11ο. Η ναοδομία στη Θεσσαλία και την Κύπρο: αρχιτεκτονική επαρχιακή ή τοπική; Α. Η ναοδομία της Θεσσαλίας (10ος – 12ος αι.) Δυτική Θεσσαλία: Καλαμπάκα, Κοίμηση. Ανατολική Θεσσαλία: Πλατανίδια, τετράκογχο. Βελίκα Αγιάς, Παναγία. Σούρπη, Νιές, μονή Αγίας Τριάδας. Άγιος Λαυρέντιος, καθολικό μονής. Κανάλια, Άγιος Νικόλαος. Β. Η ναοδομία της Κύπρου (8ος – 12ος αι.) Πολύτρουλες βασιλικές, τετράστυλοι εγγεγραμμένοι σταυροειδείς, μονόκλιτοι εγγεγραμμένοι σταυροειδείς, οκταγωνικοί και εξαγωνικοί ναοί.

Χάρτης της βυζαντινής Θεσσαλίας Βιβλιογραφία Μαμαλούκος Στ., "Η ναοδομία στη Μαγνησία κατά τη Μέση και την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο", Βυζαντινά 25 (2005), 176-232. Μαμαλούκος, Στ., "Η αρχική μορφή του καθολικού της μονής Αγίου Λαυρεντίου στο Πήλιο", στο: Δώρον. Τιμητικός Τόμος στον καθηγητή Νίκο Νικονάνο, Θεσσαλονίκη 2006, 69-78. Νικονάνος Ν., Βυζαντινοί ναοί της Θεσσαλίας από το 10ο αιώνα ως την κατάκτηση της περιοχής από τους Τούρκους το 1393, Αθήναι 1979. Σωτηρίου Γ., "Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλίας ΙΓ' και ΙΔ' αιώνος. 3. Η βασιλική της Κοιμήσεως της Θεοτόκου εν Καλαμπάκα", ΕΕΒΣ 6 (1929), 290-315.

Πλατανίδια Μαγνησίας, τετράκογχο (7ος – 8ος αι.)

Κάστρο Βελίκας, βασιλική (8ος-9ος αι.)

Καλαμπάκα, Κοίμηση Θεοτόκου (10ος και 13ος αι.)

Καλαμπάκα, Κοίμηση Θεοτόκου

Καλαμπάκα, Κοίμηση Θεοτόκου

Καλαμπάκα, Κοίμηση Θεοτόκου

Βελίκα Αγιάς, Παναγία (12ος αι.)

Βελίκα Αγιάς, Παναγία

Άγιος Λαυρέντιος, καθολικό μονής (12ος – 13ος αι.)

Άγιος Λαυρέντιος, καθολικό μονής

Άγιος Λαυρέντιος, καθολικό μονής

Κανάλια Μαγνησίας, Άγιος Νικόλαος (12ος – 13ος αι.)

Κανάλια Μαγνησίας, Άγιος Νικόλαος

Νηές Σούρπης, μονή Αγίας Τριάδας (12ος – 13ος αι.)

647: αρχή των αραβικών επιδρομών στην Κύπρο Βυζαντινή Κύπρος 647: αρχή των αραβικών επιδρομών στην Κύπρο 688: συνθήκη του Ιουστινιανού Β με τον χαλίφη ‘Abd al-Malik (condominium) 965: ο στρατηγός Νικήτας Χαλκούτζης επαναφέρει την Κύπρο στο Βυζαντινό κράτος 1043: στάση εναντίον της βυζαντινής διοίκησης (δολοφονία του πρωτοσπαθάριου Θεοφύλακτου) 1092: στάση του Ραψομάτη εναντίον της βυζαντινής διοίκησης (ο Ιωάννης Δούκας κατέστειλε τη στάση και ο Ευστάθιος Φιλοκάλης έγινε διοικητής) 1184: ο σφετεριστής Ισαάκ Κομνηνός παίρνει την εξουσία της Κύπρου και την ορίζει ανεξάρτητη 1191: ο Ριχάρδος Α’ ο Λεοντόκαρδος καταλαμβάνει την Κύπρο και την πουλά στους Ναΐτες ιππότες 1192: οι Φράγκοι Λουζινιάν εγκαθίστανται ως κυρίαρχοι στην Κύπρο

Βυζαντινή Κύπρος Βιβλιογραφία Παπαγεωργίου Αθ., “Η μονή Αψινθιωτίσσης”, Report of the Department of Antiquities of Cyprus 1963, 73-83. Βελένης Γ., “Ο ναός του Αγίου Γεωργίου Χορτιακιών στη Σωτήρα Αμμοχώστου”, στο: Δώρον. Τιμητικός τόμος στον καθηγητή Νίκο Νικονάνο, Θεσσαλονίκη 2006, 31-40. Papageorgiou Ath., “L’architecture de la période byzantine à Chypre”, CorsiRav 32 (1985) 325-335. Ćurčić Sl., Middle Byzantine Architecture on Cyprus. Provincial or Regional?, Nicosia 2000.

Γεροσκήπου, ναός Αγ. Παρασκευής (8ος ή 10ος αι.) Κύπρος, πολύτρουλες βασιλικές Γεροσκήπου, ναός Αγ. Παρασκευής (8ος ή 10ος αι.)

Κύπρος, τετράστυλοι ναοί Σωτήρα Χορτακιών, Άγιος Γεώργιος (μετά το 965) Καλοπαναγιώτης, Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή, καθολικό Αγίου Ηρακλειδίου (αρχή 11ου αι.) Ριζοκάρπασο, Άγιος Φίλων (12ος αι.)

μονόκλιτοι σταυροειδείς ναοί Κύπρος, μονόκλιτοι σταυροειδείς ναοί Νικητάρι Ασίνου, Παναγία Φορβιώτισσα (1105-1106) Περαχωριό, Άγιοι Απόστολοι (περ. 1160-1180) Λαγουδερά, Παναγία του Άρακος (1192)

Κύπρος, οκταγωνικοί και εξαγωνικοί ναοί Κάστρο Αγίου Ιλαρίωνος, ναός (μετά το 965) Κουτσοβέντης, Μονή Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, καθολικό (1090) Μονή Χριστού Αντιφωνητή, καθολικό (11ος αι.)

Συγχαρί, μονή Παναγίας Αψινθιώτισσας (τέλη 11ου αι.)

Συγχαρί, μονή Παναγίας Αψινθιώτισσας

Η ναοδομία στη Θεσσαλία και την Κύπρο: αρχιτεκτονική επαρχιακή ή τοπική;