Δερματική τοξικότητα και αντιμετώπιση κλασσικών χημειοθεραπευτικών φαρμάκων Ιωάννα Τριανταφυλλοπούλου Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, Επιστημονική Συνεργάτις.

Παρουσίαση με θέμα: "Δερματική τοξικότητα και αντιμετώπιση κλασσικών χημειοθεραπευτικών φαρμάκων Ιωάννα Τριανταφυλλοπούλου Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, Επιστημονική Συνεργάτις."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Δερματική τοξικότητα και αντιμετώπιση κλασσικών χημειοθεραπευτικών φαρμάκων Ιωάννα Τριανταφυλλοπούλου Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος, Επιστημονική Συνεργάτις Νοσ. «Ανδρέας Συγγρός»

2 Κατηγορίες κλασσικών χημειοθεραπευτικών φαρμάκων

3 Είναι το εξάνθημα φαρμακευτικό; Κλίμακα Naranjo πιθανότητας φαρμακευτικής αντίδρασης : ≥ 9 : σίγουρο 5-8 : πολύ πιθανό 1 – 4 : αρκετά πιθανό 0 : αμφίβολο

4 Εντοπίσεις και είδος δερματικής τοξικότητας

5 Σταδιοποίηση (Common Terminology Criteria for Adverse Events)

6 Δερματική τοξικότητα (1) – Σύνδρομο ερυθροδυσαισθησίας παλαμών - πελμάτων ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Κυκλοφωσφαμίδη, Μελφαλάνη, Καρμουστίνη, Δακαρβαζίνη, Υδροξυουρία ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ Μεθοτρεξάτη, Γεμσιταβίνη, Καπεσιταβίνη, Μερκαπτοπουρίνη ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΠΟΪΣΟΜΕΡΑΣΗΣ Ιρινοτεκάνη, Δοξορουβiκίνη, Επιρουβικίνη, Ακτινομυκίνη D ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΩΝ Πακλιταξέλη, Δοσεταξέλη, Βινκριστίνη, Βινμπλαστίνη ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΜπλεομυκίνη, Θαλιδομίδη ΤΟΠΙΚΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ Καρμουστίνη, Φθοριουρακίλη 5% Ορισμός CTCAE : Διαταραχή χαρακτηριζόμενη από ερυθρότητα, οίδημα, έντονη ενόχληση, αιμωδίες παλαμών - πελμάτων

7 Δερματική τοξικότητα (1) – Σύνδρομο ερυθροδυσαισθησίας παλαμών - πελμάτων Δοσεταξέλη Καπεσιταβίνη

