Κοινωνικές ασφαλίσεις ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Κοινωνικές ασφαλίσεις 2η Ενότητα ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Πλάτων Τήνιος

Τι είναι κοινωνική προστασία; Δύο κεντρικές έννοιες προς λειτουργικό ορισμό του τι είναι: Κάλυψη κοινωνικών κινδύνων- Λειτουργιών Γήρας, Υγεία, Αναπηρία, ανεργία, στέγαση, κοινωνικός αποκλεισμός. Παιδεία: σε γκρίζα ζώνη (ιδιωτικό αγαθό;) Συλλογικότητα στην κάλυψη του κόστους - έννοια αλληλεγγύης Συλλογική και όχι ατομική διαπραγμάτευση Π.χ. ατομικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα δεν εμπίπτει. Επαγγελματικό συλλογικό εμπίπτει Ορισμός ευρύτερος της κοινωνικής ασφάλισης

Καταγραφή δαπανών κοινωνικής προστασίας – το σύστημα ESSPROS Σε σύνθετες κοινωνίες η στατιστική απαραίτητη τόσο για προτεραιότητες, παρακολούθηση – τρόπος αντίληψης της πραγματικότητας Όταν συντονίζεται πολιτική μεταξύ χωρών – ΕΕ_ ανάγκη συγκρίσιμων στοιχείων Σε διαφορετικά συστήματα ο ίδιος κοινωνικός κίνδυνος μπορεί να αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο Ανάγκη συστήματος καταγραφής ανεξάρτητος του συγκεκριμένου θεσμικού πλαισίου. Η Ευρώπη δημιούργησε το σύστημα ESSPROS (European System of Social Protection Statistics) για να ανταποκριθεί στην ανάγκη αυτή Καλύπτει όλα τα μέλη. Δημιουργήθηκε το 1988. Τώρα υπάρχουν στοιχεία για όλες τις χώρες από το 1980.

Το σύστημα ΕSSPROS Στοιχεία που διαφοροποιούν από συνήθη έννοια του κοινωνικού κράτους και κρατικής κοινωνικής προστασία: Περιλαμβάνουν ιδιωτικές δαπάνες, αρκεί να έχουν στοιχεία συλλογικότητας (π.χ. επαγγελματικές συντάξεις) «Δαπάνες» που επιβάλλονται στους εργοδότες για κοινωνική προστασία – Άδειες μητρότητας, αποζημιώσεις απόλυσης, Β/ν Σταθμοί Πολλές δαπάνες περιλαμβάνονται μόνο αν έχουν στόχευση στα χαμηλότερα εισοδήματα (π.χ. υποτροφίες) Δαπάνες σε είδος – νοσοκομεία, ιδρύματα, δωρεάν παροχή αγαθών Μη κρατικοί φορείς – ΟΤΑ αλλά και ΜΚΟ, Εκκλησία Σχέση με Εθνικούς Λογαριασμούς Π.χ διάκριση δημοσιονομική /ταμειακή βάση Δεν περιλαμβάνουν επίπτωση φορολογίας (π.χ. φορολογικές εκπτώσεις)

ESSPROS: Λειτουργία και Σύστημα Κεντρική Έννοια – ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ = Είδος κοινωνικού κινδύνου– ανά τελική χρήση 8 Λειτουργίες: Ασθένεια, Αναπηρία, Γήρας, επιζώντες, Οικογένεια, Ανεργία, Στέγαση, Κοινωνικός αποκλεισμός (και μη κατατάξιμα), δαπάνες διοίκησης Εντός λειτουργίας – χρήμα/είδος, τακτική εφαπαξ, με έλεγχο εισοδήματος/χωρις

Διεθνείς συγκρίσεις Ελλάδα – μεγάλο κομμάτι γήρας Όλα τα άλλα περίπου τα ίδια – όχι μεγάλη ποσοτική διαφορά Πηγή: New Cronos Database, ESSPROS * Οι λοιπές δαπάνες περιλαμβάνουν το διοικητικό κόστος  

