Ηγεσία και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Γιώργος Νικολάου Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Διαχείριση της πολυπολιτισμικότητας Στη διαπολιτισμική θεωρία η έμφαση δίνεται στη γνωριμία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων πολιτισμών που συνθέτουν μία κοινωνία Γιώργος Νικολάου, Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Δ.Ε.

Παραδοχές – Βάσεις της Διαπολιτισμικής Θεωρίας Η αναγνώριση της ετερότητας Η κοινωνική συνοχή Η ισότητα Η δικαιοσύνη Γιώργος Νικολάου, Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Δ.Ε.

Εκπαιδευτικές προεκτάσεις Η διαπολιτισμικότητα αποδεχόμενη την ετερότητα ως κατάσταση υπαρκτή θέτει ως προτεραιότητα τη δημιουργία εκείνου σχολικού περιβάλλοντος που θα χαρακτηρίζεται από: Την αποδοχή και το σεβασμό της ιδιαιτερότητας του άλλου Τη δημιουργία κλίματος επικοινωνίας και συνεργασίας Τη φροντίδα για παροχή ίσων ευκαιριών πρόσβασης στη γνώση, αλλά και την κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική ζωή Γιώργος Νικολάου, Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Δ.Ε.

κάθε σχολείο, άσχετα από τη σύνθεση του μαθητικού του πληθυσμού, είναι δυνάμει διαπολιτισμικό, με την έννοια ότι οφείλει να καλλιεργεί ένα συγκεκριμένο και σαφώς προσδιορισμένο έθος, σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες αφενός του πολιτισμού μας και αφετέρου με αυτές της διαπολιτισμικότητας Γιώργος Νικολάου, Αναπληρωτής Καθηγητής ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Δ.Ε.

Εκπαιδευτικοί Στόχοι στο Διαπολιτισμικό Σχολείο Ανάπτυξη της γνώσης σχετικά με την εθνο-πολιτισμική ετερότητα Ανάπτυξη της πολυπρισματικής προσέγγισης των πραγμάτων Ανάπτυξη της γνώσης σχετικά με την ανισότητα στην πολυεθνοτική κοινωνία και των αξιών και δεξιοτήτων για την άρση της ανισότητας Ανάπτυξη των αξιών και των δεξιοτήτων για τη διατήρηση της εθνοπολιτισμικής ετερότητας, της προσωπικής αυτονομίας και της κοινοτικότητας στο σχολείο και την κοινωνία Ανάπτυξη των αξιών και των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τη δημοκρατική ζωή σε ένα πολυεθνοτικό πλαίσιο

Εκπαιδευτική πολιτική και Διεύθυνση του Σχολείου Γενικές οδηγίες για διαπολιτισμική εκπαίδευση Έλλειψη κατευθύνσεων σχετικά με τη διεύθυνση σχολικών μονάδων και την ανάπτυξη του προσωπικού Το ίδιο ισχύει και για το σχολικό κλίμα και την οργάνωση της σχολικής μονάδας

Εκπαιδευτική πολιτική και Διεύθυνση του Σχολείου Οι διαπολιτισμικές δραστηριότητες περιορίζονται σε ημερίδες με αυτό το θέμα Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών είναι σε εθελοντική βάση και συχνά παραμένουν περιθωριακές Μερικές φορές φαίνεται ότι υπάρχει μία έλλειψη υποστήριξης αυτών των δραστηριοτήτων.

Εκπαιδευτική πολιτική και Διεύθυνση του Σχολείου Καμία αλλαγή δεν μπορεί να γίνει δίχως τη σύμφωνη γνώμη και την υποστήριξη των εκπαιδευτικών Έχει σημασία η δυνατότητα προσαρμογής του σχολείου στα νέα δεδομένα και πώς αυτό μπορεί να αλλάζει Οι καινοτομίες που εισάγονται πρέπει να είναι συνδεδεμένες με τις αλλαγές που επιχειρούνται προκειμένου να γίνονται αποδεκτές

