Κριτήρια επιλογής και αξιολόγησης ψηφιακού υλικού Ενότητα «Δημιουργία και διαχείριση ψηφιακών συλλογών»

Η ενότητα περιλαμβάνει Την δημιουργία ή την πρόσκτηση Την δημιουργία ή την πρόσκτηση την επεξεργασία (metadata) την διάθεση και την συντήρηση (preservation) του υλικού. και την συντήρηση (preservation) του υλικού.

Η σημασία της επιλογής του υλικού Η επιλογή υλικού πρέπει να γίνεται με βάση την πολιτική της βιβλιοθήκης είτε ψηφιακής, είτε συμβατικής, ώστε να εξασφαλιζεται η ποιότητα και η χρηστικότητα του υλικού της. Νέα κριτήρια και νέοι χειρισμοί απαιτούνται για ένα νέο υλικό

Συλλογές ψηφιακών βιβλιοθηκών Πρωτογενές ψηφιακό υλικό (Born digital) Ψηφιοποιημένο υλικό Επίσης μπορεί να : Κατέχει το ψηφιακό υλικό (ψηφιοποιημένο ή ψηφιακό) Έχει πρόσβαση με άδεια χρήσης Αγοράσει ψηφιακές συλλογές. Συλλέξει από ελεύθερες πηγές στο Διαδίκτυο

Νέα κριτήρια επιλογής υλικού (αγορά ή άδεια πρόσβασης) Τεχνικές προδιαγραφές Συνέχεια Σκοποί της συλλογής Δομή της συλλογής Ανανεώσεις Πνευματικά δικαιώματα Ευκολία χρήσης και πρόσβασης Εξέταση των όρων πρόσβασης

Πηγές που μπορούμε να συμβουλευτούμε The Librarian’s Index to the Internet PHOAKS project ARL directory of electronic journal INFOMINE

Γενικές παρατηρήσεις πάνω στο υλικό που εξασφαλίζουμε με πρόσβαση Consortia Διπλά περιοδικά Όροι στις άδειες χρήσης και συντήρηση υλικού

Κριτήρια επιλογής υλικού ( επίλογή από ελεύθερες πηγές στο Διαδίκτυο) Γιατί : Γρήγορη και εύκολη πρόσβαση Το υλικό έχει αξιολογηθεί και επιλεγεί Αποφεύγονται τα broken links Κριτήρια: Το περιεχόμενο του ιστοτόπου Το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκεται Interface Τεχνικά κριτήρια

Κριτήρια Περιεχόμενο  Εγκυρότητα  Ακρίβεια  Αυθεντικότητα  Μοναδικότητα  Πληρότητα  Βάθος ανάπτυξης του θέματος  Ενημέρωση Περιβάλλον  Προέλευση  Συνδέσεις

Κριτηρίων συνέχεια Interface  Δομή και οργάνωση της σελίδας  Πλοήγηση στη σελίδα  Πρότυπα  Βοήθεια στους χρήστες  Όροι χρήσης Τεχνικά κριτήρια  Ακεραιοτητα και συνέχεια της πληροφορίας  Ακεραιότητα ιστοτόπου  Ακεραιότητα συστήματος

Διατήρηση Έλεγχος της σύνδεσης Νέες διευθύνσεις Έλεγχος περιεχομένου Ενημέρωση των καταλόγων

Κριτήρια επιλογής υλικού ( Ψηφιοποίηση υλικού ή παραγωγή πρωτογενούς ψηφιακού υλικού) Παρελθούσα και πιθανή μελλοντική χρήση του υλικού. Να ζητηθεί πρόταση της κοινότητας που εξυπηρετεί. Να εκτιμηθούν οι ανάγκες των εξωτερικών χρηστών εφόσον το υλικό θα είναι πια προσβάσιμο σε όλους. Εξέταση του εκπαιδευτικού πρόγραμμα ιδρύματος που εξυπηρετεί (εάν ανηκει σε εκπαιδευτικό ιδρυμα). Εξέταση σχετικών συλλογών αλλού.

