ΔΙΑΛΕΞΗ 12 - Διαταραχές του Κατώτερου Γαστρεντερικού Συστήματος - Συχνά συμπτώματα εντερικών διαταραχών * Δυσκοιλιότητα * Διάρροια - Παθήσεις του λεπτού εντέρου * Κοιλιοκάκη * Ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου * Ελκώδης κολίτιδα * Νόσος του Crohn - Παθήσεις παχέος εντέρου * Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου

Δυσκοιλιότητα Επηρεάζεται από την ηλικία και το φύλο των ασθενών Αναφέρεται 12-23% σε επιδημιολογικές μελέτες Σχετίζεται με τον τρόπο ζωής, παρενέργειες φαρμάκων (οπιούχα, καταθλιπτικά), ενδοκρινικά ή μεταβολικά νοσήματα, ψυχολογικά, κατάχρηση καθαρτικών, παθήσεις του πρωκτού (αιμορροΐδες), έλλειψη σωματικής άσκησης Η θεραπεία περιλαμβάνει γενικά μέτρα όπως ενημέρωση, αλλαγή τρόπου ζωής, ψυχολογική υποστήριξη, φαρμακευτική προσέγγιση Στόχος πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας χωρίς τη χρήση υπακτικών ή καθαρτικών φαρμάκων

Διαιτητική αντιμετώπιση Καθημερινή πρόσληψη φυτικών ινών (25g) και να προέρχονται από φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως Αύξηση στην πρόσληψη υγρών Μερικοί ασθενείς ανακουφίζονται και με την κατανάλωση πίτουρου (1-6 κουταλιές του γλυκού) το οποίο αυξάνει τον όγκο των κοπράνων, απορροφώντας νερό και διεγείρει την αφόδευση Ενθάρρυνση του ασθενή για κατανάλωση πρωινού Καλό είναι να σηκώνονται νωρίτερα το πρωί ώστε να έχουν αρκετό χρόνο για ένα πρωινό ή ακόμα και για λίγη άσκηση

Διάρροια Χαρακτηρίζεται η αποβολή κοπράνων αυξημένης ρευστότητας ή μειωμένης συνοχής (ασχημάτιστα) Διακρίνεται σε 4 βασικούς τύπους: ωσμωτική (υποχωρεί με τη νηστεία), εκκριτική (δεν υποχωρεί με τη νηστεία), εξιδρωματική (εξίδρωση στον αυλό του εντέρου βλέννης) και τη διάρροια συνεπεία διαταραγμένης κινητικότητας Η θεραπεία στηρίζεται στη θεραπεία της βασικής νόσου που την προκαλεί Σημαντική προτεραιότητα είναι η αποκατάσταση των ελλειμμάτων των υγρών και των ηλεκτρολυτών

Διαιτητική αντιμετώπιση Η απώλεια υγρών και η συνοδή απώλεια νατρίου, καλίου και διττανθρακικών και η αναπλήρωση αυτών αποτελεί πρώτο στόχο για την αποφυγή αφυδάτωσης, υπονατριαιμίας, υποκαλιαιμίας Χορήγηση υγρών παρεντερικά ή από το στόμα Η γλυκόζη διευκολύνει την απορρόφηση νατρίου για αυτό και είναι καλό να περιέχεται στα διαλύματα ενυδάτωσης Στο διάστημα που τα συμπτώματα της διάρροιας είναι πολύ έντονα χορηγείται στον ασθενή υδρική δίαιτα και στη συνέχεια μια ελαφρά δίαιτα με τρόφιμα που πέπτονται εύκολα (ρύζι, πατάτα)

Κοιλιοκάκη Στην Ευρώπη κυμαίνεται από 1:300-1:1000 Στην Ελλάδα παρατηρείται σε 1: 2000-3000 κατοίκους Εντεροπάθεια από ευαισθησία στη γλουτένη Χαρακτηρίζεται από ιστοπαθολογικές βλάβες εντοπιζόμενες κυρίως στο εγγύς λεπτό έντερο Η γλιαδίνη ένα πρωτεινικό τμήμα της γλουτένης αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα Ένα εντερικό ένζυμο η τρανσγλουταμινάση ιστού (TG2) φαίνετε να παίζει σημαντικό ρόλο Θεωρείται αυτοάνοσο νόσημα (η βλάβη προκαλείται από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού) Ατροφία ή καταστροφή των λαχνών του λεπτού εντέρου

