Η Α Ρ Χ Α Ι Α Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Θ Ρ Η Σ Κ Ε Ι Α Η Α Ρ Χ Α Ι Α Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Θ Ρ Η Σ Κ Ε Ι Α

Σύντομο διάγραμμα α) Ιστορικό διάγραμμα β) Χαρακτηριστικά της θρησκευτικότητας των αρχαίων Ελλήνων γ) Ελληνική θρησκεία και μύθος δ) Θεοί και άνθρωποι ε) Ο μυστικισμός των αρχαίων Ελλήνων στ) Ο μονοθεϊσμός των μεγάλων φιλοσόφων.

2000-1900 π.Χ. Κάθοδος Ινδοευρωπαϊκών φύλων στον Ελλαδικό χώρο α) Ιστορικό διάγραμμα 2000-1900 π.Χ. Κάθοδος Ινδοευρωπαϊκών φύλων στον Ελλαδικό χώρο 14ος αι. πινακίδες Κνωσού, Πύλου: Κλασικό ελληνικό πάνθεο (Δίας, Ποσειδώνας, Διόνυσος, Αθηνά και Δήμητρα). 11ος-8ος αι. Δημιουργία πόλης- κράτους με ιδιαίτερη θεότητα. Ομηρικά έπη, πανελλήνιοι αγώνες. Πανελλήνια λατρεία δωδεκαθέου. 8ος αι. Λατρεία ηρώων σε τοπικό επίπεδο.

β) Χαρακτηριστικά της θρησκευτικότητας των Αρχαίων Ελλήνων β) Χαρακτηριστικά της θρησκευτικότητας των Αρχαίων Ελλήνων Ο πολυθεϊσμός. Η ισαριθμία επιμέρους πραγματικοτήτων του κόσμου και θείων όντων. Η τάση πολλαπλασιασμού των θεών. Η εγκόσμια κατεύθυνση. Η εναρμόνιση με το θέλημα της θεότητας

θεία όντα Ολύμπιοι θεοί θεοί δαίμονες ήρωες νεκροί θεία όντα Ολύμπιοι θεοί θεοί δαίμονες ήρωες νεκροί

Κάθε θεός εξουσίαζε κάποια κοσμική πραγματικότητα: Κάθε θεός εξουσίαζε κάποια κοσμική πραγματικότητα: φυσικά φαινόμενα (ουρανός, γη, δάση…) ανθρώπινες καταστάσεις και δραστηριότητες (υγεία, επαγγέλματα, πόλεμος…) κοσμικές λειτουργίες (έτος, καρποφορία…)

Προσθήκη νέων πραγματικοτήτων: αστάθεια ελληνιστικής εποχής λατρεία θεάς Τύχης Πολλές οι πτυχές κάθε πραγματικότητας: Φωτεινός Δίας, Ζεύς Άναξ, Πατήρ, ή Ζεύς Όμβριος, Αστραπιαίος, Κεραύνειος, Ευάνεμος, Ούριος…

Εγκόσμια κατεύθυνση Η ελληνική θρησκεία επεδίωκε, μέσω των θυσιών, τη θετική εξέλιξη των εγκόσμιων πραγμάτων και την αποφυγή της αρνητικής. Από τον 6ο αι. π. Χ. ακμάζει ο μυστικισμός.

Εναρμόνιση με το θείο θέλημα Κάθε εγκόσμια πραγματικότητα πρέπει να εναρμονίζεται με το θέλημα του θεού που την εξουσιάζει. Η επικοινωνία με το θεό γινόταν μέσω των χρησμών (Πυθία), της οιωνοσκοπίας κ.λ.π.

γ) Ελληνική θρησκεία και μύθος Οι αρχαίοι Έλληνες εξήγησαν μυθολογικά την προέλευση του κόσμου, τη λειτουργία του, τους νόμους της ζωής, τη μοίρα… Οι θεοί θεωρούνταν ανθρωπόμορφα όντα με όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες. Τον 6ο αι. οι φιλόσοφοι αμφισβητούν την πολυθεΐα.

δ) Θεοί και άνθρωποι Θεοί = αθάνατοι, παντοδύναμοι και ενδοκοσμικοί (επεμβαίνουν στα ανθρώπινα). Ημίθεοι = από την ένωση θεών και ανθρώπων. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να γίνει θεός. Εγωισμός ανθρώπων = ύβρις (τιμωρείται).

