Η οργάνωση – διοίκηση σχολείου και ο χρόνος του διευθυντή σχολείου

Παρουσίαση με θέμα: "Η οργάνωση – διοίκηση σχολείου και ο χρόνος του διευθυντή σχολείου"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η οργάνωση – διοίκηση σχολείου και ο χρόνος του διευθυντή σχολείου
Δρ Ανδρέας Κυθραιώτης Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου Επισκέπτης Καθηγητής στο CIIM 14 Μαρτίου 2009 .

2 Η οργάνωση – διοίκηση σχολείου και ο χρόνος του διευθυντή σχολείου
Η οργάνωση – διοίκηση σχολείου και ο χρόνος του διευθυντή σχολείου «Είναι πολύ εύκολο να είναι κάποιος απασχολημένος κάνοντας λάθος δουλειές» Everard & Morris (1990).

3 Δομή της παρουσίασης Ποια είναι η σημασία του χρόνου του διευθυντή;
Τι ακριβώς εννούμε με τις έννοιες «οργάνωση» και «διοίκηση» σχολείου; Ποιος είναι ο ρόλος του διευθυντή στην οργάνωση και διοίκηση του σχολείου σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο που υπάρχει; Πόσο χρόνο αφιερώνει ο διευθυντής στα διάφορα καθήκοντα που σχετίζονται με την οργάνωση και διοίκηση του σχολείου στο εξωτερικό; Πόσο χρόνο αφιερώνει ο διευθυντής στα διάφορα καθήκοντα που σχετίζονται με την οργάνωση και διοίκηση του σχολείου στην Κύπρο; Συμπεράσματα Εισηγήσεις

4 1. Η σημασία του χρόνου του διευθυντή σχολείου
Η ορθολογιστική κατανομή του χρόνου εργασίας του διευθυντή, αυξάνει τόσο την αποδοτικότητά όσο και την αποτελεσματικότητά του (Persel & Cookson, 1982). Έρευνες έχουν δείξει ότι η έλλειψη στο χρόνο του διευθυντή για διάφορες δραστηριότητες – αξιολόγηση/επίβλεψη προσωπικού, επαγγελματική ανάπτυξη, προγραμματισμό/διαχείριση δρατηριοτήτων των μαθητών – αποτελεί παράγοντα αναποτελεσματικότητας του διευθυντή ως ηγέτη (Smith & Holdaway, 1995). Ένα απο τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των αποτελεσματικών διευθυντών στην Κύπρο είναι ο τρόπος με τον οποίο κατανέμουν το χρόνο τους για τη διεκπεραίωση των διάφορων καθηκόντων τους (Pashardis, 1998).

5 2.1. Οι έννοιες: Οργάνωση – Διοίκηση - Ηγεσία
Ηγεσία (Leadership) Διαχείριση/Οργάνωση (Administration) Δοίκηση (Management)

6 2.2. Οι έννοιες: οργάνωση – διοίκηση - ηγεσία
Ηγεσία Διοίκηση Διαχείριση- Οργάνωση

7 2.3. Οι έννοιες: Οργάνωση – Διοίκηση - Ηγεσία
Διαχείριση/Οργάνωση Διοίκηση Ηγεσία Ορισμός: Η συνεχής και σταθερή διαδικασία που διασφαλίζει την ομαλή, την αποδοτική και την καθημερινή λειτουργία του σχολείου, σύμφωνα με προκαθορισμένους στόχους. Η διαδικασία στο σχολείο που περιλαμβάνει: Στόχους, σχέδια δράσης και κατανομή πόρων. Οργάνωση δομών και ανθρώπων. Αξιολόγηση αποτελεσμάτων και επίλυση προβλημάτων. Η διαδικασία σκόπιμης επίδρασης που ασκείται από ένα άτομο σε άλλα, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του σχολείου. Περιλαμβάνει: Ανάπτυξη οράματος και στρατηγικών για αλλαγές. Μετάδοση του οράματος. Παρώθηση των ανθρώπωων για επίτευξη του οράματος.