8 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 0Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Σύνδρομο ερυθροδυσαισθησίας παλαμών - πελμάτων ΚΑΠΕΣΙΤΑΒΙΝΗΣ Ελάχιστη δερματική προσβολή / δερματίτιδα (πχ ερυθημα, οίδημα ή υπερκεράτωση) χωρίς άλγος Δερματική προσβολή (πχ απολέπιση, πομφόλυγες, αιμορραγία, οίδημα, υπερκεράτωση) με άλγος. Περιορισμός χρήσης αντικειμένων (instrumental ADL κλίμακα) Σοβαρή δερματική προσβολή (πχ απολέπιση, πομφόλυγες, αιμορραγία, οίδημα, υπερκεράτωση) με άλγος. Περιορισμός αυτοεξυπηρέτησης (ADL κλίμακα) Θεραπευτική Παρέμβαση Ήπια περιποίηση του δέρματος. Αποφυγή ερεθισμού σε παλάμες - πέλματα. Σελεκοξίμπη 200 mg/m2 1x2 Συνέχιση φαρμάκου στην υπάρχουσα δόση, παρακολούθηση για αλλαγή σταδίου. Διακοπή αγωγής ως ότου επανέλθει σε στάδιο 0-1 ΚΑΙ Σελεκοξίμπη 200 mg/m2 1x2 KAI τοπικά ισχυρά στεροειδή 1x2 Σελεκοξίμπη 200 mg/m2 1x2 KAI τοπικά ισχυρά στεροειδή 1x2 ΚΑΙ αναλγησία (ΜΣΑΦ/αγωνιστές GABA/ οπιοειδή) Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 2 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 3 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> διακοπή προσωρινή ή αλλαγή σχήματος ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 0Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Σύνδρομο ερυθροδυσαισθησίας παλαμών - πελμάτων ΔΟΞΟΡΟΥΒΙΚΙΝΗΣ Ελάχιστη δερματική προσβολή / δερματίτιδα (πχ ερυθημα, οίδημα ή υπερκεράτωση) χωρίς άλγος Δερματική προσβολή (πχ απολέπιση, πομφόλυγες, αιμορραγία, οίδημα, υπερκεράτωση) με άλγος. Περιορισμός χρήσης αντικειμένων (instrumental ADL κλίμακα) Σοβαρή δερματική προσβολή (πχ απολέπιση, πομφόλυγες, αιμορραγία, οίδημα, υπερκεράτωση) με άλγος. Περιορισμός αυτοεξυπηρέτησης (ADL κλίμακα) Θεραπευτική Παρέμβαση Ήπια περιποίηση του δέρματος. Αποφυγή ερεθισμού σε παλάμες - πέλματα. Συνέχιση φαρμάκου στην υπάρχουσα δόση, παρακολούθηση για αλλαγή σταδίου. Διακοπή αγωγής ως ότου επανέλθει σε στάδιο 0-1 ΚΑΙ Τοπικά ισχυρά στεροειδή 1x2 Τοπικά ισχυρά στεροειδή 1x2 ΚΑΙ αναλγησία (ΜΣΑΦ/αγωνιστές GABA/ οπιοειδή) ΚΑΙ δεξαμεθαζόνη po τη μέρα προ έγχυσης για 3 μέρες Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 2 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 3 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> διακοπή προσωρινή ή αλλαγή σχήματος

9 Δερματική τοξικότητα (2) - Αλωπεκία Η συνηθέστερη δερματική τοξικότητα των κλασσικών χημειοθεραπευτικών Η ΑΕ με τη μεγαλύτερη ψυχοκοινωνική επιβάρυνση  ορατό ενθύμιο της νόσου, απώλεια ιδιωτικότητας Σε μελέτες, οι γυναίκες προτιμούσαν να χάσουν ένα στήθος από τα μαλλιά τους epirubicin + paclitaxel (100%) > doxorubicin + cyclophosphamide > (50–96%), epirubicin + verapamil (75%) > docetaxel (74%) > doxorubicin + cyclophosphamide + vincristine (72%) > doxorubicin (61–70%) Μόνο η μινοξιδίλη  περιορισμός διάρκειας αλωπεκίας αλλά όχι πρόληψη Koo et al.,Proceedings of the American Society for Clinical Oncology, 21, 2876

10 ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Κυκλοφωσφαμίδη, Μελφαλάνη, Καρμουστίνη, Δακαρβαζίνη, Υδροξυουρία ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ Μεθοτρεξάτη, Γεμσιταβίνη, Καπεσιταβίνη, Μερκαπτοπουρίνη ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΠΟΪΣΟΜΕΡΑΣΗΣ Ιρινοτεκάνη, Δοξορουβiκίνη, Επιρουβικίνη, Ακτινομυκίνη D ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΩΝ Πακλιταξέλη, Δοσεταξέλη, Βινκριστίνη, Βινμπλαστίνη ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΜπλεομυκίνη, Θαλιδομίδη ΤΟΠΙΚΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ Καρμουστίνη, Φθοριουρακίλη 5% Δερματική τοξικότητα (2) - Αλωπεκία Ορισμός CTCAE : Διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μείωση της πυκνότητας των τριχών σε σχέση με το φυσιολογικό για συγκεκριμένο ασθενή, σε ορισμένη ηλικία και σε ορισμένο μέρος του σώματος

