Αιτίες, επιπτώσεις, αντιμετώπιση Ο Σχολικός Εκφοβισμός-τρόποι αντιμετώπισης από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον Αιτίες, επιπτώσεις, αντιμετώπιση Κοϊνης Αριστοτέλης Ψυχολόγος M.A.,MSc.

Τι είναι η ενδοσχολική βία & ο εκφοβισμός Αντικείμενο μελέτης και στην Ελλάδα-Κοινωνικό πρόβλημα Φαινόμενα(Bullying) «Ενδοσχολική βία», «Εκφοβισμός», «Θυματοποίηση» Ορισμός: «κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική & επαναλαμβανόμενη βία & επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, καταδυνάστευση & πρόκληση σωματικού & ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους εντός & εκτός σχολείου».

Μορφές Εκφοβισμού Σωματικός(physical) Κλωτσιές, σπρωξίματα χρήση «όπλων», Οικονομικός αρπαγή περιουσίας του άλλου, καταστροφή, κλοπή Λεκτικός(verbal, cognitive) Απειλές, προσβολές, εξευτελισμοί, χειρονομίες Έμμεσος (Κοινωνικός-Ψυχολογικός)(Indirect social/psychological) Διάδοση φημών, άσεμνα τηλεφωνήματα, αποστολή ανώνυμων επιστολών, αποκλεισμός από παρέες

Οι πιο συνηθισμένες εκδηλώσεις είναι: Χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμοί Φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές Εκβιασμοί Καταστροφή προσωπικών αντικειμένων κλοπές Σεξουαλική παρενόχληση & κακοποίηση Αποκλεισμός & απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια & κοινωνικές δραστηριότητες

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ (ΣΠΡΩΞΙΜΟ, ΤΡΑΒΗΓΜΑ, ΚΛΩΤΣΙΕΣ, ΜΠΟΥΝΙΕΣ…..) ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ (ΑΠΟΣΠΑΣΗ Η΄/ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ, ΣΚΟΠΙΜΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ…..) ΛΕΚΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ (ΚΟΡΟΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ, ΒΡΙΣΙΜΟ, ΕΙΡΩΝΙΑ, ΔΙΑΔΟΣΗ ΨΕΥΔΟΥΣ ΦΗΜΗΣ, ΑΠΕΙΛΕΣ……) ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΣ ΕΚΒΙΑΣΜΟΣ (ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΑΓΓΙΓΜΑ, ΛΕΚΤΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ, ΠΡΟΣΒΛΗΤΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ) ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ (ΧΡΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΙΟΥ, E-MAIL, ΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΤΗΛΕΦΩΝΟ, ΧΡΗΣΗ ΚΑΜΕΡΑΣ…….)

Αιτίες φαινομένου-Παράγοντες Οικογενειακοί παράμετροι: έλλειψη φροντίδας, ενθάρρυνσης, υποστήριξης παιδιών μέσα στην οικογένεια, έλλειψη ισορροπημένης σχέσης & συγκρούσεις μεταξύ των γονέων, παραμέληση ή κακοποίηση παιδιών από γονείς. Εφηβεία (αντιδράσεις ευσυγκινησία, εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας, έλλειψη αυτοπεποίθησης ή αίσθημα παντοδυναμίας Έλλειψη ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης & άγνοια των ενηλίκων(εκπαιδευτικών, γονέων), όσον αφορά την διαχείριση κρίσεων επιθετικότητας Έλλειψη συμμετοχής σε σχολικές δραστηριότητες & εξωσχολικές δραστηριότητες που βοηθούν στην εκτόνωση άγχους

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Ο καλύτερός μου φίλος μου είπε ότι κάποια παιδιά τον παρενοχλούσαν στο σχολείο. Επειδή ήθελα να τον βοηθήσω, αποφάσισα να πάω να τους μιλήσω αλλά μετά από αυτή μου τη πράξη άρχισαν να κάνουν το ίδιο και σε μένα. Τώρα είμαστε και οι δύο θύματα εκφοβισμού, μας κοροϊδεύουν, μας πετούν διάφορα αντικείμενα και απειλούν ότι θα μας δείρουν. Αποφασίσαμε και οι δυο να κρατήσουμε τα στόματα μας κλειστά επειδή φοβόμαστε ότι τα πράγματα μπορεί να χειροτερέψουν. Αντρέας

ΑΙΤΙΕΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΖΗΛΕΙΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΑΝΩΤΕΡΟΤΗΤΑΣ ΔΥΣΑΡΕΣΚΕΙΑ ΕΠΕΙΔΗ ΕΧΟΥΝ ΠΕΣΕΙ ΘΥΜΑΤΑ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΟΜΑΔΑ ΑΠΟ ΦΟΒΟ ΜΗΠΩΣ ΠΕΣΟΥΝ ΘΥΜΑΤΑ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Ποια η συχνότητα του προβλήματος; Στην Ελλάδα τα δεδομένα διαφόρων ερευνών δείχνουν ότι: Ηλικία κορύφωσης: 11-14 ετών. Το 10%-15% των μαθητών πέφτει θύμα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο. Οι μαθητές που ασκούν βία, (θύτες) ξεπερνούν το 5% των μαθητών. Τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε αναλογία 3/1.

