ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ A’ Διασχολικός Διαδραστικός Αγών: «Γνωρίζω το Ιλίου Μέλαθρον και τους θησαυρούς του» Απρίλιος 2013

ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ 20Ο ΑΙΩΝΑ 2Ο Λύκειο Πεύκης

Εισαγωγή Από πολύ παλιά οι άνθρωποι είχαν την ανάγκη να πραγματοποιούν συναλλαγές. Καθώς όμως η κάθε πόλη – κράτος είχε το δικό της νόμισμα οι συναλλαγές αυτές δυσκολεύονταν. Γι΄ αυτό το λόγο λοιπόν δημιουργήθηκαν οι νομισματικές ενώσεις , ώστε να μπορούν άνθρωποι από διαφορετικές πόλεις – κράτη/χώρες να κάνουν εμπόριο πιο εύκολα.

Τα Κοινά και οι Συμπολιτείες Κλασική και ελληνιστική περίοδος : δημιουργία ομόσπονδων κρατικών μηχανισμών, γνωστά ως Κοινά ή Συμπολιτείες Λόγος ίδρυσης : προσπάθεια των πόλεων – κρατών για διατήρηση της ανεξαρτησίας τους απέναντι σε ισχυρές πόλεις – κράτη ή μονάρχες Διατήρηση αυτονομίας από πόλεις- κράτη και έθνη των συμπολιτειών Διαχείριση γενικότερων θεμάτων και εξωτερικών υποθέσεων από εξουσιοδοτημένους αντιπροσώπους Πολιτικός και στρατιωτικός χαρακτήρας (όχι τόσο οικονομικός) Κοπή νομισμάτων : α) πιστοποίηση ανεξαρτησίας και ταυτότητας της Συμπολιτείας ή του Κοινού β) χρηματοδότηση στρατιωτικών δαπανών

Εμβαθύνοντας στα Κοινά…

Δελφική Αμφικτιονία Ιδρύθηκε τον 7ο αι. π. Χ. και διαλύθηκε τον 4ο αι. π. Χ. Νόμισμά της ο αργυρός στατήρας Συμμετείχαν 12 φυλές της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας Εμπρόσθια όψη :κεφαλή Δήμητρας με πέπλο και στεφάνι από στάχυα, Οπίσθια όψη: ο Απόλλωνας που κάθεται σε ομφαλό. Κρατεί κλαδί δάφνης και στηρίζει το δεξί του χέρι στη λίρα. Στην επιγραφή φαίνονται οι λέξεις : ΑΜΦΙ ΚΤΙΟ.  

Κοινό των Χαλκιδέων Ιδρύθηκε το 430 π. Χ. και διαλύθηκε από τον Φίλιππο Β’ το 348 π. Χ. Νόμισμά τους ήταν το αργυρό τετράδραχμο Συμπεριελάμβανε τις ευβοϊκές αποικίες της Πιερίας, καθώς και την Πέλλα (συνολικά 32 πόλεις με πρωτεύουσα την Όλυνθο) Η εμπρόσθια όψη απεικονίζει τον δαφνοφόρο Απόλλωνα. Η πίσω όψη φέρει την επιγραφή [Χ]ΑΛ, ΚΙΔ, ΕΩΝ στο επάνω, δεξιό και αριστερό άκρο αντίστοιχα και απεικονίζει μια επτάχορδη φόρμιγγα.

Κοινό των Ευβοέων Ίδρυση 404 π. Χ. Κοπή νομίσματος 375 π. Χ. : αργυρό δίδραχμο Συμμετείχαν η Ερέτρια και η Χαλκίδα Εμπρόσθια όψη: Κεφαλή της νύμφης Εύβοιας Οπίσθια όψη: αγελάδα καθισμένη, επιγραφή ΕΥΒ, άνωθεν σταφυλή

Κοινό των Θεσσαλών Ίδρυση 360 π. Χ. Νόμισμα ο αργυρός στατήρας Νόμισμα ο αργυρός στατήρας Συμμετείχαν όλες τις πόλεις της Θεσσαλίας, πλην των Φερών που ήταν ανεξάρτητο κράτος Στην πρόσθια όψη παρουσιάζεται η κεφαλή του δαφνοστεφανωμένου Δία και στην άλλη τον αγαλμάτινο τύπο της Αθηνάς Ιτωνίας.

Κοινό των Αιτωλών Τέλη 4ου ως μέσα 2ου αιώνα π.Χ. Κοινό των Αιτωλών  Τέλη 4ου ως μέσα 2ου αιώνα π.Χ. Νόμισμα : αργυρό τριώβολο (ημίδραχμο ). Συμμετείχαν πολλές πόλεις της Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Πελοποννήσου. Στη μια του όψη παρουσιάζεται ανάγλυφη η κεφαλή του Ηρακλέους, ενώ στην άλλη η μορφή της Αιτωλίας.

