Επινεφριδιακές κορτικοστεροειδές ορμόνες

Φλοιός Επινεφριδιακού αδένα Εκκρίνει τα επινεφριδιακά κορτικοστεροειδή και τα επινεφριδιακά ανδρογόνα Διαιρείται σε 3 ζώνες (συνθέτουν με πρώτη ύλη τη χοληστερόλη διάφορα στεροειδή και τα εκκρίνουν): Η εξωτερική ζώνη (σπειροειδής) παράγει αλατοκορτικοειδή για τη ρύθμιση του μεταβολισμού των αλάτων και του ύδατος Η μέση ζώνη (στηλιδωτή) συνθέτει γλυκοκορτικοειδή τα οποία έχουν σχέση με το φυσιολογικό μεταβολισμό και την αντοχή στο στρες Η εσωτερική ζώνη (δικτυωτή) εκκρίνει τα επινεφριδικά ανδρογόνα όπως η διυδροεπιανδροστερόνη

Αδρενοκορτικοστεροειδή Γλυκοκορτικοειδή και Αλατοκορτικοειδή Αδρενοκορτικοστεροειδή Γλυκοκορτικοειδή και Αλατοκορτικοειδή Συνδέονται με ειδικούς ενδοκυττάριους κυτταροπλασματικούς υποδοχείς στους ιστούς στόχους Μεταφέρονται μέσα στον πυρήνα και ενεργοποιούν ή αδρανοποιούν γονίδια σε μεγάλη διάρκεια χρόνου Έχουν άμεση αλληλεπίδραση με τις κατεχολαμίνες, μυϊκή διαστολή των αγγείων και των βρόγχων ή λιπόλυση

Γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόλη) Παράγουν το φυσιολογικό ενδιάμεσο μεταβολισμό: Ευνοούν τη γλυκονεογένεση (αυξάνοντας τόσο την πρόσληψη αμινοξέων ήπαρ και το νεφρό και την δράση των γλυκονεογενιτικών ενζύμων) Διεγείρουν τον καταβολισμό των πρωτεϊνών και τη λιπόλυση Αυξάνουν την αντοχή στο stress: Παρέχουν στο σώμα την ενέργεια που χρειάζεται για να αντιμετωπίσει το stress που προκαλείται π.χ. από τραυματισμό, φόβο, λοίμωξη, αιμορραγία ή εξαντλητική ασθένεια Μπορεί να προκαλέσουν μέτρια αύξηση της πίεσης του αίματος Μεταβάλλουν τα επίπεδα των έμμορφων στοιχείων του αίματος: Ελάττωση των ηωσινόφιλων, των βασεόφυλων, των μονοκυττάρων και των λεμφοκυττάρων ανακατανέμοντας αυτά από την κυκλοφορία στον λεμφικό ιστό Αυξάνουν τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης, των ερυθροκυττάρων, των αιμοπεταλίων και των πολυμορφοπύρηνων λευκοκυττάρων στο αίμα

Γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόλη) Αντιφλεγμονώδης δράση: μειώνουν δραματικά τη φλεγμονώδη αντίδραση και να καταστέλλουν την ανοσία Επηρεάζουν άλλα στοιχεία του ενδοκρινικού συστήματος: Παλίνδρομη αναστολή της παραγωγής κορτικοτροπίνης από υψηλά επίπεδα γλυκοκορτικοειδών αναστέλλει την περαιτέρω σύνθεση γλυκοκορτικοειδών καθώς και την παραγωγή θυρεοειδότρο που ορμόνης, ενώ αυξάνεται η παραγωγή αυξητικής ορμόνης Επιδράσεις σε άλλα συστήματα: Σε υψηλές δόσεις διεγείρουν την παραγωγή γαστρικού οξέος και πεψίνης και προκαλούν αναζωπύρωση των ελκών Άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες: Επιδράσεις στο ΚΝΣ (ψυχικές διαταραχές), απώλεια οστικής μάζας (σε χρόνια θεραπεία), μυοπάθεια και αίσθημα αδυναμίας

