ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Παναγοπούλου Θεώνη Λογοπαθολόγος-Λογοθεραπεύτρια του Τ.Ε.Ε. Ειδικής Αγωγής

Ιστορική Αναδρομή Οι γλωσσικές διαταραχές εξελικτικής φύσης εντοπίστηκαν στις αρχές του 18ου αιώνα από νευρολόγους και αφασιολόγους Στα μέσα του 19ου αιώνα επιστημονικές θεωρίες υιοθέτησαν την άποψη ότι τα παιδιά δεν χάνουν τις γλωσσικές λειτουργίες λόγω επίκτητης βλάβης αλλά αποτυγχάνουν να αναπτύξουν την γλώσσα με φυσιολογικό ρυθμό. Την ίδια εποχή ψυχολόγοι επικέντρωσαν την περιγραφή των διαταραχών σε άλλα συμπτώματα μη γλωσσικά.

Ιστορική Αναδρομή Για τις διαταραχές λόγου χρησιμοποιήθηκαν διάφοροι όροι όπως : καθυστέρηση λόγου, διαταραχή λόγου, γλωσσική αναπηρία, ειδική γλωσσική αναπηρία κλπ. Πρόσφατα οι γλωσσολόγοι χρησιμοποίησαν όρους όπως γλωσσική διαταραχή για να περιγράψουν μορφές ανάπτυξης της γλώσσας που είναι διαφορετικές από την εξελικτική ανάπτυξη της γλώσσας ως προς τα είδη και την σειρά απόκτησης γλωσσικών συμπεριφορών.

Αίτια γλωσσικών διαταραχών Εμφανές σύνδρομο (αυτισμό, σύνδρομο Down κλπ.) Δυσλειτουργία οργάνων ακοής και ομιλία Οργανική εγκεφαλική βλάβη «Άγνωστης αιτιολογίας»

Παραδοχές ☺ Τα παιδιά γεννούνται με φυσική προδιάθεση στην απόκτηση της μητρικής γλώσσας σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα δηλ. στην προσχολική ηλικία. ☺ Η διαδικασία απόκτησης της μητρικής γλώσσας είναι σχεδόν «ακούσια» όπου τα παιδιά στη βρεφική και νηπιακή ηλικία μαθαίνουν μόνα τους την μητρική γλώσσα στην βρεφική και νηπιακή ηλικία χωρίς διδασκαλία.

ΕΙΔΗ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Η ποικιλία των γλωσσικών διαταραχών είναι μεγάλη ως προς το είδος των διαταραχών και τον βαθμό της γλωσσικής βλάβης Διαστάσεις της γλώσσας (περιεχόμενο, μορφή και χρήση γλώσσας) Αλληλεπιδράσεις μεταξύ περιεχόμενου, μορφής και χρήσης γλώσσας

Α. Γλωσσικό Περιεχόμενο Το περιεχόμενο της γλώσσας περιέχει συγκεκριμένο θέμα ή θέματα τα οποία διαδέχονται το ένα το άλλο μεταδίδοντας έτσι το νόημα του μηνύματος.

B. Γλωσσική Μορφή (Συντακτικό- Μορφολογία- Φωνολογία) Το γλωσσικό μήνυμα μεταφέρεται μέσα από μία σειρά προτάσεων όπου η κάθε πρόταση ακολουθεί συντακτικούς κανόνες ως προς τη θέση των λέξεων μεταξύ τους (Συντακτικό), η κάθε λέξη της πρότασης σχετίζεται με τις άλλες μέσω μορφολογικών κανόνων (Μορφολογία) και τέλος η κάθε λέξη προφέρεται με μια σειρά ήχων (Φωνολογία) οι οποίοι αποκωδικοποιούνται από τον εγκέφαλο και δίνουν το λεκτικό μήνυμα.

Γ. Χρήση Γλώσσας (Πραγματολογία) Εξυπηρέτηση στόχων ή λειτουργιών - χρήση των συναναστροφών μεταξύ ανθρώπων για την διατήρηση και τερματισμό συνομιλιών - χρήση πληροφοριών από τα συμφραζόμενα για καθορισμό του δικού μας λεκτικού μηνύματος για εξυπηρέτηση των στόχων μας.

Ενσωμάτωση Περιεχομένου, Μορφής και Χρήσης Οι τρεις διαστάσεις της γλώσσας βρίσκονται σε διαρκή αλληλεξάρτηση. Η Ενσωμάτωση Περιεχομένου, Μορφής και Χρήσης σε ένα σύνολο αποτελούν την γνώση της γλώσσας και την γλωσσική ικανότητα.

