Εσωτερικές Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις Ι - Εργαστήριο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Εσωτερικές Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις Ι - Εργαστήριο Ενότητα 1: Εισαγωγή – Βασικές έννοιες για τις Ε.Η.Ε. – Πρότυπο HD 384 – Κίνδυνοι από το ηλεκτρικό ρεύμα Σταύρος Καμινάρης Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ΤΕ

Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

Σκοποί Ενότητας Ο στόχος της 1ης Εργαστηριακής Ενότητας είναι η οι σπουδαστές να αποκτήσουν γνώση: • Των βασικών στοιχείων μιας Ε.Η.Ε. • Των κινδύνων από το ηλεκτρικό ρεύμα • Των μεθόδων προστασίας από ηλεκτροπληξία

Περιεχόμενα Ενότητας Εισαγωγή – Βασικές Έννοιες Ε.Η.Ε. Διάγραμμα Μεταφοράς της Ηλεκτρικής Ενέργειας Νομοθετικό Πλαίσιο - Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 Κίνδυνοι από το Ηλεκτρικό Ρεύμα Η Ηλεκτρική Αντίσταση του Ανθρώπινου Σώματος Η Τιμή της Αντίστασης Επίδραση Εναλλασσόμενου Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό Επίδραση Συχνότητας στον Ανθρώπινο Οργανισμό Επίδραση Συνεχούς Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό Σύγκριση Εναλλασσόμενου - Συνεχούς Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό

Εισαγωγή – Βασικές Έννοιες Ε.Η.Ε. (1) Η ηλεκτρική ενέργεια παράγεται στους σταθμούς παραγωγής. Μεταφέρεται στα κέντρα κατανάλωσης μέσω των γραμμών μεταφοράς υψηλής τάσης (ΥΤ). Στα κέντρα κατανάλωσης η ΥΤ υποβιβάζεται μέσω μετασχηματιστών υποβιβασμού τάσης. Οι μετασχηματιστές (ΜΣ) με τον αναγκαίο εξοπλισμό του εγκαθίστανται σε υποσταθμούς διανομής.

Εισαγωγή – Βασικές Έννοιες Ε.Η.Ε. (2) ΥΠΟΣΤΑΘΜΟΙ ΔΙΑΝΟΜΗΣ Υποσταθμοί διανομής ΥΤ/ΜΤ (150kV/20kV), όπου η ΥΤ υποβιβάζεται στη ΜΤ Υποσταθμοί διανομής ΜΤ/ΧΤ (400 V/230 V, πολική τάση/φασική τάση), όπου η ΜΤ υποβιβάζεται στη ΧΤ ΥΨΗΛΗ ΤΑΣΗ 150(kV) Κατασκευάζουν με δική τους ευθύνη υποσταθμό με ΜΣ υποβιβασμού της ΥΤ ή ΜΤ σε ΧΤ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ ΜΕΣΗ ΤΑΣΗ 20(kV) Διαθέτουν μετρητή ηλεκτρικής ενέργειας, ο οποίος τοποθετείται με ευθύνη της ΔΕΗ στο σημείο παροχέτευσης της εγκατάστασης. ΧΑΜΗΛΗ ΤΑΣΗ 400 (V) / 230 (V),

Εισαγωγή – Βασικές Έννοιες Ε.Η.Ε. (3) Η ΔΕΗ έχει την υποχρέωση και είναι υπεύθυνη να κατασκευάσει όλες τις αναγκαίες εγκαταστάσεις (υποσταθμοί εναέρια δίκτυα διανομής ή υπόγεια καλώδια κλπ.), ώστε να φέρει την ηλεκτρική ενέργεια με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τάσης και συχνότητας μέχρι το σημείο παροχέτευσης της εγκατάστασης.

Εισαγωγή – Βασικές Έννοιες Ε.Η.Ε. (4) Ηλεκτρική Εγκατάσταση είναι το σύνολο των αγωγών και εξοπλισμού που χρειάζονται για την μεταφορά και διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας στις συσκευές των καταναλωτών και διακρίνονται σε : Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις κτιρίων ΧΤ (κάτω από 1kV) Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις για τάσεις άνω του 1(kV) Ειδικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις (οι σύγχρονες τεχνολογίες, οι εγκαταστάσεις πυρανίχνευσης κλπ.)