Εκδήλωση της Ασθένειας Η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί στην βρεφική ή παιδική ηλικία συνήθως με την έναρξη χορήγησης δημητριακών Στη διάρκεια της εφηβείας τα συμπτώματα μειώνονται ή και εξαφανίζονται αλλά επανεμφανίζονται στην πρώιμη ενήλικη ζωή Τα συμπτώματα στα βρέφη περιλαμβάνουν διάρροια, συχνές, ογκώδης και δύσοσμες κενώσεις, στασιμότητα ή και απώλεια βάρους Στη βρεφική ή παιδική ηλικία μπορεί να προκαλέσει διαταραχές σωματικής ανάπτυξης Στο παρελθόν θεωρούταν παιδιατρική νόσος

Εκδήλωση Στους ενήλικες και σε αρχικό στάδιο παρατηρείται ένα γενικό αίσθημα αδιαθεσίας και γαστρεντερικές ενοχλήσεις Στη συνέχεια λόγω της μειωμένης απορρόφησης μάκρο και μικροθρεπτικών συστατικών παρατηρούνται: 1. αναιμία 2. οστεοπενία - οστεοπόρωση 3. Παθολογικά κατάγματα 4. Μυϊκή Ατροφία 5. Έλλειψη γονιμότητας – Ανδρική ανικανότητα 6. Ερπητοειδής Δερματίτιδα

Διαγνωστικά Κριτήρια Η ανίχνευση στο αίμα αντισωμάτων έναντι της γλιαδίνης (AGA) και του ενδομυϊου λείων μυϊκών ινών (ΕΜΑ) Σε περίπτωση παρουσίας τέτοιων αντισωμάτων απαιτείται ταυτοποίηση με βιοψία δείγματος του εσωτερικού τοιχώματος του λεπτού εντέρου

Διαγνωστικά Κριτήρια Η προσβολή του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου ποικίλλει σε βαρύτητα και έκταση Συνήθως το εγγύς λεπτό έντερο προσβάλλεται σοβαρότερα Οι βλάβες αρκετές φορές επεκτείνονται προς τον ειλεό Αρκετές φορές ολόκληρο το λεπτό έντερο μπορεί να προσβληθεί

Θεραπεία Πλήρης αποφυγή τροφών που περιέχουν γλουτένη εφ’ όρου ζωής Η κλινική βελτίωση παρατηρείται σε μερικές ημέρες ή εβδομάδες Η ιστολογική βελτίωση καθυστερεί και μπορεί να επιτευχθεί πλήρως και μετά από 2 έτη Κάποιοι ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στη διατροφή ίσως χρειαστούν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα

Δίαιτα Ελεύθερη Γλουτένης (ΔΕΓ) Τρόφιμα Ελεύθερα Γλουτένης Τρόφιμα που περιέχουν Γλουτένη Δημητριακά και άλευρα Ρύζι, ρυζάλευρο, καλαμπόκι, καλαμποκάλευρο, σόγια, αλεύρι σόγιας, πατάτα, άμυλο και αλεύρι πατάτας, αρακάς, ρεβίθια, σησάμι Σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρώμη και τα άλευρα αυτών, σιμιγδάλι, κουσκούς, πίτουρο Δημητριακά Πρωινού Όλα όσα έχουν ως βάση το ρύζι και το καλαμπόκι Όλα όσα έχουν ως βάση το σιτάρι και τη βρώμη Ψωμί, κέικ και μπισκότα Ειδικά ελεύθερα γλουτένης, ψωμιά, μπισκότα, κέικ, ζύμη για πίτσα, κουλούρια, σαντιγί, αμυγδαλωτά, ταχίνι Όλα τα κανονικά ψωμιά και αρτοσκευάσματα, κρουασάν, τσουρέκια, κέικ, μπισκότα, κράκερς, πάστες, πουτίγκες, πίτσες, φύλλο για πίττες και πίττες για σουβλάκια

Δίαιτα Ελεύθερη Γλουτένης (ΔΕΓ) Τρόφιμα Ελεύθερα Γλουτένης Τρόφιμα που περιέχουν Γλουτένη Ζυμαρικά Ειδικά ζυμαρικά ελεύθερα γλουτένης Όλα τα φρέσκα και κονσερβοποιημένα ζυμαρικά Κρέας και Πουλερικά Όλα τα φρέσκα κρέατα και πουλερικά Κρεατόπιτες, κρέας και πουλερικά που συνοδεύονται από έτοιμες σάλτες Ψάρι Όλα τα φρέσκα, κατεψυγμένα και κοσερβοποιημένα ψάρια Οι κροκέτες ψαριού

Δίαιτα Ελεύθερη Γλουτένης (ΔΕΓ) Τρόφιμα Ελεύθερα Γλουτένης Τρόφιμα που περιέχουν Γλουτένη Γαλακτοκομικά και Αυγά Γάλα, γιαούρτι, τυρί, αυγά, βούτυρο, μαργαρίνη Κρέμα τυριού, τυροκροκέτες Λαχανικά Όλα Όσα έχουν επαλειφθεί με αλεύρι Διάφορα Ζάχαρη, μαρμελάδα, μέλι, αλάτι, πιπέρι, μπαχαρικά, τσάι, καφές, κακάο, χυμοί φρούτων, κρασί, spirits Μπύρες

