3.2. Πολιτικά συστήματα Πολιτικό σύστημα είναι ένα οργανωμένο σύνολο που περιλαμβάνει   θεσμούς και διαδικασίες διακυβέρνησης (π.χ. Βουλή, Κυβέρνηση), καθώς και  φορείς σύνδεσης των θεσμών αυτών με την κοινωνία (π.χ. πολιτικά κόμματα). Το πολιτικό σύστημα Παράγει: Δημόσια δεσμευτικές αποφάσεις (νόμοι μέσω της νομοθετικής λειτουργίας του κοινοβουλίου). Παράγει αξίες που κατανέμει και διαχέει στην κοινωνίας (πολυφωνία – δημοκρατικός διάλογος)

Τα πολιτικά συστήματα διακρίνονται σε: 3.2. Πολιτικά συστήματα Τα πολιτικά συστήματα διακρίνονται σε:  α) Συναινετικά και πλειοψηφικά (ανάλογα με τον τρόπο διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων).  β) Προεδρικά και κοινοβουλευτικά (ανάλογα με τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Κοινοβουλίου).  γ) Συγκεντρωτικά και αποκεντρωμένα (ανάλογα με τον βαθμό διάχυσης της πολιτικής εξουσίας σε χαμηλότερες βαθμίδες διοίκησης).  Τα πολιτικά συστήματα αναπτύσσονται συνήθως πάνω σε μια ιδεολογική βάση (π.χ. τον φιλελευθερισμό, τον σοσιαλισμό κτλ).

3.2.1 Φιλελευθερισμός – καπιταλισμός 18ος αιώνας ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΕΡΙΣΜΟΣ 18ος αιώνας ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

Φιλελευθερισμός Υποστηρίζει Τον περιορισμό των εξουσιών του κράτους. Η κοινωνική παρέμβαση του κράτους στο ελάχιστο δυνατόν. (παροχή ασφάλειας σε κάθε άτομο χωριστά και να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο δυνατό χώρο ελευθερίας για την επίτευξη των σκοπών του. Σε ένα σύστημα ελεύθερης οικονομίας ή ελεύθερων συναλλαγών (‘laissez faire’), η κατανομή των πόρων πραγματοποιείται αποκλειστικά μέσω του μηχανισμού των τιμών, ανάλογα με τις αποφάσεις των αγοραστών και των πωλητών O όρος ‘laissez faire’ σημαίνει ακριβώς αυτό: «αφήστε τους ανθρώπους να ενεργήσουν, όπως νομίζουν». Το κράτος δημιουργεί απλώς ένα πλαίσιο κανόνων για τη διεξαγωγή του εμπορίου μεταξύ των συναλλασσομένων (π.χ. προστασία επενδυτών από απάτες).

Πατέρας του οικονομικού φιλελευθερισμού. Φιλελευθερισμός  Άνταμ Σμιθ (Αdam Smith, 1723 - 1790). Πατέρας του οικονομικού φιλελευθερισμού. Το έργο του συνολικά αποτελεί έναν ύμνο: Στην α τ ο μ ι κ ή π ρ ω τ ο β ο υ λ ί α, την ε λ ε ύ θ ε ρ η ε π ι χ ε ί ρ η σ η και την α ν α ζ ή τ η σ η τ ο υ κ έ ρ δ ο υ ς. Ο οικονομικός φιλελευθερισμός ενισχύει: τη φιλοδοξία της αστικής τάξης να αναπτύξει την οικονομική της ελευθερία και διευκολύνει την επέκταση της εκβιομηχάνισης

Φιλελευθερισμός Κοινωνικές επιπτώσεις του εργοστασιακού συστήματος παραγωγής της βιομηχανικής επανάστασης: Εκατομμύρια κάτοικοι της υπαίθρου υποχρεώνονται να μεταναστεύσουν στις πόλεις. Αναγκάζονται να προσαρμοστούν σε έναν νέο τρόπο ζωής: πειθαρχούν στη σειρήνα του εργοστασίου, επιβιώνουν σε παράγκες μέσα σε άθλιες συνθήκες υγιεινής, αναπνέουν την κάπνα των εργοστασίων, βρίσκονται στο έλεος ασθενειών. Η εκβιομηχάνιση και η αστικοποίηση οδηγούν στη διαμόρφωση ταξικής συνείδησης: οι άνθρωποι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως μέλη μιας τάξης με ιδιαίτερα συμφέροντα που έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των άλλων τάξεων.

