1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Υποχρεωτικό μάθημα Α΄Εξαμήνου Διδάσκων: Αναπλ. Καθηγητής ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ.

Παρουσίαση με θέμα: "1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Υποχρεωτικό μάθημα Α΄Εξαμήνου Διδάσκων: Αναπλ. Καθηγητής ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ Υποχρεωτικό μάθημα Α΄Εξαμήνου Διδάσκων: Αναπλ. Καθηγητής ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΒΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΒΙΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ Τηλ.-Fax : 003/210/ 727- 5824 sotdespo@soctheol.uoa.gr 2

3 ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ Το κείμενο στο πρωτότυπο Το κείμενο σε διάφορες γλώσσες 3

4 Α. ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Ενώ οι άλλοι δύο Συνοπτικοί από σεβασμό προς τον Ευαγγελιστή, χρησιμοποιούν στην αφήγηση της κλήσης του στο αποστολικό αξίωμα το αρχικό του όνομα Λευί (Μκ. 2, 14. Λκ. 5, 27-28), θέλοντας να τον «καλύψουν», ο ίδιος ο συγγραφέας του Ευαγγελίου χρησιμοποιεί το όνομα Ματθαίος, αποκαλύπτοντας το «αμαρτωλό» παρελθόν του, ενώ επιπλέον και στον κατάλογο των μαθητών του χαρακτηρίζει με έμφαση τον εαυτό του τελώνη (10, 3). Συγγραφέας του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου είναι ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Ματθαίος. Ο ευαγγελιστής είχε το όνομα Λευί και έλαβε από τον Ιησού το όνομα Ματθαίος. Το όνομα του αποστόλου και πρώην τελώνη Ματθαίου είναι συνώνυμο του Θεόδωρος/Θεοδώρητος. 4

5 5 Προφανώς η παρουσία του στη Β.Δ. όχθη της Τιβεριάδας αποσκοπούσε στη συλλογή φόρων από το εμπόριο της αλιείας, άρα πιθανότατα είχε έλθει σε επαφή με τους υιούς Ζεβεδαίους πριν την πρόσκληση να ακολουθήσει τον Ιησού. Ο Λευί Ματθαίος ασκούσε το επάγγελμα του τελώνη (δημοσιώνης, publicanus) στην Καπερναούμ, όταν κλήθηκε στο αποστολικό αξίωμα. Εφόσον η Καπερναούμ ανήκε στη δικαιοδοσία του Ηρώδη, ο Ματθαίος δεν ήταν υπάλληλος των Ρωμαίων, αλλά του Αντύπα.

6 Μετά την Πεντηκοστή κήρυξε, σύμφωνα με την παράδοση, καταρχάς στους Εβραίους (Ειρ. Κατά Αιρ. 3.1.1. Ευσ. Ε.Ι. 3.24) και μετά στους Αιθίοπες (Σωκράτης Ε.Ι. 1.19) και Πάρθους (Παυλ. Νώλης Poema XIX). Σύμφωνα με τον Κλήμεντα τον Αλεξανδρέα (Παιδ. ΙΙ, 1), ο Ματθαίος διήγε βίο αυστηρό, απέχοντας από το κρέας και τρώγωντας μόνον λάχανα και καρπούς. Η ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει την μνήμη του στις 16 Νοεμβρίου, ενώ η Ρωμαιοκαθολική στις 21 Σεπτεμβρίου. 6 ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ Ἀ π ό στολε Ἅ γιε, κα ί Ε ὐ αγγελιστ ά Ματθα ῖ ε πρ έ σβευε τ ῷ ἐ λε ή μονι Θε ῷ, ἵ να πταισμ ά των ἄ φεσιν, παρ ά σχ ῃ τα ῖ ς ψυχα ῖ ς ἡ μ ῶ ν. ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ

7 7 Ο χρόνος συγγραφής τοποθετείται από τους περισσότερους ερμηνευτές μετά το 70 μ.Χ. Τοποθετείται επίσης πριν το 110 μ.Χ., γιατί ο Αντιοχείας Ιγνάτιος στην επιστολή προς τους Σμυρναίους προϋποθέτει την ύπαρξή του (1,1 // Μτ. 3, 15). Πιθανοί τόποι συγγραφής έχει προταθεί η Συρία, η Τύρος/Φοινίκη, η Αλεξάνδρεια, η Έδεσσα και η Καισάρεια. Β. ΧΡΟΝΟΣ-ΤΟΠΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ-ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΣ Το σημερινό Μτ. δε φαίνεται, να αποτελεί μετάφραση του αρχικού αραμαϊκού. Τα λογοπαίγνια, οι παραλληλισμοί, το ύφος, η σύνταξη καθιστούν απίθανη την κατά γράμμα μετάφραση. Αρκετά χωρία επίσης της Π.Δ. παρατίθενται σύμφωνα με την ελληνική Μετάφραση των Ο’.

