Ομάδα 1 Αναστασιάδη Ανδριανή Στεργίου Μαρία - Ιωάννα Χασάϊ Φιορίντα Χουλιαράκη Αλεξάνδρα Ομάδα."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΟΥΤΡΩΝ ΑΙΔΗΨΟΥ Ερευνητική Εργασία (Project) Ομάδα 1 Αναστασιάδη Ανδριανή Στεργίου Μαρία - Ιωάννα Χασάϊ Φιορίντα Χουλιαράκη Αλεξάνδρα Ομάδα 2 Λουάρη Τζένη Μάρκου Αικατερίνη Μπάσα Άντζελα Παππάς Γεώργιος Ομάδα 3 Βελισσαρόπουλος Ευάγγελος Παπαγεωργίου Ευστράτιος Πασχαλίδου Αγάπη Στέκας Ιωάννης – Δημήτριος Φιλίππου Ορέστης Υπεύθυνος Καθηγητής: κ. Παπανικολάου Ιωάννης (ΠΕ01) ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015 – 2016 Η εορτή του Πάσχα και η σημασία της για τον χριστιανικό κόσμο

2 Ετυμολογία λέξης O όρος Πάσχα προέρχεται από το αραμαϊκό πασ'ά και το εβραϊκό πέσαχ. Η Βίβλος συσχετίζει το πέσαχ με το ρήμα πασάχ πού σημαίνει είτε χωλαίνω, είτε εκτελώ τελετουργικό χορό γύρω από τη θυσία, είτε, μεταφορικά, "ξεφεύγω", "προσπερνώ", "απαλλάσσω". Το Πάσχα, είναι η προσπέραση του αγγέλου του Θεού πάνω από τα σπίτια των Ισραηλιτών, ενώ έπληττε με θάνατο τα πρωτότοκα αγόρια των σπιτιών των Αιγυπτίων.

3 Εβραϊκό Πάσχα Σύμφωνα με τις Εβραϊκές Γραφές, το Πάσχα αποτελούσε ανάμνηση της εξόδου των Ισραηλιτών από την δουλεία της Αιγύπτου με αρχηγό τον Μωυσή μετά από θεϊκή παρέμβαση. Το Πάσχα αποτελούσε οικογενειακή εορτή. Εορταζόταν νύχτα, στην πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, την 14η του μήνα Νισάν, με προσφορά νεαρού ζώου ενός έτους, για να ευλογηθεί από το Θεό όλο το κοπάδι. Το σφάγιο ήταν αρνί ή κατσίκι, αρσενικό και αρτιμελές, δεν έπρεπε να σπάσει κανένα κόκαλο του ενώ το αίμα του, ως ένδειξη προστασίας, το έβαζαν στην είσοδο κάθε σπιτιού. Οι μετέχοντες στο δείπνο ήταν ντυμένοι, έτοιμοι για ταξίδι.

4 Χριστιανικό Πάσχα Το Χριστιανικό Πάσχα, ή κοινώς Πασχαλιά ή ελληνοπρεπώς Λαμπρή, και ειδικότερα η Ανάσταση του Χριστού ή απλώς Ανάσταση, είναι η σπουδαιότερη γιορτή του χριστιανικού εκκλησιαστικού έτους. Γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου, κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο στην Ορθόδοξη Εκκλησία και κατά το Γρηγοριανό στην Ρωμαιοκαθολική. Γιορτάζεται η Ανάσταση του Ιησού Χριστού.

5 Προεόρτια - μεθεόρτια Η εορτή της Ανάστασης του Ιησού Χριστού, λόγω της σπουδαιότητάς της, επηρεάζει όλο το εορτολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τόσο πενήντα ημέρες πριν από αυτό (Μεγάλη Τεσσαρακοστή, Τριώδιο) όσο και πενήντα ημέρες μετά (περίοδος Πεντηκοσταρίου). Οι ακολουθίες που τελούνται την περίοδο αυτή έχουν αρχαιοπρέπεια (ανάγονται στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, όπως η αφή του Αγίου Φωτός) κατάνυξη και λαμπρότητα, και περιγράφονται λεπτομερώς στο τυπικό της Εκκλησίας.

6 Διαφωνίες για το χρόνο εορτασμού Στην Καινή Διαθήκη, δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τον εορτασμό της Ανάστασης από τα μέλη της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας. Η πρώτη «πασχάλια έριδα» σχετικά με τον ετήσιο εορτασμό του χριστιανικού Πάσχα, δηλαδή της Ανάστασης, εμφανίστηκε κατά το 2ο αιώνα. Οι εκκλησίες της Μικράς Ασίας ακολουθούσαν την αρχαία παράδοση του ευαγγελιστή Ιωάννη, γιόρταζαν κάθε χρόνο τον "Μυστικό Δείπνο" την ίδια ημερομηνία με το Πάσχα των Εβραίων. Αυτό σήμαινε ότι γιορταζόταν το Πάσχα την ημέρα που αντιστοιχούσε στις 14 του ιουδαϊκού μήνα Νισάν, ανεξαρτήτως από το αν αυτή η ημέρα συνέπιπτε να είναι Κυριακή (η οποία ονομαζόταν τότε «Ημέρα του Ήλιου»). Οι αντίπαλοί τους επιχειρηματολογούσαν υπέρ της άποψης ότι η Ανάσταση θα έπρεπε να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά το ιουδαϊκό Πάσχα. Η διαμάχη συνέχισε να εντείνεται ως το δεύτερο μέρος του 2ου αιώνα, με την πλειονότητα των εκκλησιών να συμφωνούν με την άποψη του εορτασμού της Ανάστασης την Κυριακή. Εντούτοις, οι εκκλησιαστικές διαμάχες που αφορούσαν την ημερομηνία του εορτασμού του Πάσχα δεν έπαψαν κατά τους επόμενους αιώνες.