Αχαϊκή Συμπολιτεία Ίδρυση 280 π. Χ. , Διάλυση 146 π.Χ Νόμισμα το αργυρό τριώβολο (ημίδραχμο) Πόλεις που συμμετείχαν: Αίγιον,Δύμη,Πάτραι,Τριταία,Φαραί,Βούρα,Κερύνεια,Πελλήνη, Αιγείρα,Λεόντιο Στην εμπρόσθια όψη παρουσιάζεται η κεφαλή Δία δαφνοστεφανωμένου και στην άλλη το μονόγραμμα ΑΧ της Αχαϊκής Συμπολιτείας μέσα σε στεφάνι.

Κοινό Ηπειρωτών Ίδρυση το 234/233 π. Χ. και Διάλυση το 168 π. Χ. Νόμισμά τους το αργυρό τετράδραχμο της Ηπείρου Αποτελούνταν από τις τρεις μεγάλες Φυλές: οι Μολοσσοί, οι Χάονες και οι Θεσπρωτοί Στη κύρια όψη του νομίσματος, απεικονίζεται το ιερό ζεύγος των Δωδωναίων θεών (η Διώνη και ο Δίας), ενώ στην πίσω όψη του υπάρχει η απεικόνιση ενός ταύρου περιστοιχισμένου από ένα στεφάνι βελανιδιάς.

Κοινό των Κυπρίων Ίδρυση κατά το 2ο αι., κατά το τέλος της Πτολεμαιοκρατίας στην Κύπρο, και διάλυση στις αρχές του 3ου μ. Χ. αιώνα Έλεγχε το δικαίωμα της έκδοσης των χάλκινων νομισμάτων Συμμετείχαν όλες οι Κυπριακές πόλεις Η εμπρόσθια όψη φέρει την επιγραφή «Κοινόν Κυπρίων» μέσα σε πλαίσιο από κλαδιά δάφνης. Στην οπίσθια όψη απεικονίζεται ο ναός της Παφίας Αφροδίτης ή το άγαλμα του Σαλαμίνιου Δία.

Χανσεατική Ένωση "Χάνσα" (Hansa) σημαίνει "Ένωση" Ιδρύθηκε το 1358 Χανσεατική Ένωση "Χάνσα" (Hansa) σημαίνει "Ένωση" Ιδρύθηκε το 1358 Δημιουργήθηκε από Γερμανικές πόλεις της Βαλτικής, αλλά και της Βόρειας Θάλασσας (Γερμανική Χάνσα) Κατά την ακμή της (15ος αι.) έφθασε να απαρτίζεται από 90 πόλεις της Βόρειας Ευρώπης

Από την άνθηση στην παρακμή Η Ένωση είχε καταφέρει να επιβάλλει μονοπώλιο στο εμπόριο της Βαλτικής, υποχρεώνοντας τους τοπικούς εμπόρους να συναλλάσσονται μόνο μαζί της. Μέσω αυτής ανοίχτηκαν καινούργιοι εμπορικοί δρόμοι και δημιουργήθηκαν νέες εμπορικές ενώσεις με σκοπό τη διασφάλιση κερδών. Ωστόσο, η ανάπτυξη των εθνικών κρατών στις περιοχές της Χανσεατικής Ένωσης και η έλλειψη στρατιωτικής υποστήριξης είχε ως αποτέλεσμα τη σταδιακή παρακμή της.

Χάρτης πόλεων – μελών της Χανσεατικής Ένωσης από τα σημερινά κράτη: Γερμανία Πολωνία Ολλανδία Ρωσία Νορβηγία Βέλγιο Ηνωμένο Βασίλειο Σουηδία Λιθουανία Λευκορωσία Εσθονία

Νόμισμα : Witten Nόμισμα από Γερμανία, Wismar Νόμισμα από Γερμανία,Kiel Νόμισμα Witten (pfennig) , Γερμανία, Lubeck

ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΗ ΕΝΩΣΗ (DEUTSCHE ZOLLVEREIN) Ίδρυση: 1η Ιανουαρίου 1834 Αποτελούσε ένωση των κρατιδίων της Γερμανικής Συνομοσπονδίας. Στόχοι : Δημιουργία ενιαίας αγοράς Ενοποίηση των οικονομικών πολιτικών των κρατιδίων Η Γερμανική Τελωνειακή Ένωση λειτούργησε ως: βάση της ταχείας ανάπτυξης της γερμανικής οικονομίας θεμέλιο της δημιουργίας του ενιαίου Γερμανικού κράτους

