Το ελληνικό παραδοσιακό παραμύθι, ως γνωστικό εργαλείο σε ένα πολιτιστικό πρόγραμμα για τα παραδοσιακά επαγγέλματα Δρ. Ανδρεάννα Κουφού Υπεύθυνη Τμήματος Πολιτιστικών Θεμάτων Α/θμιας Εκπ/σης Αχαΐας

Τι είναι παραδοσιακό παραμύθι Παραδοσιακά παραμύθια θεωρούνται Οι προφορικές ιστορίες που διασώθηκαν έως τις μέρες μας και πιθανόν καταγράφηκαν μεταγενέστερα Νεοελληνικά παραμύθια Και τα δύο ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες Δεν έχουν εικονογράφηση Δεν είναι παραδοσιακά παραμύθια Λογοτεχνικές, εικονογραφημένες ιστορίες

Γιατί να επιλέξω το παραδοσιακό παραμύθι; Δεν έχει εικονογράφηση, αφήνοντας ελεύθερη τη φαντασία Χρησιμοποιεί πρωτογενή στοιχεία (π.χ. φωτιά, τζάκι όχι καλοριφέρ) για να επιτρέψει στη φαντασία του παιδιού να επιστρέψει στο φυσικό περιβάλλον Προάγει τον προφορικό λόγο Ταιριάζει σε κάθε ηλικιακή ομάδα Οι παραλλαγές ανά τον κόσμο προάγουν το διαπολιτισμό

Επιστροφή στην αφήγηση Η προφορική αφήγηση συχνά παραγνωρίζεται ή αποτελεί στείρα αναπαραγωγή δοσμένων κειμένων Η αφήγηση παραμυθιών είναι ελεύθερη Επιτρέπει αυτοσχεδιασμό Επιτρέπει οπτική επικοινωνία αφηγητή και ακροατών Ασκεί τον αφηγητή σε ετοιμότητα, προσαρμοστικότητα, ευελιξία κατά την προφορική έκφραση Είναι αλληλεπιδραστική και ασκεί ενεργούς ακροατές

Πώς αφηγούμαστε Ο εκπαιδευτικός χωρίς τη χρήση βιβλίου Ακούμε ψηφιακές αφηγήσεις Ζητάμε από γιαγιάδες/παππούδες να μας αφηγηθούν Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αφηγηθούν κι εκείνα αρχικά στην ομάδα τους και μετά στο σύνολο της τάξης Παίζουμε «παιχνίδια αφήγησης», που κάποιος ξεκινά και οι επόμενοι συνεχίζουν

Άσκηση της κριτικής σκέψης Κατά την αφήγηση παραμυθιών: Δεν εξηγούμε, δε διδάσκουμε, δεν εμπλεκόμαστε σε εξηγήσεις Λέμε ότι και οι παλιοί παραμυθάδες: «Ούτε εγώ ήμουν εκεί, ούτε αλήθεια σου λέω, εσύ τι πιστεύεις;»

Παραγωγή γραπτού λόγου με παιγνιώδη τρόπο Χρήση πρωτογενών αντικειμένων. Στόχος η φαντασία να επιστρέψει στις ρίζες της, το χωριό, τη φύση. Οι λέξεις = εικόνες. Χρησιμοποιούμε ζώα του τόπου μας, με (εξαίρεση το λιοντάρι, την καμήλα, τον παπαγάλο) Δε χρησιμοποιούμε υποκοριστικά παρά μόνο, αν θέλουμε να αποδώσουμε το μέγεθος π.χ. «Η κατσίκα και τα επτά κατσικάκια». Οι σύνθετες λέξεις υπάρχουν μόνο, όταν προσδίδουν σημαντικά χαρακτηριστικά π.χ. κοντορεβιθούλης, χρυσομαλλούσα.

Δε χρησιμοποιούμε το «και» παρά μόνο, αν θέλουμε κάτι να τονίσουμε π.χ. «Και τον αγάπησε». Δε χρησιμοποιούμε ονόματα παρά το Νιόνιος στη Ζάκυνθο και το Γιάννης ευρύτερα. Ζητάμε τίτλο που να αναφέρει ήρωα (άνθρωπο ή ζώο) και ιδιότητά του π.χ. Ο ψεύτης βοσκός». Δημιουργούμε δύο αντίθετους ήρωες ή δύο αντίθετα «θέλω». Ξεκινάμε «Μια φορά κι έναν καιρό…».

Αμέσως μετά δίνουμε τον πρωταγωνιστή. Αμέσως μετά το σκηνικό της δράσης του, το πού. Ο ήρωας κάνει την πρώτη του κίνηση. Αποτυγχάνει και αποδίδει ευθύνες στους άλλους. Κάνει τη δεύτερη κίνηση.

Αποδίδει ευθύνες στους άλλους αλλά και στον εαυτό του. Στην τρίτη προσπάθεια αναθεωρεί, βρίσκει τους όμοιούς του και τα καταφέρνει, έχοντας πάρει γνώση από τα προηγούμενα βήματα. Ο καλός πάντα νικά και δεν ψάχνει ανταμοιβή. Ο κακός έχει μόνο μία ευκαιρία. Όταν κάνει το λάθος, λαμβάνει προειδοποίηση. Αν επαναλάβει το λάθος του, τιμωρείται.