7 Ιστορία εορτασμού Ήδη κατά τον 2ο αιώνα η κύρια ημέρα λατρείας, μελέτης των Γραφών και εορτασμού της Θείας Ευχαριστίας ήταν η Κυριακή, ως ανάμνηση της Ανάστασης του Χριστού. Το αναμνηστικό Δείπνο του Κυρίου, που τηρούσαν πλέον οι Χριστιανοί ακολουθώντας την εντολή του Ιησού, αποτελούσε σημαντικό στοιχείο της κοινοτικής ζωής της εκκλησίας ήδη από τις ημέρες των αποστόλων. Ταυτόχρονα δε, με την εορτή άρχισε να τηρείται και η λεγόμενη Πασχάλια νηστεία, που σε κάθε τοπική εκκλησία είχε ορισμένο διάστημα ασκήσεως. Κάθε τοπική εκκλησία γιόρταζε με το δικό της τρόπο υπολογισμού την ημερομηνία της εορτής του Πάσχα. Όμως, καθώς γινόταν προσπάθεια ώστε να επιτευχθεί μια ενιαία ημερομηνία για όλες τις εκκλησίες, αυτό οδήγησε σε εντάσεις κάποιες τοπικές εκκλησίες ιδίως κατά τον 3ο αιώνα. Η εαρινή ισημερία συνδέθηκε με τον εορτασμό του Χριστιανικού Πάσχα από τα πρώτα κιόλας χρόνια μετά την Ανάσταση του Χριστού. Αυτό συνέβη, επειδή ο Χριστός αναστήθηκε την πρώτη ημέρα μετά το Εβραϊκό Πάσχα, που έπεσε εκείνο το χρόνο Σάββατο (το οποίο άρχιζε τότε - όπως και οι υπόλοιπες ημέρες - στις 6 το απόγευμα της Παρασκευής).

8 Ιστορία εορτασμού Τελικά η Α΄ Οικουμενική σύνοδος το 325 μ.Χ. αποφάσισε οριστικά για μια κοινή ημερομηνία τέλεσης του εορτασμού του Πάσχα, που τηρείται μέχρι σήμερα με κάποιες παραλλαγές από τις διάφορες ομολογίες. Με αυτό τον τρόπο, αφενός το χριστιανικό Πάσχα δεν θα συνέπιπτε ποτέ με το εβραϊκό, αφετέρου ο εορτασμός του χριστιανικού Πάσχα συνδέθηκε με ένα αστρονομικό φαινόμενο, την εαρινή ισημερία και την πρώτη πανσέληνο της άνοιξης (την «Πασχαλινή πανσέληνο»). Συνεπώς, για να υπολογιστεί η ημερομηνία του Πάσχα ενός έτους, αρκούσε να βρεθεί αρχικά η ημερομηνία της πρώτης εαρινής πανσελήνου και, στη συνέχεια, η πρώτη Κυριακή μετά από αυτή την πανσέληνο. Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος ανέθεσε στον Πατριάρχη Αλεξανδρείας να γνωστοποιεί κάθε χρόνο στις άλλες εκκλησίες την ημέρα του Πάσχα, αφού προηγουμένως είχε υπολογιστεί η ημερομηνία της πρώτης εαρινής πανσελήνου, με τη βοήθεια των αστρονόμων της Αλεξάνδρειας.

9 Νέο ημερολόγιο στην Ελλάδα Στην Ελλάδα το Ιουλιανό Ημερολόγιο αντικαταστάθηκε από το Γρηγοριανό, αρχής γενομένης στις 16 Φεβρουαρίου 1923, η οποία μετονομάστηκε σε 1η Μαρτίου. Αφαιρέθηκαν δηλαδή 13 ημέρες από το 1923, γιατί στις δέκα ημέρες λάθους Γρηγοριανού και Ιουλιανού μεταξύ 325 μ.Χ. και 1582, είχαν προστεθεί άλλες τρεις ημέρες, στη διάρκεια των περίπου τρεισήμισι αιώνων που είχαν περάσει από την εισαγωγή του Γρηγοριανού ημερολογίου στη Δύση. Αρχικά η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία - αντίθετα από το ελληνικό κράτος - διατήρησε το Ιουλιανό ημερολόγιο, αλλά το 1924 αποδέχτηκε το εκκλησιαστικό ημερολόγιο να ταυτιστεί με το πολιτικό και να ισχύσει για τις ακίνητες εορτές. Δεν έκανε όμως κάτι ανάλογο για το Πασχάλιο ημερολόγιο και για τις κινητές εορτές, που εξακολουθούν να υπολογίζονται με βάση το Ιουλιανό ή Παλαιό ημερολόγιο.

10 Διαφορά με Ρωμαιοκαθολικούς Η διαφορά του εορτασμού του Πάσχα ανάμεσα σε Ορθόδοξους και Ρωμαιοκαθολικούς δεν βασίζεται μόνο στο λάθος του Ιουλιανού ημερολογίου, αλλά και στο σφάλμα του λεγόμενου «Μετωνικού Κύκλου» του 5ου αιώνα π.Χ., τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι χριστιανοί αλεξανδρινοί αστρονόμοι και με βάση τον οποίο η Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να υπολογίζει τις ημερομηνίες των μελλοντικών εαρινών πανσελήνων. Η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να χρησιμοποιεί το παλαιό Ιουλιανό Ημερολόγιο και τον κύκλο του Μέτωνος για τον προσδιορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα. Έτσι, συχνά το Ορθόδοξο Πάσχα εορτάζεται όχι την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο, αλλά την επόμενη ή μετά τη δεύτερη εαρινή πανσέληνο, αντί της πρώτης Κυριακής μετά την πρώτη εαρινή πανσέληνο, όπως είχε ορίσει η Σύνοδος της Νίκαιας.

