Super League, Φεβρουάριος 2014 1 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ (SUPER LEAGUE) & Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Αθήνα, Φεβρουάριος 2014.

Παρουσίαση με θέμα: "Super League, Φεβρουάριος 2014 1 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ (SUPER LEAGUE) & Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Αθήνα, Φεβρουάριος 2014."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Super League, Φεβρουάριος 2014 1 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ (SUPER LEAGUE) & Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Αθήνα, Φεβρουάριος 2014

2 Super League, Φεβρουάριος 2014 2 Αντικείμενο Μελέτης Βασικά στοιχεία για το επαγγελματικό ποδόσφαιρο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη Επιχειρηματικά μοντέλα και καλές πρακτικές ευρωπαϊκών συλλόγων Εκτίμηση της συνολικής συνεισφοράς της Super League στην ελληνική οικονομία Δυνατά και αδύνατα σημεία της Super League, ευκαιρίες και απειλές Ολοκληρωμένη πρόταση για την ανάπτυξη του επαγγελματικού ποδοσφαίρου. Η μελέτη στηρίχθηκε σε στοιχεία που προέκυψαν από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές πληροφόρησης. Ευχαριστούμε τα στελέχη της Super League και των φορέων που συνέβαλαν ουσιαστικά στη διαμόρφωση της καλύτερης «εικόνας» της αγοράς, μέσω των στοιχείων που μας διέθεσαν, αλλά και των απόψεων που εξέφρασαν.

3 Super League, Φεβρουάριος 2014 3 1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ SUPER LEAGUE & ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑΤΑ

4 Super League, Φεβρουάριος 2014 4 Πηγή: Δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία ΠΑΕ, Deloitte Annual Review of Football Finance -12,0% -7,9% ΜΕΡΜ -10% 16.300 16.900 19.400 +3,7% +14,8% ΜΕΡΜ +9%

5 Super League, Φεβρουάριος 2014 5 Τα έσοδα των ΠΑΕ της Super League εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από τα τηλεοπτικά δικαιώματα, ενώ τα εμπορικά έσοδα υπολείπονται των ευρωπαϊκών συλλόγων. Πηγή: UEFA Club Licensing Benchmarking Report, επεξεργασμένα οικονομικά στοιχεία ΠΑΕ Διάρθρωση εσόδων 52 ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων Διάρθρωση εσόδων Super League (Μ.Ο. περιόδων 2010/11 – 2011/12) 2011 (στοιχεία από 734 συλλόγους) UEFA prize money 2012 (στοιχεία από 237 συλλόγους)

6 Super League, Φεβρουάριος 2014 6 Πηγή: Επεξεργασμένα οικονομικά στοιχεία ΠΑΕ Η εξάρτηση των μικρότερων, σε έσοδα, ΠΑΕ από τα τηλεοπτικά δικαιώματα είναι σημαντική, καθώς δεν συμμετέχουν και σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις. Λοιπές ΠΑΕ Διάρθρωση εσόδων λοιπών ΠΑΕ (Μ.Ο. περιόδων 2010/11 – 2011/12) Διάρθρωση εσόδων top 5 σε έσοδα ΠΑΕ (Μ.Ο. περιόδων 2010/11 – 2011/12)

7 Super League, Φεβρουάριος 2014 7 Περισσότερο από το 50% των εισιτηρίων στη Super League το 2012/13 αντιστοιχεί σε τρεις ομάδες, ενώ αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζεται μόνο στο πορτογαλικό πρωτάθλημα. 50% 70% Μερίδιο εισιτηρίων των 3 πρώτων ομάδων σε ευρωπαϊκά πρωταθλήματα (2012-2013) Πηγή: Worldfootball.net, Super League

8 Super League, Φεβρουάριος 2014 8 Πηγή: Super League, Worldfootball.net ΜΕΡΜ: -11,6% ΜΕΡΜ: 24,2% ΜΕΡΜ: 6,8% ΜΕΡΜ εισιτηρίων σε ευρωπαϊκά πρωταθλήματα την τελευταία 5ετια (2008/09-2012/13)

9 Super League, Φεβρουάριος 2014 9 Οι ομάδες της Super League έχουν μειώσει τη μέση τιμή του εισιτηρίου κατά 20% σε σχέση με το 2008, ανταποκρινόμενες στις οικονομικές συνθήκες. *: Ελάχιστο ποσοστό σε περίπτωση ενοικίασης γηπέδου Περισσότερο από το 50% των εισπράξεων από εισιτήρια αποδίδονται σε τρίτους.

10 Super League, Φεβρουάριος 2014 10 Πηγή: UEFA Club Licensing Benchmarking Report Η Ελλάδα κατέχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αμοιβών και εξόδων προσωπικού προς τα συνολικά έσοδα, στην Ευρώπη (Μ.Ο. 2011: 65%, 2012: 61%). Μέσος όρος: 65%

11 Super League, Φεβρουάριος 2014 11 Η Πορτογαλία και η Ελλάδα έχουν καταφέρει να έχουν από τα πιο μικρά και νεαρά ηλικιακά ρόστερ, πραγματοποιώντας παράλληλα μεγάλο αριθμό μεταγραφών. 2010/112011/122012/13 Αριθμός Ελλήνων ποδοσφαιριστών 193226346 Αριθμός ξένων ποδοσφαιριστών 263194142 Μέσος όρος ηλικίας ποδοσφαιριστών 272826 Ποσοστό συμμετοχής ποδοσφαιριστών Κ20 στο ρόστερ των Α΄ ομάδων 28% 40% Ποδοσφαιριστές από τις ακαδημίες που έκαναν ντεμπούτο 374161 Πηγή: Super League, CIES Football Observatory 2013 Στο πρωτάθλημα της Super League παρατηρείται τάση στροφής σε Έλληνες ποδοσφαιριστές, σε μια προσπάθεια να περιοριστούν οι δαπάνες. Χώρα (2012/13) Μέσος αριθμός ποδοσφαιριστών στο ρόστερ Μέση ηλικία ποδοσφαιριστών Μέσος όρος μεταγραφών στη σεζόν ανά ομάδα Αγγλία26,626,79,2 Γαλλία24,926,27,2 Γερμανία25,025,78,4 Ελλάδα24,825,911,0 Ισπανία24,726,67,8 Ιταλία27,527,013,1 Πορτογαλία24,425,912,0

