ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ-ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ: ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΙΣ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ» Μάθημα: Ηλεκτρονική δημοσίευση Διδάσκοντες: Γεργατσούλης Μανόλης Καπιδάκης Σαράντος Θέμα: E-LIS (E-prints in Library and Information Science): ηλεκτρονική δημοσίευση σε αρχείο ανοικτής πρόσβασης Εισηγητής: Πέτσας Δημήτριος Αθήνα, Ιούνιος 2006

2 Επισκόπηση παρουσίασης Γενικά στοιχεία για το E-LIS Στόχοι Οργανωτικό μοντέλο Πολιτική κατάθεσης Πνευματικά δικαιώματα Διαδικασία αυτοαρχειοθέτησης Πρόσβαση στο περιεχόμενο Το E-LIS με αριθμούς Ελληνική συμβολή στο E-LIS Συμπεράσματα

3 Γενικά στοιχεία για το E-LIS 1/2 Ένα ηλεκτρονικό αρχείο ανοικτής πρόσβασης για επιστημονικά ή τεχνικά τεκμήρια, δημοσιευμένα ή αδημοσίευτα Τεκμήρια για όλους τους τεχνικούς και εφαρμοσμένους γνωστικούς τομείς που σχετίζονται με τη βιβλιοθηκονομία και επιστήμη της πληροφόρησης Δημιουργήθηκε το 2003 Υλοποιήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος RCLIS (Research in Computing, Library and Information Science) και του DoIS (Documents in Information Science) Πρώτος διεθνής εξυπηρετητής σ’ αυτή τη θεματική περιοχή Πρωτοβουλία χωρίς οικονομικούς ή εμπορικούς στόχους, χωρίς χρηματοδότηση Bασίζεται στην εθελοντική εργασία Χρησιμοποιεί το ελεύθερα διαθέσιμο λογισμικό GNU Eprints Φιλοξενείται από την ομάδα AEPIC στη μηχανή του CILEA (Ιταλία)

4 Γενικά στοιχεία για το E-LIS 2/2 Ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της κίνησης για την ανοικτή πρόσβαση στην πληροφορία και της πρωτοβουλίας ανοικτών αρχείων Σε συμφωνία με τους στόχους της κίνησης Εprints και της κίνησης FOS (Free Online Scholarship) για την ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία Συμβατό με το Πρωτόκολλο Συγκομιδής Μεταδεδομένων της Πρωτοβουλίας Ανοικτών Αρχείων (Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting) Το ΟΑΙ-PMH είναι ένα πρωτόκολλο συγκομιδής μεταδεδομένων για την επικοινωνία των μεταδεδομένων ανάμεσα σε αρχεία. Ορίζει ένα μηχανισμό για τη συγκομιδή μεταδεδομένων από τα τεκμήρια που βρίσκονται στα αποθετήρια από διάφορες υπηρεσίες Ηλεκτρονική δημοσίευση με αυτοαρχειοθέτηση (self-archiving): η δημοσίευση ενός άρθρου από το συγγραφέα του σε μια ιστοσελίδα, σε ένα αρχείο ανοικτής πρόσβασης ή αποθετήριο ενός ιδρύματος

5

6

7 Στόχοι Προώθηση της φιλοσοφίας της ανοικτής πρόσβασης Διαθεσιμότητα τεκμηρίων πλήρους κειμένου (ελεύθερα ορατά, προσβάσιμα, αναζητήσιμα, ανακτήσιμα και εύχρηστα) για τη βιβλιοθηκονομία, την επιστήμη της πληροφόρησης και σχετικούς τομείς Υποστήριξη σε άτομα που επιθυμούν να καταστήσουν τα τεκμήριά τους διαθέσιμα σε παγκόσμια κλίμακα Βελτίωση της γνώσης σχετικά με τη δημιουργία και τη διαχείριση των ανοικτών αρχείων Προώθηση της ιδέας των ανοικτών αρχείων σε διάφορους επιστημονικούς κλάδους Δημιουργία ενός έγκυρου και αξιόπιστου μοντέλου για το χώρο της επιστήμης της πληροφόρησης Δημιουργία μιας αφετηρίας για συλλογική προσπάθεια και εποικοδομητική συνεργασία ανάμεσα στους επαγγελματίες του χώρου