11 Όρια και κοινό Πάσχα Στον 21ο αιώνα τα όρια εορτασμού του Ορθόδοξου Πάσχα υπολογίζεται ότι είναι από τις 4 Απριλίου το νωρίτερο έως τις 8 Μαΐου το αργότερο. Τα όρια του Ρωμαιοκαθολικού Πάσχα είναι από τις 22 Μαρτίου το νωρίτερο έως τις 25 Απριλίου το αργότερο. Αυτό σημαίνει ότι οι Ρωμαιοκαθολικοί δεν θα έχουν ποτέ Πάσχα τον Μάιο και οι Ορθόδοξοι ποτέ Πάσχα τον Μάρτιο. Από κοινού εορτάζεται το Πάσχα για Ορθόδοξους και Ρωμαιοκαθολικούς, όταν τόσο η Γρηγοριανή, όσο και η Ιουλιανή - Μετώνεια πασχαλινή πανσέληνος πέσουν από την Κυριακή μέχρι το Σάββατο της ίδιας εβδομάδας (αρκεί να είναι μετά τις 3 Απριλίου και οι δύο πανσέληνοι) οπότε την αμέσως επόμενη Κυριακή είναι το κοινό Πάσχα. Συνολικά, κατά τον τρέχοντα αιώνα το Πάσχα θα είναι κοινό 31 έτη, ενώ κάθε επόμενο αιώνα αυτό θα συμβαίνει όλο και πιο σπάνια.

12 Η Μεγάλη Εβδομάδα Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα ονομάζεται «Μεγάλη», όχι γιατί έχει μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, αλλά γιατί είναι μεγάλα και σωτηριώδη τα γεγονότα που βιώνουμε την Εβδομάδα αυτή. Τα Πάθη, τη Σταύρωση, το Θάνατο και την Ανάσταση του Κυρίου. Ο χριστιανός όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα έχει ένα μεγάλο δρόμο να διανύσει. Ένα δρόμο που περπάτησε ο ίδιος ο Χριστός. Μεγάλο, όχι με τις εξωτερικές, αλλά με τις εσωτερικές διαστάσεις. Αν δεν «συμπορευθούμε και συσταυρωθούμε με το Χριστό», δεν θα μπορέσουμε να νιώσουμε τα μεγάλα Μυστήρια της Εβδομάδας αυτής. Τα κοσμοσωτήρια και λυτρωτικά Πάθη του Κυρίου μας τα βιώνουμε μέσα από τις Ιερές Ακολουθίες που τελούνται κάθε βράδυ της Μεγάλης Εβδομάδας στους Ναούς μας. Μέσα από τις Ιερές Ακολουθίες και τη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας μπορεί ο άνθρωπος να φτάσει στην κορυφή της πνευματικής φιλοσοφίας και στη δόξα της Αναστάσεως, ανεβαίνοντας τον ανηφορικό δρόμο του Γολγοθά και περνώντας πνευματικά μέσα από την αγωνία της Σταυρώσεως. Να τονίσουμε στο σημείο αυτό ότι το βράδυ στον Εσπερινό τελείται η Ακολουθία της επόμενης μέρας. Θα επιχειρήσουμε στη συνέχεια ένα σύντομο οδοιπορικό στις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας.

13 Μεγάλη Δευτέρα Την Μεγάλη Δευτέρα (Κυριακή Βαΐων εσπέρας) θυμόμαστε τον Ιωσήφ, υιό του Ιακώβ, τον οποίο τα αδέρφια του πούλησαν για είκοσι χρυσά νομίσματα στους Ισμαηλίτες. Έπαθε και υπέφερε ο Ιωσήφ, όπως και ο Χριστός. Τελικά ο Φαραώ τον έκανε άρχοντα της Αιγύπτου. Αυτό προτυπώνει την ένδοξη Ανάσταση του Κυρίου. Σε καιρό πείνας ο Ιωσήφ, άνοιξε τις αποθήκες και έθρεψε τους πεινασμένους Αιγυπτίους και τους αδελφούς του. Σιτοδότης ο Ιωσήφ, σιτοδότης και ο Χριστός. Πάντοτε προσφέρει και προσφέρεται «εις βρώσιν τοις πιστοίς».

14 Μεγάλη Δευτέρα Την ίδια ημέρα θυμόμαστε ακόμη την άκαρπη συκιά, η οποία συμβολικά και πνευματικά είναι η συναγωγή των Εβραίων, αλλά και κάθε ανθρώπινη ψυχή, που δεν αποδίδει πνευματικούς καρπούς. Ο Χριστός καταράστηκε την συκιά και ξεράθηκε. Κάθε δέντρο που δεν κάνει καρπούς, όπως ο ίδιος ο Κύριος είπε, θα κόβεται και θα μπαίνει στην φωτιά. Ανάλογα θα συμβεί και με τους ανθρώπους.

15 Μεγάλη Τρίτη Την Μεγάλη Τρίτη ακούμε στον ναό, την παραβολή των δέκα παρθένων, οι οποίες περίμεναν τον νυμφίο με αναμμένες τις λαμπάδες, κατά τη συνήθεια της εποχής εκείνης. Πέντε από αυτές ήταν μυαλωμένες και πήραν μαζί τους λάδι για να τροφοδοτούν την λαμπάδα. Οι υπόλοιπες πέντε δεν έπραξαν κάτι τέτοιο. Έτσι όταν ήρθε ο νυμφίος ξαφνικά μέσα στην νύχτα, έψαχναν την υστάτη ώρα να βρουν λάδι για τις λαμπάδες τους. Αποτέλεσμα; Οι πρώτες πέντε μπήκαν μαζί με τον νυμφίο στην χαρά του νυμφώνος, ενώ οι άλλες πέντε κλείστηκαν έξω. Νυμφίος είναι ο Χριστός. Και νύμφη η Εκκλησία, και η κάθε ανθρώπινη ψυχή. Καλούμαστε σε εγρήγορση και πνευματική επαγρύπνηση για να μην μείνουμε και εμείς έξω του Νυμφώνος Χριστού, της Βασιλείας των ουρανών.

16 Μεγάλη Τρίτη Επιπλέον τη Μεγάλη Τρίτη με την παραβολή των ταλάντων φέρνουμε στην μνήμη μας τον οκνηρό δούλο, ο οποίος έκρυψε στη γη το τάλαντο που του είχε εμπιστευθεί ο κύριος του. Τάλαντο είναι το χάρισμα ή τα χαρίσματα που έχει ο κάθε ένας. Καλούμαστε να αξιοποιήσουμε τα χαρίσματα αυτά για τη δική μας σωτηρία, αλλά και για το καλό του πλησίον μας.