ΧΑΡΤΗΣ Κρατίδια ή πόλεις Σαξωνία Βαυαρία Βυρτεμβέργη Φρανκφούρτη Κρατίδια ή πόλεις Σαξωνία Βαυαρία Βυρτεμβέργη Φρανκφούρτη Μπάντεν Λουξεμβούργο Ανόβερο

Νόμισμα : Τάλερ ( Taler )

Λατινική Νομισματική Ένωση Ίδρυση: 1865 Διάλυση: 1927 Ιδρυτικές χώρες: Γαλλία, Βέλγιο, Ιταλία και Ελβετία. Επίσημο Νόμισμα: Γαλλικό Φράγκο. (Παράλληλα κυκλοφορούσαν και τα νομίσματα των άλλων κρατών με ίση αξία μεταξύ τους. Π.χ. 1 Γαλλικό φράγκο = 1 Βελγικό φράγκο = … = 1 Δραχμή) Η Ένωση βασίσθηκε στο νομισματικό σύστημα του διμεταλλισμού 1927 φεύγει ως τελευταία χώρα

Νομίσματα Γαλλία,1 φράγκο 1867 Βέλγιο, 1 φράγκο 1867 Ελβετία, 1 φράγκο 1875 Ιταλία,1 λίρα 1867 Ελλάδα, 1 δραχμή 1868

Χώρες της Λατινικής Ένωσης Ισπανία Γαλλία Βέλγιο Ιταλία Ελβετία Ελλάδα Ρουμανία Αυστρία Βουλγαρία Βενεζουέλα Σερβία Μαυροβούνιο Σαν Μαρίνο Βατικανό

Πορεία της Λατινικής Ένωσης Αρχικά επιτεύχθηκε νομισματική σταθερότητα Σύντομα ωστόσο εισέρχεται σε κρίση. Αίτιο: μεγάλη προσφορά ασημένιων νομισμάτων. Συνέπειες: περιορισμός – απαγόρευση κοπής ασημένιων νομισμάτων -> υιοθέτηση κανόνα χρυσού από πολλές χώρες -> παρακμή και διάλυση Λ.Ν.Ε.

Ελλάδα και Λατινική Ένωση Γίνεται μέλος το 1868. Εισέρχεται με σκοπό τη νομισματική σταθερότητα και την ανάπτυξη της οικονομίας της. Γίνεται δεκτή για λόγους πολιτικούς παρά οικονομικούς (επιθυμία της Γαλλίας να αποκτήσει όσο το δυνατόν περισσότερους δορυφόρους στην Ευρωπαϊκή ήπειρο). Δύο φορές η Ελλάδα βρίσκεται εκτός Λ.Ν.Ε. Ακόμα και σήμερα έχουν μείνει εκφράσεις όπως έμεινα άφραγκος,(χωρίς χρήματα) και το παλιό νόμισμα των δύο δραχμών το λέμε ακόμα και σήμερα δίφραγκο.

Σκανδιναβική Ένωση Ιδρύθηκε το 1872 στη Στοκχόλμη. Νομισματικό σύστημα: κανόνας του χρυσού. Kάθε χώρα κόβει το δικό της νόμισμα με ίση αξία. *Σχόλιο : ήταν καθαρά οικονομική-νομισματική ένωση καθώς οι τρεις χώρες δεν ενώθηκαν ποτέ πολιτικά.

Χάρτης Αποτελείται από τις: ΣΟΥΗΔΙΑ ΔΑΝΙΑ ΝΟΡΒΗΓΙΑ

Άνθιση και παρακμή Άνθιση Αρχικά ήταν επιτυχής καθώς οι οικονομίες των χωρών είχαν σχεδόν ίδια χαρακτηριστικά και εξαγωγικό προσανατολισμό. Παρακμή Αποκλίσεις στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής (αύξηση έκδοσης χαρτονομισμάτων από Δανία και Νορβηγία) οδήγησε σε αποκλίσεις στους πληθωρισμούς και τελικά σε διάλυση της Ένωσης το 1921 με πρωτοβουλία της Σουηδίας Διατηρήθηκε ως νόμισμα η κορόνα.

Νόμισμα: Κορόνα

Οικονομική Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) Στόχος ενωμένης Ευρώπης με κοινή οικονομία και κοινό νόμισμα : αρχές της δεκαετίας του ’70 1988 : επιβεβαίωση του με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) : δημιουργία της ΟΝΕ και ορισμός κριτηρίων ένταξης των κρατών – μελών. Επίτευξη ΟΝΕ σε τρία στάδια: 1ο στάδιο (΄90-΄93): ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων μεταξύ των κρατών μελών· 2ο στάδιο (‘94):Ίδρυση Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος – προετοιμασία κρατών - μελών 3ο στάδιο(΄99): εισαγωγή του ευρώ ως ενιαίου νομίσματος (φυσική κυκλοφορία από 1.1.2002) - εκχώρηση αρμοδιότητας άσκησης κοινής νομισματικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).