8 8 Το Ευαγγέλιο απευθύνεται σε πρώην Ιουδαίους. Ο Ματθαίος προσπαθεί με το Ευαγγέλιό του να βοηθήσει στη σταδιακή προσαρμογή τους στη νέα πραγματικότητα του ανοίγματος του Χριστιανισμού στα Έθνη. Συμβιβάζει τις δυο τάσεις με την προτροπή της μη καταφρόνησης των μικρών (18, 10-14), αλλά και την παραβολή του εργάτη της εντεκάτης ώρας (20, 12 -16). Το άνοιγμα αυτό προκάλεσε κρίσιμα ερωτήματα στους Ιουδαιοχριστιανούς σχετικά με το εάν θα έπρεπε να γίνουν αποδεκτοί οι εθνικοί στην Εκκλησία και μέχρι ποίου σημείου έπρεπε να διαφυλαχθούν οι πατρογονικές παραδόσεις.

9 9 Γ. ΣΚΟΠΟΣ Κατά τον Stendahl αποτελεί διδακτικό εγχειρίδιο μιας κατηχητικής σχολής που συνεγράφη από τον ηγέτη της, ένα χριστιανό ραββίνο, με σκοπό να εκπαιδεύσει τους εκκλησιαστικούς ηγέτες, παραδίδοντάς τους την αυθεντική χριστοκεντρική ερμηνεία της Γραφής. Σύμφωνα με τον Zahn, η συγγραφή του Μτ παρουσιάζεται ως η ιστορική απολογία Εκκλησίας έναντι του Ιουδαϊσμού. Κατά τον Kilpatrick, το Μτ. αποτελεί ‘εκλογάδιο’ που ανταποκρίνεται στις λειτουργικές ανάγκες της ιουδαιοχριστιανικής κοινότητας.

10 10 Ο Ευαγγελιστής αποσκοπεί κατεξοχήν στο να προβάλλει τον Ιησού ως τον αναμενόμενο Μεσσία, ο οποίος δε συνδυάζει απλώς το βασιλικό, προφητικό και ιερατικό αξίωμα αλλά όντας υπέρτερος και του Μωυσή, του Δαβίδ και της Σοφίας διαθέτει μοναδική εξουσία, υπερβαίνει το Νόμο και το Ναό (τα δύο νευραλγικά γνωρίσματα του Ιουδαϊσμού) και πραγματώνει την αναμενόμενη Βασιλεία, η οποία αφορά στην Οικουμένη. Αυτή η Βασιλεία απαιτεί από τα μέλη της Εκκλησίας δικαιοσύνη (κυρίως το έλεος, την αγάπη) και μαρτυρία. Χαρακτηρίζεται ως το εκκλησιαστικότερο των Ευαγγελίων Είναι επιπλέον το μοναδικό κείμενο όπου απαντά η λ. Εκκλησία (16, 18. 18, 17).

11 Ο τίτλος του Ευαγγελίου Β ί βλος γεν έ σεως Ἰ ησο ῦ Χριστο ῦ υ ἱ ο ῦ Δαυ ὶ δ υ ἱ ο ῦ Ἀ βρα ά μ σημαίνει ότι το σύγγραμμα αυτό του Ματθαίου προβάλλει την ιστορική έλευση και παρουσία του Ιησού, ως την εκπλήρωση των επαγγελιών του Θεού και το τέλος-την τελείωση ολόκληρης της ιστορίας της θείας Οικονομίας, όπως αυτή εκτυλίσσεται στην Π.Δ. Εισάγεται με τη γενεαλογία του Ιησού προκειμένου να καταδειχθεί ότι σε αντίθεση προς το σφετεριστή του θρόνου μισοϊουδαίο Ηρώδη, Αυτός είναι ο γνήσιος δαβιδίδης Μεσσίας ο οποίος γεννήθηκε ὅ τε ἦ λθεν τ ὸ πλ ή ρωμα το ῦ χρ ό νου (πρβλ. Γαλ. 4, 4). 11 Δ. ΔΟΜΗ

12 Ο Ματθαίος έχει, επίσης, αποκληθεί ως ο συστηματικός ανάμεσα στους Ευαγγελιστές, διότι το έργο του είναι έντεχνα δομημένο με άξονες πέντε εκτενείς Ομιλίες του Ιησού, οι οποίες απαρτίζουν ένα οργανικό σύνολο με επικεντρική δομή: ΔΟΜΗ Α. Η επί του όρους Ομιλία (κεφ. 5-7) Β. Η αποστολή των μαθητών (9, 35-11, 1) Γ. Οι επτά Παραβολές της Βασιλείας (κεφ. 13) Β’. Ο λεγόμενος Εκκλησιαστικός Λόγος (κεφ. 18) Α’. Η εσχατολογική Ομιλία (κεφ. 23-25). 12

