Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Θεραπεία Εισαγωγή

Προς διευκρίνιση: Γνωσιακός και γνωστικός Συμπεριφοριστικός και συμπεριφορικός Συμπεριφορά (εμφανής & καλυμμένη) Παρέμβαση και θεραπεία

Αναπτύχθηκε από τον Aaron Beck στις αρχές τις δεκαετίας του ’60 ως μια δομημένη, σύντομη, εστιασμένη στο πρόβλημα θεραπεία της κατάθλιψης. Σε δυο γραμμές, το Γνωσιακό μοντέλο προτείνει ότι διαταραγμένες ή δυσλειτουργικές σκέψεις (που επηρεάζουν το συναίσθημα και τη συμπεριφορά) υπάρχουν στη ψυχολογική διαταραχή. Η ρεαλιστική αξιολόγηση και η τροποποίηση του τρόπου σκέψης παράγουν βελτίωση στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά. Διαρκή αποτελέσματα υπάρχουν όταν τροποποιηθούν οι «υποκείμενες» δυλειτουργικές πεποιθήσεις του ατόμου (Beck, J., 1995).

Ου ταράσσει τους ανθρώπους τα πράγματα, αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα… Η αλληλεπίδραση μεταξύ σκέψης, συναισθήματος, συμπεριφοράς και σωματικών αισθήσεων καίρια και συνεχής.

Μορφές παρέμβασης Λογικο-συναισθηματική θεραπεία του A. Ellis Γνωστικο-συμπεριφοριστική τροποποίηση του D. Meichenbaum. Πολυ-δύναμη θεραπεία του A. Lazarus Συνήθης ο συνδυασμός γνωσιακών και συμπεριφοριστικών τεχνικών και στρατηγικών: ΓΝΩΣΙΑΚΗ-ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Ομάδες ΓΣ παρεμβάσεων (Dobson, 2001): Μέθοδοι για την ενίσχυση των στρατηγικών διαχείρισης των προβλημάτων Μέθοδοι εκπαίδευσης στην επίλυση προβλημάτων Μέθοδοι γνωσιακής ‘αναδόμησης’

ΓΣ παρέμβαση δεν είναι: Θετική σκέψη και μόνο Έμφαση στα ‘καλά’ και αγνόηση των ‘δύσκολων’ Προσποίηση ότι τα πράγματα καλύτερα από όσο πράγματι Προσποίηση ότι όλα θα πάνε καλά Προσποίηση ότι έχουμε μια πρόκληση και όχι μια απειλή Τίποτα από αυτά δεν βοηθά σε μια δραματική κατάσταση προκειμένου να προσαρμοστεί ο ασθενής. 7

Βασικές αρχές παρέβασης (Beck, J., 1995) αν και εξατομικευμένη H παρέμβαση βασίζεται σε μια διαρκή ανάλυση της περίπτωσης και των προβλημάτων (με όρους της συγκεκριμένης θεωρίας) Τρέχουσα σκέψη Δυσλειτουργικές συμπεριφορές Παράγοντες έναρξης, εμφάνισης, διατήρησης, έντασης προβλήματος Σταθεροί τρόποι ερμηνείας εαυτού, γεγονότων και κόσμου Απαιτείται στέρεη θεραπευτική συμμαχία.

Έμφαση στη συνεργασία και στην ενεργό συμμετοχή Στόχευση σε συγκεκριμένους στόχους και στην επίλυση προβλημάτων Αρχική έμφαση στο παρόν Στόχος να μάθει να είναι ‘θεραπευτής του εαυτού’ του (όχι μόνο τι, αλλά και πως) Προσπαθεί να είναι χρονικά σύντομη

Οι συνεδρίες είναι δοδημένες Τα άτομα διδάσκονται να αναγνωρίζουν, αξιολογούν και αντιδρούν στις δικές τους δυσλειτουργικές σκέψεις και πεποιθήσεις Σωκρατική μέθοδος ερώτησης Συνεργατικός εμπειρισμός Καθοδηγούμενη ανακάλυψη Χρήση πολλών και ποικίλων τεχνικών αλλαγής σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς

Άσκηση: Από τη στιγμή αυτή και όσο μπορείτε, αρχίστε να παρατηρείτε τις αλλαγές στο δικό σας συναίσθημα. Όταν διαπιστώσετε αλλαγή στο συναίσθημα (και στις σωματικές ‘εκφράσεις’ του) ρωτήστε τον εαυτό σας το εξής κεντρικό για τη ΓΣΘ ερώτημα: «Τι πέρασε από το μυαλό μου μόλις τώρα;» Αυτές οι ‘άμεσες’ σκέψεις λέγονται «αυτόματες».