8 2.4. Οι έννοιες: Οργάνωση – Διοίκηση - Ηγεσία
Διαχείριση/Οργάνωση Διοίκηση Ηγεσία Παραδείγματα: Αρχειοθέτηση Καταγραφή περιουσίας Καταγραφή αξιολογήσεων Διαχείριση κονδυλίων (ταμείο διευθυντή, εκδρομές) Ανάθεση καθηκόντων στους εκπαιδευτικούς Καταρτισμός ωρολόγιου προγράμματος Χρησιμοποίηση συστημάτων και διαδικασιών (π.χ. ανάπτυξη συστήματος αξιολόγησης μαθητών) Σχέδιο βελτίωσης της σχολικής μονάδας Εισαγωγή καινοτομιών και αλλαγών στο σχολείο (νέα εκπαιδευτικά προγράμματα, αλλαγές στο αναλυτικό πρόγραμμα) Έμφαση: Στην εφαρμογή κανονισμών ή διαδικασιών (σταθερότητα και αποτελεσματικότητα) – Βραχυπρόθεσμος προγραμματισμός Εφαρμογή στρατηγικής και αξιολόγησης στόχων, ώστε να διασφαλίζεται η λετουργία του σχολείου – Μεσοπρόθεσμος προγραμματισμός Στο όραμα, την ευελιξία, την αλλαγή/καινοτομία, την προσαρμογή, τη χάραξη στρατηγικής. - Μακροπρόθεσμος προγραμματισμός

9 3.1. Ο ρόλος του διευθυντή στην οργάνωση – διοίκηση σχολείου
Το έργο του διευθυντή στην οργάνωση και διοίκηση σχολείου χαρακτηρίζεται από το μεγάλο αριθμό και την πολυμορφία των καθηκόντων που αναλαμβάνει, γεγονός που απορρέει από το χαρακτήρα του κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος. Το νομικό πλαίσιο για τους διευθυντές των δημόσιων σχολείων στην Κύπρο Τα σχέδιο υπηρεσίας για το διευθυντή δημοτικού σχολείου αναφέρεται σε 4 βασικά καθήκοντα, τα οποία αναλύονται σε δεκάδες επιμέρους καθήκοντα σύμφωνα με τους Κανονισμούς Λειτουργίας των Σχολείων. Το σχέδιο υπηρεσίας για το διευθυντή σχολείου μέσης εκπαίδευσης αναφέρεται σε 5 βασικά καθήκοντα που αναλύονται σε δεκάδες επιμέρους καθήκοντα σύμφωνα με τους Κανονισμούς Λειτουργίας των Σχολείων.

10 3.2. Ο ρόλος του διευθυντή στην οργάνωση – διοίκηση σχολείου: Το νομικό πλαίσιο
Οργάνωση Λετουργία Διοίκηση Σχολείου Οργάνωση και Φύλαξη Αρχείου Εφαρμογή Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Κανονισμών ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Εφαρμογή & Βελτίωση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Διδακτικά Καθήκοντα Παρακολούθηση της Ακαδημαϊκής Προόδου των Μαθητών Καθοδήγηση και Ευημερία των Μαθητών Καθοδήγηση Ανάπτυξη και Αξιολόγηση Εκπαιδευτικών

11 4.1. Διεθνείς έρευνες Ο Mintzberg (1973), ο οποίος θεωρείται ένα από τους μεγαλύτερους θεωρητικούς και ερευνητές στο χώρο της διοίκησης των οργανισμών, ήταν από τους πρώτους που εξέτασαν το χρόνο κατανομής του έργου των διευθυντών σε διάφορους οργανισμούς. Βασικά ευρήματα της έρευνας του Mintzberg: Υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ του τι έλεγαν ότι έκαναν οι διευθυντές και τι έκαναν στην πραγματικότητα. Η εργασία ενός διευθυντή χαρακτηριζόταν από ρυθμό (ρουτίνα), παρεμβολές, εκφραστική λιτότητα και κατατεμαχισμό δραστηριοτήτων.