12 Super League, Φεβρουάριος 2014 12 VS 11Μέσο έσοδο ομάδων σε εκ. ευρώ (2011)19 1,29Σύνολο εισιτηρίων σε εκ. (2011/12)2,63 -13,8% ΜΕΡΜ εισιτηρίων (2008/09-2011/12) 1,7% 5.266Μέσος όρος εισιτηρίων (2011/12)10.946 294.551Χωρητικότητα γηπέδων ομάδων (2012/13)356.237 52.991Υψηλό ρεκόρ εισιτηρίων ανά αγωνιστική (2012/13)97.997 21.682Χαμηλό ρεκόρ εισιτηρίων ανά αγωνιστική (2012/13)48.861 21.259 (Ολυμπιακός) Μέσος όρος εισιτηρίων ομάδας με τη μεγαλύτερη προσέλευση (2011/12) 42.464 (Μπενφίκα) 93%Δείκτης αμοιβών προσωπικού/εσόδων (2011)58% 21 Κατάταξη πρωταθλήματος βάσει εμπορικής αξίας (Brand Finance) 14

13 Super League, Φεβρουάριος 2014 13 2. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ & ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

14 Super League, Φεβρουάριος 2014 14 Οικονομικά εύρωστες Ζημιογόνες Οριακά Αποτ/ματα

15 Super League, Φεβρουάριος 2014 15 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Αξιοποίηση εφαρμογών σε κινητά, social media, e- commerce και συνδρομητική web tv Tα εμπορικά έσοδα αντιστοιχούν στο 49% των συνολικών εσόδων Υψηλό κόστος μεταγραφών Αξιοποίηση του Emirates (από εισιτήρια προέρχεται το 41% των συνολικών εσόδων) Λιγότερο αποτελεσματική εμπορική πολιτική (7,5% των εσόδων) Επένδυση σε νέους παίκτες, μέσω της ακαδημίας της (BVB Academy - Training Centre) Οικονομική διαχείριση Περιορισμένη αξιοποίηση του γηπέδου της (από εισιτήρια προέρχεται το 16% των εσόδων) Αξιοποίηση υψηλής τεχνολογίας (Training Check Project, Match Analysis) Υψηλό κόστος μεταγραφών Χρηματοοικονομική κατάσταση και κεφαλαιακή διάρθρωση Επένδυση στις ακαδημίες Υψηλό κόστος προσωπικού και μεταγραφών Χρηματοοικονομική κατάσταση και κεφαλαιακή διάρθρωση

16 Super League, Φεβρουάριος 2014 16 Οι επιτυχίες Ποδοσφαιριστές που έχουν στελεχώσει την 1 η ομάδα (περίοδος 2002-2012) 30 Ποδοσφαιριστές που στελέχωσαν την Εθνική ομάδα στο Euro 2012 10 Ποδοσφαιριστές που στελέχωσαν συλλόγους των top-5 πρωταθλημάτων τη σεζόν 2011/12 8 Ποδοσφαιριστές που έχουν κερδίσει τον τίτλο της Χρυσής Μπάλας 2 Εκτιμώμενα έσοδα από τις μεταγραφές ποδοσφαιριστών από τις ακαδημίες (περίοδος 2002-2012, σε εκ. ευρώ) > 100 Τμήματα υποδομής - Σπόρτινγκ Λισαβώνας Το μοντέλο Επιθυμητή ηλικία έλευσης στις ακαδημίες: 10 -13 ετών Χαρακτηριστικά που αναζητούνται: πειθαρχία – ομαδικότητα – ταπεινότητα – επαγγελματισμός Τακτική: προσήλωση στο σύστημα 4-3-3 Στρατηγική: διατήρηση πολλών ομάδων στις κατηγορίες U15/14/13 και U19/18 ώστε να μεγιστοποιηθούν οι πιθανότητες ανάπτυξης ποδοσφαιριστών που θα στελεχώσουν ομάδες της Α΄ κατηγορίας U7: αγάπη για το παιχνίδι U9: ευχαρίστηση U11: μάθηση U13: ενδυνάμωση U15: ανάπτυξη U17: εδραίωση U19: εξειδίκευση U21: απόδοση

17 Super League, Φεβρουάριος 2014 17 Οικονομική ευρωστία Απόκτηση κορυφαίων αθλητών διεθνούς φήμης Ανάπτυξη brand name και περαιτέρω προβολή Αξιοποίηση εγκαταστάσεων Συνεργασίες με σημαντικούς χορηγούς (φανέλα, πινακίδες στο γήπεδο κ.ά.): π.χ. Adidas, BBVA, Emirates Airlines Αναβάθμιση VIP σουιτών και ανάθεση της διαχείρισής τους σε πολυεθνικές, με ετήσια συνδρομή Σχέδια για επέκταση χωρητικότητας γηπέδου, έμφαση σε φιλοξενία χορηγών και VIP Υιοθέτηση του μοντέλου του «κινηματογράφου»: απόκτηση ποδοσφαιριστών διεθνούς φήμης και εμβέλειας με στόχο την αύξηση των πωλήσεων εισιτήριων και εσόδων από προϊόντα Ίδρυση ανεξάρτητης εταιρείας για την εκμετάλλευση όλων των δικαιωμάτων, εκτός των τηλεοπτικών (αδειοδοτήσεις, δικαιώματα εικόνας ποδοσφαιριστών, ηλεκτρονική προβολή, διεθνής ανάπτυξη του συλλόγου) Ανάπτυξη οργανωμένου δικτύου καταστημάτων λιανικής και online shop Στρατηγική εμπορικής διείσδυσης σε παγκόσμιο επίπεδο: π.χ. περιοδείες σε Ασία και ΗΠΑ με στόχο τη δημιουργία νέων φιλάθλων, την αύξηση εσόδων από προϊόντα και αποτέλεσμα την περαιτέρω ισχυροποίηση εμπορικής αξίας Έκδοση fan card Real Madrid, με παροχές προς τους κατόχους ΣΤΟΧΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ Το μοντέλο της Ρεάλ Μαδρίτης

