ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ Γ΄ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ TΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΜΙΚΡΟΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ Γ΄ΕΞΑΜΗΝΟΥ Δρ Αλεξάνδρα Ζαμπετάκη – Λέκκα Καθ. Μικροπαλαιοντολογίας – Στρωματογραφίας ΕΚΠΑ Αθήνα Ιανουάριος 2008

ΜΙΚΡΟΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Το παρόν βοήθημα για τους φοιτητές του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, ακολουθεί τις παραδόσεις της καθηγήτριας Α. Ζαμπετάκη - Λέκκα κατά το χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2007-2008. Σκοπό έχει να βοηθήσει τους φοιτητές στη μελέτη τους και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τα έντυπα βοηθήματα (βιβλία, σημειώσεις, βιβλιογραφία) που παρέχονται σε αυτούς, ούτε φυσικά την παρακολούθηση των μαθημάτων και εργαστηριακών ασκήσεων.

ΤΑΞΗ:ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (FORAMINIFERIDA) Eichwald, 1830

ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΩΝ Συνομοταξία: ΠΡΩΤΟΖΩΑ (μονοκύταροι οργανισμοί) Ομοταξία: ΡΙΖΟΠΟΔΑ (κινούνται με ψευδοπόδια) Τάξη: ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (περιβάλλονται από ανθεκτικό εξωτερικό κέλυφος με ένα ή περισσότερους θαλάμους που φέρουν τρήματα δηλαδή οπές)

ΤΑΞΗ:ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (FORAMINIFERIDA) Tα τρηματοφόρα είναι η σπουδαιότερη από τις ομάδες μικροαπολιθωμάτων λόγω της μεγάλης ποικιλίας και της αφθονίας των αντιπροσώπων της, τόσο των σύγχρονων όσο και των παλαιοτέρων που απαντούν απολιθωμένοι στα διάφορα ιζήματα.

ΤΑΞΗ:ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (FORAMINIFERIDA) Τα τρηματοφόρα είναι γνωστά από το Κάμβριο μέχρι σήμερα Περίπου 6000 είδη τρηματοφόρων έχουν περιγραφεί, τα περισσότερα είναι γνωστά μόνο σαν απολιθώματα. Όπως τα απολιθωμένα είδη και τα περισσότερα από τα ζώντα είναι γνωστά μόνο ή κύρια από τα κελύφη τους, ενώ η γνώση του οργανισμού, οι κύκλοι ζωής, η συμπεριφορά τους, είναι γνωστά σε λιγότερα από 50 είδη.

ΤΑΞΗ:ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (FORAMINIFERIDA) Για το λόγο αυτό, η ταξινόμησή τους βασίζεται στα χαρακτηριστικά του κελύφους Λόγω της εύκολης διατήρησης και διάγνωσης του κελύφους τους, τα τρηματοφόρα είναι οι καλλίτεροι στρωματογραφικοί και παλαιοοικολογικοί δείκτες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε στατιστικές αναλύσεις

ΤΑΞΗ:ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (FORAMINIFERIDA) Για τους λόγους αυτούς τα τρηματοφόρα είναι οι πλέον χρησιμοποιούμενοι απολιθωμένοι οργανισμοί για βιοστρωματογραφία, προσδιορισμό ηλικίας συσχετισμούς των ιζημάτων, καθώς και για παλαιοπεριβαλλοντολογικές ερμηνείες

ΤΑΞΗ:ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (FORAMINIFERIDA) Είτε ως οργανισμοί οι οποίοι αντιπροσωπεύουν οικολογικά δεδομένα ως κελύφη των οποίων τα ορυκτά στοιχεία παρέχουν γεωχημικά χαρακτηριστικά που καταγράφουν παλαιοθερμοκρασίες, έκταση παγετώνων και άλλα παλαιογεωγραφικά δεδομένα.

ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (FORAMINIFERIDA) Οι παλαιότερες αναφορές των τρηματοφόρων ανάγονται στον Ηρόδοτο (5ος αιώνας π.Χ.), ο οποίος σημειώνει ότι ο ασβεστόλιθος των πυραμίδων, αποτελείται από τα μεγάλα βενθονικά τρηματοφόρα Nummulites. Νουμουλιτοφόρος ασβεστόλιθος περιοχής πυραμίδων Αιγύπτου

ΤΡΗΜΑΤΟΦΟΡΑ (FORAMINIFERIDA) Τα Τρηματοφόρα είναι κυρίως θαλάσσιοι οργανισμοί Το μέγεθός τους ποικίλει από μερικά μικρά έως μερικά εκατοστά. Ζουν είτε ελεύθεροι στα επιφανειακά ύδατα (πλαγκτονικά τρηματοφόρα) είτε Προσκολλημένοι ή ελεύθεροι κοντά στο βυθό στην ηπειρωτική κρηπίδα (βενθονικά τρηματοφόρα Τα τρηματοφόρα είναι η σπουδαιότερη από τις ομάδες μικροαπολιθωμάτων λόγω της μεγάλης ποικιλίας και αφθονίας των αντιπροσώπων της τόσο των σύγχρονων όσο και των παλαιοτέρων που απαντούν απολιθωμένοι στα διάφορα ιζήματα. Οι λόγοι αυτοί συνετέλεσαν ώστε τα τρηματοφόρα να είναι από τα πρώτα μικροαπολιθώματα που μελετήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για τον προσδιορισμό της ηλικίας αλλά και το παλαιοπεριβάλλον απόθεσης των ιζημάτων που τα περιέχουν. Τα τρηματοφόρα είναι μονοκύτταρα Πρωτόζωα, Ριζόποδα, τα οποία χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη ενός ενδοεκτοπλασματικού σκελετού που αποτελείται από ένα ή περισσότερους θαλάμους που επικοινωνούν μεταξύ τους και με το περιβάλλον με οπές, τους πόρους ή τα στοματικά ανοίγματα. Τα 95% των ειδών των τρηματοφόρων είναι βενθονικοί οργανισμοί, που ζουν είτε προσκολλημένοι στον πυθμένα, ή σε διάφορους άλλους βενθονικούς οργανισμούς (π.χ. κοχύλια, φύκη κ.α.), είτε ζουν ελεύθεροι μετακινούμενοι κοντά στον πυθμένα ή μέσα στα χαλαρά ιζήματα σε βάθος λίγων χιλιοστών. Η πολυπλοκότητα και η πολυμορφία της ηπειρωτικής κρηπίδας έχει δημιουργήσει ποικιλία βιοτόπων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών διαφόρων μορφολογικών τύπων με τις ανάλογες βιολογικές απαιτήσεις Αντίθετα, τα πλαγκτονικά τρηματοφόρα που επιπλέουν ελεύθερα στην επιφάνεια των ωκεανών, αποτελούν την πλειοψηφία ως πρός τον αριθμό ατόμων, αλλά δεν παρουσιάζουν μεγάλη διαφοροποίηση ειδών. Το γεγονός αυτό οφείλεται στη μεγαλύτερη ομοιομορφία των συνθηκών που επικρατούν στους ωκεανούς. Τα πλαγκτονικά τρηματοφόρα έχουν μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση λόγω των θαλάσσιων ρευμάτων που διευκολύνει τη μεταφορά τους.