1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΙΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 22 Η «ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΦΥΤΟ-ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ»

Παρουσίαση με θέμα: "1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΙΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 22 Η «ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΦΥΤΟ-ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ»"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΙΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 22 Η «ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΦΥΤΟ-ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ»

2 2 Τα λειτουργικά τρόφιμα: Είναι το σύνολο των τροφίμων που εντασσόμενα σε μια σωστή διατροφή προσφέρουν ιατρικό όφελος. Βοηθούν στην: Α) Ομαλή καθημερινή λειτουργία του οργανισμού. Β) Πρόληψη ασθενειών (διαβήτης, στεφανιαία νόσος, υπέρταση) λόγω ύπαρξης κάποιων προστατευτικών ουσιών σε αυτά. Τα λειτουργικά τρόφιμα περιέχουν αντίστοιχες δραστικές ουσίες που λέγονται Φυτοχημικά.

3 3 Φυτοχημικές ουσίες Είναι χημικές ουσίες με βιολογικά ενεργό ρόλο και βρίσκονται σε κάποια φυτικά τρόφιμα. Θεωρείται ότι σε αυτές οφείλονται τα οφέλη υγείας των λειτουργικών τροφίμων. Μπορούν να απομονωθούν και να χρησιμοποιηθούν ευρέως στη βιομηχανία. Μερικές από αυτές τις ουσίες είναι: καροτενοειδή, φλαβονοειδή, φυτο-οιστρογόνα κ.λπ.

4 4 Λειτουργικά τρόφιμα Υπάρχοντα τρόφιμα Επεξεργασμένα τρόφιμα Τρόφιμα που έχουν προκύψει με προσθήκη συστατικών άλλων τροφίμων Νέα τρόφιμα παραγόμενα με την βιοτεχνολογία

5 5 Ιστορία και προοπτικές των λειτουργικών τροφίμων Ανατολικός κόσμος: σε αυτές τις χώρες τα λειτουργικά τρόφιμα έχουν γίνει μέρος του πολιτισμού (Κίνα, Ιαπωνία) εδώ και χρόνια. Αποτελούν τμήμα της ιατρικής επιστήμης (βότανα). Τα λειτουργικά τρόφιμα ξεκίνησαν από την Ιαπωνία όπου και έγιναν οι πρώτες έρευνες. Δυτικός κόσμος: Σε Η.Π.Α. και Ευρώπη γνωρίζουν μια επανάσταση. Γίνονται προσπάθειες για να ενταχθούν περισσότερα λειτουργικά τρόφιμα στην αγορά και εμφανίζουν ραγδαία πρόοδο.

6 6 Η ανάπτυξη νέων λειτουργικών τροφίμων

7 7 Πλεονεκτήματα λειτουργικών τροφίμων Η ραγδαία εξέλιξη των λειτουργικών τροφίμων οφείλεται: Α) Εύρεση τρόπων παραγωγής λειτουργικών τροφίμων, Β) Αύξηση κόστους υγειονομικής περίθαλψης, Γ) Διατάξεις νόμων που επιτρέπουν την είσοδό τους στην αγορά. Προάγουν την υγεία και ενισχύουν την ποιότητα ζωής Μείωση κόστους ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης Μετριάζουν πληθώρα ασθενειών

8 8

9 9 Ζητήματα ασφαλείας λειτουργικών τροφίμων Παρά τα πλεονεκτήματα τους τα λειτουργικά τρόφιμα, πρέπει να καθορίζονται εντός ενός πλαισίου πλήρους ελέγχου ώστε να είναι ασφαλή για τους καταναλωτές. Πρέπει να γίνεται πλήρης διερεύνηση κυρίως των τροφίμων που προέρχονται από επεξεργασία.

10 10 Αξιολόγηση λειτουργικών τροφίμων. Ο ρόλος της EFSA (European Food Safety Authority) Functional foods: the case for closer evaluation Nynke de Jong, Olaf H Klungel, Hans Verhagen, Marion C J Wolfs, Marga C Ocké, Hubert G M Leufkens, BMJ 2007; 334:1037-1039

11 11 Παραδείγματα φυτικών λειτουργικών τροφίμων Σόγια: περιέχει πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας, ρόλος κατά καρδιοπαθειών (↓ LDL χοληστερόλης) και μετεμηνοπαυστικών συμπτωμάτων. Περιέχει σαπωνίνες, φαινολικά οξέα,φυτοστερόλες,φυτικό οξύ και ισοφλαβόνες => αντιοξειδωτική και φυτοοιστρογονική δράση. Ορισμένοι συνιστούν ένα δείπνο (soy night) με προϊόντα σόγιας την εβδομάδα.