18 Super League, Φεβρουάριος 2014 18 3. ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΠΑΕ ΤΗΣ SUPER LEAGUE ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

19 Super League, Φεβρουάριος 2014 19 Τελική ζήτηση ως αποτέλεσμα της δραστηριότητας των ΠΑΕ της Super League ΠΑΕ Super League Εισιτήρια Bonus συμμετοχής σε Ευρωπαϊκές διοργανώσεις Οικοσύστημα Διαφημίσεις / Χορηγίες Τυχερά παιχνίδια / στοιχήματα Τηλεοπτική αναμετάδοση/ αθλητική ενημέρωση Είδη ένδυσηςΕστίαση Το επαγγελματικό ποδόσφαιρο (Super League) επιδρά στην οικονομία τόσο με τις υπηρεσίες θεάματος που προσφέρει, όσο και μέσω του ευρύτερου «οικοσυστήματος» δραστηριοτήτων που υφίσταται λόγω του επαγγελματικού ποδοσφαίρου Η ποσοτικοποίηση της οικονομικής επίδρασης του επαγγελματικού ποδοσφαίρου (SL) απαιτεί τον προσδιορισμό των εσόδων που εισπράττονται από τους τελικούς καταναλωτές

20 Super League, Φεβρουάριος 2014 20 Για να προσδιορίσουμε την τελική κατανάλωση που προκύπτει από τη δραστηριότητα των ΠΑΕ, εκτιμήσαμε την κατανομή των εσόδων των ΠΑΕ της Super League για την αγωνιστική περίοδο 2011/2012 με βάση απαντήσεις από 11 ΠΑΕ. Από τον κύκλο εργασιών των ΠΑΕ, το 26% προέρχεται από χορηγίες και διαφημίσεις (€45 εκατ.). Ακολουθούν τα παρόμοιου ύψους έσοδα από εισιτήρια και τηλεοπτικά δικαιώματα (22% ή €37-38 εκατ. η κάθε κατηγορία). Τα έσοδα από τη συμμετοχή σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις έπονται με 19% (€32 εκατ.) των λειτουργικών εσόδων. Το υπόλοιπο 11% εκτιμάται ότι αντιστοιχεί σε λοιπά έσοδα, όπως επιχορηγήσεις από διοργανώτριες αρχές (εκτός από UEFA) και έσοδα από άλλες εμπορικές δραστηριότητες (π.χ. συνδρομές ακαδημιών). * Δεν περιλαμβάνονται τα έσοδα από μεταγραφές παικτών. Η κατανομή αφορά εκτίμηση για το σύνολο των ομάδων και δεν απεικονίζει τη διάρθρωση των εσόδων μιας τυπικής ΠΑΕ. Πηγή στοιχείων: ΠΑΕ Super League, Επεξεργασία: ΙΟΒΕ

21 Super League, Φεβρουάριος 2014 21 Τελική ζήτηση ως αποτέλεσμα της δραστηριότητας των ΠΑΕ της Super League ΠΑΕ Super League Εισιτήρια €38 εκ Bonus συμμετοχής σε Ευρωπαϊκές διοργανώσεις €32 εκ Οικοσύστημα Διαφημίσεις / Χορηγίες €835 εκ Τυχερά παιχνίδια / στοιχήματα €172 εκ Τηλεοπτική αναμετάδοση/ αθλητική ενημέρωση €131 εκ Είδη ένδυσης €4 εκ Εστίαση €8 εκ Συνολικά περίπου €1,2 δισεκ. τελικής ζήτησης στην οικονομία εκτιμάται ότι προέρχονται από τη δραστηριότητα των ΠΑΕ της Super League

22 Super League, Φεβρουάριος 2014 22 Άμεση επίδραση Η επίδραση στην οικονομία από την παραγωγική δραστηριότητα του κλάδου Άμεση επίδραση Η επίδραση στην οικονομία από την παραγωγική δραστηριότητα του κλάδου Έμμεση επίδραση Η επίδραση σε άλλους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας οι οποίοι αποτελούν τους προμηθευτές του κλάδου Έμμεση επίδραση Η επίδραση σε άλλους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας οι οποίοι αποτελούν τους προμηθευτές του κλάδου Προκαλούμενη επίδραση Η επίδραση από την κατανάλωση των νοικοκυριών που προέρχεται από τους μισθούς που αποκομίζουν οι εργαζόμενοι Προκαλούμενη επίδραση Η επίδραση από την κατανάλωση των νοικοκυριών που προέρχεται από τους μισθούς που αποκομίζουν οι εργαζόμενοι Συνολική επίδραση  ΑΕΠ, Προστιθέμενη Αξία, Απασχόληση Συνολική επίδραση  ΑΕΠ, Προστιθέμενη Αξία, Απασχόληση Η συνολική επίδραση περιλαμβάνει και τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα που προκύπτουν από τις διασυνδέσεις της SL και του «οικοσυστήματος» της με τους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας Τελική ζήτηση Τελική ζήτηση Υπόδειγμα εισροών-εκροών