Εκπαιδευτική πολιτική και Διεύθυνση του Σχολείου Η Διαπολιτισμική εκπαίδευση δεν είναι μία απλή καινοτομία Ο λόγος περί την εθνοπολιτισμική ετερότητα διακρίνεται από μία σημαντική δυναμική και συνεχείς αλλαγές Οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες αναπτύσσονται και αλλάζουν πολύ γρήγορα (π.χ. όταν ήρθαν οι πρώτοι Αλβανοί στην Ελλάδα αντιμετωπίζονταν σχεδόν με φόβο και δέος. Σήμερα είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας) Η ζωή στην πολυπολιτισμική κοινωνία δεν είναι απλή και δε συναντά τη γενική συναίνεση Η ίδια η εθνοπολιτισμική ετερότητα βιώνεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε κοινωνία, με αποτέλεσμα ο κάθε πολίτης να εννοεί άλλο πράγμα σχετικά με τη διαπολιτισμικότητα

Εκπαιδευτική πολιτική και Διεύθυνση του Σχολείου Η διαπολιτισμική εκπαίδευση μοιάζει να μην είναι προτεραιότητα για όλους Σχολική επιτυχία = κοινωνική επιτυχία = εξαφάνιση στερεοτύπων = η διαπολιτισμική εκπαίδευση δεν είναι πλέον απαραίτητη. Επομένως η έμφαση δίνεται στη σχολική αποτελεσματικότητα Κάποιες φορές η Δ.Ε. συνδέεται μόνο με την «ηθική αποστολή» του σχολείου

Εκπαιδευτική πολιτική και Διεύθυνση του Σχολείου Οι εκπαιδευτικοί έχουν ανάγκη από σαφείς οδηγίες για την υιοθέτηση μιας καινοτομίας Η διαπολιτισμική εκπαίδευση δεν έχει ακόμη ξεκάθαρους στόχους όσον αφορά την εφαρμογή της: διαφέρουν από σχολείο σε σχολείο, από εκπαιδευτικό σε εκπαιδευτικό Η κατανομή των εθνοπολιτισμικά διαφορετικών μαθητών στα σχολεία διαφέρει σημαντικά, με αποτέλεσμα κάποιοι εκπαιδευτικοί να μη θεωρούν υποχρέωσή τους τη διαπολιτισμική εκπαίδευση

Εκπαιδευτική πολιτική και Διεύθυνση του Σχολείου Δυσκολία ένταξης της Δ.Ε. στις καθημερινές ρουτίνες του σχολείου Δυσκολία για διαπολιτισμική προσέγγιση των «κανονικών» μαθημάτων Αυτοσχεδιασμός των εκπαιδευτικών και ανάδειξη μόνο εκείνων των σημείων που τους ενδιαφέρουν άμεσα Πολύ συχνά δίνεται έμφαση στην κοινωνικο-πολιτισμική υστέρηση με ένα γενικό τρόπο, χωρίς να εστιάζουμε στην εθνοπολιτισμική ετερότητα

Σχολικό κλίμα Η έννοια του σχολικού κλίματος παραπέμπει στο πώς αντιλαμβανόμαστε την ποιότητα ζωής και επικοινωνίας μέσα στο σχολείο. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το κλίμα ενός σχολείου αντιστοιχεί στην επικρατούσα ατμόσφαιρα όσον αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις και τις αξίες, τις στάσεις και τα συναισθήματα που μοιράζονται οι παράγοντες μιας σχολικής μονάδας. Το αντιλαμβανόμαστε σε δύο επίπεδα: Την ομάδα μέσα στην οποία ανήκουμε (τάξη) Συνολικά τον οργανισμό (σχολείο)

Σχολικό κλίμα Το κλίμα είναι μία υποκειμενική μεταβλητή και εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα βιώνουν τη μεταχείρισή τους και από τους ρόλους τους σε σχέση με τους άλλους Θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της αποτελεσματικότητας του σχολείου Έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές είναι ευαίσθητοι όσον αφορά το σχολικό κλίμα, το οποίο δεν τους επηρεάζει μόνο συναισθηματικά, αλλά σε μεγάλο βαθμό επιδρά και στις επιδόσεις τους στα μαθήματα Ομοίως, οι δραστηριότητες όλου του προσωπικού επηρεάζονται από τον τρόπο που βιώνουν το κλίμα στον εργασιακό τους χώρο Το σχολικό κλίμα, συνεπώς, σχετίζεται με τη γενικότερη αποτελεσματικότητα της σχολικής μονάδας, με τη σχολική βία και εκφοβισμό καθώς και με το στρες που βιώνουν μαθητές και εκπαιδευτικοί.