12 12 Βρώμη: περιέχει β-γλυκάνη (διαιτητικές ίνες) και επιδρά στη μείωση της LDL χοληστερόλης => μειώνει κίνδυνο καρδιοπαθειών Ντομάτες: καροτινοειδές λυκοπένιο => αντιοξει- δωτική δράση μαζί με ελαιόλαδο => επιδρά κατά των καρδιοπαθειών, καρκίνου του προστάτη, καρκίνου του στήθους και του δέρματος.

13 13

14 14

15 15

16 16 Σκόρδο: πλέον διαδεδομένη τροφή με ευεργετική δράση (αντιμικροβιακή και αντιυπερτασική) οφειλόμενη σε σειρά υδατοδιαλυτών και λιποδιαλυτών θειούχων ενώσεων (άρωμα, γεύση). Άθικτοι βολβοί σκόρδου περιέχουν alliin (αμινοξυ): alliin allicin allinase Ενζυματικά μετά από θραύση βολβών Διάσπαση Σειρά θειούχων ενώσεων

17 17

18 18 Σταυρανθή λαχανικά: είναι τα λαχανικά της οικ. Cruciferae => λάχανο, κουνουπίδι, μπρόκολο. Μειώνουν την LDL χοληστερόλη. Εξουδετερώνουν ελεύθερες ρίζες. Περιέχουν γλυκοζίδια (glucobrassicin, glucosinolates) που μετατρέπονται σε ινδόλες => ανταγωνίζονται για τους υποδοχείς των οιστρογόνων δράση κατά καρκίνου στήθους.

19 19

20 20

21 21 Εσπεριδοειδή: λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια κ.α. Περιέχουν βιταμίνη C που δρα αντιοξειδωτικά (εξουδετέρωση ελεύθερων ριζών) => ενίσχυση ανοσοποιητικού συστήματος.

22 22

23 23 Χρήσιμες ιδιότητες του λεμονενίου 1. Igimi H, Hisatsuga T, and Nishimura M. The use of d-limonene as a dissolving agent in gallstones. Dig. Dis 21: 926-939. 1976. 2. Crowell PL. Monoterpenes in breast cancer chemoprevention. Breast Cancer Research and Treatment 46: 191-197. 1997. 3. Uedo N, Tatsuta M, Iishi H, et al. Inhibition by D-limonene of gastric carcinogenesis induced by N-methyl-N'- nitro-N-nitroguanidine in Wistar rats. Cancer Letters 137(2): 131-6. 1999. 4. Stark MJ, Burke YD, McKinzie JH, Ayoubi AS, Crowell PL. Chemotherapy of pancreatic cancer with the monoterpene perillyl alcohol. Cancer Lett 9: 15-21.1995. 5. Broitman SA, Wilkinson J 4th, Cerda S. Effects of Monoterpenes and Mevinolin on Murine Colon Tumour CT- 26 In Vitro and its Hepatic 'Metastases' In Vivo. Adv Exp Med Biol. 401: 111-30. 1996. 6. Fulton GJ, Barber L, Svendsen E, Hagen PO, Davies MG. Oral monoterpene therapy (perillyl alcohol) reduces vein graft intimal hyperplasia. J Surg Res Apr 69(1): 128-34. 1997. 7. Reddy BS, Wang CX, Samaha H., Lubet R. Steele VE, Kelloff GJ, Rao CV. Chemoprevention of colon carcinogenesis by dietary perillyl alcohol. Cancer Res: Feb 1997.

24 24 Τσάι: περιέχει κατεχίνες (είδος πολυφαινολών) Περιέχει φλαβονοειδή Προφυλάσσει από καρκίνο του πνεύμονα και του στήθους καθώς και καρδιοαγγειακά νοσήματα. επικατεχίνες επιγαλοκατεχίνες

25 25 Nature Reviews Cancer 9, 429-439 (June 2009) Cancer prevention by tea: animal studies, molecular mechanisms and human relevance Chung S. Yang, Xin Wang, Gang Lu & Sonia C. Picinich Abstract. Extracts of tea, especially green tea, and tea polyphenols have been shown to inhibit the formation and development of tumours at different organ sites in animal models. There is considerable evidence that tea polyphenols, in particular (−)-epigallocatechin-3-gallate, inhibit enzyme activities and signal transduction pathways, resulting in the suppression of cell proliferation and enhancement of apoptosis, as well as the inhibition of cell invasion, angiogenesis and metastasis. Here, we review these biological activities and existing data relating tea consumption to human cancer risk in an attempt to understand the potential use of tea for cancer prevention.