17 Μεγάλη Τετάρτη Την Μεγάλη Τετάρτη οι Πατέρες της Εκκλησίας θέσπισαν να θυμόμαστε το περιστατικό με την πόρνη γυναίκα. Αυτή η άγνωστη γυναίκα η οποία δεν είναι, όπως εσφαλμένα νομίζουν μερικοί, η Μαρία η Μαγδαληνή, σε ένδειξη ταπείνωσης και άκρας μετάνοιας αλείφει με μύρο τα πόδια του Χριστού, ενώ δάκρυα μετάνοιας κυλούν από τα μάτια της. Και ο πολυέλεος Χριστός την συγχωρεί.

18 Μεγάλη Τετάρτη Την ίδια στιγμή ο μαθητής του Χριστού Ιούδας συμφωνούσε με τους γραμματείς και τους αρχιερείς των Ιουδαίων για το ποσό που θα πάρει (τριάντα αργύρια) προκειμένου να προδώσει τον Διδάσκαλο του. Να σημειώσουμε εδώ ότι τα πρώτα τρία βράδια της Μεγάλης Εβδομάδας ψέλνεται η ακολουθία του Νυμφίου.

19 Μεγάλη Πέμπτη Την Μεγάλη Πέμπτη συνέβησαν και γιορτάζουμε τα εξής τέσσερα σωτηριώδη γεγονότα: 1. Ο ιερός Νιπτήρας 2. Ο Μυστικός Δείπνος. 3. Η προσευχή του Χριστού. 4. Η προδοσία.

20 Ιερός νιπτήρας Ο Ιησούς, παρ’ όλο που είναι ο Διδάσκαλος τους και ο Θεός, πλένει τα πόδια των μαθητών Του, δίνοντας έτσι, σ’ αυτούς και σ’ εμάς παράδειγμα ταπεινώσεως.

21 Μυστικός Δείπνος Το τελευταίο επίγειο δείπνο του Χριστού με τους μαθητές Του. Το βράδυ αυτό ο Κύριος μας παρέδωσε το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

22 Προσευχή Η προσευχή του Χριστού στον Θεό Πατέρα Του. Έγινε στον κήπο της Γεθσημανή αμέσως μετά τον Μυστικό Δείπνο και λίγο πριν την σύλληψη Του. Λέγεται και αρχιερατική προσευχή. Είναι προσευχή γεμάτη από αγωνία και αγάπη για τον κόσμο.

23 Προδοσία Βασική αιτία που ο Ιούδας πρόδωσε τον Κύριο και Θεό του, είναι το πάθος της φιλαργυρίας. Επίσης το γεγονός ότι διαψεύστηκαν οι προσδοκίες του, από τον δάσκαλό του.

24 Μεγάλη Παρασκευή Την Μεγάλη Παρασκευή τελούμε τα άγια και σωτήρια Πάθη του Κυρίου μας. Ο Χριστός καταδικάζεται από το συνέδριο των Ιουδαίων σε σταυρικό θάνατο. Ο Ιησούς μαστιγώνεται, βρίζεται, εξευτελίζεται, ραπίζεται και σταυρώνεται. Την εποχή εκείνη σε σταυρικό θάνατο καταδικάζονταν οι χειρότεροι εγκληματίες. Ήταν ένας θάνατος επώδυνος, εξευτελιστικός και ατιμωτικός. Γι’ αυτό και σταύρωσαν τον Χριστό ανάμεσα σε δυο ληστές.

25 Μεγάλη Παρασκευή Ο θάνατος στον σταυρό προερχόταν από ασφυξία και όχι από αιμορραγία. Το βάρος του σώματος πίεζε τους πνεύμονες και ο εσταυρωμένος πέθαινε σε λίγες ώρες ή και μέρες από ασφυξία. Ο Χριστός πέθανε σε λίγες ώρες. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Οι στρατιώτες έσπασαν τα σκέλη των δύο ληστών για να πεθάνουν γρηγορότερα, αφού την άλλη μέρα ήταν το Πάσχα των Εβραίων και δεν έπρεπε τα σώματα τους να μείνουν στον σταυρό.

26 Μεγάλη Παρασκευή Ο Χριστός όμως αφού πέθανε, δεν του έσπασαν τα σκέλη για να πληρωθεί έτσι η Γραφή «οστούν ου συντρίψατε απ’ αυτού». Όπως κατά την έξοδο οι Ισραηλίτες έσφαξαν ένα αρνί, προσέχοντας να μην του σπάσουν τα οστά, έτσι και τώρα και στον Χριστό που είναι ο Αμνός του Θεού δεν του σπάνε τα οστά. Ο πασχάλιος εκείνος αμνός συμβολίζει τη θυσία και την ακεραιότητα του Ιησού. Ο Χριστός θυσιάζεται για το δικό μας καλό. Με το αίμα του μας ελευθερώνει από τα δεσμά του Άδη. Την στιγμή του θανάτου του Χριστού, η άψυχη φύση συγκλονίζεται. Γίνεται μεγάλος σεισμός και ο ήλιος έκρυψε για τρεις ώρες τις ακτίνες του.

27 Μεγάλο Σάββατο Το Μεγάλο Σάββατο εορτάζουμε την ταφή και την Κάθοδο του Κυρίου στον Άδη, προκειμένου να κηρύξει το χριστιανικό μήνυμα στους νεκρούς. Με το θάνατό του μας χάρισε την αιώνια ζωή, απαλλάσσοντάς μας από την φθορά και τον θάνατο. Ο τάφος του Ιησού γίνεται πηγή ζωής. Ο Άδης χάνει την ισχύ του. Ο θάνατος θανατώνεται.

28 Μεγάλο Σάββατο Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής ψέλνεται η ακολουθία του Επιταφίου. Ψέλνεται ο υπέροχος και γεμάτος νοήματα Κανόνας του Μεγάλου Σαββάτου και τα Εγκώμια. Στη συνέχεια γίνεται λιτάνευση του Επιταφίου γύρω από το Ναό ή και στους δρόμους της Ενορίας.

