OI ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 3 OI ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ‟Μακάριοι οι νέοι ότι αυτοί κληρονομήσουσι το δημόσιο χρέος” Γερουσιαστής Everett Dirksen (1896-1969) ΤΙ ΘΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ: Ενότητα 1: Η παραδοσιακή άποψη για το δημόσιο χρέος Ενότητα 2: Δημόσιο Χρέος και Ρικαρντιανή Ισοδυναμία Ενότητα 3: Πόσο εύκολη είναι η μέτρηση του Δημοσίου Χρέους

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΓΕΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΓΕΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ Όταν μια κυβέρνηση δαπανά περισσότερα από όσα συγκεντρώνει με τη φορολογία, δανείζεται από τον ιδιωτικό τομέα για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού. Το δημόσιο χρέος είναι ο συσσωρευμένος δανεισμός των προηγούμενων ετών Μερικοί πιστεύουν ότι αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα οικονομικής πολιτικής (Μankiew, 2000) Ο δημόσιος δανεισμός μειώνει την εθνική αποταμίευση και παραγκωνίζει εν μέρει τη συσσώρευση κεφαλαίου. CASE STUDY: ΕΡΩΤΗΜΑ: Δεδομένου του προβλήματος του χρέους και του ότι δεν υπάρχουν σοβαρές ελπίδες για δραστική μείωση των δημοσίων δαπανών: → Να γίνει μείωση των φόρων κατά 20%; Συνέπειες: Βραχυχρόνια περίοδος Η μείωση της φορολογίας ενθαρρύνει την καταναλωτική δαπάνη και μειώνει την εθνική αποταμίευση Στη βραχυχρόνια περίοδο η υψηλότερη καταναλωτική δαπάνη οδηγεί σε υψηλότερη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες Αυξάνεται η παραγωγή και η απασχόληση

Δηλαδή: Στη βραχυχρόνια περίοδο όπου οι τιμές είναι άκαμπτες, η επέκταση της συναθροιστικής ζήτησης λόγω (C↑) οδηγεί: σε υψηλότερο επίπεδο παραγωγής Σε χαμηλότερη ανεργία Σε υψηλότερο επίπεδο τιμών μακροχρόνια καθώς οι τιμές προσαρμόζονται και η οικονομία φτάνει σε ένα νέο φυσικό επίπεδο παραγωγής Ωστόσο: Η Μείωση των αποταμιεύσεων αυξάνει το επιτόκιο που με τη σειρά του παραγκωνίζει τις επενδύσεις Υ=C+I+G+NX S=I(r) τα υψηλότερα επιτόκια (δανεισμού) θα αποθαρρύνουν τις επενδύσεις Θα μειωθεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων στις διεθνείς αγορές

Μακροχρόνια: Η χαμηλή εθνική αποταμίευση λόγω της υψηλής κατανάλωσης που επιφέρει η μείωση της φορολογίας θα οδηγήσει σε ένα χαμηλότερο απόθεμα κεφαλαίου και σε μεγαλύτερο δημόσιο χρέος Η εθνική οικονομία θα παράγει σε χαμηλότερο επίπεδο (λόγω S↓≡I↓), πράγμα που σημαίνει ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής θα παράγεται από ξένους (δηλαδή, μείωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας και διαταραχή του εμπορικού ισοζυγίου) Υ=C+I+G+NX με ΝΧ↓ (συμπιέζει προς τα κάτω το Εθνικό Εισόδημα Υ) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Σε συνθήκες ύπαρξης υψηλού Δημοσίου Χρέους η μείωση της φορολογίας θα ωφελήσει ενδεχομένως τη σημερινή γενιά μέσω Υψηλότερου επιπέδου κατανάλωσης Υψηλότερη απασχόληση Ωστόσο: Οι μελλοντικές γενιές θα φέρουν το μεγαλύτερο βάρος των σημερινών δημοσιοοικονομικών ελλειμμάτων Δηλαδή: Θα έχουν γεννηθεί σε ένα κράτος με μικρότερο απόθεμα κεφαλαίου και μεγαλύτερο εξωτερικό χρέος