26 26 Κρασί: στη Γαλλία μειωμένα ποσοστά καρδιακών νοσημάτων παρά τη λιπαρή διατροφή => συσχέτιση με κατανάλωση κόκκινου οίνου => ευεργετική δράση κατά της στεφανιαίας νόσου λόγω: Περιεκτικότητα σε αλκοόλη (αυξάνει την HDL) Περιεκτικότητα σε ισοφλαβόνες (φαινολικές ενώσεις => αποτρέπουν την οξείδωση της LDL που ευθύνεται για την αρτηριοσκλήρωση. Στα κρασιά και στα σταφύλια περιέχεται η φυτοαλεξίνη ρεσβερατρόλη που δρα κατά του καρκίνου και των καρδιοπαθειών.

27 27

28 28

29 29 Παρουσίαση ζωικών λειτουργικών τροφίμων Ψάρια: δράση κατά των καρδιακών νοσημάτων, βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος, μείωση της χοληστερόλης στο αίμα. Περιέχουν ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα. Εσκιμώοι => μειωμένα ποσοστά εμφάνισης καρδιακών νοσημάτων λόγω κατανάλωσης ψαριών.

30 30

31 31 Γαλακτοκομικά προϊόντα: Πηγή ασβεστίου => πρόληψη οστεοπόρωσης. Περιέχουν προβιοτικά (γαλακτοβάκιλοι κ.λπ.) => εγκαθίστανται στον εντερικό σωλήνα και συμβάλουν στην ομαλή λειτουργία του εντέρου. Τα προβιοτικά: Έχουν αντικαρκινική δράση Μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης. Έχουν ανταγωνιστική δράση έναντι παθογόνων μικροοργανισμών.

32 32 Συμπεράσματα: τα λειτουργικά τρόφιμα μπορούν να δράσουν κατά ασθενειών αρκεί: Παρακολούθηση επιστημονικών ερευνών. Απόλυτη σιγουριά για την εγκυρότητα των ερευνών. Ταύτιση επιστημονικών απόψεων για ένα συστατικό τροφίμου ή ένα τρόφιμο. Να εντάσσονται σε μια ισορροπημένη δίαιτα. Να καταναλώνονται με «μέτρο» και «λογική».

33 33

34 34 ΧΗΜΕΙΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΦΥΤΟΧΗΜΙΚΑ

35 35 ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

36 36

37 37 ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ, ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΦΥΤΙΚΑ ΑΝΤΙ-ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ, ΔΡΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ

38 38 Οι υποδοχείς των οιστρογόνων ER-  –Μήτρα, όρχεις, υπόφυση, ωοθήκη, επιδιδυμίδα, επινεφρίδια. ER-  (Kuiper et al. 1996) –Εγκεφαλος, νεφρός, προστάτης, ωοθήκη, πνεύμονας, ουροδόχος κύστη, έντερο, επιδιδυμίδα. –88% ομοιότητα με τον ER-  του αρουραίου  ομοιότητα με τον ανθρώπινο ER-  Mεμβρανικός ER (Pietras and Szego, 1997)

39 39

40 40 Δράση των φυτοοιστρογόνων στούς υποδοχείς τών οιστρογόνων

41 41 Οιστρογονική/αντι-οιστρογονική δράση

42 42 Διαιτητικές πηγές φυτοοιστρογόνων

43 43 Διαιτητικές πηγές φυτοοιστρογόνων

44 44 Φυτοοιστρογόνα στούς ανθρώπους: Δράση Τα φυτοοιστρογόνα έχουν ασθενέστερη οιστρογονική δράση συγκρινόμενα με τα ενδογενή οιστρογόνα του κυκλοφορικού. Μπορούν να δεσμευτούν στην πρωτεΐνη που δεσμεύει τα στεροειδή του φύλου (sex steroid binding protein ή SBP) κι στην a-feroprotein (AFP) και να κυκλοφορήσουν στο σώμα. Τα διαιτητικά φυτοοιστρογόνα μεταβολίζονται από εντερικά βακτήρια, απορροφούνται και συνδέονται με σάκχαρα στο ήπαρ μέσω ενζύμων (π.χ. UDP- glucoronyosyl transferases), διακινούνται στο πλάσμα και απεκκρίνονται από τα ούρα.