Διατροφικές Επιπλοκές της ΔΕΓ Μια από τις σοβαρότερες επιπλοκές της κοιλιοκάκης είναι η οστεοπόρωση Ακόμα και οι ασθενείς που συμμορφώνονται με την ΔΕΓ έχουν προβλήματα οστεοπόρωσης Υπολογίζεται ότι το ≈50% των ανδρών και γυναικών με κοιλιοκάκη έχουν οστεοπόρωση Χορήγηση ασβεστίου 1000-1500mg/day Δυσκοιλιότητα λόγω περιορισμένης κατανάλωσης φυτικών ινών Αύξηση της σωματικής δραστηριότητας Αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ

ΙΔΙΟΠΑΘΕΙΣ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΙΣ ΝΟΣΟΙ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ (ΙΦΝΕ) Ελκώδης κολίτιδα Πιο συχνή στις Δυτικές χώρες Στην Ευρώπη 40-150/100.000 κατοίκους Προσβάλλει ηλικίες 20-30 ετών και διαρκεί εφόρου ζωής Προσβάλλει το βλεννογόνο του παχέος εντέρου και στις περισσότερες περιπτώσεις περιορίζεται αρχικά στο αριστερό κόλον Κύρια συμπτώματα η διάρροια και η απώλεια αίματος από το ορθό Διάγνωση: ενδοσκόπηση και ιστολογική μελέτη (βιοψία)

ΙΔΙΟΠΑΘΕΙΣ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΙΣ ΝΟΣΟΙ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ (ΙΦΝΕ) Νόσος του Crohn Είναι χρόνια φλεγμονώδης νόσος του γαστρεντερικού σωλήνα που προσβάλει συχνότερα τον ειλεό του λεπτού εντέρου και το κόλον (75%) Μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα (στοματική κοιλότητα – πρωκτό) Στην Ευρώπη είναι 27-48: 100.000 κατοίκους Εκδηλώνεται στις ηλικίες 20-30 ετών και 50-70 Ίσες πιθανότητες εκδήλωσης μεταξύ των 2 φύλλων Οι καπνιστές έχουν διπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης της ασθένειας Οι

Αιτιολογία (ΙΦΝΕ) Ενώ στο παρελθόν είχε χαρακτηριστεί σαν αυτοάνοσο νόσημα, αρκετές πρόσφατες μελέτες έχουν αποδείξει ότι πρόκειται για δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος Κάποιες μελέτες υποστηρίζουν ότι στους συγκεκριμένους ασθενείς υπάρχει περιορισμένη έκκριση κυτταροκινών από τα μακροφάγα κύτταρα Κάποιες άλλες μελέτες ενοχοποιούν τα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα Πρόσφατα έχουν απομονωθεί και κάποια γονίδια τα οποία φαίνεται να έχουν υποστεί μετάλλαξη

Βαριά Φλεγμονή στο κόλον ασθενούς

Συμπτώματα Συχνές υδαρείς κενώσεις Απώλεια βάρους Δυσαπορρόφηση Απώλεια αίματος από το έντερο Διαταραχές ανάπτυξης στα παιδιά Κοιλιακό άλγος Περιπρωκτικές εκδηλώσεις

Συμπτώματα Γαγγραινώδες πυόδερμα Οζώδες ερύθημα Κατανομή Φλεγμονής Συρίγγια Ψηλαφητή κοιλιακή μάζα Αρθρίτιδα Οστεοπόρωση

Διάγνωση Αιματολογικές εξετάσεις (αιματοκρίτης, Β12, κα) Αντισώματα: σακχαρομύκητας Saccharomyces cerevisiae(ASCA), E. coli Αξονική- Μαγνητική Τομογραφία Ενδοσκόπηση: Γαστροσκόπηση, Κολονοσκόπηση, Εντεροσκόπηση με κάψουλα

Φαρμακευτική Αντιμετώπιση Οξεία Φάση Ανοσοκατασταλτικά : Κορτικοστεροειδή, κυκλοσπορίνη Κλινική Ύφεση Ανοσοκατασταλτικά- Αντιβιοτικά: αμινοσαλικυλικό οξύ, αζαθειοπρίνη κινολόνες, μετρονιδαζόλη

