Φάρμακα επιληψίας

Επιληψία Ορισμός: Είναι μια οικογένεια από διαφορετικές, επαναλαμβανόμενες παροξυσμικές διαταραχές που έχουν ως κοινό σημείο που έχουν σαν κοινό σημείο την αιφνίδια, υπέρμετρη και άτακτη εκφόρτωση εγκεφαλικών νευρώνων Συχνότητα: > 2,5 εκατ. πάσχοντα άτομα στις ΗΠΑ Συμπτώματα: ανώμαλες κινήσεις ή αισθήσεις που είναι μικρής διάρκειας αλλά είναι επαναλαμβανόμενες (επιληπτικοί παροξυσμοί και οπτικές/ακουστικές/οσφρητικές ψευδαισθήσεις) Η φαρμακοθεραπεία δεν είναι 100% αποτελεσματική (οι παροξυσμοί ελέγχονται στο 50% των ασθενών ενώ επιτυγχάνεται σημαντική βελτίωση της κατάστασης)

Τύποι επιληψίας Πρωτοπαθής επιληψία: όταν δεν υπάρχει συγκεκριμένο ανατομικό αίτιο (π.χ.τραύμα) ή όταν το αίτιο είναι κληρονομική ανωμαλία ΚΝΣ Η φαρμακοθεραπεία είναι απαραίτητη εφ’ όρου ζωής Δευτεροπαθής επιληψία: ύπαρξη αναστρέψιμων διαταραχών (π.χ. όγκοι, τραύμα στην κεφαλή, υπογλυκαιμία, λοιμώξεις μηνίγγων, απότομη στέρηση αλκοόλ) Η φαρμακοθεραπεία χρησιμοποιείται μέχρι να αντιμετωπιστεί ή πρωταρχική αιτία

Ταξινόμηση επιληψιών Μερική Απλή μερική: διατήρηση συνείδησης με ανώμαλη κινητική δραστηριότητα σε ένα μόνο μέλος του σώματος/ ομάδα μυών ελεγχόμενη από την περιοχή του εγκεφάλου που εμφανίζει διαταραχή Σύνθετη μερική: διαταραγμένο επίπεδο συνείδησης με σύνθετες αισθητικές ψευδαισθήσεις και νοητικές και κινητικές διαταραχές Γενικευμένη (απώλεια συνείδησης) Τονικοκλονική: η πιο συχνή μορφή με τονικές και κλονικές φάσεις, σύγχυση και εξάντληση Αφαίρεση: εμφανίζονται σε ασθενής ηλικίας 3-5 ετών και διαρκούν μέχρι την εφηβεία Μυοκλονική: περιλαμβάνουν σύντομα επεισόδια σύσπασης των μυών με παροξισμούς, εμφανίζονται σε οποιαδήποτε ηλικία και μπορεί να προκληθούν από μόνιμη νευρική βλάβη όπως υποξία, ουραιμία, εγκεφαλίτιδα Πυρετικοί σπασμοί:είναι γενικευμένοι τονικοκλονικοί σπασμοί μικρής διάρκειας σε παιδία ηλικίας 3 μηνών – 5 ετών Επιληπτική κατάσταση: οι παροξυσμοί επανέρχονται κατά σύντομα χρονικά διαστήματα

Μηχανισμός δράσης Δρουν αποτελεσματικά στην μείωση των επιληπτικών κρίσεων Αναστέλλουν την έναρξη της ηλεκτρικής εκφόρτισης στην εστία Εμποδίζουν τη διάδοση της ανώμαλης ηλεκτρικής εκφόρτισης σε παρακείμενες περιοχές του εγκεφάλου μέσω: Αποκλεισμού των τασεοεξαρτώμενων διαύλων Ενίσχυσης των ανασταλτικών GABAεργικών ώσεων Παρεμπόδισης της διεγερτικής νευροδιαβίβασης μέσω γλουταμικού

Κύρια Αντιεπιληπτικά φάρμακα Φαινυτοϋνη Καρβαμαζεπίνη Οξκαρβαζεπίνη Φαινοβαρβιτάλη Πριμιδόνη Βαλπροϊκο οξύ Αιθοσουξιμίδη Βενζοδιαπεζίνες