11 Δερματική τοξικότητα (2) - Αλωπεκία ΤΥΠΟΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΤΡΙΧΩΝΔΙΑΓΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΤΕΛΟΓΕΝΗΣ ΤΡΙΧΟΡΡΟΙΑ (+) τεστ έλξης τριχών Μεθοτρεξάτη, 5 - FU, Ρετινοειδή Συνήθως πλήρως, 6 - 12 μήνες μετά διακοπή ΑΝΑΓΕΝΗΣ ΤΡΙΧΟΡΡΟΙΑ (+) τεστ έλξης τριχών & σπαμένες τρίχες κοντά σε έκφυση, σοβαρότερη αλωπεκία Κυκλοφωσφαμίδη, δοξορουβικίνη, ετοποσίδη, τοποτεκάνη, δοσεταξέλη, πακλιταξέλη Συνήθως αναστρέψιμη. Μόνιμη μετά από υψηλής δόσης σχήματα (πχ μεταμόσχευση μ.ο.) ΑΝΩΜΑΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΡΙΧΩΝ ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Αναγενής τριχόρροια σε πολυχημειοθεραπευόμενη Τελογενής τριχόρροια από Μεθοτρεξάτη

12 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 0Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Αλωπεκία Απώλεια τριχών < 50 % του φυσιολογικού για το συγκεκριμένο ασθενή, ορατή μόνο από προσεκτική εξέταση. Πιθανή αλλαγή χτενίσματος για κάλυψη αλλά η περούκα δεν είναι αναγκαία. Απώλεια τριχών >= 50 % του φυσιολογικού για το συγκεκριμένο ασθενή, εύκολα ορατή από τρίτους. Απαιτείται περούκα για πλήρη κάλυψη της απώλειας τριχών. Συνοδεύεται από ψυχοκοινωνική επιβάρυνση Θεραπευτική Παρέμβαση Μη ουλωτική αλωπεκία : - Ουλωτική αλωπεκία : σύμφωνα με τις οδηγίες Συνέχιση φαρμάκου στην υπάρχουσα δόση, παρακολούθηση για αλλαγή σταδίου σοβαρότητας. ΕΕ για TSH, Vit. D, Zn, φερριτίνη Κατά τη ΧΜΘ: Μινοξιδίλη 2 %, 5% 1x2 Μετά τη ΧΜΘ : Βιοτίνη και Ορθοσιλικικό οξύ 10 mg 1x1 Απώλεια βλεφαρίδων : opht.oint Bimatoprost 0,03% Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης, --> στάδιο 2 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης --> σύσταση χρήσης περούκας / καπέλων

13 Δερματική τοξικότητα (3) – Προσβολή ονύχων Ορισμοί CTCAE : Περιωνυχία : Λοίμωξη που αφορά στους μαλακούς ιστούς πέριξ του όνυχος Απώλεια όνυχος : Απώλεια όλου ή τμήματος του όνυχος Αυλάκωση όνυχος : Κάθετες / οριζόντιες γραμμές ονυχιαίας πλάκας Ονυχοδυσχρωμία : Μεταβολή του χρώματος του όνυχος Κυρίως οι ταξάνες υπεύθυνες για προσβολή των ονύχων (δοσεταξέλη 80%) – προληπτική δράση  παγωμένα γάντια (-30 C) ή παγοκυψέλες ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Κυκλοφωσφαμίδη, Μελφαλάνη, Καρμουστίνη, Δακαρβαζίνη, Υδροξυουρία ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ Μεθοτρεξάτη, Γεμσιταβίνη, Καπεσιταβίνη, Μερκαπτοπουρίνη ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΠΟΪΣΟΜΕΡΑΣΗΣ Ιρινοτεκάνη, Δοξορουβiκίνη, Επιρουβικίνη, Ακτινομυκίνη D ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΩΝ Πακλιταξέλη, Δοσεταξέλη, Βινκριστίνη, Βινμπλαστίνη ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΜπλεομυκίνη, Θαλιδομίδη ΤΟΠΙΚΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ Καρμουστίνη, Φθοριουρακίλη 5%