Νόμισμα : Ευρώ

Ένταξη Ελλάδας σε ΟΝΕ Η Ελλάδα εκπλήρωσε τα κριτήρια ένταξης και έγινε μέλος της ΟΝΕ το 2001 – ισοτιμία: 1 ευρώ = 340,75 δρχ. 1η Ιανουαρίου 2002: έναρξη κυκλοφορίας του ευρώ 28η Φεβρουαρίου 2002: τελευταία μέρα κυκλοφορίας εθνικών νομισμάτων (Ελλάδα -> δραχμή)

ΧΑΡΤΗΣ Ελλάδα Κύπρος Ιταλία Μάλτα Ισπανία Πορτογαλία Γαλλία Γερμανία Βέλγιο Ολλανδία Λουξεμβούργο Ιρλανδία Αυστρία Σλοβενία Σλοβακία Εσθονία Φινλανδία

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ – ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ Ισχυρό και σταθερό νόμισμα Μείωση κόστους συναλλαγών Προώθηση εμπορίου και επενδύσεων μεταξύ των χωρών που απαρτίζουν την Ένωση Χαμηλότερα επιτόκια και κόστος δανεισμού Χαμηλός πληθωρισμός Διαφάνεια τιμών ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Αδυναμία άσκησης εθνικής νομισματικής – συναλλαγματικής πολιτικής ως μέσου αντιμετώπισης οικονομικών προβλημάτων κράτους – μέλους

Τελικά συμπεράσματα Θεμελιώδες για την επιτυχία και επιβίωση μίας νομισματικής ένωσης είναι η τήρηση των κανόνων που τη διέπουν (βλ. διάλυση Λ.Ν.Ε. και Σκανδιναβικής Ένωσης) Ιστορικά αποδεικνύεται ότι πέτυχαν και επιβίωσαν νομισματικές ενώσεις που εξελίχθηκαν σε πολιτικές ενώσεις (π.χ. Γερμανική Τελωνειακή Ένωση -> δημιουργία ενιαίου γερμανικού κράτους).

Πηγές Βιβλιογραφία : Eagleton Catherine -Williams Jonathan (1997),Το Χρήμα και η Ιστορία του, Φυτράκη, Αθήνα Μαραβέγιας Ναπολέων –Τσινισιζέλης Μιχάλης (1999) , Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης,Θεμέλιο, Αθήνα Διαδίκτυο(Internet) : http://62.1.43.74/5Ekdosis/UplPDFs//deltia/1_2002/20_DEL TIO_A_2002.pdf http://de.wikipedia.org/wiki/Deutscher_Zollverein http://el.wikipedia.org/wiki/Κατηγορία:Κοινό_των_Αχαιών http://www.fhw.gr/chronos/04/gr/politics/430poli_thes.html

Πηγές http://www.larissa-dimos.gr/new/index.asp?pid=1&sub=2 www.nma.gr www.alphanumismatics.gr http://www.livepedia.gr/index.php/Αιτωλία_/Κοινό_των_Αιτ ωλών www.tovima.gr, H δραχμή στη Λ.Ν.Ε Λαζαρέτου, Σοφία www.kathimerini.gr, Ούτε τώρα είναι αλλιώς, Ιάσωνας Μανωλόπουλος www.imerisia.gr, Πρόβα… Ευρωζώνης με την Λ.Ν.Ε, Το θερμό επεισόδιο της Σκανδιναβικής Ο.Ν.Ε, Τάκης Κατσιμάρδος Νόμισμα και νομισματικές κρίσεις στη Ελλάδα, Ένωση ελλήνων τραπεζών

Για την εργασία αυτή συνεργάστηκαν Δημιουργική ομάδα: Συνεργάστηκαν επίσης: Τζωρτζίνα Αγγέλου Παντελής Κρινάκης Νεφέλη Αθανασία Κωνσταντίνου Νάσια Τσιμπούρα Νίκος Δανόπουλος Σταύρος Λιανός Νικηφόρος Μότσης Γιάννης Μυλωνάκης

Ευχαριστίες Το Νομισματικό Μουσείο για την ευκαιρία να συμμετάσχουμε σε αυτή την υπέροχη εργασία Τον καθηγητή μας κ. Κοντογιάννη Παντελή Τη διευθύντρια κ. Κουραμπέα Ιωάννα