29 Κυριακή του Πάσχα Η πρωινή λειτουργία του Μεγάλου Σαββάτου ονομάζεται και πρώτη Ανάσταση γιατί τα τροπάριά της μας προετοιμάζουν για αυτό που πρόκειται να γίνει το βράδυ. Την Αγία και Μεγάλη Κυριακή του Πάσχα εορτάζουμε την εκ νεκρών Ανάσταση του Ιησού Χριστού. Η Εκκλησία σε ανάμνηση της Αναστάσεως ψέλνει τον υπέροχο και γεμάτο νόημα ύμνο: «Χριστός ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασιν ζωήν χαρισάμενος».

30 Κυριακή του Πάσχα Η Ακολουθία της Αναστάσεως τελείται τα ξημερώματα της Κυριακής του Πάσχα (αρχίζει τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα). Ψέλνεται πρώτα ο Όρθρος με τον υπέροχο Αναστάσιμο Κανόνα και ακολουθεί η Θεία Λειτουργία της Αναστάσεως.

31 Η σημασία του Πάσχα Η σημασία και η αξία του Πάθους και της Αναστάσεως του Κυρίου είναι μεγάλη και κοσμοσωτήρια. Από την στιγμή που το πανάγιο και ζωοποιό αίμα του Κυρίου μας χύθηκε πάνω στον σταυρό, έγινε το μεγαλύτερο λίτρο με το οποίο μας εξαγόρασε από την κατάρα του νόμου. Κάθε καρφί για τον Χριστό, το τρύπημα της λόγχης, ο μεγαλύτερος πόνος γι’ Αυτόν, έγινε για εμάς λύτρωση και αιώνια ευτυχία. Στο σταυρό ο Χριστός βαστάζει τις δικές μας αμαρτίες και ανομίες, ελευθερώνοντας μας από τον θάνατο, που είναι συνέπεια της αμαρτίας. Ο Άδης στενάζει. Χάνει την δύναμη του. Τα αιώνια δεσμά του, λύονται από τον Ζωοδότη Χριστό. Αν ο Χριστός δεν αναστενόταν, τότε θα ήταν μάταιη η πίστη μας, κατά τον απόστολο των εθνών Παύλο. Ο Χριστός όμως δεν πέθανε απλά, αλλά αναστήθηκε για να μας δωρήσει την αιώνια ζωή. Το Πάθος του Κυρίου ακολουθεί η ένδοξη του Ανάσταση, η οποία αποτελεί το κέντρο της πίστης και της ύπαρξης μας.

32 Έθιμα Μεγάλης Εβδομάδας Υπάρχουν έθιμα τα οποία θυμόμαστε κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας σε όλη την Ελλάδα. Τα περισσότερα απ’ αυτά εντοπίζονται στις τελευταίες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας όπου έχουμε και την αποκορύφωση του Θείου δράματος. Ας δούμε μερικά απ’ αυτά.

33 Μεγάλη Πέμπτη Με ένα κόκκινο πανί, που συμβολίζει το αίμα του Χριστού, απλωμένο στο μπαλκόνι ή το παράθυρο, ξεκινούν σε πολλές περιοχές τη Μεγάλη Πέμπτη οι προετοιμασίες για τη βραδιά της Ανάστασης. Την ίδια ημέρα οι νοικοκυρές σε όλη τη χώρα βάφουν τα κόκκινα αυγά και ζυμώνουν τα τσουρέκια. Αυτήν την ημέρα οι νοικοκυρές δεν πλένουν, δεν απλώνουν ούτε κάνουν άλλες δουλειές στο σπίτι. Στην εκκλησία ψέλνεται η μακρά ακολουθία των Παθών με τα δώδεκα Ευαγγέλια και αναπαριστάνεται ξανά η Σταύρωση. Αφού τελειώσουν τα δώδεκα Ευαγγέλια, κοπέλες αναλαμβάνουν να στολίσουν τον Επιτάφιο με γιρλάντες από λευκά λουλούδια, έτσι ώστε το πρωί της επόμενης μέρας να είναι έτοιμος να δεχθεί το σώμα του Χριστού κατά την Αποκαθήλωση.

34 Μεγάλη Παρασκευή Ακόμη και σήμερα σε κάποιες περιοχές οι κάτοικοι δεν στρώνουν καν τραπέζι τη Μεγάλη Παρασκευή. Δεν τρώνε γλυκά. Ταχινόσουπα, μαρούλι ή φακές με ξύδι είναι τα συνήθη φαγητά. Κανείς δεν πρέπει να πιάσει στα χέρια του σφυρί ή βελόνι, γιατί θεωρείται αμαρτία. Το βράδυ γίνεται ο Εσπερινός και η περιφορά του Επιταφίου, ο στολισμός και η περιφορά του οποίου είναι το κυριότερο έθιμο της Μεγάλης Παρασκευής. Χαρακτηριστικό των παλαιότερων ετών ήταν η ευγενής άμιλλα ανάμεσα στις ενορίες για τον ομορφότερα στολισμένο Επιτάφιο. Πρώτα πήγαιναν τα λουλούδια για το στολισμό του Επιταφίου οι ελεύθερες και ύστερα οι παντρεμένες. Από κάτω περνούσαν όλοι από μία φορά, ενώ πίστευαν πως, αν τα ζωηρά παιδιά περάσουν τρεις φορές, θα γίνουν φρόνιμα. Τρεις φορές έπρεπε να περάσουν και οι άρρωστοι για ν' αναρρώσουν. Τα λουλούδια που παίρνουν οι πιστοί από τον Επιτάφιο θεωρούνται ευλογημένα και τοποθετούνται στο εικονοστάσι του σπιτιού. Παλιότερα, οι γυναίκες έφτιαχναν με αυτά φυλαχτά για τους ναυτικούς, ενώ ορισμένοι τα χρησιμοποιούσαν και σαν γιατρικό για τον πονοκέφαλο. Στην περιφορά του Επιταφίου προπορεύεται η μπάντα ή η χορωδία και παίζει πένθιμα εμβατήρια, ακολουθούν οι ιεροψάλτες, ο κλήρος, οι μυροφόρες, τα εξαπτέρυγα και οι πιστοί που ψέλνουν καθ’ όλη τη διάρκεια της λιτανείας. Σε όλη τη διαδρομή οι πιστοί ραίνουν τον επιτάφιο με λουλούδια και αρώματα, κρατώντας αναμμένα κεριά.