Ποια η συχνότητα του προβλήματος; 15-30% μαθητών στις ΗΠΑ (American Medical Association) 22% ελληνόπουλα 12-18 ετών βιώνουν εκφοβισμό και μη-αποδοχή (Γ.Τούντα & Χ.Δημητρακάκη) 12% μαθητές Β/θμιας έχουν απουσιάσει από 1-10ημέρες από το σχολείο επειδή δεν ένιωθαν ασφαλείς (Ι. Τσίγκανου, ΕΚΚΕ)

Η συχνότητα του προβλήματος συνέχεια…. Τα κορίτσια εμπλέκονται σε περιστατικά λεκτικής βίας ενώ τα αγόρια σε περιστατικά σωματικής βίας Τα περιστατικά ένδο-σχολικής βίας εκδηλώνονται πιο συχνά στο Δημοτικό & στο Γυμνάσιο, ενώ στο Λύκειο μειώνονται. Οι μισοί από τους μαθητές-θύματα βίας δεν αναφέρουν ποτέ & πουθενά το γεγονός, ενώ οι άλλοι μισοί το αναφέρουν σε φίλους και σπανιότερα σε εκπαιδευτικούς και γονείς.

Ειδικά χαρακτηριστικά παιδιού-Θύτη Αδυναμία τήρησης κανόνων-ορίων Διογκωμένη αυτό-εικόνα Επιθετικότητα- παρορμητισμό Μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου Έλλειψη αίσθησης του μέτρου Απόλυτη έλλειψη εν-συναίσθησης

Αναγνώριση παραγόντων κινδύνου για εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς από παιδί. Κοινωνική απομόνωση (πρόκληση από συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, έλλειψης αυτοπεποίθησης, θλίψης, αδυναμίας του παιδιού να σχετιστεί και να κάνει φίλους) Απόρριψη από συνομηλίκους Χαμηλό ενδιαφέρον για το σχολείο & μειωμένη απόδοση στα μαθήματα Ανεξέλεγκτος θυμός-παρορμητικοί τσακωμοί Ιστορικό προβλημάτων πειθαρχίας στο σπίτι Ιστορικό βιαιότητας κατά ατόμων, ζώων ή αντικειμένων Έλλειψη ανοχής σε πολιτιστικές διαφορές & διακρίσεις Χρήση αλκοόλ και ουσιών Συναναστροφή με άτομα με αντικοινωνική συμπεριφορά και αξίες

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στους θύτες Απομάκρυνση από το σχολικό περιβάλλον Διακοπή σχολικής φοίτησης Τάσεις φυγής από το οικογενειακό περιβάλλον Περιθωριοποίηση-κοινωνικός αποκλεισμός Να εξελιχθούν σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά

Ειδικά χαρακτηριστικά παιδιού-θύμα Χαμηλή αυτοεκτίμηση Αδυναμία επίλυσης προβλημάτων Καταθλιπτικά στοιχεία Συναισθηματικές δυσκολίες Αίσθημα μοναξιάς Χαμηλή σχολική επίδοση-απουσίες Στο μέλλον:αδυναμία ανάληψης ευθύνης, μη ομαλή σεξουαλική ζωή, αδυναμία σύναψης διαπροσωπικών σχέσεων

Μαθησιακές δυσκολίες & Κατάθλιψη Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας & του εκφοβισμού στα παιδιά-θύματα Αισθήματα έντονου άγχους, ανασφάλειας, φοβίες, σχολική άρνηση, απουσία από το σχολείο σε σχολική αποτυχία. Ψυχοσωματικά συμπτώματα:πονοκέφαλο, άλγη στην κοιλιακή χώρα, διαταραχές ύπνου, νυχτερινή ενούρηση Μαθησιακές δυσκολίες & Κατάθλιψη

Πως φαίνεται ότι ένα παιδί έχει γίνει θύμα ενδοσχολικής βίας & εκφοβισμού στο σχολείο Η μειωμένη διάθεσή του ή η άρνησή του να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία Οι αδικαιολόγητες απουσίες Η απροσδόκητη μαθησιακή του πτώση Όταν περνά στα διαλείμματα κοντά σε εκπαιδευτικούς και γραφεία Καθυστέρηση άφιξης στο σχολείο ή καθυστέρηση επιστροφής στο σπίτι Αλλαγή διαδρομών από κ προς το σχολείο ή το σπίτι Ρούχα συχνά σκισμένα & κατεστραμμένα Σημάδια και μελανιές στο σώμα του