Φαινυτοϋνη Είναι φάρμακο εκλογής για την έναρξη θεραπείας σε ενήλικους, Γενικά χορηγείται από το στόμα αλλά σε επιληπτικές κρίσεις δίνεται ενδοφλέβια Μηχανισμός δράσης: αποκλείει τους τασεοεξαρτώμενους διαύλους νατρίου συνδεόμενη εκλεκτικά κατά την ανενεργό φάση και επιβραδύνοντας τον ρυθμό αποκατάστασης τους Δράσεις: προκαλεί κάποιου βαθμού υπνηλία και λήθαργο χωρίς να υπάρξει ύπνωση και περιορίζει τη διάδοση των ανώμαλων νευρικών ώσεων στον εγκέφαλο Θεραπευτικές χρήσεις: κρίσεις μερικής επιληψίας, τονικοκλονικοί σπασμοί Αργή απορρόφηση από το στόμα, γρήγορη κατανομή και υψηλές συγκεντρώσεις στον εγκέφαλο Μεταβολίζεται από το ηπατικό σύστημα κυτοχρώματος P450 προς αδρανή μεταβολίτη Χρόνος ημίσειας ζωής 24 ώρες

Φαινυτοϋνη Ανεπιθύμητες ενέργειες: καταστολή ΚΝΣ (νυσταγμός, αταξία), γαστρεντερικά προβλήματα (ναυτία, έμετος), υπερπλασία ούλων, αδρότερα χαρακτηριστικά προσώπου, μεγαλοβλαστική αναιμία, σύγχυση, ψευδαισθήσεις, υπνηλία, αναστολή έκκρισης ινσουλίνης, τερατογένεση σε κυήματα μητέρων υπό αγωγή Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα Αναστολή του μικροσωμικού μεταβολισμού στο ήπαρ (χλωραμφενικόλη, δικουμαρόλη κ.α.) Αύξηση του μεταβολισμού άλλων αντιεπιληπτικών/αντιπηκτικών/ αντισυλληπτικών φαρμάκων ( π.χ. κινιδίνη, δοξοκυκλινη) από την φαινυτοϋνη

Καρβαμαζεπίνη Δράσεις: ελαττώνει την διάδοση των ανώμαλων νευρικών ώσεων στον εγκέφαλο Αποκλείοντας τους διαύλους νατρίου Αναστέλλοντας την αναπαραγωγή δυναμικών ενέργειας στην επιληπτική εστία και αποτρέποντας της επέκταση τους Θεραπευτικές χρήσεις: φάρμακο 1ης εκλογής για κρίσεις μερικής επιληψίας, Απορροφάται καλά με χορήγηση από το στόμα και εισέρχεται γρήγορα στον εγκέφαλο λόγω της λιποδιαλυτότητας του & μεταβολίζεται στο ήπαρ επάγοντας ένζυμα Ανεπιθύμητες ενέργειες: σε χρόνια χορήγηση λήθαργο, κώμα, καταστολή αναπνευστικής λειτουργίας, υπνηλία, ίλιγγο, αταξία, θόλωση της όρασης, εξανθήματα, ερεθισμούς στο στομάχι, λευκοπενία, αναιμία, ηπατοτοξικότητα Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα: ο ηπατικός μεταβολισμός αναστελλεται από διάφορα φάρμακα

Οξκαρβαζεπίνη Είναι το 10-κετο παράγωγο της καρβαμαζεπίνης Η αντιεπιληπτική δράση της οφείλεται στην ταχεία αναγωγή της προς τον 10-μονοϋδροξυ μεταβολίτη της Αποκλείει τους διαύλους νατρίου αποτρέποντας τη διάδοση παθολογικών εκφορτίσεων Μπορεί να προκαλέσει υπονατριαιμία και να μειώσει την αποτελεσματικότητα αντισυλληπτικών δισκίων

Φαινοβαρβιτάλη Αντιεπιληπτική δράση περιορίζοντας την εξάπλωση των επιληπτικών εκφορτίσεων στον εγκέφαλο αυξάνοντας τον ουδό έκλυσης Θεραπευτικές χρήσεις: κρίσεις απλής μερικής επιληψίας, φάρμακο 1ης εκλογής σε παιδιά, θεραπεία επαναλαμβανόμενων τονικοκλονικών επιληπτικών κρίσεως σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται σε άλλα φάρμακα, ήπιο ηρεμιστικό για την αντιμετώπιση του άγχους, την νευρική υπερένταση και την αϋπνία Απορρόφηση & μεταβολισμός: απορροφάται καλά με χορήγηση από το στόμα και εισχωρεί εύκολα στον εγκέφαλο, το 75% αδρανοποιείται από το μικροσωμιακό σύστημα στο ήπαρ και το υπόλοιπο απεκκρίνεται αμετάβλητο από τους νεφρούς Ανεπιθύμητες ενέργειες: σε χρόνια χρήση καταστολή, αταξία, νυσταγμός, ίλιγγος, οξείες ψυχωτικές αντιδράσεις, σε ευαίσθητα άτομα ναυτία, έμετος, ιλαροειδές εξάνθημα, σε υψηλές δόσεις διέγερση και σύγχυση

