1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γέννηση της κοινωνιολογίας Εφαρμογή της «κοινωνιολογικής φαντασίας» Θεμελιωτές της κοινωνιολογίας Η κοινωνιολογία σήμερα Χρησιμότητα της κοινωνιολογίας

1.1. Η γέννηση της κοινωνιολογίας Η κοινωνιολογία γεννιέται πριν περίπου 150 χρόνια στην Δυτική Ευρώπη σε μια περίοδο σημαντικών κοινωνικών αλλαγών που σχετίζονται με: Τη βιομηχανική Τη Γαλλική επανάσταση Μερικές από τις αλλαγές: εμφάνιση εργατικής τάξης, συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ανθρώπων στις πόλεις, εισαγωγή μηχανών στους χώρους δουλείας, έξοδος αγροτών από την ύπαιθρο Νέα κοινωνικά προβλήματα ζητούν λύσεις! 1.1. Η γέννηση της κοινωνιολογίας

Ποιο είναι το αντικείμενο της κοινωνιολογίας;

Η κοινωνιολογία μελετά: Τα Κοινωνικά φαινόμενα Τη δράση των κοινωνικών ομάδων Τις σχέσεις μεταξύ ατόμου και ομάδων Τις σχέσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων Τις κοινωνικές διαδικασίες Τον Κοινωνικό μετασχηματισμό

Τι είναι η κοινωνιολογική φαντασία;

Κοινωνιολογική φαντασία Η ικανότητα των ατόμων να συνδέουν αυτό που συμβαίνει στην προσωπική τους ζωή με ευρύτερα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα “An awareness of the relationship between an individual and the wider society, and …the ability to view our society as an outsider might, rather than relying only on our individual perspective, which is shaped by our cultural biases” C. Wright Mills Κοινωνιολογική φαντασία

Οι θεμελιωτές της κοινωνιολογίας Αύγουστος Κοντ (1798-1857) Καρλ Μαρξ (1818-1883) Εμίλ Ντυρκέμ (1858-1917) Μαξ Βεμπερ (1864-1920) Οι θεμελιωτές της κοινωνιολογίας

Αύγουστος Κοντ «νονός» της κοινωνιολογίας «νονός» της κοινωνιολογίας Θετικιστής: εφαρμογή της μεθοδολογίας των θετικών επιστημών Διατύπωση του Νόμου των τριών Σταδίων: Θεολογικό: Μεταφυσικό: Θετικό Αύγουστος Κοντ

Καρλ Μαρξ Ανέλυσε ενδελεχώς το καπιταλιστικό σύστημα Ανέλυσε ενδελεχώς το καπιταλιστικό σύστημα Στόχος των κοινωνικών επιστημών δεν είναι μόνο η μελέτη του κόσμου αλλά η αλλαγή του Έννοια κλειδί: Ταξική πάλη Ο εκάστοτε τρόπος παραγωγής (βάση) προσδιορίζει της κοινωνικές, πολιτικές, πνευματικές διαδικασίες της κοινωνίας (εποικοδόμημα) Καρλ Μαρξ

Η κοινωνία είναι μια ηθική ενότητα ατόμων που μοιράζονται τα ίδια συναισθήματα, αξίες, κανόνες (συλλογική συνείδηση) Κοινωνική συνοχή  κοινωνική αλληλεγγύη: Μηχανική αλληλεγγύη (προβιομηχανικές κοινωνίες ): ομοιομορφία, παραδόσεις, συναίνεση γύρω από τις αξίες Οργανική (βιομηχανικές κοινωνίες): αλληλεξάρτηση λόγω του κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας Στατιστική μελέτη αυτοκτονίας Εγωιστική αυτοκτονία Αλτρουιστική αυτοκτονία Ανομική αυτοκτονία Ανομία… Εμίλ Ντυρκέμ

Μαξ Βέμπερ Εξορθολογισμό των σύγχρονων κοινωνιών Η κοινωνιολογία ως κατανοούσα επιστήμη: για να καταλάβω την κοινωνική συμπεριφορά ενός ατόμου πρέπει να «μπω στη θέση του» Κοινωνική δράση: Ορθολογική (σκοπός) Σε σχέση με μια αξία Συγκινησιακή Παραδοσιακή Ιδεατός Τύπος: εργαλείο, νοητική κατασκευή του ερευνητή με βάση το οποία ανιχνεύει αποκλίσεις ανάμεσα στο πραγματικό φαινόμενο και στην «ιδεατή» (απόλυτη, καθαρή) του μορφή Μαξ Βέμπερ