Τι λέει για αυτά η Ρικαρντιανή σχολή; David Ricardo (18 Απριλίου 1772 – 11 Σεπτεμβρίου 1823) : θεωρείται ένας από τους πατέρες των Κλασσικών Οικονομικών, με μεγαλύτερη συμβολή του στην εξέλιξη της οικονομικής θεωρίας τη θεωρία του σχετικού πλεονεκτήματος Το πιο γνωστό από τα βιβλία του: Αρχές της Πολιτικής Οικονομίας και Φορολογίας η εργασία αποτελεί κύρια αξία και το κεφάλαιο ενσωματώνει εργασία Διακρίνει την εργασία σε εκείνη που απαιτείται για την παραγωγή ενός προϊόντος και σε εκείνη η οποία χρειάζεται για την παραγωγή του πάγιου κεφαλαίου (μηχανημάτων, κτιρίων, κτλ.). νόμος του συγκριτικού πλεονεκτήματος. δύο χώρες Α και Β παράγουν δύο αγαθά (πχ., ρούχα και κρασί), θα αναπτύξουν εμπορικές σχέσεις μεταξύ τους εφόσον υπάρχουν διαφορές ως προς το κόστος των προϊόντων αυτών. Αν δηλαδή η χώρα Α έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή του προϊόντος Α, τότε το κρασί είναι φθηνότερο στην Α και τα ρούχα στη Β, και, αντιστρόφως, τα ρούχα είναι ακριβότερα στην Α και το κρασί στη Β τότε θα εξειδικευτεί καθεμιά στην παραγωγή του προϊόντος στο οποίο διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα και οι συναλλαγές τους θα είναι αμοιβαία επωφελείς. Η ιδέα αυτή του Ρικάρντο, με την οποία υποστηρίζεται η ελευθερία του εμπορίου, αντιτασσόταν στη δασμολόγηση των εισαγόμενων προϊόντων, η οποία προστάτευε τα εθνικά προϊόντα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Ρικαρντιανή Ισοδυναμία (Recardian Equivalance) Κύρια θέση: Η κατανάλωση δεν εξαρτάται μόνο από το τρέχον εισόδημα επειδή οι καταναλωτές έχουν στραμμένο το βλέμμα τους στο μέλλον. Κατά τους οπαδούς της ρικαρτιανής οικονομικής σχολής: Ο καταναλωτής αποφασίζει έχοντας υπ’ όψιν τους τη μακροπρόθεσμη προοπτική της οικονομίας Παράδειγμα: Έστω ότι η κυβέρνηση αποφασίζει να μειώσει τη φορολογία χωρίς αντίστοιχη μείωση των δημοσίων δαπανών Ο καταναλωτής λαμβάνει υπόψιν του ότι: Η κυβέρνηση ουσιαστικά χρηματοδοτεί τη μείωση της φορολογίας με την κατάρτιση ελλειμματικού προϋπολογισμού Κάποια στιγμή στο μέλλον η κυβέρνηση θα αναγκαστεί στο μέλλον να αυξήσει τη φορολογία δραστικά για να μειώσει το δημόσιο χρέος και τους συσσωρευμένους τόκους Πολιτική Ελλάδας της δεκαετίας του 80; Συνέπειες στο σήμερα Συνεπώς, η μείωση της φορολογίας στο βραχυχρόνιο διάστημα συνεπάγεται αύξηση της φορολογίας μακροχρόνια Δίνει ένα προσωρινό εισόδημα το οποίο θα πάρουν πίσω στο μέλλον Συνεπώς: Ο “ρικαρντιανά” σκεπτόμενος πολίτης-καταναλωτής πιστεύει ότι η κατάσταση του δεν βελτιώνεται επί της ουσίας και για το λόγο αυτό παραμένει αδιάφορος στη βραχυχρόνια μείωση των φόρων