23 Super League, Φεβρουάριος 2014 23 Ο πυρήνας δραστηριοτήτων των ΠΑΕ της Super League (εισιτήρια και συμμετοχή σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις) εκτιμάται ότι δημιουργεί πάνω από €180 εκατ. σε όρους ΑΕΠ Η προστιθέμενη αξία των ΠΑΕ εκτιμάται ότι ανέρχεται σε €29 εκατ. Σε όρους ΑΕΠ (δηλ. σε αγοραίες τιμές που περιλαμβάνουν και τους φόρους στα προϊόντα), η άμεση επίδραση εκτιμάται σε €36 εκατ. Η έμμεση επίδραση της δραστηριότητας των ΠΑΕ στο ΑΕΠ εκτιμάται ότι ανέρχεται σε επιπλέον €29 εκατ. Η προκαλούμενη επίδραση στο ΑΕΠ από τις δραστηριότητες της Super League εκτιμάται σε €118 εκατ. (€96 εκατ. σε όρους προστιθέμενης αξίας).

24 Super League, Φεβρουάριος 2014 24 Ακόμα υψηλότερη είναι η επίδραση στο ΑΕΠ (€2,1 δισεκ.) από τη δραστηριότητα στο οικοσύστημα των ΠΑΕ  Οι δραστηριότητες στο οικοσύστημα των ΠΑΕ της Super League (στοίχημα, τηλεοπτική δαπάνη, αυξημένη τελική κατανάλωση λόγω διαφημίσεων, αθλητική ενημέρωση, ένδυση, εστίαση) έχουν άμεση επίδραση στο ΑΕΠ της τάξης των €678 εκατ.  Λαμβάνοντας υπόψη και τη δραστηριότητα κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού στο οικοσύστημα, η επίδραση στο ΑΕΠ προσαυξάνεται κατά €366 εκατ. (€347 εκατ. χωρίς τους φόρους στα προϊόντα).  Η προκαλούμενη επίδραση στο ΑΕΠ από την κατανάλωση μέρους του εισοδήματος που δημιουργείται από τις δραστηριότητες στο οικοσύστημα των ΠΑΕ εκτιμάται ότι ανέρχεται σε €1.031 εκατ. (€840 εκατ. σε όρους προστιθέμενης αξίας).  Συνολικά η τελική ζήτηση στο οικοσύστημα των ΠΑΕ δημιουργεί €1,7 δισ. ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας (€2,1 δισ. σε όρους ΑΕΠ).

25 Super League, Φεβρουάριος 2014 25 Συνολικά, εκτιμάται ότι σχεδόν €2,3 δισεκ. ΑΕΠ προκύπτουν ως αποτέλεσμα της τελικής ζήτησης για υπηρεσίες που προσφέρονται από τις ΠΑΕ και από το οικοσύστημα των ΠΑΕ

26 Super League, Φεβρουάριος 2014 26 Σε όρους απασχόλησης, η επίδραση εκτιμάται ότι ανέρχεται σε πάνω από 40 χιλ. θέσεις εργασίας  Οι θέσεις εργασίας που εξυπηρετούν την τελική ζήτηση των ίδιων των ΠΑΕ εκτιμώνται σε περίπου 1,6 χιλ.  Η τελική κατανάλωση στο οικοσύστημα δημιουργεί άμεσα επιπλέον περίπου 12,4 χιλ. θέσεις εργασίας.  Έτσι, η συνολική άμεση επίδραση στην απασχόληση εκτιμάται ότι ανέρχεται σε περίπου 13,9 χιλ. απασχολούμενους.  Η έμμεση επίδραση στην απασχόληση εκτιμάται σε 7,7 χιλ. θέσεις εργασίας.  Η προκαλούμενη επίδραση στην απασχόληση εκτιμάται ότι ανέρχεται σε περίπου 19,0 χιλ.  Έτσι, συνολικά περίπου 40,6 χιλ. θέσεις εργασίας συνδέονται με τη δραστηριότητα των ΠΑΕ της Super League.

27 Super League, Φεβρουάριος 2014 27 Επιπλέον, εκτιμάται ότι η Super League και οι συνδεδεμένες δραστηριότητες προσφέρουν άμεσα και έμμεσα περίπου €550 εκατ. έσοδα στο κράτος από φόρους και εργοδοτικές εισφορές  Η τελική κατανάλωση των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ΠΑΕ της Super League και το οικοσύστημά τους φορολογείται με έμμεσους φόρους (ΦΠΑ και ΕΦΚ). Επιπλέον, οι θέσεις εργασίας που υπάρχουν ως αποτέλεσμα της δραστηριοποίησης των ΠΑΕ της Super League προσφέρουν εισόδημα από εργασία, μέρος του οποίου καταλήγει στον κρατικό προϋπολογισμό ως φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων και ως εισφορές για υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση.  Συνολικά, τα έσοδα από φόρους και εισφορές εκτιμήθηκαν ότι ανέρχονται σε €550 εκατ. Η άμεση επίδραση στα φορολογικά έσοδα εκτιμήθηκε σε €208 εκατ. και η έμμεση σε €62 εκατ., με τα υπόλοιπα €280 εκατ. να προέρχονται από την προκαλούμενη επίδραση.  Το 67% (€370 εκατ.) προέρχεται από φόρους στα προϊόντα και στην παραγωγή (κυρίως ΦΠΑ). Το 26% (€143 εκατ.) αντιστοιχεί σε εισφορές για κοινωνική ασφάλιση. Το υπόλοιπο 7% (€38 εκατ.) προέρχεται από εκτιμώμενα έσοδα από τη φορολόγηση του εισοδήματος των φυσικών προσώπων.