Αυξητικές τάσεις στην Ελλάδα 1996 2001 Υγεία 5,5 6,8 Γήρας 11 12,7 Ανεργία 0,9 1,6 Πηγή: New Cronos Database, ESSPROS * Οι λοιπές δαπάνες περιλαμβάνουν το διοικητικό κόστος

Αντίστροφη πορεία στην Ελλάδα και στην ΕΕ Αύξηση συνεχής στην Ελλάδα 10ετία 90 όταν άλλοι μειώναν Ως ποσά η αύξηση ακόμη εντυπωσιακότερη (% του ΑΕΠ) Χρήση πολιτική – και αποτελεσματικότητα;

Ποιος δαπανά στην Ελλάδα; Δαπάνες Κοινωνικής Προστασίας με βάση συστήματα του το 2001, ως % του ΑΕΠ Τι είναι κοινωνική ασφάλιση Τι πρόνοια Τι παροχή Τι επιβάρυνση εργοδότη

Από τι αποτελείται η κοινωνική προστασία στην Ελλάδα; Στα 4 Συντ 14 Υγεία 7 Αλλα μαζί 7

Αλλα δεδομένα Δαπάνες υγείας στην Ελλάδα ως ποσοστά του ΑΕΠ γήρατος Συντάξεις κατά είδος στην Ελλάδα και την Ολλανδία ως % του ΑΕΠ 2001   γήρατος αναπηρίας Χηρείας Λοιπά Σύνολο Ελλάδα 8,6 0,8 3,1 13,3 Ολλανδία 8 2,8 1,4 13 Δαπάνες υγείας στην Ελλάδα ως ποσοστά του ΑΕΠ   1999 2000 2001 ταμεία κοινωνικής ασφάλισης 0,7 0,8 0,9 ΕΣΥ 2 2,5 2,4 Λοιπές δαπάνες υγείας 4 3,5 3,7 Πηγή: New Cronos Database, ESSPRS Πηγή: New Cronos Database, ESSPROS  

«Αδρά δεδομένα» για την κοινωνική προστασία Οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας δεν διαφέρουν σε όγκο από την ΕΕ-15 Σχετικά υψηλές σχετικά με Νότο Η κοινωνική πολιτική δεν υποχρηματοδοτείται Εντονότατη αυξητική τάση από 1994 Αντίθετα με άλλες χώρες,στην προσαρμογή προς την ΟΝΕ δαπάνες αυξάνονταν Το ότι δεν αμφισβητείται σοβαρά η αύξηση δείχνει ΄συναίνεση για σκοπιμότητα Η αύξηση δεν συμβάδιζε με ανάλογη πορεία στην αποτελεσματικότητα ή την αποδοχή της κοινωνικής πολιτικής Το 28% περίπου του ΑΕΠ που είναι η κοινωνική προστασία πηγαίνει κατά το ½ σε συντάξεις, ¼ σε υγεία και ¼ σε όλα τα υπόλοιπα Τι είναι αδρά δεδομένα

Επισκόπηση μεθόδων οργάνωσης ανα λειτουργία Συντάξεις – το μεγαλύτερο κομμάτι Καλύπτουν λειτουργίες Γήρας, Αναπηρία, Επιζώντες 3 Πυλώνες – πρώτοι 2 κοινωνική προστασία Πρώτος – δημόσιο (μερικές φορές σε 2 τμήματα) – Πρόνοια / Ασφάλιση Δεύτερος – συλλογικό - επαγγελματικό Τρίτος - ατομικά συμβόλαια Υγεία Καλύπτει πρόληψη, πρωτοβάθμια, β’θμια Καλύπτει παροχή, επιχορήγηση, ασφάλιση Κατοικία Χαμηλότοκα δάνεια, άμεση παροχή, στεγαστικά επιδόματα Ανεργία Ενεργητικά και παθητικά μέτρα Προστασία κατώτερου εισοδήματος / αποκλεισμός Πού υπάρχει / τι μορφή παίρνει - σε έντονη μετάλλαξη Δαπανες για κοινωνικές παθολογίες – ναρκωτικά, αποκατάσταση φυλακισμένων κλπ Αλλαγές - έντονη κινητικότητα Επικέντρωση και καθολικότητα Χρηματικά και πληρωμές σε είδος

