Οι πρώτοι ιστορικοί Ηρόδοτος ( π. Χ.): Η ιστορία του διαιρέθηκε από τους Αλεξανδρινούς σε 9 βιβλία, στα οποία έδωσαν τα ονόματα των 9 μουσών Επικέντρωση στους Μηδικούς πολέμους / Ιστορία των πολέμων. Η ιστορία του, όμως, αγκαλιάζει όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες Από την εξιστόρηση της εποχής των θεών στην εξιστόρηση της εποχής των ανθρώπων

Οι πρώτοι ιστορικοί Ηρόδοτος ( π. Χ.): Ο ιστορικός επιλέγει τα γεγονότα που θεωρεί ότι πρέπει να μείνουν στη μνήμη των ανθρώπων Χρήση του μύθου και της θεϊκής παρέμβασης ως ερμηνευτικά εργαλεία Πολλές από τις παρατηρήσεις του προϊόν αυτοψίας λόγω των πολυάριθμων ταξιδιών του

Οι πρώτοι ιστορικοί Θουκυδίδης ( /396 π. Χ.) Ιστορία των είκοσι πρώτων χρόνων του Πελοποννησιακού πολέμου Ο Θουκυδίδης συμμετέχει στα γεγονότα τα οποία περιγράφει Η ιστορία διαχωρίζεται από τα άλλα είδη γραφής. Απαιτεί την τεκμηρίωση και τη σύνθεση των πηγών.

Οι πρώτοι ιστορικοί Θουκυδίδης ( /396 π. Χ.) Υπεύθυνοι για την ιστορική εξέλιξη οι άνθρωποι με τις πράξεις τους και η τύχη. Ο ιστορικός χρησιμοποιεί τεκμήρια και μαρτυρίες. Δημιουργεί όμως τις δημηγορίες, αναδεικνύοντας την ιδεολογία των ηρώων του.  Προσπάθεια σύνδεσης του παρόντος του αναγνώστη με το παρελθόν της ιστορικής πράξης σε ένα έργο που θα διαρκούσε στο χρόνο ( κτήμα ες αεί )

Ο εξανθρωπισμός του γίγνεσθαι Ουσιαστικά η γραφή των ιστορικών δεν προσέφερε στο άτομο μια φυγή από το σύγχρονό του κόσμο – όπως στο μυθικό λόγο – αλλά του πρόσφερε, μέσω της γνώσης του παρελθόντος, μια οδό κατανόησης του παρόντος του. … Ο λόγος του Ηρόδοτου και του Θουκυδίδη εξανθρώπιζε το γίγνεσθαι, καθιστούσε κατανοητό το παρελθόν συνδέοντάς το με το παρόν των ανθρώπων και, εξίσου σημαντικό, προσέδιδε στον άνθρωπο τη χρονική του διάσταση François Châtelet

Η έννοια της ρητορικής Διεύρυνση χάσματος ανάμεσα στην ιστορική σύνθεση και την ιστοριοδιφική ανάλυση υπό το κράτος της ρητορικής ( όπως διαμορφώθηκε επί Ισοκράτη, π. Χ.). Η ρητορική αντιμετωπίζει τη γνώση ως δύναμη και μέσο ώστε να πείθονται οι ακροατές.. Οι ρητορικοί τρόποι εισάγονται στην ιστορική αφήγηση, δίδοντας της μεγαλύτερη λογοτεχνική χροιά.

Η έννοια της ρητορικής Ιστοριοδίφες ≠ ιστορικοί Εργασία και εστίαση στα γραπτά μνημεία ≠ στην τροχιά της λογοτεχνίας / Επεξεργασία στοιχείων ιστορίας Εξαίρεση ο Πολύβιος ο Μεγαπολίτης ( π. Χ.), ιστορικός της ανόδου της Ρώμης μετά τους Καρχηδονιακούς Πολέμους, πιστός στην παράδοση του Θουκυδίδη → ακριβής τεκμηρίωση των πληροφοριών με συστηματική προσφυγή στις πηγές.

O χριστιανισμός  Θεμελίωση της αφετηρίας της χριστιανικής παράδοσης στον ιστορικό χρόνο με ιδιαίτερη έμφαση στη χρονολογική ακρίβεια ( βλ. εισαγωγή στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο )  Τα ιερά βιβλία των χριστιανών είναι, σύμφωνα με τον Marc Bloch, βιβλία ιστορίας ( επεισόδια της επίγειας ζωής του θεού + χρονικό της Εκκλησίας + Βίοι αγίων στη λειτουργία )

O χριστιανισμός  Ο χριστιανισμός εισήγαγε μια συνολική θεώρηση της ιστορίας και της εξέλιξης της ανθρωπότητας ως έχουσας αρχή και τέλος ( Δημιουργία - Δευτέρα Παρουσία ). Δίνοντας νόημα και τελικό σκοπό στην ανθρώπινη ιστορική πορεία, η χριστιανική θεολογία της ιστορίας υπήρξε η πρώτη ολοκληρωμένη φιλοσοφία της ιστορίας.

O χριστιανισμός  Η εσχατολογική θεώρηση της ιστορίας του κόσμου. Σε μια ευθύγραμμη αφήγηση το τέλος, το έσχατο ( η Δευτέρα Παρουσία ) έδινε νόημα σε όλα όσα είχαν προηγηθεί ( στις πράξεις των ανθρώπων ).  Κινητήρια δύναμη της ιστορίας είναι η θεία πρόνοια.

O χριστιανισμός  Και άλλη, βαθύτερη διάσταση της ιστορικότητας του χριστιανισμού → η μακρά περιπέτεια του ανθρωπίνου γένους και του κάθε ανθρώπου χωριστά ανάμεσα στην Αμαρτία και την Άφεση, την πτώση και την τελική κρίση.

O χριστιανισμός  Μελλοντιστική η χριστιανική ιστορική θεώρηση → τομή σε σχέση με την αρχαιοελληνική θεώρηση – όπως και στην ιουδαϊκή παράδοση, το παρελθόν αντιμετωπιζόταν ως μια επαγγελία του μέλλοντος  Έλευση του Χριστού = κεντρικό συμβάν → υιοθέτησης της προ Χριστού χρονολόγησης προς τα πίσω

O χριστιανισμός  Η ίδια η ιστορική διαδρομή του χριστιανισμού ( εσωτερικές διαφοροποιήσεις, διασπάσεις, αντιπαράθεση με απολογητές αρχαιότερων θρησκειών ) → ακατάπαυστη τροφοδότηση της ιστορικής συνείδησης των ανθρώπων στο πλαίσιο της αναζήτησης θεμελίωσης των χριστιανικών απόψεων στο πεδίο της ιστορικής έρευνας και τεκμηρίωσης.