12 4.2. Διεθνείς έρευνες Έρευνες:
Πλήθος ερευνών που ασχολήθηκαν αποκλειστικά με τη διαχείριση του χρόνου των διευθυντών. Οι περισσότερες έρευνες επικεντρώνονται: Στην περιγραφή των δραστηριοτήτων και της συμπεριφοράς των διευθυντών καταγράφοντας τον τρόπο που κατανέμουν το χρόνο τους. Σχεδόν όλες οι έρευνες συμφωνούν με τα ευρήματα του Mintzberg. Έρευνες: Martin & Willower, 1981 Kmetz & Willower, 1982 Clerkin, 1985 Knight, 1990 Caziel, 1995 McEwen & Salter, 1997 Rosenblatt & Somech, 1998 Lyons, 1999 Huczynski & Buchanan, 2001

13 4.3. Διεθνείς έρευνες Ο Knight (1990) παρατήρησε στην έρευνά του ότι οι διευθυντές γενικά ξοδεύουν πολύ περισσότερο χρόνο στη διοίκηση και στα καθημερινά περιστατικά και πολύ λιγότερο σε θέματα στρατηγικής διοίκησης και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού και οργάνωσης, στην ομαδική εργασία και αξιολόγηση. Οι McEwen και Salter (1997), διαπίστωσαν ότι τα θέματα καθημερινής ρουτίνας μολονότι θεωρούνται χαμηλής προτεραιότητας, παίρνουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου των διευθυντών. Οι Huczynski & Buchanan (2001) διαπίστωσαν ότι οι διευθυντές προτιμούσαν να επικοινωνούν προφορικά ξοδεύοντας αρκετό χρόνο σε συναντήσεις και προσωπικές επαφές.

14 4.4. Διεθνείς έρευνες Οι Kmetz και Willower (1982) μελετώντας τη συμπεριφορά διευθυντών σχολείωνΠρωτοβάθμιας Εκπαίδευσηςστις Ηνωμένες Πολιτείες εντόπισαν τον ευδιάκριτο φόρτο εργασίας την ένταση την ποικιλία τον κατατεμαχισμό και τις συχνές διακοπές. Οι Rosenblatt και Somech (1998) μελετώντας διευθυντές δημοτικών σχολείων στο Ισραήλ εντόπισαν: το μεγάλο ποσοστό χρόνου που αφιέρωναν σε δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από ποικιλία, κατατεμαχισμό, ρουτίνα και συντομία δραστηριοτήτων του καθώς και στις επαφές με εξωσχολικά πρόσωπα το μικρό ποσοστό του χρόνου για παρακολούθηση των εκπαιδευτικών στην τάξη.

15 4.5. Διεθνείς έρευνες Ο Caziel (1995) στην έρευνά του έκανε σύγκριση ανάμεσα στους διευθυντές σε σχολεία με ψηλή απόδοση και στους διευθυντές σε μέσου επιπέδου σχολεία. Η έρευνα επισήμανε διαφορές ανάμεσα στις δύο Ομάδες διευθυντών. Οι διευθυντές στα σχολεία με ψηλή απόδοση κατανέμουν περισσότερο χρόνο σε θέματα εκπαιδευτικής ηγεσίας (instructional leadership), στη βελτίωση του σχολείου, τη διοίκηση του προσωπικού και τις σχέσεις με τους γονείς και την κοινότητα. Οι διευθυντές στα σχολεία με μέση απόδοση αφιέρωναν τον περισσότερο χρόνο τους σε θέματα ρουτίνας

