ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑ ΣΤΟ Σ Μ. Σαριδομιχελάκης Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΑΙΤΙΑ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑΣ ΣΤΟ Σ ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΑΙΤΙΑ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑΣ ΣΤΟ Σ Υποθυρεοειδισμός Υπερφλοιοεπινεφριδισμός Γεννητικές δερματώσεις Αλωπεκία Χ

1. ΓΕΝΝΗΤΙΚΕΣ ΔΕΡΜΑΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ Σ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Θηλυκοί Σ: Υπεροιστρογονισμός (γεννητικά ακέραια) Υπογοναδισμός (γεννητικά ακέραια) Δερμάτωση που ανταποκρίνεται στα οιστρογόνα (στειρωμένα) Αρσενικοί Σ: Υπερανδρογονισμός (γεννητικά ακέραια) Νεοπλάσματα των κυττάρων του Sertoli (σερτολιώματα) Δερμάτωση που ανταποκρίνεται στην τεστοστερόνη (στειρωμένα)

Δεν αφορά σχεδόν ποτέ την κεφαλή και το κατώτερο τμήμα των άκρων ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Δεν είναι ιδιαίτερα συχνές Αιτιολογία: συχνά όχι καλά διευκρινισμένη Κλινική εικόνα: κυρίως υποτρίχωση-αλωπεκία Τύπου Ι: περινεϊκή χώρα κάτω κοιλιακή χώρα Τύπου ΙΙ: κενεώνες Τύπου ΙΙΙ: τράχηλος, οπίσθια επιφάνεια αγκώνα, κενεώνες, περινεϊκή χώρα, βουβωνική χώρα, οπίσθια και έσω επιφάνεια των μηρών, ουρά Τύπου IV: πτώση πρωτογενούς τριχώματος πτώση δευτερογενούς τριχώματος (φυλές μακρύτριχες με διπλό τρίχωμα) Δεν αφορά σχεδόν ποτέ την κεφαλή και το κατώτερο τμήμα των άκρων

ΔΙΑΓΝΩΣΗ-ΘΕΡΑΠΕΙΑ Διάγνωση: Μέτρηση βασικής συγκέντρωσης γεννητικών ορμονών αναξιόπιστη Μέτρηση γεννητικών ορμονών πριν και μετά τη χορήγηση ACTH περισσότερο αξιόπιστη Θεραπεία: Γεννητικά ακέραια στείρωση Στειρωμένα δοκιμαστική χορήγηση ορμονών

1. 1. ΥΠΕΡΟΙΣΤΡΟΓΟΝΙΣΜΟΣ (ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΑΚΕΡΑΙΟΙ ΘΗΛΥΚΟΙ Σ)

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Κύστεις ωοθηκών Νεοπλάσματα ωοθηκών (10-20% κακοήθη) Αυξημένος αριθμός υποδοχέων οιστρογόνων στο δέρμα Έκτοπη παραγωγή οιστρογόνων (επινεφρίδια) Περιφερική μετατροπή άλλων ορμονών (π.χ. ανδρογόνα) σε οιστρογόνα Ιατρογενής (π.χ. σε στειρωμένα θηλυκά για την αντιμετώπιση της ορμονοεξαρτώμενης ακράτειας των ούρων)

ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ (Ι) Μεσήλικα-υπερήλικα Αλωπεκία (τύπου Ι, ΙΙ): η ένταση ίσως ποικίλλει στη διάρκεια του οιστρικού κύκλου Εύκολη απόσπαση τριχώματος Σμηγματόρροια, κόμεδα, κυψελιδοπαραγωγική έξω ωτίτιδα Επιπολής βακτηριδιακή δερματίτιδα, δερματίτιδα από Malassezia ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ (ΙΙ) ΑΛΛΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Διόγκωση αιδοίου Διόγκωση θηλών-μαστών, ίσως μικρή ποσότητα εκκρίματος Διαταραχές οιστρικού κύκλου (ανώμαλοι κύκλοι, παρατεταμένος πρόοιστρος-οίστρος, μείωση του μεσοίστριου διαστήματος, σπάνια νυμφομανία) Επαναλαμβανόμενη ψευδοκύηση Ενδομητρίτιδα-πυομήτρα Σπάνια μυελοκαταστολή

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Ιστορικό-κλινική εικόνα Αποκλεισμός υποθυρεοειδισμού, σ. Cushing Υπερηχογράφημα ωοθηκών α/α θώρακα Μέτρηση συγκέντρωσης οιστρογόνων (όχι σε πρόοιστρο-οίστρο) Πιθανά αυξημένη Ανταπόκριση στη θεραπεία (σε 3-6 μήνες) ΘΕΡΑΠΕΙΑ Ωοθηκυστερεκτομή ή διακοπή χορήγησης οιστρογόνων

1.2. ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΤΟΥ SERTOLI (ΣΕΡΤΟΛΙΩΜΑΤΑ) ΣΤΟ Σ