35 Μεγάλο Σάββατο Το Μεγάλο Σάββατο οι πιστοί προετοιμάζονται για το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης. Το βράδυ της ίδιας ημέρας ο ιερέας φωνάζει το «Χριστός Ανέστη!». Ένα από τα βασικότερα τελετουργικά στοιχεία της Ανάστασης είναι το αναστάσιμο Φως, με κορυφαία στιγμή την πρόσκληση του ιερέα «Δεύτε λάβετε Φως». Το Φως αυτό οι πιστοί το μεταφέρουν στα σπίτια τους. Σε κάποιες περιοχές μάλιστα θεωρούνταν καλοτυχία να μη σβήσει η λαμπάδα με το Άγιο Φως μέχρι να φτάσουν οι πιστοί στο σπίτι. Μπαίνοντας «σταυρώνουν» πρώτα το ανώφλι της εξώπορτας, ενώ παλαιότερα ανανέωναν και το φως του καντηλιού και μάλιστα προσπαθούσαν να το κρατήσουν αναμμένο όσο περισσότερες μέρες μπορούσαν χωρίς να σβήσει.

36 Φαγητά των ημερών Αλάδωτες φακές με ξύδι (Μ. Παρασκευή) Μαγειρίτσα Κόκκινα αυγά Αρνί Τσουρέκια Αυγοκούλουρα

37 Αλάδωτες φακές με ξύδι Τη Μεγάλη Παρασκευή συνηθίζεται η κατανάλωση σούπας από αλάδωτες φακές που συμβολίζουν τα δάκρυα της Θεοτόκου. Το ξύδι που προστίθεται στη σούπα συμβολίζει το μαρτύριο του Χριστού πάνω στο Σταυρό.

38 Μαγειρίτσα το πρώτο φαγητό που καταναλώνεται και που συμπεριλαμβάνει κρέας είναι η μαγειρίτσα. Τα χορταρικά της συμβολίζουν τα πικρά χόρτα που έτρωγαν οι Εβραίοι προς ανάμνηση της σκλαβιάς τους από τους Αιγύπτιους.

39 Αρνί Ο αμνός συμβολίζει τον Χριστό, διότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είχε παρομοιάσει τον Ιησού με τον αμνό του Θεού που θα πάρει στις πλάτες του τις αμαρτίες του κόσμου. Στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας την Κυριακή του Πάσχα ψήνουν το αρνί στη σούβλα, μαζί με το κοκορέτσι.

40 Κόκκινα αυγά Ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα του Πάσχα είναι το βάψιμο των αυγών τη Μεγάλη Πέμπτη, προχριστιανικό σύμβολο της ζωής, ενισχυμένο με τον συμβολισμό του κόκκινου χρώματος από το αίμα της θυσίας του Χριστού και αποτελεί για το Πάσχα απαραίτητο σύμβολο. Το αυγό συμβολίζει τον τάφο του Χριστού που ήταν ερμητικά κλειστός - όπως το περίβλημα του αυγού - αλλά έκρυβε μέσα του τη «Ζωή», αφού από αυτόν βγήκε ο Χριστός και αναστήθηκε!

41 Τσουρέκια Το τσουρέκι συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού καθώς κατά τη ζύμωση το αλεύρι «ζωντανεύει» με τη μαγιά και γίνεται ψωμί. Ακόμα και κατά την ειδωλολατρική περίοδο βλέπουμε ότι το «ψωμί» συμβόλιζε τη «ζωή».

42 Σύμβολα Λαμπρής Κόκκινα αυγά: Συμβολίζουν με το κόκκινο χρώμα τους το αίμα του Χριστού Αρνί: Συμβολίζει τους πιστούς από την παραβολή του Χριστού με τον βοσκό Σταυρός: Συμβολίζει το Σταυρό πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο Χριστός Λαμπάδα: Συμβολίζει το φως που έφερε ο Χριστός νικώντας το θάνατο και κατ’ επέκταση το σκοτάδι με την Ανάστασή του, αλλά και τον ήλιο της Άνοιξης. Πυροτεχνήματα: Με το θόρυβο και το φως που κάνουν λέγεται ότι διώχνουν τα κακά πνεύματα.

43 Τοπικά έθιμα Εκτός από τα έθιμα που ακολουθούνται σε όλη την Ελλάδα, υπάρχουν και κάποια άλλα που τα συναντάμε σε μερικές μόνο περιοχές δίνοντας ένα ξεχωριστό τόνο σε διάφορα σημεία της πατρίδας μας. Είτε είναι καθαρά τοπικά είτε συνδέονται με ευρύτερες περιοχές της πατρίδας μας. Θα παρουσιάσουμε μερικά από αυτά.

44 Ρόδος - λαζαρικά Στη Ρόδο, το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά γυρίζουν από πόρτα σε πόρτα και τραγουδούν τον «Λάζαρο», συγκεντρώνοντας χρήματα και αυγά για τους ιερείς. Παλαιότερα, κανένας γεωργός δεν πήγαινε στο χωράφι του να εργαστεί, γιατί πίστευαν πως ό,τι έπιαναν θα μαραινόταν. Επιτρεπόταν μόνο η συγκέντρωση ξερών κλαδιών για το άναμμα των φούρνων τη Μεγάλη Εβδομάδα για το ψήσιμο των κουλουριών. Του Λαζάρου, επίσης, σε όλα τα σπίτια οι νοικοκυρές φτιάχνουν στριφτά κουλουράκια, «τα Λαζαράκια», συμβολίζοντας με τον τρόπο αυτό το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο στο σάβανο.