16 5.1. Έρευνες στην Κύπρο Θεοφιλίδης (1994)
Σαββίδης, Στυλιανίδης & Τσιάκκιρος (2002) Κασουλίδης & Πασιαρδής (2005) Κλαδική Επιτροπή Διευθυντών ΠΟΕΔ (2009)

17 5.2. Έρευνες στην Κύπρο Ο Θεοφιλίδης (1994) εξέτασε το χρόνο των διευθυντών σε σχολεία δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης. Ο εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας που αφιερώνεται σε διευθυντικά καθήκοντα: Είδος χρόνου Ώρες στη Δημοτική Εκπαίδευση Ώρες στη Μέση Εκπαίδευση Πραγματικός 19,54 21,09 Ιδεώδης 30,90 28,77 Συμπεράσμα: Οι διευθυντές πιστεύουν ότι δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο για την καλύτερη άσκηση των καθηκόντων τους.

18 5.3. Έρευνες στην Κύπρο Καθήκοντα
Η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα στον πραγματικό και τον ιδεώδη χρόνο των διευθυντών στη δημοτική εκπαίδευση. Α/Α Καθήκοντα 1. Παρακολούθηση μαθημάτων στις τάξεις. 2. Παρακολούθηση και έλεγχος της προόδου των μαθητών. 3. Παρακολούθηση της διεξαγωγής διάφορων αξιολογήσεων. 4. Ενημέρωση για τις εκπαιδευτικές τάσεις. 5. Έλεγχος και αξιολόγηση του προσωπικού του σχολείου. Συμπέρασμα: Οι διευθυντές αναγνωρίζουν ότι πρέπει να έχουν περισσότερο χρόνο για την άσκηση του ρόλου τους ως εκπαιδευτικών ηγετών

19 5.4. Έρευνες στην Κύπρο Σαββίδης, Στυλιανίδης και Τσιάκκιρος (2002) Τα αποτελέσματα έρευνας ανάμεσα σε διευθυντές σχολείων Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης δείχνουν ότι οι Κύπριοι διευθυντές κατανέμουν το χρόνο τους κατα παρόμοιο τρόπο όπως και οι συνάδελφοι σε άλλες χώρες, ενώ γενικά οι δραστηριότητες τους χαρακτηρίζονται από κατατεμαχισμό, ποικιλία και συντομία.

20 5.5. Έρευνες στην Κύπρο Σαββίδης, Στυλιανίδης και Τσιάκκιρος (2002)
Ο μισός περίπου χρόνος των διευθυντών κατανέμεται σε διδακτικά και διοικητικά καθήκοντα. Ο τρόπος, όμως της κατανομής τους χρόνου στις δύο αυτές δραστηριότητες, διαφέρει ανάμεσα σε διευθυντές. Η δραστηριότητα για την οποία δαπανείται ο λιγότερος χρόνος είναι η αναθεώρηση του αναλυτικού προγράμματος, ίσως λόγο του συγκεντρωτικού χαρακτήρα του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Σε αντίθεση με έρευνες στο εξωτερικό όπου οι διευθυντές αφιερώνουν σημαντικό μέρος του χρόνου τους στην ανάπτυξη του προσωπικού, φαίνεται ότι στην Κύπρο οι διευθυντές αφιερώνουν σε αυτό τον τομέα μόνο 4% του χρόνου στη δημοτική και 5% στη μέση εκπαίδευση.

21 5.6. Έρευνες στην Κύπρο Οι Κασουλίδης και Πασιαρδής (2005), οι οποία ασχολήθηκαν με τη λεπτομερή μέτρηση του εβδιμασιούου χρόνου ενός διευθυντή ενός δημοτικού σχολείου. Α/Α Αποκλειστική Δραστηριότητα % εβδομαδιαίου χρόνου 1 Προσωπικό ημερολόγιο 35,09 2 Αλληλογραφία 21,64 3 Διοικητικά σημειώματα 21,05 4 Αρχειοθέτηση εγγράφων 7,02 5 Σχολικό Ταμιευτήριο 5,07