Εισαγωγή – Βασικές Έννοιες Ε.Η.Ε. (5) Ηλεκτρική Εγκατάσταση είναι το σύνολο των αγωγών και εξοπλισμού που χρειάζονται για την μεταφορά και διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας στις συσκευές των καταναλωτών και διακρίνονται σε : Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις υπαίθριων χώρων. Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις αεροδρομίων. Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις πλοίων. Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις χώρων εκρηκτικού περιβάλλοντος

Εισαγωγή – Βασικές Έννοιες Ε.Η.Ε. (6) Ισχυρών ρευμάτων υλοποιούνται σε κτίρια ή τμήματα κτιρίων, τα οποία προορίζονται για κατοικία, εργασία ή παραμονή ατόμων. H ένταση ρεύματος που διαρρέει τα διάφορα κυκλώματα της ηλεκτρικής εγκατάστασης μπορεί, σε περίπτωση σφάλματος να αποκτήσει υψηλή τιμή και να καταστεί επικίνδυνη για πρόσωπα ή πράγματα. Η μελέτη και η κατασκευή τους πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384. Ε.Η.Ε. Ασθενών ρευμάτων και ειδικότερα το τμήμα των εγκαταστάσεων επεξεργασίας πληροφοριών πρέπει να σχεδιάζονται και κατασκευάζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να εξασφαλίζεται το απόρρητο της επικοινωνίας και η προστασία των ατόμων από επικίνδυνες τάσεις επαφής

Διάγραμμα Μεταφοράς της Ηλεκτρικής Ενέργειας Μετασχηματιστής Ανύψωσης 15kV/150kV ή 15kV/400kV Γραμμές Μεταφοράς 150kV ή 400Kv Μετασχηματιστής Υποβιβασμού 150kV/20kV ή 400kV/20kV Γραμμές Διανομής 20 kV Μετασχηματιστής Υποβιβασμού 20 kV /6.6 kV Μετασχηματιστής Υποβιβασμού 20 kV /380-400V Καταναλωτές Μέσης Τάσης (βιομηχανίες, εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, νοσοκομεία, κλπ) Καταναλωτές Χαμηλής Τάσης (οικίες, καταστήματα, εργαστήρια, κλπ)

Νομοθετικό Πλαίσιο - Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 (1) Οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις γίνονται πάντα με τρία κριτήρια : Να παρέχουν ασφάλεια και προστασία από ηλεκτροπληξία και πυρκαγιά Να είναι σωστές - σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς - και να έχουν το μικρότερο δυνατό κόστος Να έχουν συμμετρία και καλαισθησία

Νομοθετικό Πλαίσιο - Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 (2) Των κτιρίων που χρησιμοποιούνται ως κατοικίες. Των κτιρίων εµπορικής χρήσης. Των κτιρίων που είναι στη διάθεση του κοινού. Των κτιρίων και λοιπών κατασκευών βιομηχανικής ή βιοτεχνικής χρήσης. Των εγκαταστάσεων των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων.

Νομοθετικό Πλαίσιο - Πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 (3) Των προκατασκευασμένων ή προσωρινών κτισµάτων των χρήσεων α) µέχρι ε) Των τροχόσπιτων και των χώρων οργανωμένης κατασκήνωσης. Των εργοταξίων κατασκευής έργων, των εγκαταστάσεων πανηγύρεων και παρόµοιων προσωρινών εγκαταστάσεων. Των λιµένων εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής *Λεπτομέρειες για το που εφαρμόζεται το πρότυπο ΕΛΟΤ HD 384 και ιστορική αναδρομή στις σελίδες 8-13 των σημειώσεων Ε.Η.Ε. 1.