45 Σέρρες - Αδώνια Τη Μεγάλη Παρασκευή, στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου, αναβιώνει το έθιμο «Αδώνια». Σύμφωνα με το τελετουργικό τού εθίμου, κάθε νοικοκυρά βάζει στο κατώφλι του σπιτιού της ένα τραπεζάκι πάνω στο οποίο έχει τοποθετήσει θυμίαμα, την εικόνα του Εσταυρωμένου και λουλούδια στο βάζο, τα οποία είναι πασχαλιές. Δίπλα τοποθετεί ένα πιάτο με κριθάρι ή φακή, έθιμο που παραπέμπει στους «Αδώνιδος Κήπους, ένα έθιμο, το οποίο συμβολίζει τη νιότη που χάνεται γρήγορα και άδικα, όπως και ο Άδωνις που πέθανε από δάγκωμα κάπρου. Στην αρχαιότητα, την πρώτη ημέρα του εθίμου γινόταν η αναπαράσταση της κηδείας του και τη δεύτερη ημέρα η γιορτή για την ανάστασή του.

46 Χαλκιδική - αλογοδρομίες Στη Χαλκιδικής υπάρχει ένα έθιμο που έρχεται από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Έχει συμβολικό χαρακτήρα και αναβιώνει κάθε χρόνο την Τρίτη του Πάσχα, στην παραλία της Συκιάς. Καβαλάρηδες, προς τιμή του Αγίου Γεωργίου που γιορτάζει συχνά τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, κάνουν αγώνα με τα άλογά τους. Μετά την καθιερωμένη λειτουργία στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παραδίδεται η εικόνα μαζί με ευχές από τον ιερέα στους ιππείς, οι οποίοι αναλαμβάνουν ένα είδος λιτανείας, μεταφέροντας την εικόνα από το παρεκκλήσι στο χώρο διεξαγωγής των Αλογοδρομιών.

47 Κερκίνη - αυγομαχίες Την Κυριακή του Πάσχα αναβιώνει στην Καστανούσα Κερκίνης το ποντιακό πασχαλινό έθιμο των «αυγομαχιών». Το έθιμο έχει τις ρίζες του στον Πόντο και συμβολίζει την Ανάσταση του Κυρίου και τη σύγκρουση του καλού με το κακό. Βασικός κανόνας του εθίμου είναι η χρησιμοποίηση μόνο αυγών κότας.

48 Κάψιμο του Ιούδα Το “κάψιμο του Ιούδα” αποτελεί ένα ξεχωριστό έθιμο το οποίο αναβιώνει σε περιοχές της Ελλάδας κάθε Κυριακή του Πάσχα, προσελκύοντας πλήθος κόσμου που θέλει να θαυμάσει την τιμωρία του φιλάργυρου προδότη. Η διατήρηση του εθίμου μέχρι σήμερα, μπορεί να εκφράζει την έντονη ανάγκη για αποτίναξη κάθε είδους προδοσίας. Το μυστικό της επιτυχίας του εθίμου κρύβεται στην προετοιμασία του ομοιώματος, καθώς περίπου τρεις ημέρες νωρίτερα, οι κάτοικοι φτιάχνουν τον Ιούδα από υφάσματα, άχυρα, και ξύλα, βάζοντας στα μάτια του κροτίδες, που θα τον “αποχαιρετήσουν” με τον πιο “κατάλληλο” τρόπο. Η αναπαράσταση γίνεται σε υψηλό σημείο της περιοχής, προσφέροντας στον κόσμο που παρακολουθεί, ένα εντυπωσιακό θέαμα.

49 Πάτμος - αναπαραστάσεις Η Τελετή του Νιπτήρος: Τη Μεγάλη Πέμπτη στην Πλατεία του Δημαρχείου, ο Ηγούμενος της Μονής, όπως ο Ιησούς, πλένει τα πόδια 12 μοναχών, οι οποίοι κάθονται σε μια εξέδρα όπως οι μαθητές του Ιησού στο Μυστικό Δείπνο. Στη συνέχεια, κατεβαίνει από την εξέδρα και αρχίζει την πορεία προς τον τόπο της προσευχής, θυμίζοντας στους πιστούς τη μετάβαση του Ιησού στον κήπο της Γεθσημανής, όπου παραδόθηκε από τον Ιούδα στους Ρωμαίους στρατιώτες. Η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης: Τη Μεγάλη Παρασκευή επισκέπτες και ντόπιοι ανηφορίζουν στη Μονή του Αγίου Ιωάννη για να συμμετάσχουν σε μια μοναδική τελετή ιερής κατάνυξη, την αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης. Το ίδιο βράδυ, οι επιτάφιοι από τις εκκλησίες του νησιού θα ακολουθήσουν την πένθιμη πορεία τους συνοδευόμενοι από τον κλήρο και τους πιστούς μέσα από τα καλντερίμια του νησιού για να συναντηθούν στις μεγάλες πλατείες της Χώρας και της Σκάλας. Μεγάλο Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο και την Κυριακή του Πάσχα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.

50 Ύδρα - θαλασσινός επιτάφιος Τα ήθη και τα έθιμα στο νησί είναι συνδεδεμένα με τη θάλασσα. Αυτό που ξεχωρίζει είναι ο «Θαλασσινός Επιτάφιος». Μόλις νυχτώσει, στην ενορία του Αγίου Ιωάννη ο «Θαλασσινός Επιτάφιος» θα περάσει από τα σοκάκια της περιοχής και θα καταλήξει στο γραφικό λιμανάκι των Καμινίων, όπου και θα μπει μέσα στη θάλασσα, για να ευλογήσει τα νερά και να φέρει τύχη στους σφουγγαράδες και τους ναυτικούς.

51 Κέρκυρα - μπότηδες Στην Κέρκυρα συναντάμε το φημισμένο και αποκλειστικό έθιμο των μπότηδων. Μόλις γίνει η πρώτη Ανάσταση περίπου στις δώδεκα το μεσημέρι του Σαββάτου, πετάνε από τα μπαλκόνια μπότηδες (πήλινα κανάτια στολισμένα με κορδέλες) γεμάτα με νερό για να κάνουν μεγαλύτερο κρότο. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην Ενετοκρατία και συνδέεται με το ευαγγελικό χωρίο «Συ δε Κύριε, ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως».