Καπιταλισμός  Ο καπιταλισμός (κεφαλαιοκρατία) είναι το οικονομικό σύστημα παραγωγής, διανομής και ανταλλαγής προϊόντων, στο οποίο ο συσσωρευμένος πλούτος (το κεφάλαιο) επενδύεται από τους ιδιώτες κατόχους του (καπιταλιστές - κεφαλαιούχους) με σκοπό το κέρδος. Τα θεμελιακά χαρακτηριστικά του καπιταλισμού είναι: • Η ιδιωτική επιχειρηματικότητα.  • Ο ανταγωνισμός για την κατάκτηση αγορών.  • Η κερδοσκοπική επιχείρηση.  Με τον καπιταλισμό συνδέεται, επίσης, η καθιέρωση του ημερομισθίου ως συστήματος πληρωμής των εργατών.

Καπιταλισμός Από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η βιομηχανική υπεροχή της Δύσης (Ευρώπης και Η.Π.Α.) είναι δεδομένη. Τα ανεπτυγμένα κράτη επικυριαρχούν επί των υπολοίπων λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών της υδρογείου. Η αποικιοκρατία ενσωματώνει εκτεταμένες περιοχές του πλανήτη στο διεθνές κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Συγχρόνως, σε πολιτικό επίπεδο εδραιώνονται θεσμοί που κατοχυρώνουν το δικαίωμα ψήφου. Η εκπαίδευση, η επιστήμη και η τεχνολογία γνωρίζουν θεαματική ανάπτυξη. Τα μεγαλοαστικά και μεσοαστικά στρώματα αποκτούν οικονομική δύναμη, κοινωνικό γόητρο και πολιτική επιρροή. 

Καπιταλισμός Από τις αρχές του 20ου αιώνα, ιδίως όμως μετά την οικονομική κρίση του 1929, ο φιλελευθερισμός υιοθετεί την αντίληψη ότι το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει στην οικονομία. Κύριος εμπνευστής του κρατικού παρεμβατισμού υπήρξε ο Βρετανός οικονομολόγος Tζον Μέιναρντ Κέινς (John Meynard Keynes, 1883 - 1946). Το κράτος πρέπει να δημιουργεί έργα υποδομής, να αναπτύσσει επιχειρηματικότητα, να παρέχει κοινωνικές υπηρεσίες.

Καπιταλισμός Το σύγχρονο κράτος, με τη μορφή της κοινωνικής πρόνοιας, μπορεί να προστατεύει τα άτομα από τα δεινά που αντιμετωπίζουν (στέρηση, άγνοια, εξαθλίωση, αρρώστια). Το κοινωνικό κράτος πρόνοιας, λοιπόν, παρεμβαίνει για να δημιουργήσει: συνθήκες απασχόλησης, δημόσιας εκπαίδευσης και περίθαλψης για όλους. Στόχος του κράτους πάντως δεν είναι να παράσχει παροδικά αρωγή ή φιλανθρωπία, αλλά να καταστήσει τα άτομα ικανά ώστε να μπορούν να είναι ξανά υπεύθυνα για τις συνθήκες ζωής τους.