Χρήστες :Οι χρήστες στους οποίους απευθυνόμαστε ποιο κομμάτι της συλλογής ή συλλογή θα τους ενδιέφερε να είναι ψηφιακή και να τη χρησιμοποιούν ως τέτοια. Αγορά: Η χρήση θα είναι τέτοια ώστε να αποσβέσει το κόστος δημιουργίας και συντήρησής της Κόστος: Ποιο θα είναι το κόστος. Ακριβής προυπολογισμός Περιεχόμενο : Το υλικό που προσφέρουμε είναι ελκυστικό. Με άλλα λόγια είναι μοναδικό και σημαντικό στο είδος του.

Παραγοντες που πρέπει να υπολογίσουμε: Κόστος της τεχνολογίας που θα χρησιμοποιηθεί Κόστος για τα πνευματικά δικαιώματα Κόστος για το ίδρυμα/βιβλιοθήκη σε προσωπικό σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του

Κόστος ψηφιοποίησης Το 1/3 του κόστους ψηφιακή μετατροπή Το 1/3 για metadata 1/3 για διοικητικά έξοδα και για έλεγχο ποιότητας.

Συντήρηση Η ψηφιοποίηση πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο που να επιτρέπει τη συντήρηση του υλικού. Δημιουργία αντικειμενων συμβατών με τα πρότυπα των αποθετηρίων

Επίπεδα συλλογών Archived ( Αποθηκευμένα) : Η συλλογή βρίσκεται στη βιβλιοθήκη, η οποία δεσμεύεται να διατηρήσει το περιεχόμενο σε μόνιμη βάση. Served (Εξυπηρετούμενα): Η συλλογή υπάρχει στη βιβλιοθήκη αλλά δεν έχει πάρει ακόμα απόφαση για τη διατήρησή της.

Mirrored ( Αντιγραμμένο): Υπάρχει αντίγραφο στη βιβλιοθήκη αλλά το πρωτότυπο ανήκει σε άλλον ο οποίος έχει και την ευθύνη για τη συλλογή και τη συντήρηση της. Linked (διασυνδεόμενα): Η βιβλιοθήκη προσφέρει πρόσβαση σε άλλη πηγή. Δεν έχει έλεγχο του περιεχομένου της. Finding aids: Κάποιοι δημιουργούν συλλογή με τις βοήθειες για την χρήση των συλλογών και δυνατότητα αναζήτησης τους με μεταδεδομένα για κάθε συλλογή.

Συντήρηση ψηφιακού υλικού Η διατήρηση/ συντήρηση του υλικού δεν είναι πιά απόφαση της βιβλιοθήκης αλλά τον εκδοτών/δημιουργών. Το πρόβλημα των πνευματικών δικαιωμάτων γίνεται πολύ έντονο. Το πρώτο επίπεδο των συλλογών ( archived) εμπεριέχει την έννοια της διατήρησης, είτε αυτή πραγματοποιείται από τη βιβλιοθήκη που κατέχει το υλικό, είτε από τον εκδότη, είτε από κάποιον εθνικό οργανισμό υπεύθυνο για τη διατήρηση ψηφιακών συλλογών, όπως π.χ. για τις έντυπες οι Εθνικές βιβλιοθήκες ή National Library of Australia (Pandora archive) όπου αποθηκεύει το ψηφιακό υλικό που παράγεται ή αφορά την Αυστραλία

Κριτήρια επιλογής υλικού για συντήρηση Ισχύουν τα κριτήρια που υπάρχουν και για το συμβατικο υλικό. Πόσο σημαντικό είναι το περιεχόμενο του αντικειμένου Είναι μοναδικό Είναι λειτουργικό Μπορούμε να κάνουμε μία πρόβλεψη για πόσα χρόνια θα έχει ζήτηση

Εάν αποφασίσουμε ότι μας ενδιαφέρει η συντήρηση τότε : Εάν μπορούμε να πάρουμε τα πνευματικά δικαιώματα εύκολα και με ποιο κόστος. Μήπως τα διατηρεί κάποιο άλλο ιδρυμα/ οργανισμός και μπορούμε να καλύψουμε τις ανάγκες μας μέσα από αυτό Εάν είναι εμπορικό και η ζήτηση φαίνεται ότι θα είναι σταθερή για κάποια χρόνια είναι πιθανό ο ίδιος ο εκδότης να κάνει συντήρηση του υλικού