28 Super League, Φεβρουάριος 2014 28 Ο πυρήνας δραστηριοτήτων Super League (εισιτήρια και συμμετοχή σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις) εκτιμάται ότι δημιουργεί πάνω από €180 εκατ. σε όρους ΑΕΠ Σημαντικά υψηλότερη είναι η επίδραση στο ΑΕΠ (€2,1 δισεκ.) από τη δραστηριότητα στο οικοσύστημα των ΠΑΕ (στοίχημα, τηλεοπτική αναμετάδοση, αθλητική ενημέρωση, διαφήμιση, εστίαση, ένδυση) Σε όρους απασχόλησης, η επίδραση εκτιμάται ότι ανέρχεται σε πάνω από 40 χιλ. θέσεις εργασίας 12,4 χιλ. εργαζόμενους για την κάλυψη της τελικής ζήτησης που προσφέρουν οι ΠΑΕ και το οικοσύστημά τους. Επιπλέον, 7,0 χιλ. θέσεις δημιουργούνται έμμεσα στην αλυσίδα εφοδιασμού των ΠΑΕ και του οικοσυστήματός τους. Τέλος, η προκαλούμενη επίδραση στην απασχόληση εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 17,0 χιλ. θέσεις Οι ΠΑΕ της Super League εκτιμάται ότι συνεισφέρουν άμεσα και έμμεσα €2,3 δισ. στο ΑΕΠ της χώρας και €550 εκατ. ως έσοδα στον κρατικό προϋπολογισμό, δημιουργώντας πάνω από 40 χιλ. θέσεις εργασίας

29 Super League, Φεβρουάριος 2014 29 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

30 Super League, Φεβρουάριος 2014 30 ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ - Δημοφιλές άθλημα - Πιστό κοινό - Θεσμικό πλαίσιο UEFA - Πορεία εθνικής ομάδας ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ - Χαμηλή προσέλευση φιλάθλων - Οικονομική κατάσταση ΠΑΕ - Αθλητικές εγκαταστάσεις - Περιορισμένη εμπορική αξιοποίηση και μεγάλη εξάρτηση από τα τηλεοπτικά έσοδα ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ - Επένδυση στις ακαδημίες - Αξιοποίηση αθλητικού μάρκετινγκ - Εμπιστοσύνη & συνεργασία με τοπική αγορά - Ενιαία στρατηγική προβολής ποδοσφαιρικού προϊόντος - Διείσδυση στο γυναικείο κοινό - Οικονομικό fair-play ΑΠΕΙΛΕΣ - Οικονομικές συνθήκες - Φαινόμενα βίας και απουσία φίλαθλης παιδείας - Δημοσιότητα για «στημένους» αγώνες - Διείσδυση ξένων πρωταθλημάτων στο φίλαθλο κοινό SWOT Ανάλυση

31 Super League, Φεβρουάριος 2014 31 Τμήματα υποδομής Οικονομική διαχείριση Εμπορική πολιτική Πληροφοριακά συστήματα Ολοκληρωμένο Επιχειρηματικό Σχέδιο -Μελέτη βιωσιμότητας, με έμφαση στον τρόπο χρηματοδότησης -Ξεχωριστός προϋπολογισμός -Κατάλληλη στελέχωση -Όραμα -Ασφάλεια & Διαφάνεια -Αποτελεσματικότητα -Ευελιξία -Στελέχη με ικανότητες και γνώσεις -Μελέτη ανασχεδιασμού λειτουργιών και διαδικασιών -Τροφοδότηση Α΄ ομάδας - Έσοδα από πώληση παικτών -Εκπόνηση ρεαλιστικών προϋπολογισμών -Έλεγχος ταμειακών ροών -Έλεγχος κόστους προσωπικού -Βιωσιμότητα -Διαφάνεια -Συστήματα διαχείρισης δεδομένων αγώνων -Συστήματα διαχείρισης σχέσεων με πελάτες -Αξιοποίηση κινητών εφαρμογών και κοινωνικών δικτύων -Αξιοποίηση δεδομένων για βελτίωση αγωνιστικής απόδοσης -Επικοινωνία με φιλάθλους -Ανάπτυξη δεσμών με φιλάθλους (π.χ. κάρτες μελών, επιβράβευση πιστών φιλάθλων) -Ενίσχυση ψυχαγωγίας -Ποικιλία και ποιότητα προϊόντων -Online αγορές -Μακροχρόνιες συνεργασίες -Αξιοποίηση τοπικού χαρακτήρα και σύνδεση με κοινωνία -Αύξηση εσόδων από εισιτήρια -Αύξηση πωλήσεων εμπορευμάτων -Αύξηση εσόδων από χορηγίες ΕνέργειεςΣτόχοι Διοίκηση & Οργανωτική δομή

32 Super League, Φεβρουάριος 2014 32 Ευχαριστούμε για την προσοχή σας Βασίλης Ρεγκούζας, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος ΣΤΟΧΑΣΙΣ Α.Ε. (vasilis.regouzas@stochasis.com)vasilis.regouzas@stochasis.com Άγγελος Τσακανίκας, ΙΟΒΕ (atsakanikas@iobe.gr)atsakanikas@iobe.gr