Ο καταναλωτής που έχει στραμμένο το βλέμμα του στο μέλλον κατανοεί ότι ο δημόσιος δανεισμός σήμερα σημαίνει υψηλότερους φόρους στο μέλλον Η μείωση της φορολογίας απλώς μας δίνει ένα προσωρινό εισόδημα το οποίο κάποια στιγμή θα πάρουν πίσω (οι κυβερνήσεις μξέσω νέας φορολογίας) Ανακατανομή φορολογικού βάρους και υποχρεώσεων από το παρόν στο μέλλον Η έννοια της ρικαρντιανής ισοδυναμίας: Το δημόσιο χρέος είναι ισοδύναμο μες τους μελλοντικούς φόρους, και να οι καταναλωτές έχουν σε ικανοποιητικό βαθμό στραμμένο το βλέμμα τους στο μέλλον, οι μελλοντικοί φόροι είναι ισοδύναμοι με τους τρέχοντες φόρους ‟Η χρηματοδότηση του δημοσίου με δανεισμό είναι ισοδύναμη με τη χρηματοδότηση του με τη φορολογία” Συνεπώς, τα νοικοκυριά αποταμιεύουν το επιπλέον διαθέσιμο εισόδημα για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο μέλλον Είναι αυτό ρεαλιστικό; Περίπτωση Ελλάδας και άλλων κρατών Συζήτηση Αυτό που δίδει τελικά ώθηση στην κατανάλωση δεν είναι η μείωση της φορολογίας αλλά η μείωση των δημοσίων δαπανών

ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ Έστω ότι έχουμε μια οικονομία σε δυο χρονικές περιόδους t1 και t2 Tο 1ο έτος έστω ότι ο κρατικός προϋπολογισμός παρουσιάζει έλλειμμα Τότε θα ισχύει: D1=G1-T1>0 ή Τ1 - G1 <0 (1) (δημοσιονομικό έλλειμμα → (public deficit) Συνεπώς: Το δημόσιο θα αναγκαστεί να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα του πωλώντας κρατικά ομόλογα Τα κρατικά ομόλογα θα προσφερθούν στην εγχώρια και τις διεθνείς χρηματαγορές με ένα επιτόκιο (σ.σ. ως ‟επιβράβευση” των δανειστών) έστω r Επομένως, για το 2ο έτος θα ισχύει: T2 > G2 και T2= (1+r) • D+G2 (2) (δηλαδή ,η κυβέρνηση θα πρέπει να πραγματοποιήσει έσοδα τόσο ώστε να καλύψει το έλλειμμα συμπεριλαμβανομένου του κόστους δανεισμού (i+r)D συν τις δημόσιες δαπάνες της δεύτερης χρονιάς G2

To υπόδειγμα μεταξύ διαφορετικών χρονικών περιόδων του Fisher

H ρικαρντιανή άποψη δέχεται αξιωματικά ότι οι άνθρωποι έχουν επαρκείς γνώσεις (της λειτουργίας της αγοράς και ικανότητα πρόβλεψης της οικονομικής πολιτικής) Ισχύει στην πράξη η όλη συλλογιστική των ρικαρντιανών οικονομολόγων ; Είναι οι άνθρωποι-καταναλωτές ορθολογικοί (homo economicus) ή μήπως τελικά είναι ‟μύωπες” ή κοντόφθαλμοι ; Ρικαρντιανή άποψη: Ουσιαστικά όταν η κυβέρνηση μειώνει τους τρέχοντες φόρους είναι σαν να χορηγεί δάνειο στους πολίτες το οποίο πρέπει να αποπληρωθεί στο μέλλον Παραδείγματα Πολιτικής Μείωσης φόρων: Μείωση φόρου εισοδήματος από την κυβέρνηση Bush το 1992 λόγω της μίνι ύφεσης με σκοπό να τονωθεί η εθνική οικονομία Αποτέλεσμα: Αποτυχία! Γιατί ; Οι πολίτες δεν κατανάλωσαν περισσότερο ώστε να τονωθεί η ζήτηση, η παραγωγή και η ανάπτυξη επειδή σκέφτηκαν ρικαρντιανά Επί της ουσίας, η συζήτηση για το δημόσιο χρέος είναι μια συζήτηση που αφορά τη συμπεριφορά του καταναλωτή

Η περίπτωση του Δημοσίου Χρέους της Ελλάδας διαχρονικά

Οι Έλληνες καταναλωτές ιστορικά υιοθέτησαν τη λογική της παραδοσιακής επιλογής για την κατανάλωση ή τα κελεύσματα της ρικανρτιανής ισοδυναμίας ;