Μάρκος Βαμβακάρης Μία φούντωση, μια φλόγα έχω μέσα στην καρδιά Λες και μάγια μου 'χεις κάνει Φραγκοσυριανή γλυκιά... <<Ούτε καιξέρω πώς την λέγανε ούτε κι εκείνη ξέρει πως γι ' αυτήν μιλάει το τραγούδι.>> .

Γεννήθηκε στις 10 Μαΐου, του 1905 στην Άνω Χώρας της Σύρου από οικογένεια Καθολικών ( είχε έξι αδέλφια) Έπαιζε τουμπί (νησιώτικο τύμπανο) από μικρή ηλικία. Σε ηλικία 12 ετών έφυγε από τη Σύρο και πήγε στον Πειραιά στα Ταμπούρια. Εκεί ασχολήθηκε με διάφορα επαγγέλματα όπως λιμενεργάτης και περίπου από το 1925 μέχρι το 1935 εργάστηκε ως εκδορέας στα δημοτικά σφαγεία Πειραιά και Αθηνών. Εκείνη την εποχή παντρεύτηκε την πρώτη του γυναίκα, Ελένη Μαυροειδή . Παράλληλα άρχισε να μαθαίνει μπουζούκι και να γράφει τα πρώτα του τραγούδια….

Στα επτά του χρόνια Το 1912 ο πατέρας του πήγε στο στρατό ,έτσι εκείνος μαζί με την μητέρα του εργάστηκαν σε ένα κλωστήριο…. Έκανε πακέτα τα νήματα και πείραζε της νέες κοπέλες… Έβριζε ελεεινά και μούντζωνε τους άνδρες διότι λιμπιζόντουσαν την έγκυο μητέρα του.. Αργότερα τον πήραν για βοηθό στο υφαντουργείο του Μουτζουρόπουλου όπου μετά από λίγο καιρό άρχισε και πάλι τα πειράγματα… Ύστερα από συνεχής παράπονα το αφεντικό αναγκάστηκε να τον διώξει…

Από αριστερά: ένας φίλος του Μάρκου, η αδελφή του Γράτσια με το παιδί της, η αδελφή του Ρόζα, η μητέρα τους Ελπίδα. Το όρθιο παιδί πίσω είναι ο Αργύρης, αδελφός του Μάρκου. Δεύτερος από δεξιά ο Μάρκος σε ηλικία περίπου 40 ετών, και τελευταία δεξιά μια φίλη του.

Ρεμπέτες στον Πειραιά (1933) Ρεμπέτες στον Πειραιά (1933). Αριστερά Μάρκος Βαμβακάρης με μπουζούκι, στη μέση ο Γιώργος Μπάτης με την κιθάρα

Επιτυχίες Συμμετείχε μαζί με τον Γιώργο Μπάτη, τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Ανέστη Δελιά στο πρωτοποριακό για την εποχή μουσικό σχήμα που ονομάστηκε «Η Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς» Το 1933, o Μάρκος Βαμβακάρης κυκλοφόρησε την πρώτη ηχογράφηση με μπουζούκι στην Ελλάδα, το «Καραντουζένι» Η περίοδος λίγο πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ίσως η παραγωγικότερή του. Μεταξύ άλλων, το 1935 έγραψε και ηχογράφησε τη «Φραγκοσυριανή» το γνωστότερο ίσως τραγούδι του

Τετράς η Ξακουστή του Πειραιώς: Στράτος Παγιουμτζής, Μάρκος Βαμβακάρης, Γιώργος Μπάτης και Ανέστος Δελιάς.

Ο Γιώργος Μπάτης με τον Μάρκο Βαμβακάρη Διαφημιστική αφίσα του 1936 που αναγγέλλει τις εμφανίσεις της «Τετράδος» στην Κοκκινιά. (Από το βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου «Ρεμπέτικα τραγούδια»)

Η δεύτερη καριέρα μέχρι το τέλος.. Κατά την περίοδο 1948-1959, περνάει δύσκολες ώρες, καθώς η ελληνική μουσική βιομηχανία τον θεωρεί πια « ξεπερασμένο». Οι δισκογραφικές εταιρίες παύουν να τον καλούν για ηχογραφήσεις και τα μεγάλα νυχτερινά κέντρα αρνούνται τη συνεργασία του. Περνά σοβαρές περιπέτειες με την υγεία όμως αποκατέστησε το πρόβλημα υγείας του πηγαίνοντας στα ιαματικά λουτρά της Ικαρίας. Το 1954, ξεχασμένος από τους περισσότερους, επισκέφτηκε τη Σύρο όπου έμεινε για ένα έτος και γνώρισε την αποθέωση από τον κόσμο του νησιού, ο οποίος δεν τον ξέχασε. Αυτά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '50 όταν μετά από πρωτοβουλία του Τσιτσάνη, η δισκογραφική εταιρία Columbia αποφασίζει να κυκλοφορήσει παλιά και καινούρια τραγούδια του Βαμβακάρη, τραγουδισμένα από τον ίδιο Το 1960 αρχίζει η «δεύτερη καριέρα» του, όπως χαρακτηρίζεται από τον ίδιο. Ο Μάρκος Βαμβακάρης πέθανε στις 8 Φεβρουαρίου του 1972 σε ηλικία 66 ετών, συνεπεία νεφρικής ανεπάρκειας που του δημιούργησε ο σακχαρώδης διαβήτης.