8 Οργανωτικό μοντέλο Τρεις τομείς: Διοικητικό τμήμα - στρατηγικά θέματα που περιλαμβάνουν τη μελλοντική κατεύθυνση της πρωτοβουλίας, τις πολιτικές της και τον αντίκτυπό τους στην κοινότητα των χρηστών καθώς επίσης και τη σύνδεση με άλλες επιστημονικές κοινότητες Εκδοτικό τμήμα - μεταδεδομένα, έλεγχος και έγκριση των τεκμηρίων που κατατίθενται (επιμελητές από 44 χώρες) Τεχνικό τμήμα - λογισμικό - την εφαρμογή του, τη βελτίωση, τη λειτουργικότητα προστιθέμενης αξίας και τη λειτουργία του μέσα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας ανοικτών αρχείων

9 Πολιτική κατάθεσης Οποιοδήποτε επιστημονικό ή τεχνικό έγγραφο, δημοσιευμένο ή αδημοσίευτο, στη θεματική περιοχή της βιβλιοθηκονομίας, της επιστήμης της πληροφόρησης και τους σχετικούς επιστημονικούς τομείς Σε οποιαδήποτε γλώσσα αρκεί να υπάρχει περίληψη και λέξεις κλειδιά και στην αγγλική Αποδεκτοί μορφότυποι: HTML, PDF, Postscript, ASCII text, Tex, LaTex (DVI), XML, PowerPoint, MS Word DOC και RTF όμως συνιστούνται HTML ή PDF Κατηγορίες τεκμηρίων: Έγγραφα πριν τη δημοσίευση τους (preprints) Έγγραφα μετά τη δημοσίευσή τους (postprints) Βιβλία και κεφάλαια βιβλίων Πρακτικά, εισηγήσεις, αναρτημένες εργασίες συνεδρίων Παρουσιάσεις Οδηγοί / εγχειρίδια Εκπαιδευτικό υλικό Βιβλιογραφίες, κ.ά.

10 Πνευματικά δικαιώματα Το E-LIS δεν επιθυμεί τα ηλεκτρονικά αντίτυπα να παραβιάζουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Τα έγγραφα που κατατίθενται στο ηλεκτρονικό αρχείο προστατεύονται από το νόμο για τα πνευματικά δικαιώματα, που ανήκουν είτε στους συντάκτες τους είτε σε άλλους κατόχους Ο συντάκτης, που υποβάλλει το τεκμήριο, είναι υπεύθυνος για τη διασφάλιση της απουσίας περιορισμών στην ηλεκτρονική διανομή των τεκμηρίων Το E-LIS δεν έχει καμία αρμοδιότητα για το περιεχόμενο που υποβάλλεται από το συντάκτη Οι χρήστες των τεκμηρίων έχουν την άδεια για μεμονωμένη, εκπαιδευτική έρευνα και μη εμπορική αναπαραγωγή σύμφωνα με τους εθνικούς και διεθνείς νόμους για τα πνευματικά δικαιώματα

11 Διαδικασία αυτοαρχειοθέτησης 1/3 Δικαίωμα αυτοαρχειοθέτησης έχουν οι εγγεγραμμένοι χρήστες Εγγραφή χρήστη Φόρμα αρχικής εγγραφής: όνομα του χρήστη, συνθηματικό, ηλεκτρονική διεύθυνση Αποστολή έγκρισης για το λογαριασμό στο χρήστη και μια διεύθυνση επιβεβαίωσης στον Ιστό όπου ο χρήστης συμπληρώνει τα στοιχεία του Περιοχή εγγεγραμμένων χρηστών: με το όνομα χρήστη και το συνθηματικό συνδέεται στον προσωπικό χώρο εργασίας του χρήστη στο αρχείο

12

13 Διαδικασία αυτοαρχειοθέτησης 2/3 Δήλωση του τύπου κατάθεσης από λίστα. Καθορίζονται με αυτό τον τρόπο τα πεδία προς συμπλήρωση που θα εμφανιστούν στη συνέχεια (τι πληροφορίες θα συλλέξει το σύστημα για το τεκμήριο που κατατίθεται) Απόδοση βιβλιογραφικών πληροφοριών Επιλογή θέματος / θεμάτων από το JITA Classification Schema (απλό σύστημα δύο επιπέδων με μια σύντομη περιγραφή κάθε στοιχείου) Αν υπάρχουν παραλείψεις στοιχείων, το σύστημα εξηγεί τι είναι λάθος και εμφανίζει τη φόρμα ώστε να διορθωθεί Προσθήκη εγγράφου σε κάποιο από τους αποδεκτούς μορφότυπους

