Μ. Σαριδομιχελάκης Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας 4. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΣΤΟ Σ

ΑΙΤΙΑ-ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Κλινικά η καταστροφική συμπεριφορά εκδηλώνεται με καταστροφή αντικειμένων με τα δόντια ή τα νύχια (εσωτερικοί χώροι) καθώς και με σκάψιμο (εξωτερικοί χώροι) ΣΗ ταξινόμηση της καταστροφικής συμπεριφοράς γίνεται με βάση: α) το αντικείμενο στόχο, β) τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εμφανίζεται, γ) την ηλικία του Σ δ) τις υπόλοιπες διαταραχές της συμπεριφοράς που συχνά συνυπάρχουν

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΑΙΤΙΟ (Ι) ΣΔιερεύνηση περιβάλλοντος-παιχνίδι: το συχνότερο αίτιο στα κουτάβια <5 μηνών. Μπορεί να εμφανιστεί και σε μεγαλύτερη ηλικία (συνήθως <8 χρόνων), οπότε συχνά οφείλεται σε μειωμένες ευκαιρίες για παιχνίδι και έλλειψη κατάλληλων παιχνιδιών για Σ Λόγω αναζήτησης της προσοχής του ιδιοκτήτη: συνήθης ηλικία εμφάνισης 5 μηνών-8 χρόνων. Η καταστροφική συμπεριφορά εμφανίζεται πάντα όταν ο ιδιοκτήτης είναι παρών Λόγω προστασίας του χώρου: συνήθης ηλικία εμφάνισης 5 μηνών->8 χρόνων. Περιστασιακά επεισόδια καταστροφικής συμπεριφοράς κυρίως με τα νύχια με συνήθη αντικείμενα στόχους τα παράθυρα και τις πόρτες

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΑΙΤΙΟ (ΙΙ) Λόγω φόβου: συνήθης ηλικία εμφάνισης 5 μηνών->8 χρόνων Λόγω άγχους αποχωρισμού: συνήθης ηλικία εμφάνισης 2-8 χρόνων. Μόνιμα επεισόδια καταστροφικής συμπεριφοράς, πάντα όταν απουσιάζει ο ιδιοκτήτης (συνήθως ξεκινούν μέσα στα πρώτα 30min της απουσίας του). Συχνά εμφανίζεται μαζί με ούρηση και αφόδευση στο σπίτι, υπερφωνία, σιελόρροια και σπανιότερα με αυτοτραυματισμό, καταναγκαστικές διαταραχές συμπεριφοράς, εμετούς. Πιθανό υποκείμενο αίτιο και ο φόβος

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΑΙΤΙΟ (ΙΙΙ) Γεροντική άνοια: συνήθης ηλικία εμφάνισης >8 χρόνων. Συνήθως συνυπάρχουν και άλλα συμπτώματα διανοητικής δυσλειτουργίας. Εμφανίζεται ανεξάρτητα από την παρουσία ή όχι του ιδιοκτήτη

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Σ ΣΠρωταρχικός και άμεσος στόχος είναι να αποτρέψουμε την καταστροφική συμπεριφορά ιδιαίτερα όταν αυτή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα οικονομική ζημιά (πολύτιμα αντικείμενα) ή βλάβη της υγείας του Σ (π.χ. αλλοτριοφαγία, δάγκωμα καλωδίων ηλεκτρικού ρεύματος). Για το σκοπό αυτό περιορίζουμε το ζώο όταν δε μπορούμε να το επιβλέψουμε (π.χ. επιλεγμένο δωμάτιο, παιδικό «πάρκο») και τοποθετούμε τα πολύτιμα αντικείμενα σε μη προσιτό για το Σ σημείο. Στη συνέχεια προχωράμε στην απευαισθητοποίηση-ανάπτυξη αντισταθμιστικής συμπεριφοράς και ενδεχομένως τη φαρμακευτική αγωγή

ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΑΙΤΙΩΝ ή ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΩΝ (Ι) Διερεύνηση περιβάλλοντος-παιχνίδι: αδύνατη (φυσιολογική συμπεριφορά ιδιαίτερα στα κουτάβια) Λόγω αναζήτησης της προσοχής του ιδιοκτήτη: αδιαφορία και απομάκρυνση από το χώρο όταν εκδηλώνεται η καταστροφική συμπεριφορά Λόγω προστασίας του χώρου: αποφεύγουμε στάσεις, ενέργειες και καταστάσεις που δημιουργούν στο ζώο άγχος

ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΑΙΤΙΩΝ ή ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΩΝ (ΙΙ) Λόγω φόβου: αποφεύγουμε στάσεις και ενέργειες που κάνουν το ζώο να νιώσει φόβο ή άγχος Λόγω άγχους αποχωρισμού: πρακτικά δύσκολη ή αδύνατη Λόγω γεροντικής άνοιας: αδύνατη

ΑΠΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ- ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Γενικές αρχές: Έχει ιδιαίτερη σημασία αν δεν είναι εφικτή η μόνιμη απομάκρυνση των αιτίων και ερεθισμάτων Σ ΣΣτις περισσότερες περιπτώσεις βοηθάει ή αλλαγή του περιβάλλοντος με προσθήκη παιχνιδιών για Σ που τα αλλάζουμε σε τακτά χρονικά διαστήματα, η εκμάθηση των εντολών «κάτσε», «μείνε» και «ηρέμισε» και η αύξηση της ημερήσιας άσκησης του Σ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (Ι) ΣΔιερεύνηση περιβάλλοντος-παιχνίδι στα κουτάβια: προσφέρουμε διάφορα μασώμενα παιχνίδια για Σ και επιβραβεύουμε το κουτάβι κάθε φορά που παίζει με αυτά («θετική» επιβράβευση). Ήπια «θετική» «τιμωρία» (π.χ. φωνή) την ώρα που πλησιάζει το αντικείμενο στόχο ή εκδηλώνει την καταστροφική συμπεριφορά-άμεση επιβράβευση αν απομακρυνθεί και δεν εμφανίσει την παθολογική συμπεριφορά

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (ΙΙ) Σ Σ ΣΛόγω αναζήτησης της προσοχής του ιδιοκτήτη: «θετική» «τιμωρία» από απόσταση (π.χ. ήχος, νεροπίστολο) την ώρα που εκδηλώνει την καταστροφική συμπεριφορά χωρίς ο Σ να καταλάβει ότι υπεύθυνος για την τιμωρία είναι ο ιδιοκτήτης. Ο ιδιοκτήτης πρέπει να αδιαφορεί κάθε φορά που ο Σ «απαιτεί» να παίξει μαζί του («αρνητική» τιμωρία») και να παίζει με το Σ μόνο όταν αυτός είναι ήρεμος («θετική» επιβράβευση) Λόγω φόβου: βλ. επιθετικότητα λόγω φόβου

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ (ΙΙΙ) Σ Σ ΣΛόγω άγχους αποχωρισμού: εκθέτουμε το Σ σε προοδευτικά αυξανόμενες περιόδους απουσίας του ιδιοκτήτη, [π.χ. α) ετοιμασία για να φύγει αλλά δε φεύγει, β) ανοίγει την πόρτα αλλά δε φεύγει, γ) φεύγει και επιστρέφει σε 5-20sec)] και τον επιβραβεύουμε όταν μένει ήρεμος (απευαισθητοποίηση). Επιπλέον: α) όχι «τιμωρία» όταν επιστρέφει ο ιδιοκτήτης και διαπιστώσει ότι προηγήθηκε καταστροφική συμπεριφορά, β) αδιαφορία κάθε φορά που ο Σ αναζητά την προσοχή του ιδιοκτήτη, και γ) αδιαφορία για το Σ για 15-30min πριν την αναχώρηση του ιδιοκτήτη και 15-30min μετά την επιστροφή του

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Βενζοδιαζεπίνες: άμεση αντιμετώπιση καταστροφικής συμπεριφοράς λόγω φόβου ή άγχους αποχωρισμού Βουσπιρόνη, τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης: μακροχρόνια αντιμετώπιση καταστροφικής συμπεριφοράς λόγω άγχους αποχωρισμού Συνδυασμοί: βενζοδιαζεπίνες + TCA, βουσπιρόνη + TCA Σελεγιλίνη: αντιμετώπιση καταστροφικής συμπεριφοράς λόγω γεροντικής άνοιας Η φαρμακευτική αγωγή χρησιμοποιείται συχνότερα όταν η καταστροφική συμπεριφορά οφείλεται σε άγχος αποχωρισμού ή σε γεροντική άνοια

ΔΙΑΦΟΡΑ Φερορμόνη DAP: αντιμετώπιση καταστροφικής συμπεριφοράς λόγω φόβου ή άγχους αποχωρισμού Διατροφή α-καζοζεπίνη: αντιμετώπιση καταστροφικής συμπεριφοράς λόγω άγχους Αντιοξειδωτικά, συνένζυμα που βελτιώνουν τη λειτουργία των μιτοχονδρίων (π.χ. L-καρνιτίνη, dl-α- λιποϊκό οξύ), τριγλυκερίδια μέσης αλύσου (MCT), αντιφλεγμονώδη (ω3 λιπαρά οξέα): αντιμετώπιση καταστροφικής συμπεριφοράς λόγω γεροντικής άνοιας