Κερομύτης, Μανίσαγλης, Μπέλλου, Βαμβακάρης, Σαμιώτης. Νέα Φιλαδέλφεια 1953: Κερομύτης, Μανίσαγλης, Μπέλλου, Βαμβακάρης, Σαμιώτης. Στην αυλή του σπιτιού του, στα Άσπρα Χώματα, τη δεκαετία του 60.

Οι δύο του γάμοι… Ζιγκοάλα Για την πρώτη του γυναίκα ο Βαμβακάρης έγραψε το τραγούδι Ζιγκοάλα. Απέκτησε δύο παιδιά. Ζιγκοάλα αγάπη γλυκιά μου, Λαχταρώ να ΄ρθεις πάλι κοντά μου… Βαγγελιώ Αφού έχασε τον αδελφό του και την μητέρα του ο Μάρκος πιεζόμενος από την μεγαλύτερη αδελφή του παντρεύτηκε την Βαγγελιώ . Τον αφόρισε η Καθολική εκκλησία αφού δεν ενέκρινε το διαζύγιο με την πρώτη του γυναίκα ( το 1966 επιτράπηκε να κοινωνήσει πάλι ως καθολικός). Απέκτησε τρεις γιούς

Στο κέντρο «Φαληρικόν» (Τζιτζιφιές) το 1967 με τον αχώριστο φίλο και συνάδελφό του Στράτο Παγιουμτζή και τον γιο του Στέλιο Δεξιά του ο Δομένικος, αριστερά του ο Στέλιος στ' αχνάρια του. Παίζουν μπουζούκι Ο Μάρκος Βαμβακάρης στην καθολική εκκλησία, στον γάμο του γιου του Στέλιου (με παπιγιόν). Δίπλα, ο μεγάλος γιος του Μάρκου, Βασίλης με την σύζυγό του και η Ευαγγελία Βαμβακάρη - Με τη σύζυγό του Ευαγγελία Βαμβακάρη, σε μια οικογενειακή γιορτή στο σπίτι τους στην Κοκκινιά

Με τη Βαγγελιώ, τη σύζυγό του  Καλοκαίρι του 1963, στην αυλή του σπιτιού του, στα Άσπρα Χώματα. Με τη Βαγγελιώ, τη σύζυγό του

Το ρεμπέτικο τραγούδι… Το ρεμπέτικο είναι ένα είδος μουσικής που έχει τις ρίζες του από την εποχή του βυζαντίου. Αυτό το γνωρίζουμε κι από τον ίδιο τον Μάρκο Βαμβακάρη που σε μια ζωντανή ηχογράφηση του αναφέρει πως τα τραγούδια του είναι βυζαντινά . Το ρεμπέτικο αναπτύχθηκε κυρίως στα παράλια της Μικρά Ασίας , στα μέρη όπου αναπτύχθηκε , κυρίως σύχναζαν άνθρωποι του υποκόσμου .Άνθρωποι που έκαναν χρήση διάφορων ναρκωτικών ουσιών ,άνθρωποι που ήταν παραδείγματα προς αποφυγήν. Παρόλα ταύτα οι περισσότεροι κάτοικοι σιγομουρμούριζαν διάφορους σκοπούς από αυτά τα τραγούδια γιατί παρόλο που ήταν απαγορευμένα ο περισσότερος κόσμος τα αγαπούσε. Το ρεμπέτικο μεταφέρθηκε στην κυρίως Ελλάδα με την καταστροφή της Σμύρνης. Οι κάτοικοι της Σμύρνης μεταναστεύοντας στην Ελλάδα μετάφεραν τα ήθη και έθιμα τους, ένα από αυτά είναι και το ρεμπέτικο.

Για τους πολλούς ο Μάρκος Βαμβακάρης (1905-1972) υπήρξε ο «Πατριάρχης» του ρεμπέτικου, ο «Γενάρχης» του μπουζουκιού, το «Δέντρο» που βγάζει τους κλώνους της λαϊκής μουσικής. Η ουσία, πάντως, είναι μία: ότι ο ιδιοφυής (και μεγαλοφυής) αυθεντικός λαϊκός καλλιτέχνης (συνθέτης, στιχουργός, τραγουδιστής, οργανοπαίκτης) με τις εμπνεύσεις, το ταλέντο και την προσφορά του, ολοκλήρωσε ένα μεγαλόπνοο έργο, το οποίο αποτελεί ακόμη τη μεγάλη πλατμόρμα, που πάνω σ' αυτήν κινείται και δημιουργεί, 70 χρόνια, ένας κόσμος ολόκληρος, που ασχολείται μ' αυτό που ονομάζουμε και εννοούμε λαϊκό τραγούδι. Είναι πολύ χαρακτηριστική η περίπτωση ενός αυτοβιογραφικού τραγουδιού του «Ο Μάρκος πολυτεχνίτης», που συνέθεσε μαζί με τον μαέστρο Σπύρο Περιστέρη το 1937 και το τραγούδησε μαζί με τη Σοφία Καρίβαλη. Στους στίχους του «Πολυτεχνίτη» καταγράφει τις μεγάλες δυσκολίες που συνάντησε στη ζωή του και βγάζει όλο το άσχημο κλίμα της τρομερής ανεργίας, της αναζήτησης δουλειάς από εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που προσπαθούσαν να επιβιώσουν την εποχή του Μεσοπολέμου. «Όλες τις τέχνες που 'κανα, ακούστε που τις λέγω τις γράφω και σαν θυμηθώ, μου 'ρχεται για να κλαίγω».