Τυπολογία Κοινωνικού Κράτους Έντονο ενδιαφέρον για την τυπολογία και κατηγοριοποίηση του Κράτους Πρόνοιας Μεγαλύτερη επαφή + Ανάμειξη ΕΕ Αναζήτηση ιδεών – ‘καλών πρακτικών’ Χρηματοδότηση από ΕΕ όλο και περισσότερο βασίζεται σε κοινωνικά επιχειρήματα Κύριο σημείο διαφοροποίησης αναπτυγμένων κρατών απέναντι στην παγκοσμιοποίηση «Εξίσωση προς τα Κάτω;» - Αναζήτηση διαφορών για κατανόηση αλλά και επιχειρηματικό ενδιαφέρον -- Καθοριστικό για την πολιτική οικονομία Τυπολογία εξαρτάται από ποιο το ενδιαφέρον. Δυναμική / εξελικτική διάσταση; Τι είναι Παγκοσμιοποίηση;; τάση ενιαιοποίησης αγορών Ενδιαφέρον ανάλογα από την πηγή π.χ. Ενωση Ασφαλιστικών εταιρειών – πώς πουλάνε προϊον; ΕΕ-15 – πώς επιδοτούμε και πώς επηρεάζουν Πολιτική οικονομία Ποια είναι η ιερή αγελάδα; Γαλλία & Ελλάδα – συντάξεις και όρια ηλικίας Αγγλία και Καναδάς – σύστημα υγείας Σκανδιναβία – Οικογενειακά Εδώ --- ΄3 τύποι

Esping Andersen και οι «Τρείς Κόσμοι του Προνοιακού Καπιταλισμού» Διασύνδεση έννοιας δημοκρατίας σε ταξικές κοινωνίες Πολίτης & Αγορά Τυπολογία βασίζεται στο κατά πόσον απέχουν οι κοινωνικές υπηρεσίες από το να θεωρούνται εμπορεύσιμα προϊόντα (commodities) Δικαιώματα προκύπτουν από ιδιότητα του πολίτη Πόσο εξαρτώνται από αγορά Καθολικότητα όταν μεγαλώνει η μέση τάξη μπορεί να οδηγεί σε δυϊσμό καθώς η μέση τάξη αναζητεί καλύτερες υπηρεσίες ιδιωτικά – Αγγλία, Καναδάς Καθώς μέση τάξη απομακρύνεται, οι παροχές χάνουν νομιμοποίησης G Esping Andersen The Three Worlds of Welfare Capitalism, 1990

Οι «τρείς κόσμοι» του Esping Andersen Φιλελεύθερο Συντηρητικό- Κορπορατιστικό Σοσιαλδημοκρατικό Ιρλανδία Αγγλία Ιταλία Γαλλία Γερμανία Ολλανδία Ισπανία Δανία Νορβηγία Σουηδία παροχές με έλεγχο εισοδήματος Ενθάρρυνση αγοράς – εξασφάλιση ελάχιστου Ασφάλιση διατηρεί διαφορές. Περιορισμένη αναδιανομή Καθολικές παροχές υψηλού επιπέδου σε όλους. Οικογενειακές παροχές

Ferrera: Έκταση και φύση των παροχών Επαγγελματική Οργάνωση Καθολικότητα Αμιγές Μεικτό Αυστρία Γαλλία Γερμανία Ισπανία Ιταλία Ολλανδία Ιρλανδία Δανία Νορβηγία Σουηδία Αγγλία