Διδακτικό συμβόλαιο Εκπαιδευτικός και ομάδες καθορίζουν με σαφήνεια το διδακτικό τους συμβόλαιο Με τι θα ασχοληθούμε Πώς θα το κάνουμε Γιατί εμπλεκόμαστε με αυτό Τι περιμένει ο εκπ/κός από τους μαθητές Τι περιμένουν οι μαθητές από τον εκπαιδευτικό

Επιστολή στους γονείς Καταγράφουμε τι θα κάνουμε Με ποιο τρόπο Τι θα επισκεφθούμε Ποια θα πρέπει να είναι η συμβολή των μαθητών Ποια θα πρέπει να είναι η συμβολή των γονιών Ποια τα οφέλη για τους μαθητές και τη σχολική μονάδα

Πώς προσεγγίζω τα παραδοσιακά επαγγέλματα Πώς προσεγγίζω τα παραδοσιακά επαγγέλματα Καταγραφή νοητικών αναπαραστάσεων Ρωτώ τα παιδιά τι συνδέουν με τη λέξη επάγγελμα Τα καταγράφω σε ένα χαρτόνι και τα κατηγοριοποιούμε Δημιουργούμε εννοιολογικούς χάρτες

Παράδειγμα πιθανών απαντήσεων Δουλειά, Εργασία Αμοιβή, Ευχαρίστηση Σπουδές, Κούραση Συνεργασία, Ανταγωνισμός Οι καταγραφές επηρεάζουν τα υποθέματα Αποτελούν τρόπο διαμορφωτικής και τελικής αξιολόγησης της οικοδόμησης της γνώσης

Σύνθεση ομάδων Συνθέτουμε ομάδες με συγκεκριμένο κριτήριο Κάνουμε παιχνίδια «δεσίματος» της ομάδας Επιλέγουν όνομα Ορίζουν τους κανόνες τους Επιλέγουν υπόθεμα που θα ασχοληθούν Συγκεντρώνουν υλικό Παρουσιάζουν στην τάξη Διατηρούν ημερολόγιο/φάκελο

Παράδειγμα φύλλου ημερολογίου Σήμερα ασχολήθηκα με: Σημαντικότερο θεώρησα: Μου άρεσε: Ένιωσα να χάνω το ενδιαφέρον μου με: Στην ομάδα μου άρεσε ιδιαίτερα: Στην ομάδα με ενόχλησε: Με το δάσκαλο/α με ευχαρίστησε: Με το δάσκαλο/α με ενόχλησε:

Δραστηριότητες Έρευνα για τα επαγγέλματα των γονιών Έρευνα για τα επαγγέλματα γιαγιάδων και παππούδων Συλλέγουμε φωτογραφικό υλικό Βλέπουμε σχετικά βίντεο Μελετάμε τα τωρινά και τα παλιά αναγνωστικά για τα επαγγέλματα Ιστορική γραμμή Λαογραφικό μουσείο Επεξεργαζόμαστε παραμύθια

Πώς επεξεργαζόμαστε παραμύθια Αφήγηση Αλλάζουμε την εξέλιξη Τροποποιούμε τους ήρωες Φτιάχνουν οι μαθητές δικά τους με άλλα επαγγέλματα Τα εικονογραφούν Τα δραματοποιούν

Παράδοση και τεχνολογία: Η ψηφιακή αφήγηση Πλατφόρμα littlebirdstales.com Ο ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΗΣ

Εκπαιδευτικά καθήκοντα Διατήρηση ημερολογίου Διαμορφωτική Αξιολόγηση Τελική εσωτερική αξιολόγηση

Παράδειγμα ημερολογίου εκπ/κου Ποια δραστηριότητα κέντρισε το ενδιαφέρον; Ποια δε βρήκε ανταπόκριση; Τι δυσκόλεψε; Ποια ομάδα λειτούργησε καλύτερα; Παρατηρήθηκε κάποια αλλαγή, βελτίωση, οπισθοδρόμηση στη συνεργασία; Ήταν επαρκής ο χρόνος; Τι θα άλλαζα αν επαναλάμβανα τη διαδικασία;

Τελική Εσωτερική Αξιολόγηση Από τους συνεργαζόμενους φορείς/γονείς Από τον εκπαιδευτικό του προγράμματος του εαυτού του των συνεργασιών του μαθητή Από το μαθητή του εκπ/κου των επισκέψεων

Ο περιπετειακός μύθος Σκεφτείτε ένα επαγγελματικό εργαλείο π.χ. αδράχτι Καταγράψτε πού μπορώ να το βρω και πού δεν μπορώ στο ράφι, στη ντουλάπα, στο παλάτι στο βυθό της θάλασσας, στον ουρανό, στο χωράφι Φτιάξτε μια ιστορία που να περιλαμβάνει όλα αυτά

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια υφάντρα που είχε ένα αδράχτι Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια υφάντρα που είχε ένα αδράχτι. Το φύλαγε στο ράφι του σπιτιού της για να το έχει πρόχειρο. Μια μέρα έψαξε από εδώ έψαξε από εκεί, πουθενά το αδράχτι. Στην ντουλάπα σκέφτηκε θα παράπεσε και τρέχει να δει. Και τότε τι να δουν τα μάτια της! Μέσα στη ντουλάπα ένα ξωτικό, μαγκωμένο πάνω στο αδράχτι έκανε κούνια. Δώστο άτιμο πλάσμα, του λέει η υφάντρα κι εκείνο δίνει μια και χάνεται μαζί με το αδράχτι στο βυθό της θάλασσας…