Αλατοκορτικοειδή Συμβάλλουν στη ρύθμιση του όγκου των υγρών του σώματος και των ηλεκτρολυτών, κυρίως του νατρίου και του καλίου Η αλδοστερόνη δρα στα κύτταρα των νεφρικών σωληναρίων και προκαλεί επαναρρόφηση νατρίου και νερού ελαττώνοντας την επαναρρόφηση του καλίου που αποβάλλεται με τα ούρα Στον γαστρεντερικό βλεννογόνο και στους ιδρωτοποιούς και σιελογόνους αδένες η αλδοστερόνη ενισχύει την απορρόφηση νατρίου

Θεραπευτικές χρήσεις των επινεφριδικών κορτικοειδών Θεραπεία υποκατάστασης στην πρωτοπαθή επινεφριδική ανεπάρκεια (νόσος Αddison): Νόσος που οφείλεται σε δυσλειτουργία του φλοιού των επινεφριδίων όπου εάν δεν χορηγηθεί υδροκορτιζόνη (ίδια με τη φυσική κορτιζόλη) ακολουθεί ο θάνατος Δόση της υδροκορτιζόνης: τα 2/3 της ημερήσιας δόσης το πρωί και το 1/3 το απόγευμα. Πιθανή χορήγηση φθοριουδροκορτιζόνης για να αυξηθεί η αλατοκορτικοειδική δράση και να φτάσει σε φυσιολογικά επίπεδα. Θεραπεία υποκατάστασης σε δευτεροπαθή ή τριτοπαθή επινεφριδική ανεπάρκεια: Ανεπάρκειες που οφείλονται σε διαταραχή είτε της παραγωγής CRF από τον υποθάλαμο είτε της παραγωγής κορτικοτροπίνης από την υπόφυση Χορηγείται κορτικοτροπίνη ή υδροκορτιζόνη Διάγνωση του συνδρόμου Cushing: Σύνδρομο που προκαλείται από υπερέκκριση γλυκοκορτικοειδών Δοκιμασία καταστολής με δεξαμεθαδόνη χρησιμοποιείται για να αποκαλυφθεί ή αιτία του συνδρόμου

Θεραπευτικές χρήσεις των επινεφριδικών κορτικοειδών Θεραπεία υποκατάστασης για την συγγενή επινεφριδική υπερπλασία (CAH): Ομάδα νοσημάτων που προκαλούνται από ενζυμική διαταραχή στη σύνθεση μιας ή περισσότερων στεροειδών ορμονών των επινεφριδίων Χορηγούνται κορτικοστεροειδή ανάλογα με τη θέση της βλάβης Ανακούφιση των συμπτωμάτων φλεγμονής: Ανακουφίζουν την ερυθρότητα, το οίδημα, την αύξηση της θερμοκρασίας και την ευαισθησία που εμφανίζονται στην περιοχή της φλεγμονής Θεραπεία αλλεργιών: Χρησιμοποιούνται σε αλλεργικές αντιδράσεις που προκαλούνται από φάρμακα (ορό και μεταγγίσεις, βρογχικό άσθμα και αλλεργική ρινίτιδα) Τα φάρμακα αυτά δεν είναι θεραπευτικά

Φαρμακοκινητική Απορρόφηση και μεταβολισμός: Απορροφώνται γρήγορα από το γαστρεντερικό σωλήνα Χορηγούνται ενδοφλεβίως, ενδομυικώς, τοπικώς ή με τη μορφή αεροζόλ Συνδέονται με πρωτεΐνες του πλάσματος (το μεγαλύτερο μέρος με τη σφαιρίνη που δεσμεύει κορτικοστεροειδή και το υπόλοιπο με λευκωματίνη) Μεταβολίζονται από τα μικροσωμιακά οξειδωτικά ένζυμα του ήπατος όπου οι μεταβολίτες συζευγνύονται με γλυκουρονικό οξύ ή θειικές ρίζες και τα προϊόντα απεκκρίνονται στους νεφρούς Δοσολογία : εξαρτάται από την σχέση γλυκοκορτικοειδικής και αλατοκορτικοειδικής δράσης, την διάρκεια της δράσης, τον τύπο του σκευάσματος και την ώρα της μέρας που χορηγείται το στεροειδές Διακοπή: Η απότομη διακοπή μπορεί να οδηγήσει σε οξεία επινεφριδιακή ανεπάρκεια και σε θάνατο Απαιτείται εξατομικευμένο χρονοδιάγραμμα σταδιακής διακοπής θεραπείας