Πριμιδόνη Εναλλακτική επιλογή για κρίσεις απλής ή σύνθετης μερικής και επιληψίας και για τις τονικοκλονικές επιληπτικές κρίσεις Η δράση της οφείλεται κυρίως στους μεταβολίτες της (φαινοβαρβιτάλη, φαινυλαιθυλμαλοναμίδη) που έχουν μεγαλύτερο χρόνο ημίσειας ζωής Χρησιμοποιείται μαζί με την καρβαμαζεπίνη και την φαινυτοϊνη με σκοπό την μείωση της δόσης Καλή απορρόφηση με χορήγηση από το στόμα Έχει ίδιες ανεπιθύμητες ενέργειες με την φαινοβαρβιτάλη

Βαλπροϊκο οξύ Αντιεπιληπτικό ευρέος φάσματος και φάρμακο 1ης εκλογής για την αντιμετώπιση μυοκλονικών επιληπτικών κρίσεων Μειώνει την συχνότητα και την βαρύτητα των τονικοκλονικών επιληπτικών κρίσεων Δρα και απορροφάται γρήγορα με χορήγηση από το στόμα Το 90% συνδέεται με πρωτεΐνες του πλάσματος, το 3% απεκκρίνεται αμετάβλητο και το υπόλοιπο μεταβολίζεται στο ήπαρ Ανεπιθύμητες ενέργειες: καταστολή, αταξία, τρόμος, ηποτοξικότητα (σπάνια) και σε ορισμένες περιπτώσεις εξανθήματα και αλωπεκία

Αιθοσουξιμίδη Μειώνει την διασπορά της ανώμαλης ηλεκτρικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο Φάρμακο 1ης εκλογής για τις κρίσεις αφαίρεσης Απορροφάται καλά με χορήγηση από το στόμα Το 25% απεκκρίνεται αμετάβλητο στα ούρα και το 75% μετατρέπεται σε ανενεργούς μεταβολίτες στο ήπαρ Ανεπιθύμητες ενέργειες: υπνηλία, ληθαργικότητα, ζάλη, ανησυχία, διέγερση, αγχος αδυναμία συγκέντρωσης και σε χρόνια χορήγηση ναυτία και έμετο

Βενζοδιαπεζίνες Είναι τα ασφαλέστερα και περισσότερο απαλλαγμένα από σοβαρές παρενέργειες Κλοναζεπάμη & κλοραζεπάτη ( χρόνια θεραπεία) Κλοναζεπάμη περιορίζει την εξάπλωση των παροξυσμών από την επιληπτογόνο εστία είναι δραστική στην αφαίρεση και στις μυοκλονικές κρίσεις αλλά και στις κρίσεις μερικής επιληψίας σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα Διαζεπάμη & λοραζεπάμη: οξεία θεραπευτική αντιμετώπιση των επαναλαμβανόμενων σπασμών της επιληπτικής κατάστασης Σε υψηλές δόσεις προκαλούν υπνηλία, κόπωση, αταξία, ζάλη και αλλαγές στη συμπεριφορά Με ενδοφλέβια χρήση μπορεί να εμφανιστεί καταστολή αναπνευστικής και καρδιακής λειτουργίας

Συμπληρωματικά Αντιεπιληπτικά Φάρμακα Φελβαμάτη Γκαμπαπεντίνη Λαμοτριγίνη Λεβετιρακετάμη Τιαγκαμπίνη Τοπιραμάτη Ζονισαμίδη

Φελβαμάτη Χρησιμοποιείται στις ανθεκτικές επιληψίες λόγω του κινδύνου απλαστικής αναιμίας και ηπατικής ανεπάρκειας Η δράση της οφείλεται: Στον αποκλεισμό τασεοεξαρτώμενων διαύλων νατρίου στον ανταγωνισμό της θέσης δέσμευσης γλυκίνης στους υποδοχεις γλουταμικού NMDA Στην αποτροπή της εμφάνισης σπασμών που επάγει η διέγερση των υποδοχέων γλουταμικού AMPA Στον αποκλεισμό των διαύλων ασβεστίου Το ½ της χορηγούμενης δόσης απεκκρίνεται στα ούρα με την μορφή μεταβολιτών Μπορεί να προκαλέσει τοξικότητα στο ήπαρ και στον μυελό των οστών