14 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Περιωνυχία Οίδημα ονυχιαίας πτυχής. Καταστροφή επωνυχίου Ενδείκνυται τοπική και συστηματκή παρέμβαση (αντιβιοτικά, αντιμυκητιασικά, αντιϊκά). Ερύθημα / οίδημα ονυχιαίας πτυχής με άλγος. Πιθανή εκροή πύου / αποκόλληση ονυχιαίας πλάκας. Περιορισμός instrumental ADL Ενδείκνυται χειρουργική παρέμβαση / IV αντιβιοτικά. Περιορισμός ADL Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Απώλεια όνυχος / ονυχόλυση Ασυμπτωματική αποκόλληση πλάκας από κοίτη όνυχος Συμπτωματική αποκόλληση πλάκας από κοίτη όνυχος. Περιορισμός instrumental ADL Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Αυλάκωση όνυχος Ασυμπτωματική. Κλινικό εύρημα που δε χρήζει παρέμβασης Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Ονυχοδυσχρωμία Ασυμπτωματική. Κλινικό εύρημα που δε χρήζει παρέμβασης

15 Δερματική τοξικότητα (3) – Προσβολή ονύχων ΕΙΔΟΣ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Σύνδρομο εύθραυστων ονύχων Βαμβακερά γάντια. Βιοτίνη (αναφορές). Σκούρο μανώ (φωτοτοξικότητα) Ονυχόλυση Νύχια που παρεμβαίνουν σε ADL : Κόψιμο αποκολλημένης πλάκας. Καθαρισμός με ήπιο αντισηπτικό. Αλοιφή μουπιροσίνης Αιματώματα Σε αιματώματα που πονούν λόγω υπονύχιας πίεσης --> απόσπαση πλάκας για έλεγχο / αφαίρεση πιθανού αποστήματος. Αντισηπτικό. Μουπιροσίνη. Προσβολή ονυχιαίας πτυχής Καταστροφή επωνυχίου --> ενυδατική αλοιφή. Πρώιμες αλλοιώσεις --> κορτικοειδή τοπικά. Εμμένουσες βλάβες --> δοξυκυκλινη x 6 εβδομάδες / χειρουργικός χειρισμός

16 Δερματική τοξικότητα (4) – Βλεννογονίτιδα Όλο το ΓΣ προσβάλλεται, η στοματική κοιλότητα η καλύτερα μελετημένη Στοματίτιδα πολύ συχνή σε ΑΚΘ κεφαλής – τραχήλου (αθροιστική δόση 30Gy) και θεραπείες προ μεταμόσχευσης Αυξάνει την πιθανότητα σήψης σε ουδετεροπενικούς ασθενείς Ερύθημα, λέπτυνση βλεννογόνου, άλγος (σαν έγκαυμα από τροφή) Εξέλκωση (σε «κινητό» βλεννογόνο)  ανώμαλα όρια, νεκρωτική ψευδομεμβράνη +/- ερύθημα, αιμορραγία, άλγος (οπιοειδή!) Κίνδυνος προσβολής : Ca κεφαλής – τραχήλου >> Ca μαστού, ορθού, πνεύμονα >> υπόλοιποι Cas ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Κυκλοφωσφαμίδη, Μελφαλάνη, Καρμουστίνη, Δακαρβαζίνη, Υδροξυουρία ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ Μεθοτρεξάτη, Γεμσιταβίνη, Καπεσιταβίνη, Μερκαπτοπουρίνη ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΠΟΪΣΟΜΕΡΑΣΗΣ Ιρινοτεκάνη, Δοξορουβiκίνη, Επιρουβικίνη, Ακτινομυκίνη D ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΩΝ Πακλιταξέλη, Δοσεταξέλη, Βινκριστίνη, Βινμπλαστίνη ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΜπλεομυκίνη, Θαλιδομίδη ΤΟΠΙΚΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ Καρμουστίνη, Φθοριουρακίλη 5%