22 5.7. Έρευνες στην Κύπρο Στην έρευνα της Κλαδικής Επιτροπής Διευθυντών της ΠΟΕΔ (2009), ασχολήθηκε με τον εντοπισμό των αναγκών των διευθυντών στη Δημοτική Εκπαίδευση. Σε σχέση με το χρόνο του διευθυντή εντοπίστηκαν τα εξής προκαταρτικά ευρήματα: Η αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου/η διεκπεραίωση των καθηκόντων ρουτίνας αποτελεί ένα από τους βασικούς τομείς της εργασίας των διευθυντών που τους προκαλεί τις περισσότερες δυσκολίες. Το μεγάλο ποσοστό του διδακτικού χρόνου του διευθυντή αποτελεί ένας βασικό παράγοντα δυσκολίας στην αποτελεσματική διαχείριση του χρόνου του.

23 6.1. Συμπεράσματα Κοινά χρακτηριστικά που επισημαίνονται στις έρευνες αυτές είναι ότι ο περισσότερος χρόνος των διευθυντών κατανέμεται σε: απρογραμμάτιστες δραστηριότητες (οι περισσότερες από τις μισές δραστηριότητες των διευθυντών είναι απρογραμμάτιστες) δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται απο συντομία, ποικιλία και ένταση τυπική γραφειοκρατική διαδικασία (18% - 34%) γραφειακή εργασία προσωπικές επαφές (face to face) - εκτεταμένη χρήση της προφορικής επικονωνίας - τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, επίσημες συναντήσεις συχνές παρεμβολές/διακοπές από διάφορα πρόσωπα (εκπαιδευτικούς, μαθητές, βοηθητικό προσωπικό, γονείς και επισκέπτες περιδιάβαση των χώρων του σχολείου.

24 6.2. Συμπεράσματα Κοινά χρακτηριστικά που επισημαίνονται στις έρευνες
αυτές είναι ότι ο λιγότερος χρόνος των διευθυντών κατανέμεται σε: Θέματα στρατηγικής διοίκησης, μακροπρόθεσμου σχεδιασμού Ομαδική εργασία και συνεργασία Παρακολούθηση και αξιολόγηση της εργασίας των μαθητών Παρακολούθηση της εργασίας των εκπαιδευτικών στη τάξη.

25 6.3. Βασικό συμπέρασμα για την Κύπρο
Η έμφαση που πρέπει να δίνει ο διευθυντής είναι στην αποτελεσματικότητά του ως: Εκπαιδευτικού ηγέτη Διευθυντικού στελεχους (διαχείριση/οργάνωση και διοίκηση σχολείου) Επομένως, χρειάζεται να γίνουν αλλαγές όπως: μείωση του χρόνου του διευθυντή σε διδακτικά καθήκοντα αναδιοργάνωση των διαχεριστικών/οργανωτικών και διοικητικών καθηκόντων του αύξηση του χρόνου του για άσκηση εκπαιδευτικής ηγεσίας.

26 7.1. Εισηγήσεις 1. Επιμόρφωση των διευθυντών σε θέματα αποτελεσματικής διαχείρισης του χρόνου για οργάνωση – διοίκηση του σχολείου Everard & Morris (1996) Από έρευνες που έκαναν διαπίστωσαν πως οιεπιτυχημένοι διευθυντές, για να αξιοποιήσουν καλύτερα το χρόνο τους, χρησιμοποιούν διάφορες τεχνικές, όπως είναι η ανάλυση του χρόνου και η τήρηση ημερολογίου.

27 7.2. Εισηγήσεις 2. Μηχανογράφηση σημαντικού μέρους της εργασίας που αφιερώνει ο διευθυντής για θέματα διοίκησης – οργάνωσης του σχολείου. Έτσι, ο διευθυντής θα είναι πιο αποτελεσματικός σέ αυτό τον τομέα. Ταυτόχρονα, θα έχει περισσότερο χρόνο να αφιερώνει στο ρόλο του ως εκπαιδευτικού ηγέτη (ανάπτυξη αναλυτικών προγραμμάτων, βελτίωση της αποτελεσματικότητας της σχολικής μονάδας, αξιολόγηση μονάδας – μαθητών – εκπαιδευτικών, επιμόρφωση εκπαιδευτικών).