Κοινωνιολογικές σχολές Λειτουργισμός (φονξιοναλισμός) Σχολή των συγκρούσεων Σχολή της συμβολικής αλληλεπίδρασης Σχολή της κοινωνικής κατασκευής Κοινωνιολογικές σχολές

Λειτουργισμός Κοντ, Σπένσερ, Ντυρκέμ, Πάρσονς, Μέρτον Κοντ, Σπένσερ, Ντυρκέμ, Πάρσονς, Μέρτον Η κοινωνία σαν ένας οργανισμός έχει ορισμένες ανάγκες (πχ τροφή) και αποτελείται από αλληλοσχετιζόμενα μέρη (συστήματα, όργανα) τα οποία επιτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες προκειμένου ο οργανισμός/κοινωνία να επιβιώσει Έννοιες κλειδιά: σύστημα, λειτουργία, δυσλειτουργία, ισορροπία Λειτουργισμός

Σχολή των συγκρούσεων Μαρξ, Ντάρεντοφ Η κοινωνίας ως πεδίο αναπόφευκτων συγκρούσεων λόγω της συνεχούς παραγωγής ανισοτήτων Στις κοινωνίες υπάρχει άνιση κατανομή πλούτου και δύναμης Έννοιες κλειδιά: ταξική πάλη, υπεραξία, ομάδες συμφερόντων Σχολή των συγκρούσεων

Σχολή της συμβολικής αλληλεπίδρασης Κούλεϋ, Μιντ, Γκόφμαν Μέσα από τις συνεχείς αλληλεπιδράσεις μεταξύ ατόμων και ομάδων παράγονται νοήματα τα οποία βοηθούν στο να γίνει αντιληπτός ο κόσμος Κοινωνικός καθρεφτισμός: η αυτοεικόνα προκύπτει μέσα από τους «άλλους» Η κοινωνική ζωή ως παράσταση (προσκήνιο, παρασκήνιο) Σχολή της συμβολικής αλληλεπίδρασης

Σχολή της κοινωνικής κατασκευής Λούκμαν, Μπέργκερ Οι άνθρωποι μέσα από τις κοινωνικές σχέσεις κατασκευάζουν την κοινωνική πραγματικότητα και στη συνέχεια την αντιλαμβάνονται ως δεδομένη Διαχωρισμός ανάμεσα στην πραγματικότητα και στο νόημα που δίνουμε εμείς σε αυτήν Σχολή της κοινωνικής κατασκευής

2. Μορφές κοινωνικής οργάνωσης – Ελληνική κοινωνία Από την αγροτική στην κοινωνία της πληροφορίας Σύγχρονες κοινωνίες – στάδια ανάπτυξης Βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας

Από την αγροτική κοινωνία στην κοινωνία της πληροφορίας Αγροτικές κοινωνίες Δουλοκτητικές Φεουδαρχικές Βασικά χαρακτηριστικά: Μόνιμη εγκατάσταση σε ένα τόπο Η οικονομία στηρίζεται στην καλλιέργεια της γης Μικρή προσδοκώμενη ζωή Από την αγροτική κοινωνία στην κοινωνία της πληροφορίας

Βιομηχανικές Κοινωνίες Χαρακτηριστικά: Εισαγωγή μηχανών στην παραγωγή Δημιουργία μεγάλων μηχανοκίνητων εργοστασίων Μισθωτή εργασία Μαζική παραγωγή με χαμηλό κόστος Δημιουργία αγοράς η οποία εξαρτάται όχι από τη ζήτηση αλλά από τη δυνατότητα παραγωγής Αστικοποίηση Διαδικασία μετάβασης: κάποιο αγρότες καταφέρνουν να μετασχηματιστούν σε βιοτέχνες οι οποίοι παράγουν για την αγορά Μανιφακτούρα, έμποροι, αστική τάξη

Μεταβιομηχανικές κοινωνίες Χαρακτηριστικά: Συσσώρευση πληροφοριών Γνώση Νέες τεχνολογίες (ρομποτική, οπτική ίνα, δορυφόροι κλπ) Ραγδαίες αλλαγές Ευελιξία Στο επίκεντρο ο τριτογενής τομέας Η πληροφορία δείχνει να είναι το κλειδί για την ανάπτυξη και για την αύξηση της παραγωγικότητας

