Alfred Schutz

O Alfred Schutz θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς της φαινομενολογίας στις κοινωνικές επιστήμες. Η συνεισφορά του έγκειται στην ικανότητά του να συνδέσει τη φαινομενολογία του Husserl με τη Βεμπεριανή θεωρία της δράσης και την αμερικανική προσέγγιση της συμβολικής αλληλόδρασης.

Ο Schutz επιχειρεί να διευρύνει την οπτική του Βέμπερ, ο οποίος υποστηρίζει ότι η κοινωνιολογία μελετά την κοινωνική δράση: όταν οι δρώντες έχουν πλήρη συνείδηση ο ένας για τον άλλο και αποδίδουν νοήματα στην κοινή τους κατάσταση. Για τον Βέμπερ, λοιπόν, η επιστήμη της κοινωνίας τείνει προς την κατανόηση της κοινωνικής πραγματικότητας “στο επίπεδο του νοήματος”. Στην οπτική του, η κοινωνιολογική διερεύνηση πρέπει να διεισδύει στην ανθρώπινη συνείδηση και να ανακαλύπτει πώς οι άνθρωποι βλέπουν και ορίζουν τον κόσμο.

Η ανάλυση του Alfred Schutz, κατ' αναλογία προς τη βεμπεριανή ερωτηματοθεσία, επικεντρώνεται στο ερώτημα: γιατί και πώς οι δρώντες οδηγούνται στο να αποκτήσουν και να μοιραστούν κοινές υποκειμενικές στάσεις σε μια δεδομένη κατάσταση. Πώς συγκροτούν κοινές θεάσεις, κοινούς ορισμούς, του κόσμου.

Όπως υποστηρίζει, όλοι οι άνθρωποι κατέχουν νοητικά κανόνες, κοινωνικές οδηγίες, προσλήψεις για την “ορθή” συμπεριφορά και άλλες πληροφορίες που τους επιτρέπουν να δρουν στον κοινωνικό κόσμο. Ανατρέχοντας στην έννοια του βιόκοσμου ο Schutz βλέπει το σύνολο αυτών των κανόνων, προσλήψεων και πληροφοριών ως το απόθεμα γνώσης κάθε ατόμου. Αυτό το απόθεμα γνώσης παρέχει στους ανθρώπους ένα πλαίσιο αναφοράς ή προσανατολισμού, με το οποίο είναι σε θέση να ερμηνεύσουν γεγονότα καθώς δρουν,

Για τον Alfred Schutz: 1. Η πραγματικότητα των ανθρώπων είναι το απόθεμα γνώσης τους. Για τα μέλη της κοινωνίας, το απόθεμα γνώσης συνιστά την υπέρτατη πραγματικότητα, διαμορφώνει μια αίσθηση απόλυτης πραγματικότητας που ορίζει και κατευθύνει όλα τα κοινωνικά γεγονότα. Οι κοινωνικά δρώντες χρησιμοποιούν αυτό το απόθεμα γνώσης και το αίσθημα της πραγματικότητας, καθώς συσχετίζονται με άλλους κοινωνικά δρώντες στο περιβάλλον τους.

2. Η ύπαρξη του αποθέματος της γνώσης που προσδίδει ένα νόημα πραγματικότητας στα γεγονότα, δίνει στον κοινωνικό κόσμο ένα δεδομένο χαρακτήρα (δεδομενικότητα του κοινωνικού κόσμου). Το απόθεμα γνώσης σπάνια καθίσταται το αντικείμενο ενός συνειδητού αναστοχασμού, αντίθετα μάλλον συνιστά ένα ρητό σύνολο παραδοχών και διαδικασιών που σιωπηλά χρησιμοποιείται από τα άτομα καθώς αυτά διαντιδρούν. 3. Το απόθεμα της γνώσης μαθαίνεται. Αποκτάται διαμέσου της κοινωνικοποίησης, εντός ενός κοινού κοινωνικού και πολιτισμικού κόσμου και σταδιακά καθίσταται η πραγματικότητα για τους κοινωνικά δρώντες.

4. Οι άνθρωποι δρουν κάτω από ένα αριθμό υποθέσεων που τους επιτρέπουν να δημιουργούν ένα αίσθημα “αμοιβαιότητας προοπτικής”. Τούτο σημαίνει ότι οι άλλοι με τους οποίους ένας δρων πρέπει να συναλλαγεί, θεωρούνται ότι μοιράζονται το ίδιο απόθεμα γνώσης. Παρότι αυτοί οι άλλοι μπορεί να έχουν μοναδικά χαρακτηριστικά στο απόθεμα γνώσης τους, λόγω της ιδιαίτερης βιογραφίας τους, αυτό μπορεί να αγνοηθεί από τους δρώντες κατά την κοινωνική αλληλόδραση, στην οποία συμμετέχουν.

5. Η ύπαρξη του αποθέματος γνώσης, η απόκτησή του διαμέσου της κοινωνικοποίησης και η ικανότητά του να παράγει αμοιβαιότητα προοπτικής, όλα αυτά λειτουργούν για να δοθεί στους δρώντες σε μια κατάσταση ένα αίσθημα του δεδομένου, ότι δηλαδή ο κόσμος είναι ίδιος για όλους και ότι διατρέχεται από ταυτόσημες ιδιότητες για όλους. Αυτό που συχνά κρατά ενωμένη μια κοινωνία είναι αυτή η προ-υπόθεση ενός κοινού κόσμου.

6. Η προ-υπόθεση ενός κοινού κόσμου επιτρέπει στους δρώντες να εμπλακούν σε διαδικασίες τυποποίησης. Η δράση στις περισσότερες καταστάσεις, με εξαίρεση τις πιο προσωπικές, λαμβάνει χώρα διαμέσου αμοιβαίων τυποποιήσεων, καθώς οι δρώντες χρησιμοποιούν το απόθεμα γνώσης τους για να κατηγοριοποιήσουν ο ένας τον άλλο και να προσαρμόσουν τις απαντήσεις τους σ' αυτές τις τυποποιήσεις.

Με την τυποποίηση, οι δρώντες μπορούν αποτελεσματικά να συναλλαγούν εντός του κοινωνικού τους κόσμου, καθώς δεν είναι πλέον αναγκαίο να εξετάζονται κάθε φορά οι αποχρώσεις και τα χαρακτηριστικά της κατάστασής τους. Επιπλέον η τυποποίηση διευκολύνει την είσοδο στον κοινωνικό κόσμο, επιτρέποντας στους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο ως κατηγορίες ή ως τυπικά αντικείμενα ενός συγκεκριμένου είδους.