Στόχος ΓΣ παρεμβάσεων Αλλαγή από μη βοηθητικές αντιδράσεις σε άλλες που έχουν δυνατότητα να βοηθήσουν Αλλάζοντας το ένα, αλλάζει και το άλλο Κάποια στοιχεία του ‘σταυρού’ (π.χ., σωματικές αισθήσεις) είναι ευκολότερα να αλλάξουν από άλλα σε αρκετές περιπτώσεις Για να εκκινήσει μια ΓΣ παρέμβαση προ-απαιτούνται: Αξιολόγηση Σχηματισμός περίπτωσης (Case Formulation) Επιλογή στόχων 12

Case formulation: Αρχικές ερωτήσεις: Ποια η πιθανή ‘διάγνωση’; Ποια τα τρέχοντα προβλήματα; Πώς αναπτύχθηκαν και διατηρήθηκαν Ποιες δυσλειτουργικές σκέψεις εμπλέκονται; Ποιες αντιδράσεις (σωματικές, συναισθηματικές, συμπεριφορικές) παρατηρούνται; Ανάπτυξη υποθέσεων για το πρόβλημα (όλα σαν ερωτήματα): Πιθανές αρχικές εμπειρίες και μαθήσεις Βασικές σκέψεις και πεποιθήσεις Πώς τα αντιμετωπίζει όλα αυτά; πώς βλέπει εαυτό, άλλους, κόσμο, μέλλον; Πιθανές πηγές στρες που επιδεινώνουν πρόβλημα ή εμπλέκονται. Διαρκής αναθεώρηση και ‘επικαιροποίηση’ των παραπάνω σε κάθε συνεδρία.

Μερικές βασικές ερωτήσεις: Πώς κατέληξε το άτομο εδώ; Ποιες αδυναμίες ή γεγονότα (τραύματα, αλληλεπιδράσεις, καταστάσεις) ήταν σημαντικά; Πώς αντιμετωπίζει τις αδυναμίες; Τι κάνει για αυτό; Ποιες οι αυτόματες σκέψεις, και σε ποιες βασικές πεποιθήσεις στηρίζονται όλα;

Βασικά στοιχεία γνωσιακού μοντέλου Αυτόματες σκέψεις: άμεσες πραγματικές λέξεις, φράσεις, εικόνες κλπ που περνούν από το μυαλό σε μια κατάσταση. Συγκεκριμένες για κάθε κατάσταση. Ενδιάμεσες πεποιθήσεις: μεταξύ αυτομάτων σκέψεων και βασικών πεποιθήσεων: στάσεις, κανόνες, προσδοκίες, υποθέσεις (εάν… τότε). Βασικές πεποιθήσεις: θεμελιώδεις πεποιθήσεις, γενικές, γενικευμένες, και μάλλον άκαμπτες.

‘Αν δεν τα καταφέρω κάπου, αποδεικνύω πόσο αδύναμος είμαι.’ Π.χ., ‘Είμαι ανεπαρκής’ ‘Αν δεν τα καταφέρω κάπου, αποδεικνύω πόσο αδύναμος είμαι.’ Γεγονός ‘Είναι πολύ δύσκολο’. ‘Δεν θα τα καταφέρω ποτέ’. Αντιδράσεις σε όλα τα επίπεδα

Προβολή Video APA: “CBT for Depression, Individualized case formulation and treatment planning”

Θέματα …επικοινωνίας Σημειώσεις (αμφοτέρων πλευρών) και η διαχείρισή τους Ψυχο-εκπαίδευση Θεραπευτικό συμβόλαιο ‘Σωκρατικές’ και πιο άμεσες ή… επιθετικές ερωτήσεις Μαγνητοφώνηση – βιντεοσκόπηση

ΔΟΜΗ 1ης ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ (Beck, J., 1995) Στόχοι: Εγκατάσταση εμπιστοσύνης και συμμαχικής σχέσης Εισαγωγή στην ΓΣΘ Εκπαίδευση ασθενούς στο πρόβλημά του, στο είδος παρέμβασης και στη διαδικασία της παρέμβασης Ομαλοποίηση δυσκολιών πελάτη και ενστάλαξη ελπίδας Διαπίστωση (και διόρθωση αν χρειαστεί) των προσδοκιών για την παρέμβαση Συγκέντρωση επιπλέον πληροφοριών για τη δυσκολία Χρήση αυτής για ανάπτυξη ενός πρώτου στόχου