33 Super League, Φεβρουάριος 2014 33 Συμπληρωματικές διαφάνειες

34 Super League, Φεβρουάριος 2014 34 Μερίδιο των εισιτηρίων στα λειτουργικά έσοδα: 22% Μερίδιο των εισιτηρίων στα λειτουργικά έσοδα: 22% Κύκλος εργασιών 2011/12: €170 εκατ. Κύκλος εργασιών 2011/12: €170 εκατ. Εισπράξεις από εισιτήρια: €38 εκατ. Εισπράξεις από εισιτήρια: €38 εκατ. Κατανομή των εισπράξεων% ΠΑΕ & άλλοι ποδοσφαιρικοί οργανισμοί77 Χρήση γηπέδου17 Αστυνομία6 Επιπλέον οικονομική δραστηριότητα€εκ. Αθλητισμός και ψυχαγωγία29 Ακίνητη περιουσία7 Δημόσια διοίκηση2 Εκτιμήσαμε ότι από τα συνολικά έσοδα των ΠΑΕ, €70 εκατ. αντιστοιχούν σε τελική κατανάλωση (€38 εκατ. από εισιτήρια και €32 εκατ. από το εξωτερικό, ως ανταμοιβή για συμμετοχή σε διοργανώσεις) Με βάση εκτιμήσεις για τα λειτουργικά έσοδα των ΠΑΕ την ανταγωνιστική περίοδο 2011/12 (€170 εκατ.) και τη διάρθρωση των εσόδων, εκτιμήσαμε ότι οι συνολικές εισπράξεις από εισιτήρια ανήλθαν σε €38 εκατ. Από τα €38 εκατ. των εισπράξεων, το 6% αντιστοιχεί σε πληρωμές στην αστυνομία, το 17% αναλογεί σε ενοίκια για τη χρήση του γηπέδου και το υπόλοιπο εισπράττεται από τις ΠΑΕ, τη Super League και άλλους ποδοσφαιρικούς οργανισμούς. Έτσι, ισόποση αύξηση προκαλείται στην τελική ζήτηση των αντίστοιχων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας, όπως Δημόσια διοίκηση (€2 εκατ.), Ακίνητη περιουσία (€7 εκατ.) και Αθλητισμός – Ψυχαγωγία (€29 εκατ.). Αντίστοιχα, τα έσοδα από ευρωπαϊκές διοργανώσεις, της τάξης των €32 εκατ., αποτελούν εισπράξεις από το εσωτερικό και εισρέουν ως τελική ζήτηση για τις υπηρεσίες του κλάδου Αθλητισμός - Ψυχαγωγία. Bonus ευρωπαϊκών διοργανώσεων: €32 εκατ. Bonus ευρωπαϊκών διοργανώσεων: €32 εκατ. Επιπλέον οικονομική δραστηριότητα€εκ. Αθλητισμός και ψυχαγωγία32

35 Super League, Φεβρουάριος 2014 35 Μερίδιο των διαφημίσεων στα λειτουργικά έσοδα ΠΑΕ Super League: 26% Μερίδιο των διαφημίσεων στα λειτουργικά έσοδα ΠΑΕ Super League: 26% Κύκλος εργασιών 2012: €170 εκατ. Κύκλος εργασιών 2012: €170 εκατ. Εισπράξεις από διαφημίσεις και χορηγίες : €45 εκατ. Εισπράξεις από διαφημίσεις και χορηγίες : €45 εκατ. Χορηγίες ΟΠΑΠ: €61 εκατ. Χορηγίες ΟΠΑΠ: €61 εκατ. Μερίδιο ΠΑΕ: 22% Μερίδιο ΠΑΕ: 22% Εισπράξεις ΠΑΕ: €13 εκατ. Εισπράξεις ΠΑΕ: €13 εκατ. Εισπράξεις Super League : €9 εκατ. Εισπράξεις Super League : €9 εκατ. Χορηγίες άλλων εταιρειών: €31 εκατ. Χορηγίες άλλων εταιρειών: €31 εκατ. Χορηγίες ΟΠΑΠ ΠΑΕ & SL: €22 εκατ. Χορηγίες ΟΠΑΠ ΠΑΕ & SL: €22 εκατ. Τα έσοδα από διαφημίσεις προέρχονται από εταιρείες που αποσκοπούν σε αύξηση της τελικής ζήτησης για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους. Με βάση τις εκτιμήσεις για τα λειτουργικά έσοδα των ΠΑΕ για το 2011/12 (€170 εκατ.) και τη διάρθρωση των εσόδων, εκτιμήσαμε ότι οι συνολικές εισπράξεις από διαφημίσεις ανήλθαν το 2012 σε €45 εκατ. Από αυτές τις εισπράξεις σημαντικό μερίδιο αναλογεί σε χορηγίες του ΟΠΑΠ. Συγκεκριμένα, από τα €61 εκατ. χορηγίες ΟΠΑΠ, εκτιμάμε ότι τα €22 εκατ. αντιστοιχούν σε χορηγίες προς τις ΠΑΕ και τη Super League (€13 εκατ. και €9 εκατ. αντίστοιχα). Αφαιρώντας τις χορηγίες ΟΠΑΠ προς τις ΠΑΕ από τις εισπράξεις από διαφημίσεις και χορηγίες των ΠΑΕ, προκύπτει ότι οι υπόλοιποι χορηγοί του επαγγελματικού ποδοσφαίρου Super League δαπανούν €31 εκατ. για διαφημίσεις.