ε) Ο μυστικισμός των αρχαίων Ελλήνων Μυστήρια = προσπάθεια για άμεση επικοινωνία με τους θεούς και υπέρβαση αυτού του κόσμου: Ελευσίνια = ο πιστός σχετιζόταν με τη Δήμητρα και την Περσεφόνη, επιδιώκοντας μια καλή θέση στον Άδη. Διονυσιακή λατρεία = οργιαστικές πρακτικές (ομάδες γυναικών, θίασοι, Μαινάδες). Ορφισμός = η θεία ένωση μπορούσε να επιτευχθεί με την άσκηση, ώστε ο άνθρωπος να απελευθερωθεί από τα υλικά δεσμά.

στ) Ο μονοθεϊσμός των μεγάλων φιλοσόφων Πλατωνικός ιδεαλισμός Στην κορυφή της κοσμικής πυραμίδας υπάρχει ένας αιώνιος κόσμος με κέντρο τον ένα και μόνο θεό (= το Αγαθό) Η ψυχή προέρχεται από τον αιώνιο κόσμο και έχει εκπέσει στο επίπεδο του κόσμου που ζούμε. Σκοπός της θρησκευτικής ζωής: η κάθαρση της ψυχής και η επιστροφή της στον κόσμο της καταγωγής της. (= έξοδος από ένα σκοτεινό σπήλαιο προς το φως).

Η γέννηση της Αθηνάς, θεάς της σοφίας, από την κεφαλή του Δία. Το εκπληκτικό γεγονός παρακολουθούν εκπρόσωποι του Ολυμπιακού πανθέου, ο Ποσειδώνας, αριστερά, η Ειλείθυια, θεά του τοκετού, και ο Άρης, δεξιά. Μελανόμορφος αμφορέας, 550- 540 π.Χ. (Παρίσι, Λούβρο)

Ο Απόλλων γιός του Δία και της Λητώς, θεωρείται ο εκπρόσωπος της ελληνικής ιδέας του μέτρου, και ο Θεός της μαντικής, της μουσικής, της θεραπευτικής επωδής. Η Άρτεμις, αδελφή του Απόλλωνα, είναι η θεά του κυνηγιού, της υπαίθρου, και λατρεύτηκε κυρίως ως παρθένος. Ερυθρόμορφος αμφορέας, 6ος αι. π.Χ. (Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο)

Ερυθρόμορφος σκύφος, περ. 480 π.Χ. (Λονδίνο, Βρεταννικό Μουσείο). Η Δήμητρα, αριστερά και η Περσεφόνη, δεξιά, ξεπροβοδίζουν τον Τριπτόλεμο που ξεκινά ένα μεγάλο ταξίδι με σκοπό την μετάδοση της καλλιέργειας των σιτηρών στους ανθρώπους.

Αναπαράσταση του Τελεστηρίου της Ελευσίνας Αναπαράσταση του Τελεστηρίου της Ελευσίνας

Παράσταση από τον ελευσινιακό κύκλο λατρείας. Δύο πομπές, πάνω και κάτω, κατευθύνονται προς τη Δήμητρα. Κάτω προπορεύεται ο Ίακχος και πάνω η Περσεφόνη, ενώ τους ακολουθούν οι μύστες. Πήλινος αναθηματικός πίνακας της μύστιδας Νίννιον, 370-350 π.Χ. (Αθήνα, Αρχαιολογικό Μουσείο).

Ο Διόνυσος, γιός του Δία και της Σεμέλης και θεός της ευφορίας και του κρασιού, είναι καθισμέ- νος στη ράχη του ιερού πάνθηρα, κρατώντας θύρσο και τύμπανο, σημαντικά σύμβολα της λατρείας του. Ψηφιδωτό δάπεδο στη Δήλο, 2ος αι. π.Χ.

Μαινάδες σε κατάσταση έκστασης χορεύουν γύρω από το ομοίωμα του Διονύσου κρατώντας τύμπανα και δάδες. Στάμνος του 5ου αι. π.Χ. με θέμα εμπνευσμένο από τα Λήναια, διονυσιακή εορτή στενά συνδεδεμένη με την εκστατική λατρεία των Μαινάδων (Νεάπολη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

13ος αι. π. Χ. Ιερό δύσμορφων ειδωλίων και πηλίνων φιδιών 13ος αι. π.Χ. Ιερό δύσμορφων ειδωλίων και πηλίνων φιδιών. Παρουσία λαϊκής λατρείας με εξορκισμούς, εξαγνισμούς και ιλαστήριες προσφορές. (Μυκήνες)

Οι τελετουργικές θυσίες αποτελούσαν το κυριότερο συστατικό της δημόσιας και ιδιωτικής λατρείας. Πομπή από γυναίκες οδηγεί το θύμα στο βωμό με τη συνοδεία μουσικής. Ξύλινος γραπτός πίνακας από το χωριό Πιτσά Κορινθίας, 540 π.Χ. (Αθήνα, Αρχαιολογικό Μουσείο)