Το ρεμπέτικο χωρίζεται σε τρεις κύκλους Το ρεμπέτικο χωρίζεται σε τρεις κύκλους. Ο πρώτο ξεκινάει γύρω στο 1922, από τους πρόσφυγες, τους φαντάρους, τους φυλακισμένους. Σε εκείνη την δεκαετία το τριάντα ακούγονται δίσκοι με ονόματα μεγάλων όπως της Ρόζας Εσκενάζυ. Αυτός ο κύκλος έχει στοιχεία σμυρναίικα, με πρώτα όργανα το ούτι και το σαντούρι. Στον δεύτερο κύκλο κυριαρχούν το μπουζούκι και ο μπαγλαμάς. Είναι η εποχή που το ρεμπέτικο αρχίζει να βγαίνει από το περιθώριο. Εκεί δεσπόζουν τα ονόματα του βαμβακάρη, του Δελιά, του Μπάτη, του Μπαγιαντέρα. Ο τρίτος κύκλος είναι ο κύκλος του Τσιτσάνη. Η εποχή της πείνας, του πολέμου, του τρόμου, των φυλακών, του Εμφυλίου και του κρεματορίου. Τα ονόματα που σου έρχονται στην μνήμη όταν ακούς τη λέξη ρεμπέτικο είναι Μάρκος Βαμβακάρης ,ο Βασίλης Τσιτσάνης και ο Γιάννης Παπαϊωάννου, που είναι οι κύριοι εκπρόσωποι του ρεμπέτικου τραγουδιού.

Το ρεπερτόριο του Μάρκου περιλαμβάνει περί τα 350-400 τραγούδια, που έγραψε όλες τις περιόδους της πορείας του στο ρεμπέτικο. Μέσα από αυτά τα τραγούδια μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ο μεγαλοφυής αλλά και αυθεντικός λαϊκός δημιουργός. Οι μελωδίες του είναι πολύ σπουδαίες, οι στίχοι λιτοί, αλλά γεμάτοι εικόνες. Οι ρυθμοί θαυμάσιοι. Η ερμηνεία αμίμητη. Όμως μέσα σ' αυτή την καλπάζουσα δημιουργία του καλλιτέχνη βγαίνει και μία σύγκρουση συναισθημάτων, η οποία σε τελευταία ανάλυση διαμορφώνει το τελικό ύφος των τραγουδιών. Αν πάρουμε ως παράδειγμα δύο από τα πιο γνωστά τραγούδια του Μάρκου, θα διαπιστώσουμε αντιθέσεις στα πάντα. Οι μουσικοί δρόμοι πάνω στους οποίους έγραφε, ήταν το νιαβέντι και ο πειραιώτικος. Ο πρώτος είναι ο πιο ευαίσθητος. Ο δεύτερος, μάγκικος, σκληρός. Σε νιαβέντι έγραφε την πιο μεγάλη λαϊκή καντάδα, ένα τραγούδι γεμάτο ρομαντισμό και ευαισθησία: «Χαράματα η ώρα τρεις θα 'ρθώ να σε ξυπνήσω, κρυφά από τη μάνα σου να σε χαρώ, να βγεις να σου μιλήσω». Και η αντίθεση με δρόμο πειραιώτικο: «Θέλω μαστούρης να γινώ και να 'ρθω στο τσαρδί σου, γιατί εσένα αγάπησα κι όχι την αδελφή σου». Αυτή η τρομερή αντιφατικότητα που υπάρχει στα τραγούδια του Βαμβακάρη, δικαιολογεί ακόμη περισσότερο το γεγονός ότι είναι αυθεντικός. Όλα τα τραγούδια του είναι ρυθμικά και βυζαντινά και, όπως λέει χαρακτηριστικά ο γιος του Στέλιος, «τα τραγούδια του τα έγραφε πάνω στα πόδια του».

Μια τελευταία αναφορά στον Βαμβακάρη… Άφησε μια τεράστια παρακαταθήκη από αυθεντικά βιωματικά τραγούδια πραγματικά διαμάντια, στολίδια του λαϊκού μας πολιτισμού.

Άνω Σύρος Προς Μουσείο Βαμβακάρη