Πως φαίνεται ότι ένα παιδί έχει γίνει θύμα ενδοσχολικής βίας & εκφοβισμού στο σχολείο συνέχεια…. Απώλεια αντικειμένων του παιδιού Άρνηση σε συμμετοχή σχολικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων Αλλαγές στη διάθεσή του που επιμένουν Παράπονα για ψυχοσωματικά προβλήματα Εάν ισχύουν κάποια από τα προηγούμενα, τότε ίσως να υπάρχει περιστατικό βίας και το παιδί να χρειάζεται άμεση βοήθεια & υποστήριξη

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ-ΘΥΜΑ ΝΑ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΤΟΝΙΣΟΥΜΕ ΟΤΙ ΔΕΝ ΦΤΑΙΕΙ ΑΥΤΟΣ/Η ΝΑ ΤΟΝ/ΤΗΝ ΠΑΡΟΤΡΥΝΟΥΜΕ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙ ΨΥΧΡΑΙΜΟΣ/Η ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΝΕΙ ΔΙΑΛΟΓΟ ΜΑΖΙ ΤΟΥ ΝΑ ΤΟΝ ΑΠΟΦΕΥΓΕΙ ΝΑ ΤΟ ΕΚΜΥΣΤΗΡΕΥΤΕΙ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΝΑ ΖΗΤΗΣΕΙ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΟΝ ΦΙΛΟ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΜΑΖΙ ΤΟΥ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΠΙΣΤΕΥΕΙ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΛΕΝΕ. ΝΑ ΘΥΜΙΖΕΙ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΤΟΥ/ΤΗΣ ΣΗΜΕΙΑ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ-ΕΚΦΟΒΙΣΤΗ ΝΑ ΤΟΝ ΦΕΡΟΥΜΕ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟ ΜΕ ΤΗΝ ΑΙΤΙΑ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΚΑΝΕ ΕΚΦΟΒΙΣΤΗ ΝΑ ΤΟΥ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ, ΝΑ ΑΡΧΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟΝ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ ΔΕΙΧΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΝΑ ΑΡΧΙΣΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΠΑΡΕΑ ΜΕ ΤΟ ΘΥΜΑ ΤΟΥ

Μέθοδοι πρόληψης σε σχολικό επίπεδο (σύμφωνα με National Association of School Psychologists, USA) Αποτελεσματικότερο μοντέλο Dan Olweus (μείωση εμφάνισης ως και 50%) 1)Πρώιμη παρέμβαση 2)Εκπαίδευση γονέων 3)Εκπαίδευση εκπαιδευτικών 4)Αλλαγή νοοτροπίας προς όλη την κοινότητα 5)Κώδικες συμπεριφοράς (code of conduct) 6)Υποχρεωτικό μάθημα Αγωγής Υγείας

Anti-bullying Policy (σύμφωνα με το πρότυπο του Kidscape) Αποστολή Τι είναι ο εκφοβισμός Γιατί είναι σημαντικό να αναφέρεται; Στόχοι της πολιτικής Σημάδια και συμπτώματα Διαδικασία Αποτέλεσμα Πρόληψη Πηγές βοήθειας (τηλέφωνα, ιστοσελίδες, έντυπα)

Μέθοδοι παρέμβασης Αναφορά-Καταγραφή Συζητήσεις κατ΄ιδίαν Έρευνα παρόμοιων περιστατικών Υπενθύμιση κανόνων Κλήση γονέων-αστυνομίας(;) Κυρώσεις Επανασυμφιλίωση (;) Διερεύνηση αιτίων Συμβουλευτική γονέων

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ενημερωτική εγκύκλιος προς όλα τα σχολεία Ενημερωτική εγκύκλιος προς όλα τα σχολεία Ευθύνη του συλλόγου διδασκόντων Πρωτόκολλο παρέμβασης Διδασκαλία των δικαιωμάτων του παιδιού Αγωγή Υγείας: σχολικός εκφοβισμός, αντιμετώπισή του, δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων και συνεργασίας Προγράμματα Εισαγωγικής Επιμόρφωσης Διευθυντές σχολείων και στελέχη εκπαίδευσης  

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς Αποφυγή παρορμητικών αντιδράσεων Ψυχραιμία Συζήτηση με το παιδί Επιβεβαίωση του παιδιού ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί» Υπενθύμιση ότι το νοιάζεστε & ότι είστε αυτοί που το προστατεύετε Στήριξη ότι μαζί μπορείτε να το αντιμετωπίσετε Αλλαγή θα επέλθει με «σπάσιμο σιωπής» Ενημέρωση του Διευθυντή και εκπαιδευτικό/ούς σχολείου Πρακτικοί τρόποι για αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων Συμβουλευτική από ειδικό ψυχικής υγείας

Ευχαριστώ για την προσοχή σας