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Το 1/3 περίπου των νεοπλασμάτων των όρχεων Μπορεί να συνυπάρχουν με άλλα νεοπλάσματα (των διάμεσων κυττάρων, σεμινώματα), στον ίδιο ή τον ετερόπλευρο όρχη 10 φορές συχνότερα σε Σ με κρυψορχιδία Δεν είναι πάντα ψηλαφητά ακόμα και σε όρχεις που βρίσκονται στο όσχεο Κακοήθη (8-10%) μεταστάσεις: επιχώρια λεμφογάγγλια, πνεύμονες, ήπαρ κλπ Παράγουν οιστρογόνα (όχι πάντα)

ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ (1/3 των περιστατικών) ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ (Ι) Boxer, Shetland, Collie, Pekingese κλπ Ενήλικα, υπερήλικα Αλωπεκία (τύπου Ι, ΙΙ, ΙΙΙ), εύκολη απόσπαση τριχώματος Πιθανά λεπτό-υποτονικό δέρμα, υπερχρωμία Σμηγματόρροια, κόμεδα Γραμμική δερμάτωση ακροποσθίας (ερύθημα ή υπερχρωμία) ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ (1/3 των περιστατικών)

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ (ΙΙ) ΕΚΘΗΛΥΝΣΗ (1/3 των περιστατικών) ΑΛΛΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Γυναικομαστία, γαλακτόρροια Κρεμάμενη ακροποσθία Έλκουν άλλα αρσενικά Μειωμένη libido, ασπερματογένεση Στάση ούρησης θηλυκού σκύλου Πιθανά ψηλαφητή μάζα Συνήθως ατροφία του άλλου όρχη Προστατομεγαλία (ακανθώδης μεταπλασία), προστατίτιδα Μυελοκαταστολή (σπάνια) Συχνότερα σε: Κοιλιακή > βουβωνική κρυψορχιδία > μη κρυψόρχη Μεγάλα νεοπλάσματα ΑΛΛΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Εστιακή αλωπεκία και υπερχρωμία σε Σ με νεόπλασμα του όρχη

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Διαπίστωση σερτολιώματος: Ψηλάφηση Υπερηχοτομογράφημα Κυτταρολογική εξέταση Ιστοπαθολογική εξέταση Έλεγχος για μεταστάσεις και μυελοκαταστολή Μέτρηση οιστρογόνων (?): αυξημένα στο 30-40% ΘΕΡΑΠΕΙΑ Αμφοτερόπλευρη ορχεκτομή

2. ΑΛΩΠΕΚΙΑ Χ ΣΤΟ Σ

ΑΛΩΠΕΚΙΑ Χ ??? Υποσωματοτροπισμός στους ενήλικες σκύλους Eπίκτητη έλλειψη GH Δερμάτωση που ανταποκρίνεται στη GH Ψευδο-Cushing Δερματοπάθεια που ανταποκρίνεται στον ευνουχισμό Επινεφριδικής προέλευσης διαταραχές των γεννητικών ορμονών Σύνδρομο υπερπλασίας των επινεφριδίων

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ??? Έλλειψη GH: μειωμένη έκκριση GH μετά από διέγερση (κλονιδίνη ή ξυλαζίνη) αλλά με φυσιολογικές συγκεντρώσεις IGF-1 (66%) Μερική έλλειψη ενζύμων στεροειδογένεσης (11- ή 21- υδροξυλάση, 3-υδροξυστεροειδής δεϋδρογενάση) Μειωμένη παραγωγή κορτιζόλης-αλδοστερόνης Υπερέκκριση ACTH Υπερπλασία επινεφριδίων και υπερπαραγωγή Προγεσταγόνων (προγεστερόνη, 17-υδροξυπρογεστερόνη) Ανδρογόνων (Ανδροστενεδιόνη, DHEA, τεστοστερόνη) Οιστρογόνων (17-β-οιστραδιόλη) Διαταραχές στους θυλάκους των τριχών: διαταραχή στο μεταβολισμό των γεννητικών ορμονών, στους υποδοχείς τους ή στην ευαισθησία των υποδοχέων

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Φύλο: αρσενικά = θηλυκά Φυλή: Pomeranian, Chow-chow, Keeshond, Samoyed, Poodle, American Water spaniel, Alaskan malamute, Siberian husky Ηλικία: 1-5 χρόνων (9 μηνών – 12 χρόνων)

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Τράχηλος, πτερύγια των αυτιών, κάτω κοιλιακή χώρα,βάση ουράς, περινεϊκή χώρα, κενεώνες, μηροί κορμός Όχι στην κεφαλή, κατώτερο τμήμα των άκρων Πτώση πρωτογενών τριχών πτώση δευτερογενών Το τρίχωμα ξαναβγαίνει στα σημεία τραυματισμού (π.χ. βιοψία, ξέσματα) κυτταροκίνες? Υπερχρωμία, σμηγματόρροια, επιπολής βακτηριδιακή δερματίτιδα (?) Πιθ. λεπτό-υποτονικό δέρμα (ιδίως σε Pomeranian, Poodle)