Το Μεσογειακό Κράτος Πρόνοιας (Ferrera): 7 ιδιομορφίες Βαρύνουσα σημασία εισοδηματικών μεταβιβάσεων -- σε συγκεκριμένες ομάδες Ανισόρροπη προστασία – Εμφαση σε γήρας, όχι σε οικογένεια Υγεία – καθολικότητα (ΕΣΥ) Διαπλοκή δημόσιο-ιδιωτικό (Υγεία) «Ευνοιοκρατία» -- Ευάλωτα σε κομματικές πιέσεις Χαμηλή αποτελεσματικότητα Ανισότητα στην χρηματοδότηση Se Ματσαγγάνη

Μεσογειακό κράτος; Εντονη κινητικότητα – Σύστημα αλλάζει ραγδαία Αρχικά θεωρείτο ‘συντηρητικό’ (Κεντροευρωπαϊκό) μοντέλο σε πρώιμη φάση. Υστέρηση λόγω πολιτικής ιστορίας αλλά και διαφορών μέσα στα κράτη Γενικά κορπορατιστικό / Καθολικό στην Υγεία./ Εμφαση στον ρόλο της οικογένειας «Τέταρτος» Κόσμος του Esping-Andersen «Νησίδες υπερπροστασίας σε πέλαγος ανεπάρκειας.» Οι Εντός και εκτός των τειχών - δυϊσμός Χαρακτηριστικό - κατακερματισμός Καλειδοσκόπιο – πολλαπλές αναγνώσεις – Αδιαφάνεια Ανεπάρκεια δημόσιας συζήτησης Υστέρηση σε μεταρρυθμίσεις Εντονη κινητικότητα – Σύστημα αλλάζει ραγδαία

Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Πρότυπο; Υπάρχει τέτοιο πράγμα; Σε αντιδιαστολή με ΗΠΑ, Ασία; “Ανάπτυξη με Αλληλεγγύη” Αποφυγή διλημμάτων Si non é vero, é bien trovato Σουηδία – Φιλανδία;; Αν και δεν υπάρχει συμφωνία στο «τι είναι,» υπάρχει συμφωνία ότι «πρέπει να αλλάξει». Συμφωνία στην κατεύθυνση των αλλαγών που υπαγορεύονται από κοινές προκλήσεις «Εκσυγχρονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου»

Ο εκσυγχρονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου Τί είναι το ΕΚΜ «πραγματικά»; Συζήτηση θεολογική – πολωτική. Κοινές αξίες – αλλά πώς, πού ακριβώς; Όσο και άν διαφορετική αφετηρία – κοινός προορισμός Σύμπτωση απόψεων για ανάγκη προσαρμογών «μεταρρύθμιση» ή «εκσυγχρονισμός» του ΕΚΜ «Νέο Κοινωνικό Κράτος» Μεταρρύθμιση – Νέα Αρχή – Ανάπτυξη. Ρόλος Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού. ΕΕ διευκολύνει κίνηση που θα έπρεπε να γίνει ούτως ή άλλως. -- Δημιουργία Ευρωπαϊκής Προστιθέμενης Αξίας «Ευρώπη των πολιτών» όχι μόνο των επιχειρήσεων

Δύο προσεγγίσεις σε αντιδιαστολή Α. Ανοικτή προσέγγιση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Εναρμόνιση και Στόχευση σε απώτερους στόχους Εμφαση σε τελικό αποτέλεσμα Εξελικτική, Φιλοσοφική βάση ωφελιμιστική – μεγιστοποίηση ευημερίας Στόχευση μεγεθών έξω από τον έλεγχο κυβερνήσεων Κοινότητα αξιών «Νέα Ευρώπη»; Β. Κανονιστική προσέγγιση – ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Εναρμόνιση και Στόχευση σε ενδιάμεσα μέσα Έμφαση σε μέσα- εργαλεία Φιλοσοφική βάση στα δικαιώματα. Μπορεί να οδηγεί σε νομικές διεκδικήσεις – ρόλο σε δικαστήρια. Εύκολα να διαπιστωθεί συμμόρφωση Κοινότητα νόμων «Παλαιά Ευρώπη»;