Σύγχρονες κοινωνίες Χώρες του 1ου του 2ου και του 3ου Κόσμου Ανάπτυξη – Υπανάπτυξη Θεωρίες εξάρτησης Η ανάπτυξη του δυτικού κόσμου και η υπανάπτυξη του Τρίτου Κόσμου πρέπει να εξετάζονται ενιαία. Οι χώρες του Τρίτου Κόσμου δεν μπόρεσαν να αναπτυχθούν αυτόνομα επειδή προσδέθηκαν στο άρμα του καπιταλισμού με σχέσεις εξάρτησης. Ενώ οι δυτικές χώρες εξελίχθηκαν σε καπιταλιστικές δυνάμεις και μέσα από την εκμετάλλευση των φτηνών εργατικών χεριών και των πλουτοπαραγωγικών πόρων των χωρών του Τρίτου Κόσμου Σύγχρονες κοινωνίες

Σύγχρονες κοινωνίες Θεωρίες εκσυγχρονισμού: Ο Δυτικός κόσμος είναι αναπτυγμένος, ο υπόλοιπος κόσμος είναι στα πιο αρχικά στάδια ανάπτυξης, και θα φθάσει τελικά στο ίδιο επίπεδο με το δυτικό κόσμο Τα στάδια ανάπτυξης πηγαίνουν από τις παραδοσιακές κοινωνίες στις αναπτυγμένες Η επίσημη εκπαίδευση έχει μια αιτιώδη σχέση με την οικονομική ανάπτυξη. Η εκπαίδευση και ο προσανατολισμός σε δυτικές αξίες μπορούν να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη. Σύγχρονες κοινωνίες

Βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας (οικονομία) «Παρόλες τις κυβερνητικές προσπάθειες, η Ελλάδα δεν ανέπτυξε μια βιομηχανία ανάλογη με αυτήν του δυτικού κόσμου, ενώ η σχετική εμπορευματοποίηση της ελληνικής γεωργίας δεν οδήγησε στην ανάδυση καπιταλιστικών επιχειρήσεων αντίστοιχου μεγέθους και δυναμικότητας με αυτές της Δυτικής Ευρώπης» Βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας (οικονομία)

Αγροτικός Τομέας Ιδιαιτερότητες: Συνύπαρξη ποικίλων αγροτικών συστημάτων (τσιφλίκι, τσελιγκάτο, κεφαλοχώρι) Ιδιαιτερότητες του εδάφους Μικρές ιδιοκτησίες (μέση έκταση καλλιέργειας, Ελλάδα: 4,4 εκτάρια, ΕΕ: 17,6 εκτάρια) Στην Δυτική Ευρώπη οι αγροτικές παραγωγικές μονάδες προσαρμόστηκαν στην μεγιστοποίηση του οικονομικού αποτελέσματος κάτι που δεν συνέβη στην Ελλάδα Με την ένταξη στην ΕΕ η Κοινή Αγροτική Πολιτική προσδιορίζει τις επιθυμητές και τις ανεπιθύμητες καλλιέργειες

Βιομηχανικός Τομέας Έως το 1900 η βιομηχανία είναι ανύπαρκτη στην Ελλάδα Μεταπολεμικά ο σημαντικότερος επενδυτής είναι το κράτος (ΔΕΗ, ΟΤΕ, Ελληνικά Πετρέλαια, ΕΟΤ κοκ) Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από ατελή και ανολοκλήρωτη εκβιομηχάνιση Σημαντικό στοιχείο είναι και η αποβιομηχάνιση των τελευταίων δεκαετιών

Τομέας Υπηρεσιών Διόγκωση του τριτογενούς τομέα Απασχολεί το 51% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού (2001) Βασικοί πυλώνες: Τουρισμός Ναυτιλία

Κοινωνικές αξίες Ορισμός: Οι αξίες διαφοροποιούνται: Είναι οι ιδέες και οι πεποιθήσεις της πλειονότητας των μελών μιας κοινωνίας για το επιθυμητό και το ανεπιθύμητο, το ωραίο και το άσχημο, το δίκαιο και το άδικο, το καλό και το κακό Οι αξίες διαφοροποιούνται: Στον χώρο (από περιοχή σε περιοχή) Στον χρόνο (από εποχή σε εποχή) Αλλά και μεταξύ κοινωνικών ομάδων στην ίδια κοινωνία Οι άνθρωποι δεν γεννιούνται με τις κοινωνικές αξίες. Τις αποκτούν μέσα από την κοινωνικοποίηση Κοινωνικές αξίες

Δύο Θεωρήσεις για τις κοινωνικές αξίες: Οι λειτουργιστές υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια σχετική σταθερότητα στις αξίες Οι θεωρητικοί της συμβολικής αλληλεπίδρασης και των συγκρούσεων υποστηρίζουν ότι οι κυρίαρχες κοινωνικές αξίες επιβάλλονται από τις κυρίαρχες κοινωνικές ομάδες