28 7.3. Εισηγήσεις:TΠΕ και Οργάνωση – Διοίκηση σχολείου
Πολύ μικρός αριθμός ερευνών μέχρι τώρα έχει ασχοληθεί με τη χρήση των ΤΠΕ στην αποτελεσματική οργάνωση- διοίκηση σχολείου. Κατά τα τελευταία δώδεκα περίπου χρόνια άρχισε να απασχολεί αυτό το θέμα τους ερευνητές: Scrimshaw (1997): Ανάγκη για χρησιμοποίηση των ΤΠΕ στη διοίκηση του σχολείου, ώστε να υποστηριχθούν όσοι εμπλέκονται στη διδασκαλία και μάθηση. Passey (1997): Θετικές επιδράσεις στη διοίκηση του σχολείου από τη χρησιμοποίηση των πηγών του διαδικτύου στο σχολείο και στο σπίτι. Somekh (2001): Θετικές επιδράσεις στη διοίκηση του σχολείου από την χρησιμοποίηση των ΤΠΕ. Twinning (2001): Αναγκαία η χρησιμοποίηση τεχνικών των ΤΠΕ στα δημοτικά σχολεία στο στάδιο της εφαρμογή αλλαγών για την επίτευξη των οραμάτων του σχολείου. Visscher, Wild & Fung (2001): Η επισκόπηση σειράς ερευνών σε διάφορες χώρες όπου έγινε μηχανογράφηση των συστημάτων πληροφορικής στα σχολεία έδειξε τη σημασία των ΤΠΕ στη διοίκηση του σχολείου: North (2000): Η χρησιμότητα των ΤΠΕ στην ανάπτυξη της ικανότητας των σχολείων για αποτελεσματική διοίκηση.

29 7.4. Εισηγήσεις:TΠΕ και Οργάνωση – Διοίκηση σχολείου
Περιοχές της διαχείρισης/οργάνωσης, της διοίκησης και της ηγεσίας του σχολείου όπου μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι ΤΠΕ: Υποστήριξη πτυχών της ηγεσίας όπως η κουλτούρα του σχολείου και οι δεξιότητες ηγεσίας Εκπαιδευτικές αλλαγές και καινοτομίες Διαχείριση της αλλαγής Προσεγγίσεις διοίκησης Προσεγγίσεις στρατηγικού και τακτικού σχεδιασμού Διοίκηση και ανάπτυξη προσωπικού Διοίκηση ΤΠΕ Ανάπτυξη πόρων Οικονομική διαχείριση Σχεδιασμός προγραμμάτων διοίκησης Παρακολούθηση και αξιολόγηση των διαδικασιών της διοίκησης Αρχειοθέτηση αλληλογραφίας Αξιολόγηση μαθητών

30 Επίλογος Ο Θεοφιλίδης (1994) αναφέρει: «Ο διευθυντής, που περνά
τις ώρες του κυρίως στο γραφείο του και επομένως παραμένει αθέατος, δύσκολα μπορεί να δημιουργήσει ένα εύρυθμο σχολείο». (σελ. 50). Everard & Morris (1996) «Οι διευθυντές συνήθως θέλουν να κινούνται συνεχώς εδώ και εκεί, γιατί διαφορετικά αισθάνονται ένοχοι. Θέλουν να δείχνουν πως είναι πάντα πνιγμένοι με επείγουσες εργασίες. Αυτοί οι διευθυντές όμως αποτυγχάνουν στην οργάνωση της εργασίας τους και ιδιαίτερα του χρόνου τους» (σ. 111).