14

15 Διαδικασία αυτοαρχειοθέτησης 3/3 Επιβεβαίωση της κατάθεσης: παρουσιάζεται η σελίδα με την περίληψη του εγγράφου όπως αυτό θα παρουσιάζεται στο E-LIS για έλεγχο από το χρήστη Κατάθεση Ένας επιμελητής έκδοσης θα ελέγξει την υποβολή για να εξασφαλίσει την καταλληλότητα του τεκμηρίου πριν αυτό να ενταχθεί στο ανοικτό αρχείο (δήλωση του λόγου με ηλεκτρονικό μήνυμα σε περίπτωση που το τεκμήριο δεν εγκριθεί) Μετά τη διόρθωση του προβλήματος μπορεί να επανενταχθεί στη διαδικασία υποβολής και να δημοσιευθεί στο E-LIS Δυνατότητα υποβολής του τεκμηρίου μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με κάποιες βιβλιογραφικές πληροφορίες

16 Πρόσβαση στο περιεχόμενο Ελεύθερη σε όλους τους ενδιαφερόμενους – δεν απαιτείται εγγραφή Αναζήτηση: γρήγορη, απλή & σύνθετη αναζήτηση Σάρωση ευρετηρίων:  ονόματα συγγραφέων (ή επιμελητών)  θέματα  τίτλους περιοδικών ή βιβλίων  χώρες  χρονιές  πρόσφατες προσθήκες Στα ευρετήρια δίπλα από κάθε όρο αναγράφεται ένας αριθμός με τα τεκμήρια που υπάρχουν και πατώντας στον όρο αυτό εμφανίζεται στο χρήστη μια λίστα με τα σχετικά τεκμήρια

17

18

19 Το E-LIS με αριθμούς τεκμήρια (μέχρι τις ) Τεκμήρια από πολλές χώρες σε διάφορες γλώσσες Μερικές χώρες και αριθμός τεκμηρίων που έχουν κατατεθεί: Ισπανία: 722 Ιταλία: 570 Κούβα: 360 Ηνωμένες Πολιτείες: 259 Ηνωμένο Βασίλειο: 239 Ινδία: 226 Μεξικό: 152 Σερβία και Μαυροβούνιο: 116 Βραζιλία: 99 Τουρκία: 90 Κίνα: 64 Αργεντινή: 62 Περού: 52 Κύπρος: 13

20 Το E-LIS με αριθμούς Μάιος 2006: κατά μέσο όρο επισκέψεις και χτυπήματα καθημερινά Συνολικά κατά το Μάιο: επισκέψεις και χτυπήματα ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΧΡΗΣΗΣ E-LIS ΜΗΝΑΣ – ΕΤΟΣΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣΧΤΥΠΗΜΑΤΑ Σεπτέμβριος Μάρτιος Σεπτέμβριος Μάρτιος Σεπτέμβριος Μάρτιος

21 Ελληνική συμβολή στο E-LIS Έλληνες επιμελητές του E-LIS: Φραντζή Μαρία Τσάκωνας Γιάννης (και οι δύο από τη Βιβλιοθήκη & Υπηρεσία Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου της Πάτρας) Διατίθεται στην ιστοσελίδα του E-LIS ενημερωτικό φυλλάδιο και οδηγίες στην ελληνική γλώσσα 48 τεκμήρια από έλληνες συγγραφείς (μέχρι )

22 Συμπεράσματα Το E-LIS αποτελεί μια σημαντική πρωτοβουλία για το χώρο της βιβλιοθηκονομίας και της επιστήμης της πληροφόρησης Αποτελεί την πρώτη διεθνή πρωτοβουλία στον τομέα Εργαλείο για την προώθηση της φιλοσοφίας της ελεύθερης πρόσβασης στην πληροφορία Διεθνής χαρακτήρας: μέχρι σήμερα έχουν κατατεθεί στο αρχείο τεκμήρια από συγγραφείς από 78 χώρες Τους τελευταίους τρεις μήνες προστέθηκαν σ’ αυτό πάνω από 300 νέα τεκμήρια, κατά μέσο όρο 100 το μήνα Προοπτικές να αποτελέσει ένα πραγματικά παγκόσμιο αρχείο και σημείο αναφοράς για την επιστημονική κοινότητα αλλά χρειάζεται υποστήριξη και διευθέτηση ορισμένων ζητημάτων όπως τα πνευματικά δικαιώματα των άρθρων που διατηρούνται από τους εκδότες και συχνά δεν επιτρέπεται η δημοσίευση τους από το συγγραφέα σ’ ένα ανοικτό αρχείο

23 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!