17 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 0Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Βλεννογονίτιδα Ασυμπτωματική ή ήπια συμπτώματα. Δεν απαιτείται παρέμβαση Μέτριο άλγος, δεν εμποδίζει την πρόσληψη τροφής. Απαιτείται τροποποίηση της δίαιτας Έντονο άλγος, εμποδίζει την πρόσληψη τροφής. Συμπτώματα που απειλούν τη ζωή - απαιτείται άμεση παρέμβασηΘάνατος

18 Δερματική τοξικότητα (4) – Βλεννογονίτιδα Βλεννογονίτιδα στόματος ΑΚΘ Ca Κεφαλής Τραχήλου ΧΜΘ Μέσης - Υψηλής Δόσης ΧΜΘ Υψηλής Δόσης +/- Ολόσωμη Ακτινοβολία + Μεταμόσχευση Αρχέγονων Αιμοποιητικών Κυττάρων Θεραπευτική Παρέμβαση 1.Βασική φροντίδα στόματος ΚΑΙ 2.Στοματικό διάλυμα Βενζιδαμίνης 1x5 ΚΑΙ 3.Αναλγητικά (ως & οπιοειδή) ΚΑΙ 4.Στοματικό διάλυμα Δεξαμεθαζόνης 1.Βασική φροντίδα στόματος ΚΑΙ 2.30 λεπτά ΚΘΠ στόματος (παγάκια) στη bolus έγχυση 5-FU/ εδατρεξάτης ΚΑΙ 3.Αναλγητικά (ως & οπιοειδή) 1.Βασική φροντίδα στόματος +/- τοπικά στεροειδή ΚΑΙ 2.Αναλγητικά (ως & οπιοειδή) 3.Παλιφερμίνη σε αιματολογικές κακοήθειες υπό μεταμόσχευση 4.ΚΘΠ σε ασθενείς με υψηλή δόση Μελφαλάνης

19 Δερματική τοξικότητα (5) – Κνησμός & ξηροδερμία Κνησμός : Συχνά παραβλέπεται στους ογκολογικούς ασθενείς 36% ογκολογικών ασθενών εμφανίζουν κνησμό Τεράστια επίπτωση στην ήδη επιβαρυμένη ποιότητα ζωής στο 44% (ύπνος, συγκέντρωση, σεξουαλική δυσλειτουργία) Αίτια κνησμού : – Πρωτοπαθές δερματικό νόσημα (πχ ξηροδερμία) – Συστηματικά & ψυχιατρικά νοσήματα – Κακοήθεια (ειδικά αιματολογικές) – ΧΜΘ (όλες οι κατηγορίες) – Υποστηρικτική θεραπεία (πχ οπιοειδή αναλγητικά)

20 Δερματική τοξικότητα (5) – Κνησμός & ξηροδερμία Ορισμοί CTCAE : Κνησμός : Κατάσταση που χαρακτηρίζεται από έντονο αίσθημα ξεσμού Ξηροδερμία : Κατάσταση που χαρακτηρίζεται από θαμπό και λεπτό δέρμα

21 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 0Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Κνησμός Ήπιος / εντοπισμένος Έντονος / διάχυτος. Δευτεροπαθείς προκλητές βλάβες (οίδημα, διαβρώσεις, εφελκίδες, λειχηνοποίηση κτλ). Επίπτωση σε instrumental ADL. Έντονος / διάχυτος / συνεχής. Επίπτωση σε ADL Θεραπευτική Παρέμβαση Ήπια περιποίηση του δέρματος. Συνέχιση φαρμάκου στην υπάρχουσα δόση, παρακολούθηση για αλλαγή σταδίου. Μείωση δοσολογίας αγωγής ΚΑΙ Τοπικά μέτρια / ισχυρά κορτικοειδή ή τοπικά αντικνησμώδη με μενθόλη Τοπικά μέτρια / ισχυρά κορτικοειδή ή τοπικά αντικνησμώδη με μενθόλη ΚΑΙ αντιισταμινικά po Αντιισταμινικά po ΚΑΙ κορτικοειδή po για 5 ημερες ή αγωνιστες GABA +/- NBUVB Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 2 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 3 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> διακοπή προσωρινή ή αλλαγή σχήματος