Σχολικό κλίμα Σχέσεις μεταξύ μαθητών Σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών Σχέσεις εκπαιδευτικών με το Διευθυντή Εμπλοκή και συμμετοχή των γονέων Σχέσεις με την κοινότητα Περιπτώσεις σχολικής βίας και εκφοβισμού Δείκτες του σχολικού κλίματος

Παιδαγωγικό κλίμα Ανάδειξη της κοινοτικότητας μεταξύ των μελών της σχολικής ομάδας Ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης και προσωπικής εμπλοκής μεταξύ των εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικών – μαθητών Δίκαιη και «ανοικτή» επίλυση των συγκρούσεων και των διαφορών Ενεργός συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή Έμφαση στην αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών στις παιδαγωγικό – διδακτικές προσεγγίσεις

Παιδαγωγικό κλίμα + διαπολιτισμικότητα Εθνοπολιτισμικά ετερογενής σύνθεση του μαθητικού πληθυσμού Ειδικές ευκαιρίες για δια-εθνοτική επαφή Συνεργατική μάθηση σε εθνοτικά ετερογενείς ομάδες Προσωπική εμπλοκή του σχολείου και των εκπαιδευτικών με όλους τους μαθητές Ανοικτή καταδίκη του ρατσισμού και των διακρίσεων από το σχολείο

Παιδαγωγικό κλίμα + διαπολιτισμικότητα Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει κυρίως στην Ολλανδία έχει φανεί ότι: Τα μικρά σχολεία ευνοούν το διαπολιτισμικό κλίμα Οι δάσκαλοι που καταδικάζουν ευθέως το ρατσισμό και τις διακρίσεις αποτρέπουν εθνοτικές διακρίσεις και σχολική βία Οι μαθητές σέβονται περισσότερο τους εκπαιδευτικούς που παίρνουν αυτές τις θέσεις Οι μικτές τάξεις αίρουν παγιωμένες απόψεις για την κοινωνική στρωμάτωση, όπου οι μειονότητες κατέχουν τις χαμηλότερες θέσεις Μερικές φορές, όταν οι ντόπιοι μαθητές είναι μειοψηφία στην τάξη τους διατρέχουν τον κίνδυνο να αισθάνονται λιγότερο αποδεκτοί από τους συνομηλίκους συμπατριώτες τους

Παιδαγωγικό κλίμα + διαπολιτισμικότητα Διάφοροι παράγοντες καθιστούν δύσκολη την επιλογή των κατάλληλων εκπαιδευτικών στρατηγικών: Η περιορισμένη γνώση που έχουμε σχετικά με την επίδραση του σχολικού κλίματος στη διαπολιτισμική μάθηση Η απουσία ανάλογων αποτελεσμάτων σχετιζόμενων με κάποιες παρεμβάσεις σε διαφορετικές μεταξύ τους εθνοπολιτισμικές ομάδες Ο καταναγκαστικός χαρακτήρας αρκετών από τις παρεμβάσεις Η ανάγκη να λαμβάνουμε ταυτόχρονα υπόψη διάφορους εκπαιδευτικούς στόχους

Παιδαγωγικό κλίμα + διαπολιτισμικότητα Υπάρχει δυστυχώς η πιθανότητα να «χαθούμε» στην επιδίωξη να ικανοποιήσουμε ταυτόχρονα διαπολιτισμικούς στόχους που αναφέρονται σε ετερόκλητες μεταξύ τους εθνοπολιτισμικές ομάδες. Τότε ίσως χρειάζεται να ανατρέξουμε στους γενικούς παιδαγωγικούς στόχους που συνάδουν με η σχολική κουλτούρα και αναφέρονται στο σεβασμό του άλλου, τη δημοκρατία και την πρόληψη πάσης μορφής βίας στο σχολικό περιβάλλον.