Κίνδυνοι από το Ηλεκτρικό Ρεύμα (1) Ηλεκτροπληξία ονομάζεται η διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος μέσα από το ανθρώπινο σώμα και συμβαίνει όταν μεταξύ δύο σημείων του σώματος υπάρχει τάση (διαφορά δυναμικού) ικανή, ώστε να επιτευχθεί ροή του ρεύματος που είναι ανάλογη με την (ηλεκτρική) αντίσταση του σώματος

Κίνδυνοι από το Ηλεκτρικό Ρεύμα (2) Ηλεκτροπληξία Εγκαύματα στο σώμα λόγω επίδρασης του ηλεκτρικού τόξου Επικίνδυνα ρεύματα που ρέουν μέσα από το ανθρώπινο σώμα Δευτερογενή ατυχήματα Αυτό εμφανίζεται συνήθως σε ατυχήματα με εγκαταστάσεις ισχύος υψηλής τάσης. Αυτά μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βιολογικές βλάβες, ακόμα και τον θάνατο. Από ασθενή συνήθως ηλεκτρικά ρεύματα που μπορεί να προκαλέσουν π.χ. πτώση ή ολίσθηση λόγω πανικού Πρακτικός Κανόνας: Το ηλεκτρικό ρεύμα ακολουθεί πάντα την κατεύθυνση που παρουσιάζει τη μικρότερη αντίσταση

Κίνδυνοι από το Ηλεκτρικό Ρεύμα (3) Η ηλεκτροπληξία μπορεί να προκληθεί με τους εξής τρόπους: Επαφή με ενεργό αγωγό (ακροδέκτη). Επαφή με φθαρμένο ηλεκτροφόρο καλώδιο. Επαφή με ηλεκτρική συσκευή ή μηχανισμό που έχει βλάβη με αποτέλεσμα τη δημιουργία βραχυκυκλώματος ή διαρροής. Εκφόρτωση στατικού ηλεκτρισμού (π.χ. Πυκνωτές ή ακόμα και κεραυνός)

Κίνδυνοι από το Ηλεκτρικό Ρεύμα (4) Η επίδραση του ρεύματος στον ανθρώπινο οργανισμό εξαρτάται : Από την τάση και την ένταση του ρεύματος Από τη χρονική διάρκεια επαφής με το ρεύμα Από τη συχνότητα ή μορφή του ρεύματος, ( εναλλασσόμενο, συνεχές, κρουστικό ρεύμα ) Από τη διαδρομή του ρεύματος δια του σώματος

Κίνδυνοι από το Ηλεκτρικό Ρεύμα (5) Η επίδραση του ρεύματος στον ανθρώπινο οργανισμό εξαρτάται : Από τη δεδομένη κατάσταση του οργανισμού (εξασθενημένος, φαγωμένος, ιδρωμένος) Από την υγρασία του χώρου Από την επιφάνεια επαφής και εξόδου του ρεύματος.

Η Ηλεκτρική Αντίσταση του Ανθρώπινου Σώματος (1) Ηλεκτρική Αντίσταση Ξηρού Δέρματος 10kΩ - 100 kΩ Ηλεκτρική Αντίσταση Υγρού Δέρματος ΚΑΤΩ ΑΠΟ 1kΩ Σύνθεση της Συνολικής Αντίστασης του ανθρώπινου Σώματος από τις επι μέρους αντιστάσεις χεριών - ποδιών Ισοδύναμο Κύκλωμα Ανθρώπινου Σώματος Zp1 Zp2 : Σύνθετη αντίσταση δέρματος Zi : Σύνθετη εσωτερική αντίσταση ZT : Συνολική σύνθετη αντίσταση

Η Ηλεκτρική Αντίσταση του Ανθρώπινου Σώματος (2) Μικρή Αντίσταση Μεγάλη Ροή Ηλεκτρικού Ρεύματος Μεγάλος Κίνδυνος Θανατηφόρο Ατύχημα

Η Τιμή της Αντίστασης (1) Η τιμή της αντίστασης εξαρτάται από : Διαδρομή του ρεύματος δια του σώματος Δύναμη και επιφάνεια επαφής του σώματος με τον αγωγό (μειώνουν την αντίσταση) Τάση επαφής Σωματική διάπλαση Κατάσταση της επιδερμίδας (το πάχος της επιδερμίδας και η υγρασία παίζουν ένα ρόλο)

Η Τιμή της Αντίστασης (2) Πρακτικός Κανόνας Υψηλές αντιστάσεις έχουμε όταν το δέρμα είναι χοντρό, ξηρό και η επιφάνεια επαφής είναι μικρή. Χαμηλές τιμές προκύπτουν όταν το δέρμα είναι λεπτό, υγρό και η επιφάνεια επαφής μεγάλη.