22 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 0Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Ξηροδερμία < 10 % BSA, χωρίς ερύθημα / κνησμό 10 - 30% BSA με ερύθημα / κνησμό. Περιορισμός instrumental ADL > 30% BSA με κνησμό. Περιορισμός ADL Θεραπευτική Παρέμβαση Ήπια περιποίηση του δέρματος. Αντηλιακά, Ενυδατικές κρέμες. Μακριά από ακραίες θ. Χρήση χλιαρού νερού Συνέχιση φαρμάκου στην υπάρχουσα δόση, παρακολούθηση για αλλαγή σταδίου. Μείωση δοσολογίας αγωγής, λήψη κ/α αν υποψία λοίμωξης ΚΑΙ Ενυδατική κρέμα σε πρόσωπο και γαλακτικού αμμωνίου σε σωμα x2 Ενυδατική κρέμα σε πρόσωπο ΚΑΙ γαλακτικού αμμωνίου ή σαλικυλικού 6% σε σωμα x2 Ενυδατική κρέμα σε πρόσωπο ΚΑΙ γαλακτικού αμμωνίου ή σαλικυλικού 6% σε σωμα x2 ΚΑΙ τοπικά μέτρια/ισχυρά κορτικοειδή σε εκζεματικές επιφάνειες x2 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 2 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 3 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> διακοπή προσωρινή ή αλλαγή σχήματος

23 Δερματική τοξικότητα (6) – Φωτοευαισθησία / Photo- / Radiation- recall dermatitis Ορισμοί CTCAE : Φωτοευαισθησία : Κατάσταση αυξημένης ευαισθησίας του δέρματος στο φως Photo -/radiation – recall dermatitis : Φλεγμονώδης αντίδραση του δέρματος σε θέση που είχε προηγουμένως εκτεθεί σε UV ή ΑΚΘ  ερύθημα, άλγος, οίδημα, πομφόλυγες Άγνωστος μηχανισμός Λανθάνουσα περίοδος μηνών - ετών ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Κυκλοφωσφαμίδη, Μελφαλάνη, Καρμουστίνη, Δακαρβαζίνη, Υδροξυουρία ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ Μεθοτρεξάτη, Γεμσιταβίνη, Καπεσιταβίνη, Μερκαπτοπουρίνη ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΠΟΪΣΟΜΕΡΑΣΗΣ Ιρινοτεκάνη, Δοξορουβiκίνη, Επιρουβικίνη, Ακτινομυκίνη D ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΩΝ Πακλιταξέλη, Δοσεταξέλη, Βινκριστίνη, Βινμπλαστίνη ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΜπλεομυκίνη, Θαλιδομίδη ΤΟΠΙΚΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ Καρμουστίνη, Φθοριουρακίλη 5%

24 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Φωτοευαισθησία Ανώδυνο ερύθημα < 10 % BSA, Επώδυνο ερύθημα 10 - 30% BSA Ερύθημα > 30% BSA ή πομφολυγώδες ερύθημα. Φωτοευαισθησία Απειλητικές για τη ζωή συνέπειες. Άμεση παρέμβασηΘάνατος Μέτρα προστασίας : αποφυγή ηλιοέκθεσης, ένδυση, αντηλιακό < Στάδιο 3 : – Μέτρια/ισχυρά τοπικά στεροειδή ≥ Στάδιο 3 : – Αναλγητικά – Κορτικοειδή po ≥ Στάδιο 4 : + υποστηρικτικά μέτρα