Διαταραχές Περιεχομένου, Μορφής, Χρήσης και αλληλεπιδράσεις. Διαταραχές Περιεχομένου: αν το περιεχόμενο των φράσεων δεν είναι ανάλογο της χρονολογικής ηλικίας του παιδιού ή δεν είναι το αναμενόμενο βάση του επιπέδου της μορφής και της χρήσης της γλώσσας τότε θεωρείται ότι υπάρχει διαταραχή περιεχομένου.

Διαταραχές Περιεχομένου, Μορφής, Χρήσης και αλληλεπιδράσεις. Διαταραχές Μορφής: σχετίζονται με δυσκολίες στον συνδυασμό των ήχων της ομιλίας ή χρήση συγκεκριμένων κατηγοριών του λόγου.

Διαταραχές Περιεχομένου, Μορφής, Χρήσης και αλληλεπιδράσεις. Διαταραχές Χρήσης: υφίστανται όταν τα παιδιά χρησιμοποιούν τη γλώσσα μόνο για προσωπικές λειτουργίες (μιλούν για τον εαυτό τους / για κάτι που σκέφτονται το οποίο όμως είναι εκτός θέματος ή σταδιακά ξεφεύγει από το θέμα) κι όχι για δια-προσωπική επικοινωνία.

Διαταραχές Περιεχομένου, Μορφής, Χρήσης και αλληλεπιδράσεις. Διαταραγμένες αλληλεπιδράσεις περιεχομένου, μορφής και χρήσης: π.χ. ένα παιδί μπορεί να έχει σωστό συντακτικό και γραμματική, και να αρθρώνει καλά τις λέξεις αλλά οι φράσεις του να μην συνδέονται με τα συμφραζόμενα και να μην έχουν νοηματική συνοχή.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Είναι σημαντικό να γίνεται έγκαιρη αναγνώριση των παιδιών με διαταραχές λόγου για να επιτυγχάνεται και έγκαιρη παρέμβαση. Ο έλεγχος ακοής συνήθως είναι απαραίτητος αν υπάρχει οποιαδήποτε ανησυχία.(δυσκολίες στην άρθρωση μπορεί να συνδέονται με δυσλειτουργίες της ακοής ) Ανεξάρτητα από το είδος των διαταραχών και τον βαθμό της γλωσσικής βλάβης, οι διαταραχές λόγου πρέπει να αξιολογούνται.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Ακόμα και ήπιες διαταραχές λόγου μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην σχολική πρόοδο του παιδιού. Δυσκολίες π.χ. στην κατανόηση μπορεί να επηρεάσουν σχεδόν όλα τα θέματα του σχολείου : επεξεργασία – κατανόηση κειμένου, εκτέλεση οδηγιών, εκμάθηση – χρήση λεξιλογίου κλπ. Δυσκολίες π.χ. στην ανάκληση των λέξεων μπορεί να δίνουν ανακριβή εικόνα του λεξιλογίου του παιδιού.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Δυσκολίες π.χ. στην φωνολογική ενημερότητα μπορεί να προκαλέσουν δυσκολίες στη γραφή και ανάγνωση. Οι γλωσσικές δραστηριότητες μπορούν να είναι πολύ ευχάριστες για τα παιδιά και να τους παρέχουν περισσότερα γλωσσικά ερεθίσματα.

Κατακλείδα Ο λόγος είναι βασικότατο στοιχείο για τη κοινωνική ανάπτυξη του ατόμου, την αποτελεσματική επικοινωνία και την σχολική πρόοδο. Οι διαταραχές λόγου δεν πρέπει να παραβλέπονται.

Μελέτη Περίπτωσης: Διάλογος 6-χρονου αγοριού με τη δασκάλα του Γιώργος: Γεια. Κάνεις; Δασκάλα : Γράφω στο φυλλάδιο Γιώργο . Γιώργος: Γράψω; Δασκάλα : Όχι Γιώργο πρέπει να βγούμε διάλειμμα σε λίγο. Γιώργος: Πού ; Δασκάλα : Εκεί απέναντι στην αυλή. Γιώργος: Α! Γιώργος: Τούτο; (Δείχνει το μπουκάλι με τη γόμα) Δασκάλα : Είναι γόμα. Με αυτή κολλούμε. Γιώργος: Καλά. Γεια. (Φεύγει)

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Αφού μελετήσετε το φυλλάδιο Διαταραχές λόγου, τα αίτια των γλωσσικών δυσκολιών και τους παράγοντες γλωσσικής ετοιμότητας, σκεφτείτε δραστηριότητες οι οποίες να αξιολογούν τις γλωσσικές ικανότητες των παιδιών.