Χειρουργική Αντιμετώπιση Η χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου εφαρμόζεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (στένωση, απόστημα, συρίγγιο) Περιλαμβάνει την αφαίρεση του τμήματος του εντέρου που έχει προσβληθεί περισσότερο και την ένωση του υπόλοιπου υγιούς Προσωρινή στομία: ειλεοστομία ή κολοστομία Πρωκτοκολεκτομή και ειλεοστομία

Κολοστομία: αφαίρεση τμήματος του παχέος εντέρου και εκστροφή του στο κοιλιακό τοίχωμα

Διατροφική Αντιμετώπιση Το 80% των ασθενών με την νόσο υποσιτίζονται Οι πρωτεϊνικές ανάγκες τους είναι αυξημένες και χρειάζονται 1-1,5gr/kg/day Η ισορροπία ύδατος και ηλεκτρολυτών πρέπει να παρακολουθείται στενά ιδιαίτερα σε ασθενείς με πυρεξία, διάρροια και στομία Η φαρμακευτική θεραπεία έχει επίσης αντίκτυπο στην διατροφική κατάσταση (π.χ. χρήση κορτικοστεροειδών) Η σουλφασαλαζίνη και η μετρονιδαζόλη μπορεί να προκαλέσουν ναυτία και εμετούς Η οστεοπόρωση είναι μια από τις πιο συχνές επιπλοκές

Διατροφή σε περιόδους Ύφεσης Σε περιόδους ύφεσης οι ασθενείς πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν μια ελεύθερη διατροφή Σε περίπτωση ανορεξίας πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν τρόφιμα αυξημένης ενεργειακής πυκνότητας (συμπληρώματα διατροφής) Ανεπάρκεια λακτάσης μπορεί να παρουσιαστεί σε ασθενείς με νόσο του Crohn Συνήθως είναι παροδική και η αποφυγή της λακτόζης για ένα χρονικό διάστημα βοηθά στην υποχώρηση των συμπτωμάτων Στην συνέχεια η λακτόζη μπορεί να επανεισαχθεί σταδιακά

Διατροφή σε περιόδους έξαρσης Η πλειονότητα των ασθενών θα χρειαστεί κάποια μορφή θρεπτικής υποστήριξης Η εντερική διατροφή προτιμάται από την παρεντερική εκτός αν αντενδείκνυται λόγω εντερικής απόφραξης, σύνδρομο βραχέως εντέρου ή υψηλής παροχής συρίγγιο Η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε ίνες μειώνει τον κίνδυνο απόφραξης Γλουταμίνη - ω-3 λιπαρά οξέα – Λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου

Διατροφική Αντιμετώπιση Η ολική παρεντερική διατροφή έχει μελετηθεί αρκετά και μπορεί να προκαλέσει μια ανάπαυση στον εντερικό σωλήνα Οι στοιχειακές δίαιτες εντερικά ή από του στόματος έχουν αποδειχθεί ωφέλιμες στην επίτευξη ύφεσης Nutrient 1000ml Caloric distribution % kcal Calories (kcal): 1000 Total Fat (g): 39 33% Protein (g) 40 16% Carbohydrate (g) 128 51%

Παθήσεις παχέος εντέρου Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) Σύνολο κλινικών εκδηλώσεων που οφείλονται σε κινητική διαταραχή του παχέος εντέρου και του ορθού Παράγοντες: στρες, διαιτητικοί παράγοντες, φάρμακα, καφεΐνη Συμπτώματα: κοιλιακό άλγος και διάταση, διαταραχές κενώσεων και μεταβολές της σύστασης των κοπράνων Διάγνωση: κλινικά αποκλείοντας οργανικές παθήσεις Θεραπεία: σπασμολυτικά, παυσίπονα Τελευταία η χορήγηση ενός ανταγωνιστή των υποδοχέων της σεροτονίνης είχε καλά αποτελέσματα και μείωση του πόνου των ασθενών

Διαιτητική αντιμετώπιση ΣΕΕ Η δίαιτα δεν αποτελεί λύση για όλους τους ασθενείς Τα πιο συχνά φαγητά που σχετίζονται με συμπτώματα ΣΕΕ είναι το σιτάρι, τα γαλακτομικά, ο καφές, η πατάτα, το καλαμπόκι και το κρεμμύδι Στόχοι: να απαλύνει τα συμπτώματα και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής, χορηγώντας μια διατροφικά ισορροπημένη δίαιτα Τακτικά γεύματα και αλλαγή στο τρόπο ζωής Δίαιτα που αντικαθιστά τα δημητριακά και τα γαλακτομικά με υποκατάστατα ρυζιού και σόγιας αντίστοιχα, ενώ η υπόλοιπη δίαιτα αποτελείται από πουλερικά, ψάρια και λαχανικά (εκτός κρεμμύδι-πατάτες)

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