45 45 Φυτοοιστρογόνα στούς ανθρώπους: Δράση Τα επίπεδα των φυτοοιστρογόνων είναι υψηλότερα σε μεσοκκυτάρια υγρά του μαστού και του προστατικού πόρου σε σύγκριση με τον ορό ή το πλάσμα. Τα επίπεδα ισοφλαβονοειδών στα ούρα είναι 0,3- 30 mM/ημέρα. Τα ούρα των φυτοφάγων έχουν έως και 1000 φορές περισσότερα φυτοοιστρογόνα από στεροειδή οιστρογόνα. Τα φυτοσοιστρογόνα ανταγωνίζονται τα οιστρογόνα σε επίπεδο 0,5 – 50 mM που είναι παρόμοια με τα επίπεδά τους στα ούρα.

46 46 Genistein, daidzein, coumesterol, equol: δεσμεύονται και ενεργοποιούν τους ER a και b (0,1- 10mM). Η Genistetin έχει μεγαλύτερη συγγένεια για τον ERb. Τα PEs της σόγιας επηρεάζουν την εξέλιξη του κυτταρικού κύκλου μίτωσης, την αύξηση και τη διαφοροποίηση. Έχουν αντιοξειδωτική δράση και καταστέλλουν την αγγειογένεση. Η Genistein αναστέλλει την 17 beta-steroid oxidoreductase και την αρωματάση (ένζυμα απαραίτητα για τη μετατροπή των ανδρογόνων σε οιστρογόνα). Φυτοοιστρογόνα της σόγιας

47 47 Φυτοοιστρογόνα της σόγιας

48 48 Φυτοοιστρογόνα της σόγιας Επηρεάζουν τα ένζυμα cycloxygenase, lipoxygenase, cholesterol 7a hydroxylase. Τροποποιούν τη δράση της topoisomerase II. Επιδρούν στο μονοπάτι της phosphoinositide (PI) και στο μονοπάτι του TGF-β. Αυξάνουν τα επίπεδα epidermal growth factor (EGF) και EGFR.

49 49 Γενιστείνη, Genistein Έχει οιστρογονική και αντι-οιστρογονική δράση Αναστέλλει κινάσες της τυροσίνης Έχει 20-φορές μεγαλύτερη συγγένεια δεσμευσης με τον ER-b σε σχέση με τον ER-a (Makela et al. 1999) 4',5,7-Trihydroxyisoflavone

50 50 References: Kurzer, 2003. J. Nutr. 133: 1983S-1986S. Benassayag, et al., 2002. J. Chromatogr.B 777:233-248. Τα φυτοοιστρογόνα στην ανθρώπινη υγεία Αναζήτηση εφαρμογών Προφύλαξη από τον καρκίνο (Cancer prevention), Μετα-εμμηνοπαυσιακά συμπληρώματα (Post- menopausal supplement), Πρόληψη της οστεοπόροσης (Prevention of osteoporosis), Καρδιαγγειακή υγεία (Cardiovascular health) Γονιμότητα (Fertility), Αύξηση του στήθους (Breast enhancement).

51 51 Τα οφέλη στον καρκίνο του στήθους και της μήτρας είναι αμφισβητούμενα. Η Genistein μπορεί να είναι καρκινογόνος (καρκίνος μήτρας) αν εκτεθεί σε αυτήν το έμβρυο (πειράματα σε ζώα). Μπορεί να είναι καρκινοπροστατευτική (σε ζώα) αν ο οργανισμός εκτεθεί κατά την ανάπτυξη του μαστού. Οι Isoflavonoids και lignans διεγείρουν την μίτωση σε ER+ καρκινικά κύτταρα μαστού. Πρόληψη καρκίνου

52 52 Πρόληψη καρκίνου Αναστέλλουν την αύξηση των κυττάρων σε μεγάλες συγκεντρώσεις σε κύτταρα καρκίνου μαστού ERa (-). Άρα, πιθανώς εκείνα που δρουν περισσότερο μέσω των ERb (κερκετίνη, ναρινγκενίνη, κουμεστρόλη), ίσως έχουν καρκινοπροστατευτική δράση. Η καταστολή της αγγειογένεσης ίσως συμβάλλει στη καρκινοπροστατευτική δράση. Αντιοξειδωτικά in vitro και in vivo.