Γκαμπαπεντίνη Είναι ανάλογο του GABA Ο μηχανισμός δράσης είναι άγνωστος Χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική θεραπεία στην μερική επιληψία και στη δευτεροπαθώς γενικευμένη τονικο-κλονική επιληψία Εμφανίζει δοσοεξαρτώμενη απορρόφηση από το στόμα Απεκκρίνεται αναλλοίωτη από τους νεφρούς Ανακουφίζει από το διαβητικό νευροπαθητικό πόνο και τη μεθερπητική νευραλγία Ανεπιθύμητες ενέργειες:υπνηλία, ζάλη, αταξία, νυσταγμό, κεφαλαλγία

Λαμοτριγίνη Δρα αποκλείοντας τους διαύλους νατρίου και τους τασεοεξαρτώμενους διαύλους ασβεστίου Είναι αποτελεσματική σε ευρύ φάσμα επιληπτικών διαταραχών Χρησιμοποιείται ως συμπληρωματική θεραπεία σε παιδιά και ως μονοθεραπεία σε ενήλικες 100% απορρόφηση από το στόμα και δεν μεταβάλλεται με τα γεύματα Έχει χρόνο ημιζωής 24-35 ώρες που μειώνεται με τα ενζυμοεπάγωγα φάρμακα και αυξάνεται με το βαλπροικό οξύ Ανεπιθύμητες ενέργειες: κεφαλαλγία, ζάλη, αταξία, σοβαρό εξάνθημα σε ορισμένους ασθενείς

Λεβετιρακτετάμη Έχει εγκριθεί ως συμπληρωματικό φάρμακο για την ανθεκτική μερική επιληψία Ο μηχανισμός δράσης είναι άγνωστος Απορροφάται καλά από το στόμα Απεκκρίνεται στα ούρα με το 66% να μένει αναλλοίωτο Δεν αλληλεπιδρά με άλλα φάρμακα Μπορεί να προκαλέσει ζάλη, διαταραχές ύπνου, κεφαλαλγία και κόπωση

Τιαγκαμπίνη Είναι αποτελεσματική στην μείωση συχνότητας κρίσεων σε ασθενείς με ανθεκτικές εστιακές επιληπτικές διαταραχές Απορροφάται καλά από το στόμα αν και επηρεάζεται από την τροφή Υφίσταται 2 σημαντικές τροποποιήσεις:οξείδωση του θειφαινικού δακτυλίου και γλυκουρονίωση Απεκκρίνεται δια της χολής (65%) και των ούρων (25% ) και μόνο το 2% απεκκρίνεται αναλλοίωτο Χρόνος ημιζωής 7-9 ώρες Ανεπιθύμητες ενέργειες: κόπωση, ζάλη, γαστρεντερική αναστάτωση

Τοπιραμάτη Είναι αποτελεσματική στην ανθεκτική, μερική επιληψία και στην δευτεροπαθή γενικευμένη Έχει 100% βιοδιαθεσιμότητα Κορυφαίες συγκεντρώσεις εντός 2 ωρών Χρόνος ημιζωής: 20-25ώρες Το 30% μεταβολίζεται και το υπόλοιπο απεκκρίνεται αναλλοίωτο στα ούρα Ανεπιθύμητες ενέργειες: ΚΝΣ & γαστρεντερικές διαταραχές, απώλεια βάρους, νεφρικοί λίθοι, τερατογένεση, αλληλεπιδράσεις φαρμάκων

Ζονισαμίδη Είναι ένα σουλφοναμιδικό παράγωγο Δρα ενάντια στην εστιακή όσο και στην γενικευμένη επιληψία Χορηγείται από το στόμα και κατανέμεται καλά σε όλο το σώμα Μακρύ χρόνο ημιζωής: 50-60 ώρες 30% μητρική ουσία, 20% Ν - ακετυλιωμένος μεταβολίτης και 50% γλυκουρονίδιο απεκκρίνονται στα ούρα Ανεπιθύμητες ενέργειες: διαταραχές ΚΝΣ, νεφρολιθίαση, ολιγοϊδρωσία στα παιδιά