36 Super League, Φεβρουάριος 2014 36 Χορηγίες άλλων εταιρειών: €31 εκατ. Χορηγίες άλλων εταιρειών: €31 εκατ. Ελαστικότητα ζήτησης ως προς τη δαπάνη για διαφημίσεις**: 0,221 Ελαστικότητα ζήτησης ως προς τη δαπάνη για διαφημίσεις**: 0,221 * Πηγή, Eurostat (2013), ESA 95 Input-Output tables (total intermediate demand for Advertising and market research services, 2010) **Πηγή: Assmus, G. (1984). How Advertising Affects Sales. Journal of Marketing Research JMR, 65–74. Συνολική δαπάνη για διαφημίσεις*: €2 895 εκατ. Συνολική δαπάνη για διαφημίσεις*: €2 895 εκατ. Μερίδιο διαφήμισης SL: 1,1% Μερίδιο διαφήμισης SL: 1,1% Τελική ζήτηση στην οικονομία λόγω διαφημίσεων σε SL: €835 εκατ. Τελική ζήτηση στην οικονομία λόγω διαφημίσεων σε SL: €835 εκατ. 10 Κλάδοι με υψηλότερη επίδραση στην τελική ζήτηση λόγω διαφημίσεων στο ποδόσφαιρο Μερίδιο στη διαφημιστική δαπάνη Ζήτηση λόγω διαφήμισης SL Χονδρικό εμπόριο11% 88 Ραδιοτηλεόραση, παραγωγή εικόνας και ήχου10% 86 Αρχιτεκτονική και μηχανική7% 62 Λοιπές υπηρεσίες προς επιχειρήσεις7% 60 Κατασκευές7% 56 Εμπόριο οχημάτων6% 51 Νομικές, λογιστικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες6% 50 Ασφάλεια και διοικητικές υπηρεσίες6% 47 Διαφημίσεις και έρευνα αγοράς6% 47 Λιανικό εμπόριο5% 41 Η τελική ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελληνική οικονομία εκτιμάται ότι αυξάνεται κατά περίπου €835 εκατ. λόγω των διαφημίσεων και χορηγιών ποδοσφαίρου (εκτός ΟΠΑΠ) Οι χορηγίες για το επαγγελματικό ποδόσφαιρο Super League εκτιμάται ότι αντιστοιχούν σε περίπου 1,1% της συνολικής διαφημιστικής δαπάνης. Με ελαστικότητα ζήτησης ως προς τη δαπάνη για διαφημίσεις ίση με 0,221, αυτή η δαπάνη μεταφράζεται σε αύξηση των πωλήσεων κατά 0,24% ή €835 εκατ. Η συνολική αύξηση της τελικής δαπάνης κατανέμεται στους κλάδους, ανάλογα με το μερίδιό τους στη διαφημιστική δαπάνη, όπως προκύπτει από τον πίνακα εισροών-εκροών για την Ελληνική οικονομία της Eurostat.

37 Super League, Φεβρουάριος 2014 37 Κύκλος εργασιών ΟΠΑΠ σε αθλητικά παιχνίδια: €429 εκατ. Κύκλος εργασιών ΟΠΑΠ σε αθλητικά παιχνίδια: €429 εκατ. Επιπλέον οικονομική δραστηριότητα€εκ Πολιτισμός και στοιχήματα172 Μερίδιο SL: 40% Μερίδιο SL: 40% Η καθαρή τελική ζήτηση για τις υπηρεσίες του ΟΠΑΠ που σχετίζονται με τη Super League εκτιμήθηκε ότι ανέρχεται σε €172 εκατ. Ο κύκλος εργασιών του ΟΠΑΠ από αθλητικά παιχνίδια (Πάμε Στοίχημα), αφαιρώντας τα κέρδη που αποδόθηκαν στους παίκτες του στοιχήματος, εκτιμάται ότι ανήλθε σε €429 εκατ. το 2012. Υποθέτοντας ότι περίπου το 40% του κύκλου εργασιών του Πάμε Στοίχημα αντιστοιχεί σε στοιχήματα που δεν θα γινόνταν εάν δεν υπήρχαν αγώνες επαγγελματικού ποδοσφαίρου της Super League, εκτιμήθηκε ότι €172 εκατ. από την τελική κατανάλωση του κλάδου στοιχημάτων οφείλεται στο επαγγελματικό ποδόσφαιρο.

38 Super League, Φεβρουάριος 2014 38 Έσοδα Pay TV Εταιρικοί Πελάτες 2012: €14,5 εκατ. Έσοδα Pay TV Εταιρικοί Πελάτες 2012: €14,5 εκατ. Μερίδιο SL: 95% Μερίδιο SL: 95% Αριθμός φύλλων αθλητικών εφημερίδων: 21 εκατ. Αριθμός φύλλων αθλητικών εφημερίδων: 21 εκατ. Κλάδος€εκ. Εκδόσεις21 Μέση τιμή φύλλου: €1 Μέση τιμή φύλλου: €1 Κύκλος εργασιών των ραδιοφωνικών σταθμών: 23,9 εκατ. Κύκλος εργασιών των ραδιοφωνικών σταθμών: 23,9 εκατ. Κλάδος€εκ. Ραδιοτηλεόραση1,3 Ακροαματικότητα αθλητικών σταθμών: 5,3% Ακροαματικότητα αθλητικών σταθμών: 5,3% Έσοδα Pay TV Ιδιώτες 2012: €143,4 εκατ. Έσοδα Pay TV Ιδιώτες 2012: €143,4 εκατ. Μερίδιο SL: 50% Μερίδιο SL: 50% Κλάδος€εκ. Ραδιοτηλεόραση85,8 Στους κλάδους αθλητικής ενημέρωσης, ο κύκλος εργασιών που οφείλεται στη Super League εκτιμήθηκε ότι ανέρχεται σε €131 εκατ. Τα έσοδα της Forthnet από συνδρομητική τηλεόραση το 2012 ανήλθαν σε €158 εκατ. Υποθέτοντας ότι το 95% των εταιρικών πελατών και το 50% των ιδιωτών πελατών της NOVA έχουν συνδρομητική για να προβάλουν ή να παρακολουθούν αντίστοιχα αγώνες των ελληνικών ΠΑΕ, η επίδραση της Super League στην τελική κατανάλωση του κλάδου τηλεόρασης εκτιμήθηκε σε €86 εκατ. Αποτελεί συντηρητική εκτίμηση, καθώς δεν περιλαμβάνει τον κύκλο εργασιών των ελεύθερων καναλιών για την προβολή αγώνων Κυπέλου Ελλάδας και ορισμένων αγώνων Champions League. Ο κύκλος εργασιών του αθλητικού τύπου εκτιμήθηκε σε €21 εκατ., υποθέτοντας μέση τιμή ανά φύλλο €1. Τέλος, με βάση στοιχεία ακροαματικότητας αθλητικών σταθμών (5,3%), εκτιμήθηκε ότι ο κύκλος εργασιών του ραδιοφώνου που οφείλεται στη Super League ανέρχεται σε €1,3 εκατ.