Επίδραση Εναλλασσόμενου Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό (1) Περιοχή 1: Κάτω από 0,5 mA δεν γίνεται αντιληπτό το ρεύμα όσο μεγάλος και αν είναι ο χρόνος. Περιοχή 2: Το ρεύμα γίνεται µεν αντιληπτό αλλά δεν προκαλεί συνήθως φυσιοπαθολογικές ζηµιές

Επίδραση Εναλλασσόμενου Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό (2) Περιοχή 3: Υπάρχει κίνδυνος ασφυξίας αλλά όχι μαρμαρυγής. Ο παθών μπορεί να µην είναι σε θέση να απελευθερωθεί από τον ηλεκτροφόρο αγωγό Περιοχή 4: Είναι εξαιρετικά επικίνδυνη, γιατί προκαλείται μαρμαρυγή µε διάφορες πιθανότητες που δίνονται από τις καμπύλες C1, C2, C3. Η καμπύλη b που χωρίζει τις περιοχές 2 και 3 μπορεί να θεωρηθεί ως όριο κινδύνου.

Επίδραση Συχνότητας στον Ανθρώπινο Οργανισμό (1) H περιοχή γύρω από τα 50Hz είναι η πιο επικίνδυνη. Στο συνεχές και σε υψηλότερες συχνότητες η δράση του ρεύματος είναι πιο ακίνδυνη! 50Hz ≤ f ≤ 1000 Hz 1 kHz ≤ f ≤ 10 kHz

Επίδραση Συχνότητας στον Ανθρώπινο Οργανισμό (2) 50Hz ≤ f ≤ 1000 Hz 1 kHz ≤ f ≤ 10 kHz κ2: Συντελεστής αύξησης ορίου απελευθέρωσης του χεριού που κρατάει τον αγωγό κ1: Συντελεστής αύξησης ορίου αντίληψης ρεύματος κ3: Συντελεστής αύξησης ορίου μαρμαρυγής για διάρκεια επαφής μεγαλύτερη από την περίοδο των καρδιακών παλμών και ροή ρεύματος κατά μήκος του κορμού

Επίδραση Συνεχούς Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό (1) ΖΩΝΗ 1 Γίνεται Αντιληπτό ΖΩΝΗ 2 Προκαλεί Συστολή των Μυών ΖΩΝΗ 3 Πιθανές Καρδιακές Διαταραχές ΖΩΝΗ 4 Κίνδυνος Μαρμαρυγής

Επίδραση Συνεχούς Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό (2) Περιοχή 1: Συνήθως καμία αντίδραση Περιοχή 2: Συνήθως καμία επιβλαβής αντίδραση

Επίδραση Συνεχούς Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό (3) Περιοχή 3: Συνήθως καμία οργανίκη βλάβη. Με την αύξηση ρεύματος και του χρόνου είναι πιθανές παροδικές διαταραχές των καρδιακών παλμών Περιοχή 4: Πιθανότητα καρδιακής μαρμαρυγής. Με την αύξηση του ρεύματος και του χρόνου είναι δυνατά σοβαρά εγκαύματα.

Σύγκριση Εναλλασσόμενου - Συνεχούς Ρεύματος στον Ανθρώπινο Οργανισμό Σύγκριση των αντίστοιχων σχημάτων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι, το συνεχές ρεύμα είναι πιο ακίνδυνο απ' ότι ένα εναλλασσόμενο ρεύμα , µε τιμή μεγίστου ίση µε αυτή του συνεχούς. ΣΥΝΕΧΕΣ ΡΕΥΜΑ ΕΝΑΛΑΣΣΟΜΕΝΟ ΡΕΥΜΑ

Τέλος Ενότητας