52 Κέρκυρα - μαστέλο Ένα άλλο Κερκυραϊκό Πασχαλινό έθιμο που αναβιώνει είναι το «μαστέλο» (βαρέλι). Στην Πίνια το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης μαζεύονταν οι Φακίνοι, οι αχθοφόροι της πόλης, οι Πινιαδώροι, οι οποίοι τοποθετούσαν στη μέση του πεζοδρομίου ένα ξύλινο βαρέλι. Το στόλιζαν με μυρτιές, του έβαζαν νερό και αυτοί σκορπισμένοι στο γύρο χώρο, παρακαλούσαν τους περαστικούς, που αυτή την ώρα ήταν πάρα πολλοί, να ρίξουν νομίσματα για ευχές στο νερό. Όταν πλησίαζε η ώρα της πρώτης Ανάστασης, οι Πηνιαδώροι σκορπισμένοι στην περιοχή της Πιάτσας κυνηγούσαν να βρουν κάποιον να τον ρίξουν στο βαρέλι. Αυτός μουσκίδι έβρεχε τον κόσμο γύρω του, ενώ περνούσαν οι μπάντες παίζοντας το «Μη φοβάστε Γραικοί». Στο τέλος έβγαινε ο βρεγμένος με γέλια και χαρές και έπαιρνε τα χρήματα που είχε το βαρέλι.

53 Νησιά Αιγαίου – Ἂ ρατε πύλας Ένα διαφορετικό έθιμο, με «θεατρικότητα» συνηθίζεται σε νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, όπως η Σάμος, η Ικαρία και η Μυτιλήνη. Παρότι πλέον είναι σπανιότερη η αναπαράστασή του, κατά τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της Ανάστασης. Ο ιερέας μετά την Ανάσταση επιστρέφει στο ναό, όπου έχουν κλείσει οι πόρτες. Τότε χτυπάει και φωνάζει: Ἂ ρατε πύλας, ο ἱ ἄ ρχοντες ὑ μ ῶ ν, κα ὶ ἐ πάρθητε, πύλαι α ἰ ώνιοι, κα ὶ ε ἰ σελεύσεται ὁ βασιλε ὺ ς τ ῆ ς δόξης για να λάβει την απάντηση απο κάποιον διάκο ή πιστό που βρίσκεται μέσα στην εκκλησία: Τίς ἐ στιν ο ὗ τος ὁ βασιλε ὺ ς τ ῆ ς δόξης; Ο κληρικός απαντά: Κύριος τ ῶ ν δυνάμεων α ὐ τός ἐ στιν ὁ βασιλε ὺ ς τ ῆ ς δόξης. Τότε η πόρτα ανοίγει και ο κληρικός εισέρχεται στο ναό. Με αυτό τον τρόπο δεικνύεται η κυριαρχία του Χριστού στον κάτω κόσμο, τον οποίο ο Χριστός κυριολεκτικά διέλυσε με την Ανάστασή του.

54 Βροντάδος - ρουκετοπόλεμος Στον Βροντάδο της Χίου οι ενορίες του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής από τις εννέα το βράδυ και κυρίως με το «Χριστός Ανέστη» αρχίζουν να πετούν η μια στην άλλη χιλιάδες ρουκέτες δημιουργώντας ένα φαντασμαγορικό θέαμα στον ουρανό του νησιού.

55 Καλαμάτα – χορός της φωτιάς Στην Καλαμάτα το απόγευμα της Κυριακής ομάδες από 15 – 30 άτομα φορώντας ή όχι παραδοσιακές στολές ανάβουν σαΐτες που είναι φτιαγμένες από χαρτόνι σε σχήμα σωλήνα και γεμισμένες με μπαρούτι αρχίζουν έναν πολεμικό χορό σκορπώντας σπίθες παντού. Το έθιμο ανάγεται στην τουρκοκρατία όταν με αυτοσχέδιες σαΐτες αναχαίτιζαν το ιππικό των Τούρκων.

56 Σκιάθος - Αγιονορίτικο Τυπικό Αξίζει να τονιστεί ότι η Σκιάθος είναι από τις ελάχιστες περιοχές της Ελλάδας όπου τηρείται το Αγιονορίτικο Τυπικό, όσον αφορά στις ώρες που γίνονται οι ακολουθίες των Εκκλησιών. Έτσι η βραδινή ακολουθία του Επιταφίου, ξεκινά τα ξημερώματα του Μεγάλου Σαββάτου. Γύρω στις 4 το πρωί βγαίνουν οι Επιτάφιοι για περιφορά. Ένας τελάλης, ο «προεξάρχοντας» απαγγέλλει δυνατά τους θρηνητικούς ψαλμούς και πίσω με τους ψαλτάδες ψέλνει κι όλος ο κόσμος μαζί. Ο Επιτάφιος κατεβαίνει μέσα από τα γραφικά στενάκια και τα καλντερίμια του νησιού. Όλα τα σπίτια είναι φωταγωγημένα, ενώ στις αυλές τα αναμμένα κεριά και το λιβάνι που καίει, μοσχοβολάει, δημιουργώντας μία ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Φτάνοντας στην εκκλησία των τριών Ιεραρχών, ενώνονται οι πιστοί των δύο εκκλησιών και όλοι μαζί συνεχίζουν την περιφορά σε ολόκληρο το νησί κι επιστρέφουν στις εκκλησίες γύρω στις 5.30 το πρωί. Εκεί γίνεται από τους ιερείς η αναπαράσταση της «εις Άδου Καθόδου» του Χριστού και ενώ ψάλλεται το «άρατε πύλες», ο ιερέας ανοίγει χτυπώντας δυνατά το πόδι του, την εξώθυρα του Ιερού Ναού.

57 Ευχαριστούμε για την υπομονή σας. Χριστός Ανέστη και χρόνια πολλά σε όλους.