39 Super League, Φεβρουάριος 2014 39 Αριθμός εισιτηρίων: 1,6 εκατ. Αριθμός εισιτηρίων: 1,6 εκατ. Επιπλέον οικονομική δραστηριότητα€εκ. Ένδυση2,5 Λιανικό Εμπόριο2,0 Χονδρικό Εμπόριο0,5 Συνολική δαπάνη για ένδυση: €4 εκατ. Συνολική δαπάνη για ένδυση: €4 εκατ. Φίλαθλοι που αγοράζουν αξεσουάρ: 199 χιλ. Φίλαθλοι που αγοράζουν αξεσουάρ: 199 χιλ. Μέσος αριθμός αγώνων εντός έδρας το έτος ανά φίλαθλο: 8 Μέσος αριθμός αγώνων εντός έδρας το έτος ανά φίλαθλο: 8 Περιθώριο μικτού κέρδους λιανικού εμπορίου (% της τελικής τιμής): 40% Περιθώριο μικτού κέρδους λιανικού εμπορίου (% της τελικής τιμής): 40% Περιθώριο μικτού κέρδους εμπορίου χονδρικής (% της τελικής τιμής): 10% Περιθώριο μικτού κέρδους εμπορίου χονδρικής (% της τελικής τιμής): 10% Μέση δαπάνη ανά φίλαθλο: €20 Μέση δαπάνη ανά φίλαθλο: €20 Η δαπάνη των φιλάθλων για είδη ένδυσης και αξεσουάρ με το λογότυπο της ομάδας εκτιμήθηκε ότι ανέρχεται σε €4 εκατ. Με βάση τον εκτιμώμενο συνολικό αριθμό εισιτηρίων για το 2012 (περίπου 1,6 εκατ.) και την υπόθεση ότι ένας φίλαθλος επισκέπτεται 8 αγώνες κατά μέσο όρο ανά έτος, εκτιμήθηκε ότι ο αριθμός των φιλάθλων των ομάδων που αγοράζουν αξεσουάρ της ομάδας τους ανέρχονται σε περίπου 200 χιλ. Με την υπόθεση ότι ένας φίλαθλος δαπανά κατά μέσο όρο €20 το χρόνο για είδη ένδυσης και αξεσουάρ, η συνολική δαπάνη για αυτά τα αγαθά εκτιμάται σε €4 εκατ. Περίπου το 50% της δαπάνης εκτιμάται ότι αντιστοιχεί σε καταναλωτική ζήτηση στον κλάδο ένδυσης (εγχώρια παραγωγή και εισαγωγές), ενώ το υπόλοιπο αντιστοιχεί σε εμπορικά περιθώρια λιανικού και χονδρικού εμπορίου (40% και 10% αντίστοιχα).

40 Super League, Φεβρουάριος 2014 40 Από την τελική ζήτηση στην εστίαση, €8 εκατ. εκτιμάται ότι οφείλονται σε επισκέψεις στα γήπεδα των ΠΑΕ της Super League Αριθμός εισιτηρίων SL: 1,2 εκατ. Αριθμός εισιτηρίων SL: 1,2 εκατ. Επιπλέον οικονομική δραστηριότητα€εκ. Εστίαση8,0 Μέση κατανάλωση ανά επίσκεψη: €5 Μέση κατανάλωση ανά επίσκεψη: €5 Αριθμός εισιτηρίων Ευρωπαϊκών Διοργανώσεων: 231 χιλ. Αριθμός εισιτηρίων Ευρωπαϊκών Διοργανώσεων: 231 χιλ. Αριθμός εισιτηρίων Κυπέλλου Ελλάδας: 165 χιλ. Αριθμός εισιτηρίων Κυπέλλου Ελλάδας: 165 χιλ. Η επίσκεψη στο γήπεδο συνοδεύεται από κατανάλωση τροφίμων και ποτών. Οι επισκέψεις για την παρακολούθηση αγώνων της Super League το 2012 εκτιμήθηκε ότι ανέρχονται σε 1,2 εκατ. (μέσος όρος των αγωνιστικών περιόδων 2011/12 και 2012/13). Με βάση τον αριθμό αγώνων ανά ομάδα και τη μέση επισκεψιμότητα κάθε ομάδας στους αγώνες Super League, εκτιμήθηκε ότι οι συνολικές επισκέψεις σε αγώνες Κυπέλλου Ελλάδας το 2012 ανήλθαν σε 165 χιλ. Με τον ίδιο τρόπο, υποθέτοντας αύξηση της μέσης επισκεψιμότητας κατά 40% με βάση στοιχεία για τον ΟΣΦΠ, εκτιμήθηκαν και οι επισκέψεις για τους αγώνες Ευρωπαϊκών διοργανώσεων. Με την υπόθεση ότι κάθε επισκέπτης καταναλώνει €5 ανά επίσκεψη κατά μέσο όρο, η τελική ζήτηση για προϊόντα εστίασης λόγω του επαγγελματικού ποδοσφαίρου Super League εκτιμήθηκε ότι ανέρχεται σε €8 εκατ.