Μια «ανοικτή» προσέγγιση – Στόχοι αποτελέσματος. Επιδίωξη στόχων που αναφέρονται στο αποτέλεσμα και όχι στα μέσα της κοινωνικής πολιτικής. Π.χ. στην οικονομική θέση φτωχών, όχι θέσπιση μέτρων ή δαπάνη πόρων. Δυνατότητα παράκαμψης θεσμικών διαφορών Σε εθνικό επίπεδο αποτελεί ριζοσπαστική αλλαγή στην διακυβέρνηση και την λειτουργία του κοινωνικού κράτους. Ευρύτερη και όχι εργαλειακή οπτική Συνεργασία μεταξύ συνυπεύθυνων φορέων Συντονισμός μεταξύ πολιτικών

Aξιολόγηση Κοινωνικών Προτύπων – Η πορεία των μεταρρυθμίσεων Για να προχωρήσουν μεταρρυθμίσεις, δεν αρκεί η διαπίστωση ότι τα Κοινωνικά μοντέλα «διαφέρουν». Απαιτείται και αξιολόγηση Μερικά καλύτερα, άλλα χειρότερα. Διαπίστωση ότι μεταρρυθμίσεις στα συστήματα απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας υστερούν, την στιγμή που απαιτούνται (διεύρυνση ΕΕ) Βρετανική προεδρία ΕΕ προσπαθεί να οδηγήσει σε συζήτηση το θέμα της αναμόρφωσης του κοινωνικού προτύπου (Οκτώβριος 2005) Κείμενο Andre Sapir: «Παγκοσμιοποίηση και μεταρρύθμιση των Ευρωπαϊκών κοινωνικών μοντέλων» - Σεπτ. 2005

Ανάλυση Sapir (2005) Τρείς στόχοι κοινωνικών πολιτικών Μείωση ανισοτήτων και φτώχειας Προστασία για κινδύνους απασχόλησης Μέσω νομικής προστασίας (π.χ. περιορισμοί στις απολύσεις) Μέσω προστασίας όσο άνεργοι Κίνητρα για απασχόληση - ποσοστό συμμετοχής στην απασχόληση Υψηλή συμμετοχή με ευελιξία (Βορράς) Χαμηλή συμμετοχή και προστασία (Νότος)

Συνοχή και Αποτελεσματικότητα: Φτώχεια και απασχόληση Απασχόληση και μείωση φτώχειας ως αποτέλεσμα κοινωνικών μεταβιβάσεων στην ΕΕ-15 Χώρες εμπίπτουν σε τέσσερις ομάδες.

Κατάταξη των τεσσάρων προτύπων Κεντροευρωπαϊκά Μεσογειακό Σκανδιναβικό Αγγλοσαξωνικό ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Χαμηλή Υψηλή Υψηλή ΙΣΟΤΗΤΑ- ΣΥΝΟΧΗ Χαμηλή Μεσογειακό πρότυπο αποτυγχάνει και στα δύο κριτήρια + η χαμηλή αποτελεσματικότητα συμβαδίζει με έλλειψη βιωσιμότητας

Μερικά δείγματα κινητικότητας στις μεταρρυθμίσεις Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν γίνει ή προγραμματίζονται σημαντικές μεταρρυθμίσεις Ανατολική Ευρώπη Συστήματα συνταξιοδοτήσεων με κεφαλαιοποίηση Σουηδία Αναμόρφωση κοινωνικής προστασίας (1992-5) + Σύστημα συντάξεων 1999 Ιταλία. Σύστημα συντάξεων μιμείται Σουηδία για νέους Βρετανία. Κοινωνική προστασία, προτάσεις για συντάξεις 2005 Γερμανία - Ευελιξία στην αγορά εργασίας. Συντάξεις. ΕΛΛΑΔΑ: ;;;;;;