25 Δερματική τοξικότητα (7) – Κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα Τύπου IV αντίδραση υπερευαισθησίας 1 η έκθεση : – 7-10 μέρες από έναρξη Επόμενες εκθέσεις : – Συντομότερα Ερυθηματώδεις κνησμώδεις βλατίδες Έναρξη από άνω κορμό, φυγόκεντρη εξάπλωση Υποχώρηση σε 7 – 14 μέρες Φθοριουρακίλη, κυταραβίνη, ετοποσίδη, χλωραμβουκίλη, υδροξυουρία, μελφαλάνη, προκαρβαζίνη ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΩΣΦΑΜΙΔΗ, ΜΕΛΦΑΛΑΝΗ, ΚΑΡΜΟΥΣΤΙΝΗ, ΔΑΚΑΡΒΑΖΙΝΗ, ΥΔΡΟΞΥΟΥΡΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ ΜΕΘΟΤΡΕΞΑΤΗ, ΓΕΜΣΙΤΑΒΙΝΗ, ΚΑΠΕΣΙΤΑΒΙΝΗ, ΜΕΡΚΑΠΤΟΠΟΥΡΙΝΗ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΠΟΪΣΟΜΕΡΑΣΗΣ ΙΡΙΝΟΤΕΚΑΝΗ, ΔΟΞΟΡΟΥΒΙΚΙΝΗ, ΕΠΙΡΟΥΒΙΚΙΝΗ, ΑΚΤΙΝΟΜΥΚΙΝΗ D ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΩΝ ΠΑΚΛΙΤΑΞΕΛΗ, ΔΟΣΕΤΑΞΕΛΗ, ΒΙΝΚΡΙΣΤΙΝΗ, ΒΙΝΜΠΛΑΣΤΙΝΗ ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΜΠΛΕΟΜΥΚΙΝΗ, ΘΑΛΙΔΟΜΙΔΗ ΤΟΠΙΚΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑΚΑΡΜΟΥΣΤΙΝΗ, ΦΘΟΡΙΟΥΡΑΚΙΛΗ 5%

26 Δερματική τοξικότητα (7) – Κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα

27 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 0Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα < 10 % BSA, με / χωρίς συμπτώματα 10 - 30% BSA με / χωρίς συμτώματα. Περιορισμός instrumental ADL > 30% BSA με / χωρίς συμπτώματα. Περιορισμός ADL Θεραπευτική Παρέμβαση Ήπια περιποίηση του δέρματος. Ενυδατικές κρέμες. Συνέχιση φαρμάκου στην υπάρχουσα δόση, παρακολούθηση για αλλαγή σταδίου. Μείωση δοσολογίας αγωγής, λήψη κ/α επί υποψίας λοίμωξης ΚΑΙ Τοπικά στεροειδή 1x2 ΚΑΙ αντιϊσταμινικά po Τοπικά στεροειδή 1x2 ΚΑΙ αντιϊσταμινικά po KAI στεροειδή po (πρεδνιζόνη 0,5 mg/kg) Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 2 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> στάδιο 3 Επανεκτίμηση σε 15 μέρες. Επί μη βελτίωσης/ επιδείνωσης --> διακοπή προσωρινή ή αλλαγή σχήματος

28 Δερματική τοξικότητα (8) – Κνιδωτικό εξάνθημα ΚΝΙΔΩΣΗ – Αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου Ι – Αναπτύσσεται σε λεπτά – ώρες από έναρξη φαρμάκου – Κάθε βλάβη < 24 ώρες – μιτομυκίνη, ταξάνες, προκαρβαζίνη, l- ασπαραγινάση ΟΡΟΝΟΣΙΑ – Κνίδωση + συστηματικά συμπτώματα – 1 -3 εβδομάδες από έναρξη φαρμάκου – σπάνια σε ΧΜΘ (μινοκυκλίνη κτλ) ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΩΣΦΑΜΙΔΗ, ΜΕΛΦΑΛΑΝΗ, ΚΑΡΜΟΥΣΤΙΝΗ, ΔΑΚΑΡΒΑΖΙΝΗ, ΥΔΡΟΞΥΟΥΡΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ ΜΕΘΟΤΡΕΞΑΤΗ, ΓΕΜΣΙΤΑΒΙΝΗ, ΚΑΠΕΣΙΤΑΒΙΝΗ, ΜΕΡΚΑΠΤΟΠΟΥΡΙΝΗ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΠΟΪΣΟΜΕΡΑΣΗΣ ΙΡΙΝΟΤΕΚΑΝΗ, ΔΟΞΟΡΟΥΒΙΚΙΝΗ, ΕΠΙΡΟΥΒΙΚΙΝΗ, ΑΚΤΙΝΟΜΥΚΙΝΗ D ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΩΝ ΠΑΚΛΙΤΑΞΕΛΗ, ΔΟΣΕΤΑΞΕΛΗ, ΒΙΝΚΡΙΣΤΙΝΗ, ΒΙΝΜΠΛΑΣΤΙΝΗ ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΜΠΛΕΟΜΥΚΙΝΗ, ΘΑΛΙΔΟΜΙΔΗ ΤΟΠΙΚΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑΚΑΡΜΟΥΣΤΙΝΗ, ΦΘΟΡΙΟΥΡΑΚΙΛΗ 5%