Ανεπιθύμητες ενέργειες Σε μακροχρόνια θεραπεία: Αρνητικό ισοζύγιο ασβεστίου (οστεοπόρωση), ελαττωμένη επούλωση τραυμάτων (κίνδυνος λοιμώξεων), αύξηση της όρεξης (όχι απαραίτητα ανεπιθύμητη ενέργεια εφόσον η πρεδνιζόνη χρησιμοποιείται στη χημειοθεραπεία του καρκίνου), υπέρταση, οίδημα, πεπτικά έλκη, ευφορία, ψύχωση, αυξημένη συχνότητα καταρράκτη Σε περίσσεια κορτικοστεροειδών: ανακατανομή του λίπους του σώματος, διόγκωση του προσώπου, αύξηση τριχοφυΐας του σώματος, ακμή, αϋπνία, αύξηση της όρεξης

Αναστολείς της σύνθεσης αδρενοκορτικοειδών Μετυραπόνη: Χρήση: θεραπεία του συνδρόμου Cushing, έλεγχος της επινεφριδικής λειτουργίας (παρεμβαίνοντας στη σύνθεση των κοτρινοστεροειδών αναστέλλοντας το τελικό στάδιο της σύνθεσης των γλυκοκορτικοειδών) Παρενέργειες: κατακράτηση αλάτων και ύδατος, υπερτρίχωση, παροδική ζάλη και γαστρεντερικές διαταραχές Αμινογλουτεθιμίδη: Αναστέλλει τη μετατροπή της χοληστερόλης σε προγλενολόνη, οπότε μειώνεται η σύνθεση των ορμονικά δραστικών στεροειδών Χρήση: θεραπεία του καρκίνου του μαστού (σε συνδυασμό με δεξαμεθαζόλη) μειώνοντας την παραγωγή ανδρογόνων και οιστρογόνων, αντιμετώπιση των κακοήθων όγκων του φλοιού των επινεφριδίων Κετοκαναζόλη: Είναι αντιμυκητιακό φάρμακο που αναστέλλει σύνθεση όλων των γοναδικών και επινεφριδικών στεροειδών ορμονών Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των ασθενών με σύνδρομο Cushing

Αναστολείς της σύνθεσης αδρενοκορτικοειδών Τριλοστάνη: Αναστέλλει αναστρέψιμα την 3-β- υδροξυστεροειδική αφυδρογονάση Επηρεάζει την σύνθεση της αλδοστερόνης, κορτιζόλης και των γοναδικών ορμονών Παρενέργειες: γαστρεντερικές διαταραχές Μιφεπριστόνη: Ανταγωνιστής των γλυκοκορτικοειδών και αντιπρογεσταγόνο Χρήση: αντιμετώπιση μη χειρουργικών ασθενών με σύνδρομο έκτοπης παραγωγής ACTH Σπιρονολακτόνη: Αναστέλλει την επαναρρόφηση νατρίου από το νεφρό Ανταγωνίζεται τη σύνθεση αλδοστερόνης και τεστοστερόνης και είναι ποτελεσματική για τον επεραλδοστερονισμό Χρήση: θεραπεία υπερτρίχωσης σε γυναίκες Επλερενόνη: Δρα ως ανταγωνιστής της αλδοστερόνης Έχει εγκριθεί ως αντιυπερτασικό