53 53 Πρόληψη της οστεοπόροσης Η πρόσληψη ισοφλαβονών αυξάνει την οστική πυκνότητα (bone mineral density). Μπορεί να είνα χρήσιμη στην πρόληψη της οστεοπόρωσης στην εμμηνόπαυση. Δίαιτες πλούσιες σε φυτοοιστρογόνα προφυλάσσουν από χρόνια απώλεια οστικής μάζας (Setchell & Lydeking-Olsen, 2003. Am. J. Clin. Nutr., 78: 593S-609S).

54 54 Καρδιαγγειακή υγεία Η μέση πρόσληψη πρωτεΐνης σόγιας 47g/day προκαλεί μείωση 9% στην ολική χοληστερόλη 13% στην LDL και δίνει τάση αύξησης της HDL. Τα Flavanoids περιορίζουν τη συσσωμάτωση των αιμοπεταλίων (platelet aggregation). Η επαγόμενη από Genistein αναστολή δράσης των αυξητικών παραγόντων IGF επηρεάζει (καταστέλλει) τη δράση των αιμοπεταλίων και της θρομβίνης.

55 55 Δράση στη γονιμότητα (pre-menopausal) Καθυστερεί την εμφάνιση έμμηνου ρύσης. Περιορισμός LH, FSH και progesterone. Αρσενικά τρωκτικά που εκτέθηκαν σε PEs σε νεαρή ηλικία (εμβρυακή, βρεφική) παρουσίασαν: μειωμένη ποιότητα σπέρματος, διαμαρτίες διάπλασης, καρκίνο των όρχεων. Η coumesterol προκάλεσε καθυστέρηση στη έναρξη σχέσεων με τα θηλυκά.

56 56 Glover A, Assinder SJ (2006). Acute exposure of adult male rats to dietary phytoestrogens reduces fertility and alters epididymal steroid hormone receptor expression. Journal of Endocrinology, 189, 565-573).

57 57 Glover A, Assinder SJ (2006). Acute exposure of adult male rats to dietary phytoestrogens reduces fertility and alters epididymal steroid hormone receptor expression. Journal of Endocrinology, 189, 565-573).

58 58 Το 2002, η κλινική δοκιμή της «Women’s Health Initiative (WHI) trial of estrogen/progestin therapy» διακόπηκε λόγω εμφάνισης περιστατικών καρκίνου μαστού αλλά και καρδιαγγειακών νόσων. Η κατανάλωση 30 mg/d ισοφλαβονών σόγιας μπορεί να μειώσει τις εξάψεις (hot flashes) κατά 30-50%. Γενικά, η κατανάλωση φυτοοιστρογόνων δεν πρέπει να ξεπερνάει συνολικά τα 100 mg/d. Μετα-εμμηνοπαυσιακή θεραπεία

59 59

60 60 Χρήση φυτο-οιστρογονικής δίαιτας ή διαιτών σόγιας και κίνδυνος Πρόληψη συμπτωμάτων εμμηνόπαυσης, αν δεν υπάρχουν αντενδείξεις, Πρόληψη απώλειας οστικής μάζας, Τρόπος αποφυγής αγωγής αναπλήρωσης οιστρογόνων για την μείωση των «εξάψεων», Αν κίνδυνος καρκίνου μαστού να αποφεύγονται, Αν κίνδυνος καρκίνου μήτρας να αποφεύγονται, Αποφυγή χρήσης όταν υπάρχουν ενδείξεις ή προδιάθεση τέτοιων καρκίνων, Αποφυγή χορήγησης σε νεαρά αγόρια.

61 61 Φυτοοιστρογόνα του κόκκινου κρασιού: Resveratrol, quercetin, anthocyanins Αντιοξειδωτικά, αντιαποπτωτικά, αντιφλεγμονώδη, αντικαρκινογόνα. Περιορίζουν την επαγόμενη από Cu οξείδωση της LDL, δεσμευόμενα στην LDL μέσω ενός γλυκοσιδικού αιθερικού δεσμού. Αυξάνουν ελαφρά την HDL. Αναστέλλουν την ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων. Περιορίζουν την βλάβη στους νευρώνες λόγω κατανάλωσης αιθανόλης, πιθανώς μέσω αντιοξειδωτικής δράσης.

62 62 Φυτοοιστρογόνα του κόκκινου κρασιού: Resveratrol, quercetin, anthocyanins Αναστέλλουν την επαγόμενη από το οινόπνευμα δράση της κυκλοοξυγενάσης. Aντιγήρανση? Ανασταλτική δράση στην αγγειογένεση. Η Resveratrol αναστέλλει ένζυμα σε φέροντα ERa(+) καρκινικά κύτταρα μαστού. Εμπορική διακίνηση ρεσβερατρόλης.