29 Δερματική τοξικότητα (8) – Κνιδωτικό εξάνθημα

30 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΡΙΟΥ Στάδιο 1Στάδιο 2Στάδιο 3Στάδιο 4Στάδιο 5 Ανεπιθύμητη Ενέργεια : Κνιδωτικό εξάνθημα< 10 % BSA 10 - 30% BSA Ενδείκνυται po θεραπεία > 30% BSA Ενδείκνυται IV θεραπεία

31 Δερματική τοξικότητα (9) – Αλλεργικές & αντιδράσεις υπερευαισθησίας Οι σοβαρότερες από τις καθυστερημένες αντιδράσεις υπερευαισθησίας από φάρμακα SJS ( 30%) SJS  ≥ στάδιο 3 ΤΕΝ  ≥ στάδιο 4 ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΛΑΣΣΙΚΩΝ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΑΛΚΥΛΙΟΥΝΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΥΚΛΟΦΩΣΦΑΜΙΔΗ, ΜΕΛΦΑΛΑΝΗ, ΚΑΡΜΟΥΣΤΙΝΗ, ΔΑΚΑΡΒΑΖΙΝΗ, ΥΔΡΟΞΥΟΥΡΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΑΒΟΛΙΤΕΣ ΜΕΘΟΤΡΕΞΑΤΗ, ΓΕΜΣΙΤΑΒΙΝΗ, ΚΑΠΕΣΙΤΑΒΙΝΗ, ΜΕΡΚΑΠΤΟΠΟΥΡΙΝΗ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΟΠΟΪΣΟΜΕΡΑΣΗΣ ΙΡΙΝΟΤΕΚΑΝΗ, ΔΟΞΟΡΟΥΒΙΚΙΝΗ, ΕΠΙΡΟΥΒΙΚΙΝΗ, ΑΚΤΙΝΟΜΥΚΙΝΗ D ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΩΝ ΠΑΚΛΙΤΑΞΕΛΗ, ΔΟΣΕΤΑΞΕΛΗ, ΒΙΝΚΡΙΣΤΙΝΗ, ΒΙΝΜΠΛΑΣΤΙΝΗ ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΜΠΛΕΟΜΥΚΙΝΗ, ΘΑΛΙΔΟΜΙΔΗ ΤΟΠΙΚΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑΚΑΡΜΟΥΣΤΙΝΗ, ΦΘΟΡΙΟΥΡΑΚΙΛΗ 5%

32 Δερματική τοξικότητα – Άλλες λιγότερο συχνές αντιδράσεις

33 Συμπέρασμα Πολλές οι δερματικές εκδηλώσεις από τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα Η ταξινόμηση CTCAE βοηθάει στη σωστή συνεννόηση / συνεργασία μεταξύ ογκολόγων – δερματολόγων Επίσης, στη βέλτιστη δυνατή θεραπευτική παρέμβαση στον ασθενή (αναλόγως σταδίου) ώστε : – Να μη χρειαστεί να διακόψει / μειώσει δοσολογία χημειοθεραπευτικού φαρμάκου – Να διατηρεί καλό επίπεδο ποιότητας ζωής

34 Ευχαριστώ πολύ!