Πιθανή δομή 1ης συνεδρίας: Θέτοντας το πρόγραμμα (ατζέντα) και εξηγώντας γιατί Έλεγχος συναισθημάτων (και με ερωτηματολόγια) Ανασκόπηση – περιγραφή της δυσκολίας και συγκέντρωση πληροφοριών (αξιολόγηση) Αναγνώριση προβλημάτων και ανάπτυξη στόχων Εκπαίδευση πελάτη στο θεραπευτικό μοντέλο στη βάση προβλημάτων πελάτη (ως παραδείγματα) Διαπίστωση προσδοκιών πελάτη για παρέμβαση Εκπαίδευση πελάτη για το πρόβλημα – διαταραχή Εργασία για το σπίτι Ανασκόπηση – περίληψη – συμπλήρωση [και διόρθωση όπου χρειάζεται) (ρωτώντας πρώτα τον πελάτη για το τι θυμάται, του ‘έμεινε’, κατάλαβε ή δεν κατάλαβε…) Ανατροφοδότηση

Αν ο πελάτης παίρνει φάρμακα, ή αν χρειάζεται να πάρει, ή αν κάνει κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, το προσθέτουμε στην ατζέντα. Επίσης, καίριας σημασίας ο έλεγχος πιθανής ‘αυτοκτονικότητας’ ασθενούς σε πολλές περιπτώσεις.

Θέτοντας την ατζέντα (Beck, J., 1995) THERAPIST : I’d like to start off our session by setting the agenda—deciding what we’ll talk about today.We’ll do this at the beginning of every session so we make sure we have time to cover the most important things. I have some items I’d like to suggest and then I’ll ask you what you’d like to add. Is that okay? PATIENT : Yeah. T: Our first session will be a little different fromfuture sessions, because we have a lot of ground to cover andwe need to get to knoweach other better. First, I’d like to check on how you’ve been feeling. Then I’d like to hear more about what brought you to therapy, what you’d like to accomplish and what some of your problems are, and what you expect from therapy. Okay so far?

P: Uh huh. T: I’d also like to find out what you already know about cognitive therapy, and I’ll explain how our therapy will go.We’ll talk about what you might try for homework, and at the end, I’ll summarize what we’ve talked about and ask you for feedback—how you thought therapy went. . . . Is there anything you want to add to the agenda today? P: Yes. I have some questions about my diagnosis and how long you expect I’ll need to be in therapy. T: Fine. Let me jot down your questions, and we’ll make sure to get to them today. (Jotting patient’s items.) You’ll notice that I tend to write down a lot of things during our session. I want to make sure to remember what’s important. . . . Okay, anything else for the agenda today? P: No, that’s all. T: If you think of other things as we go along, just let me know.

Αξιολόγηση Ερωτηματολόγια Ημερολόγια κλπ

Έλεγχος προσδοκιών Όχι κάτι μυστικιστικό ή ‘παράξενο’, αλλά Συστηματοποιημένη προσπάθεια, Βασισμένη στη λογική και την επιστημονική γνώση Με ενεργό συμμετοχή πελάτη και κοινή υπευθυνότητα

Στο σημείο αυτό χρήσιμη η παροχή πληροφοριών για διάρκεια συναντήσεων, διάρκεια παρέμβασης, ‘κανόνες’ συναντήσεων κλπ.

Άσκηση 2α: Φανταστείτε ένα αγαπημένο πρόσωπο που έχετε καιρό να δείτε ή ακούσετε. Τώρα φανταστείτε ότι κτυπά το τηλέφωνο (αν δεν είχατε μάθημα) και είναι εκείνο… Καταγράψτε: Σκέψη Συναίσθημα Σωματικές αντιδράσεις Συμπεριφορά

Άσκηση 2β: Φανταστείτε ότι περπατάτε στο δρόμο και κοιτάζετε βιτρίνες για να αγοράσετε κάτι που έχετε ανάγκη. Τώρα φανταστείτε ότι ακούτε έναν απότομο ήχο, νιώθετε ένα τράβηγμα και σας κλέβουν το πορτοφόλι… Καταγράψτε: Σκέψη Συναίσθημα Σωματικές αντιδράσεις Συμπεριφορά

Άσκηση για το σπίτι: Ημερολόγιο μορφής ABC επί προσωπικών συμβάντων και ερεθισμάτων ως επόμενη συνάντηση.