Αλωπεκία Χ σε Σ

ΔΙΑΓΝΩΣΗ Ιστορικό, κλινική εικόνα Βιοψία δέρματος: έντονη υπερκεράτωση των θυλάκων των τριχών (flame follicles) Αποκλεισμός υποθυρεοειδισμού, σ. Cushing Δοκιμή διέγερσης με κλονιδίνη ή ξυλαζίνη (?), μέτρηση IGF-1 (?) Μέτρηση γεννητικών ορμονών πριν και μετά τη χορήγηση ACTH: φυσιολογικά όχι σημαντική αύξηση μετά την ACTH, πιθ. ψευδώς θετικά και ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα, ευαισθησία 80%

ΘΕΡΑΠΕΙΑ (Ι) Στείρωση: αποτελεσματικότητα 75%, πιθανά η ανταπόκριση να είναι παροδική Μελατονίνη: 3-6 mg/Σ BID ή TID, PO x … 3-6 mg/Σ SID EOD x 2 φορές/εβδ. Εκτίμηση ανταπόκρισης στους 3 μήνες. Αποτελεσματικότητα 30-62%. Μηχανισμός δράσης? Διέγερση ή καταστολή της αρνητικής παλίνδρομης ρύθμισης των γεννητικών ορμονών στις FSH, LH Μεταβολή στη σύνθεση των γεννητικών ορμονών σε επινεφρίδια, όρχεις ωοθήκες ??? Μεταβολή της συγκέντρωσης των γεννητικών ορμονών στους θυλάκους των τριχών Μεταβολές στην ευαισθησία των υποδοχέων (π.χ. αναστολή υποδοχέων οιστρογόνων) Μειωμένη παραγωγή κορτιζόλης

Αν τα παραπάνω αποτύχουν ή σε περίπτωση υποτροπής ΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΙΙ) Αν τα παραπάνω αποτύχουν ή σε περίπτωση υποτροπής Μιτοτάνη: 15-25 mg/Kg SID x 5 ημ κάθε εβδομάδα Μεθυλτεστοστερόνη: σε στειρωμένους σκύλους. Αποτελεσματικότητα 20% Αυξητική ορμόνη Πρεδνιζολόνη Κετοκοναζόλη Τριλοστάνη: αποτελεσματικότητα 80% Leuprolide acetate: καταστολή ενδογενών γοναδοτροπινών Goserelin: αντι-γοναδοτροπίνη Σιμετιδίνη, σπειρολακτόνη: αντι-ανδρογόνα Καμία αγωγή

Ενδεχομένως ύστερα από ποικίλο χρονικό διάστημα ΕΞΕΛΙΞΗ Ενδεχομένως ύστερα από ποικίλο χρονικό διάστημα Αυτοίαση ΣΔ Προγεσταγόνα Πολυουρία-πολυδιψία Stress κορτιζόλη Μυελοκαταστολή Οιστρογόνα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ – ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑΣ ΣΤΟ Σ

Ι. ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΜΗ ΟΡΜΟΝΙΚΩΝ ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΩΝ Δεμοδήκωση (ξέσματα) Δερματοφυτίαση (λυχνία Wood’s, τριχόγραμμα, καλλιέργεια) Παθολογική τριχόρροια (ιστορικό, τριχόγραμμα, βιοψία) Αλωπεκία μετά το κούρεμα (ιστορικό, βιοψία) Γενετικά προκαθορισμένη αλωπεκία (ιστορικό, βιοψία) Δυσπλασίες των θυλάκων των τριχών (βιοψία) Εποχική αλωπεκία των κενεώνων (ιστορικό, βιοψία)

ΙΙ. ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΙΙ. ΙΣΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Αποκλεισμός των παραπάνω αιτίων μη ορμονικής αλωπεκίας Επιβεβαίωση της ενδοκρινούς αλωπεκίας Μόνο μη ειδικά ευρήματα των ορμονικών δερματοπαθειών Και ειδικά ευρήματα

ΙΙΙ. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΧΝΑ ΑΙΤΙΑ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΑΛΩΠΕΚΙΑΣ Υποθυρεοειδισμός: fT4, cTSH, δοκιμή διέγερσης με TSH Σύνδρομο Cushing: δοκιμή καταστολής με δεξαμεθαζόνη, δοκιμή διέγερσης με ACTH

ΙV. ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟ ΤΟΥ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΥΠΕΡΦΛΟΙΟΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΣΜΟΥ Αρσενικά-στειρωμένα Δερμάτωση που ανταποκρίνεται στην τεστοστερόνη Μεθυλτεστοστερόνη Θηλυκά-ακέραια Υπεροιστρογονισμός Υπογοναδισμός Στείρωση Αλωπεκία Χ Θηλυκά-στειρωμένα Δερμάτωση που ανταποκρίνεται στα οιστρογόνα Διαιθυλστοιλβοιστρόλη Αρσενικά-ακέραια Υπερανδρογονισμός Σερτολίωμα Στείρωση