13 Στον Μτ το βασικό θεολογικό σύμβολο είναι το γνωστό axis mundi όρος, το οποίο χρησιμοποιείται για να εκφράσει την εναλλαγή του ύψους και του βάθους που μπορεί να φθάσει ο άνθρωπος και ταυτόχρονα ο Θεός από την αγωνία του να σώσει το πλάσμα του. Ο Ματθαίος χρησιμοποιώντας, αυτό το σύμβολο καταφέρνει να μετατρέψει ένα ευαγγέλιο που στηρίζεται σε πέντε μακροσκελείς ομιλίες (οι οποίες σε άλλη περίπτωση θα κούραζαν τον ακροατή) σε μια μοναδική εμπειρία "οπτικοακουστικής" θεο-φάνειας. 13 Ε. ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ

14 14 Ο Ιησούς υἱὀς Δαυὶδ υἱὸς Ἀβραάμ εμφανίζεται στο Μτ. ως το τέλος των προφητικών επαγγελιών (5, 17-20), η υπέρβαση του νομοθέτη Μωυσή και η ενσάρκωση της Σοφίας-Τορά (11, 28-30). ΣΤ. Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ Ολόκληρη η χριστολογία του Ευαγγελίου συνοψίζεται στην ομολογία του Πέτρου : Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος. Ο Ιησούς, ο οποίος και στον Μτ. αυτοονομάζεται ως Υιός του Ανθρώπου, είναι Υιός του Θεού από τη γέννησή Του και όχι απλά από τη βάπτισή Του. Επιπλέον ο Θεός ονομάζεται ως ο Πατέρας Του (7, 21. 10, 32-33. 11, 26-27. 25, 31-34). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται από τον Ευαγγελιστή και στον τίτλο « Υιός Δαβίδ».

15 15 Η αγάπη συνιστά τη θεϊκή τελειότητα (5, 48. 19, 21), η οποία βρίσκεται στον αντίποδα της φαρισαϊκής υποκρισίας και της επίδειξης Ο Χρυσός Κανόνας καταγράφεται στην κατακλείδα της επί του όρους Ομιλίας: Πάντα οὖν ὅσα ἐὰν θέλητε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι͵ οὕτως καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς· οὗτος γάρ ἐστιν ὁ Νόμος καὶ οἱ προφῆται (7, 12. 22, 40). Παρά τα ένδοξα χαρακτηριστικά Του, το υπέρτατο χαρακτηριστικό του Μεσσία είναι η ταπείνωση και η θυσία (12, 17-21 // Ησ. 42, 1-4. 53, 4).

16 Η κόκκινη κλωστή, η οποία αποτελεί το συνεκτικό ιστό και το «νεύρο» του Ευαγγελίου, είναι η φράση Ο Θεός είναι μαζί μας. Έτσι κατά τη γέννηση του Ιησού δηλώνεται ότι ὁ τεχθε ὶ ς βασιλε ὺ ς είναι ο Εμμανουήλ (Immanu- el), κάτι που σημαίνει ότι στο πρόσωπό Του ‘ο ίδιος ο Θεός είναι μαζί’ με το λαό Του και όλα τα έθνη. Κα ὶ ἰ δο ὺ Ἐ γ ὼ μεθ΄ ὑ μ ῶ ν ε ἰ μι π ά σας τ ὰ ς ἡ μ έ ρας ἕ ως τ ῆ ς συντελε ί ας το ῦ α ἰῶ νος Το Ευαγγέλιο κατακλείεται με την πανηγυρική εμφάνιση και το ‘πασχάλιο μήνυμα’ του αναστημένου Ιησού/Εμμανουήλ στο Όρος της Γαλιλαίας προς τους μαθητές και την Εκκλησία Του. 16

17 17 Η Βασιλεία πραγματοποιείται στον Κόσμο με την Εκκλησία (κεφ. 13), η οποία, μετά την απόρριψη του Ι.Χριστού από τον Ισραήλ, είναι ο νέος λαός του Θεού-ο νέος Ισραήλ. Τα χωρία 16, 17-19 και στο 18, 17 είναι τα μόνα χωρία των Συνοπτικών όπου απαντάται ο όρος Εκκλησία. Η Εκκλησία, στην οποία είναι ζωντανή και διαρκής η παρουσία του Κυρίου (28, 20), έχει λάβει από το Θεό τα κλειδιά της βασιλείας (πρβλ. 23, 13) και το δικαίωμα του δεσμείν και λύειν (16, 19. 18, 18). Η αποστολή της Εκκλησίας, όπως εξαίρει και το πασχάλιο μήνυμα του Ι. Χριστού στο όρος της Γαλιλαίας, είναι να γίνει μέσω της ιεραποστολής της Οικουμένης το αλάτι ολόκληρης της γης και το φως ολοκλήρου του κόσμου συμπεριλαμβανομένων και των Ιουδαίων (5, 13 κ.ε.).

18 18