3.2.2. Σοσιαλισμός - Κομμουνισμός Karl Marx, 1818 -1883. Κοινωνικός φιλόσοφος, αλλά και πολιτικός διανοητής. «Οι φιλόσοφοι έχουν απλώς ερμηνεύσει τον κόσμο με ποικίλους τρόπους• το ζήτημα είναι να τον αλλάξουμε» Στο έργο του «Το Κεφάλαιο» διατυπώνει την «εργασιακή θεωρία της αξίας». Υποστηρίζει ότι στον καπιταλισμό δεν αποδίδεται στους εργάτες η αξία της εργασίας που παράγουν.

3.2.2. Σοσιαλισμός - Κομμουνισμός Karl Marx, Η αξία κάθε βιομηχανικού προϊόντος καθορίζεται από το μέγεθος εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή του. Οι εργάτες όμως αμείβονται με ημερομίσθια, κατά πολύ μικρότερα από την αξία των αγαθών που παράγουν. Την διαφορά μεταξύ της αξίας των εργατικών ημερομισθίων και της αξίας της εργασίας την καρπώνονται ως κέρδος οι καπιταλιστές, οι οποίοι από την τιμή πώλησης του τελικού προϊόντος παίρνουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους από όσο δικαιούνται.

3.2.2. Σοσιαλισμός - Κομμουνισμός Karl Marx,  Η εργατική τάξη (το «προλεταριάτο»), καταλήγει ο Μαρξ, υποφέρει στο καπιταλιστικό σύστημα. Οι εργάτες που εκμισθώνουν την εργασία τους καταντούν να μην είναι τίποτα περισσότερο από εμπορεύματα στην αγορά, αντικείμενα εκμετάλλευσης από τους αστούς καπιταλιστές (τη «μπουρζουαζία»).

3.2.2. Σοσιαλισμός - Κομμουνισμός Karl Marx,  Κατά την πρόβλεψη του Μαρξ ο καπιταλισμός είναι προορισμένος να καταρρεύσει. Το προλεταριάτο θα επαναστατήσει εναντίον της μπουρζουαζίας. Αυτό που θα ακολουθήσει θα είναι ένα στάδιο σοσιαλισμού με τρία χαρακτηριστικά:  1 Δικτατορία του προλεταριάτου.  2 Ιδιοκτησία όλων των μέσων παραγωγής από το κράτος.  3 Αμοιβή του καθενός ανάλογα με την εργασία του.

3.2.2. Σοσιαλισμός - Κομμουνισμός Το στάδιο του σοσιαλισμού θα διαδεχθεί ένα στάδιο κομμουνισμού με τα εξής χαρακτηριστικά: Επικράτηση μιας αταξικής κοινωνίας. Εξαφάνιση του κράτους. Λειτουργία των μέσων παραγωγής από εθελοντικές ενώσεις που θα μεριμνούν για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Αμοιβή του καθενός ανάλογα με τις ανάγκες του.

3.2.2. Σοσιαλισμός - Κομμουνισμός Η επανάσταση βέβαια που σφράγισε την ιστορία του κόσμου τον 20ο αιώνα ήταν η Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία το 1917. Αποτέλεσε την πρώτη οργανωμένη αντίδραση στο καπιταλιστικό σύστημα. Η Σοβιετική Ένωση μεταβλήθηκε λόγω του κομμουνιστικού καθεστώτος αλλά και λόγω του μεγέθους και της στρατηγικής σημασίας της σε «αντίπαλο δέος» για τις φιλελεύθερες κυβερνήσεις της υπόλοιπης Ευρώπης.

3.2.2. Σοσιαλισμός - Κομμουνισμός Εξέλιξη στα διάφορα σοσιαλιστικά κόμματα: Το 1918 έγινε αλλαγή του ονόματος του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος της Ρωσίας σε Κομμουνιστικό Κόμμα. Το διεθνές σοσιαλιστικό κίνημα διασπάστηκε σε δύο μέρη: α) τους σοσιαλδημοκράτες και β) τους κομμουνιστές. Το έτος 1989 η πτώση του τείχους του Βερολίνου σήμανε την αρχή της κατάρρευσης των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη. Το 1991 η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε και στη θέση της δημιουργήθηκε μια «Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών».