ΑΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΙΛΚΙΣ) Τεχνολογία υφασμάτων και επεξεργασίες Γ’ εξάμηνο Ακαδημαϊκό έτος 2011-2012

Απευθείας βαφές “Color for textiles : a user’s handbook” Wilfred Ingamells PhD MSc Ctext FTICCol FSDC 1993 Society of Dyers and Colourists

Απευθείας βαφή ανακάλυψη από τον PAUL BÖTTIGER της κόκκινης χρωστικής του Κονγκό το 1884 η πρώτη βαφή που χρησιμοποιήθηκε για το χρωματισμό κυτταρίνης σε απλό λουτρό (δηλαδή απευθείας) χωρίς πρόστυμμα, εξ’ ού και ο όρος: απευθείας βαφή

Η φύση της απευθείας βαφής Τα μόρια της απευθείας βαφής πολύ είναι μεγάλα: π.χ. η βαφή του μπλε του ουρανού ff (CI άμεσο μπλε 1). Ακολουθούν τον γενικό τύπο R1-N=N-X-N=N-R2. Το μέγεθος τους είναι που και τα κάνει συναφή με την κυτταρίνη.

Η φύση της απευθείας βαφής Η προσάρτηση τους γίνεται μέσω δεσμών υδρογόνου και δυνάμεων van der waals (η ένταση της τελευταίας αυξάνεται με την αύξηση του μοριακού μεγέθους). Η «συνδετική» ικανότητα του υδρογόνου ενισχύεται: από την μακριά και επίπεδη δομή των μορίων τους δίνει την δυνατότητα να βρίσκονται κατά μήκος μίας κυτταρινικής αλυσίδας με υδροξυλομάδες (κυτταρίνη: ταιράστια μόρια με υδροξύλια) Η λειτουργία των σουλφονικών ομάδων περιορίζεται στο να κάνει το μόριο διαλυτό στο νερό Δίνουν στο χρώμα το αρνητικό φορτίο

Η φύση της απευθείας βαφής Σε σύγκριση με άλλες κατηγορίες βαφών για κυτταρίνη η ιδιότητα αντοχής στο νερό των απευθείας βαφών είναι συνήθως κακή και όταν πρόκειται να υποστούν πολλά πλυσίματα, όπως συμβαίνει π.χ. με τα εσώρουχα, χρησιμοποιούνται συνήθως παλ αποχρώσεις. Μια ποικιλία από μετεπεξεργασίες μπορεί να κάνει την βαφή λιγότερο διαλυτή στο νερό (εξουδετέρωση με σουλφονικά οξέα) να βελτιώσει την επίδοση της αντοχής εκ των υστέρων (σταθεροποιητές) Δυστυχώς τέτοιες βελτιώσεις συνοδεύονται από αλλαγή της απόχρωσης ή μειωμένη αντοχή στο φως

Η φύση της απευθείας βαφής Τα πλεονεκτήματα της απευθείας βαφής είναι : η απλότητα της εφαρμογής της το ευρύ φάσμα των αποχρώσεων που μπορεί να προσφέρει το ευνοϊκό κόστος συγκριτικά με άλλες λύσεις Κατά συνέπεια άμεσες βαφές βρίσκονται σε διάφορα προϊόντα: υφάσματα ένδυσης από βισκόζη και βαμβάκι, νήματα ραφής, υφάσματα για βιβλία, υφάσματα με πέλος και καμβά παπουτσιών.

Ταξινόμηση, επιλογή και εφαρμογή απευθείας βαφών η επιλογή της κατάλληλης βαφής υποβοηθείται από την ομαδοποίηση των βαφών με παρόμοιες ιδιότητες. συχνά ένα μίγμα βαφών είναι απαραίτητο για να παραχθεί το απαιτούμενο χρώμα και η χρήση βαφών από διαφορετικές ομάδες δεν μπορεί να αποφευχθεί σε αυτές τις περιπτώσεις η μέθοδος βαφής επιλέγεται ώστε να ταιριάζει στο συστατικό που είναι πιο δύσκολο κάθε φορά να βαφεί.

Η εφαρμογή των άμεσων χρωμάτων οι άμεσες βαφές συνήθως χρησιμοποιούνται: φέρνοντας το λουτρό βαφής σε βρασμό σταδιακά κρατώντας το στη θερμοκρασία αυτή ενώ η χρωστική διαχέεται στις ίνες στην πλήρη απουσία των ηλεκτρολυτών (δηλαδή με χημικά καθαρή χρωστική ουσία) κάποιες άμεσες βαφές δεν θα βάψουν την κυτταρίνη όλες οι εμπορικές άμεσες βαφές απορροφώνται πολύ πιο εύκολα αν προστεθεί αλάτι στο λουτρό βαφής. αυτό συμβαίνει επειδή το ανιόν της βαφής είναι συναφές, αλλά το κατιόν του νάτριου δεν είναι.

Η εφαρμογή των άμεσων χρωμάτων Η μεγαλύτερη συνάφεια των ανιόντων της βαφής αρχικά οδηγεί σε προνομιακή προσρόφηση τους, αλλά μόλις αρχίσουν να απορροφώνται το αρνητικό τους φορτίο προστίθεται σε αυτό που έχει ήδη αποκτήσει η ίνα όταν αρχικά βυθίστηκε στο νερό (υδροξυλομάδες)

Η εφαρμογή των άμεσων χρωμάτων Η έλλειψη άλλων επιρροών έχει ως συνέπεια την απώθηση των άλλων ανιόντων της βαφής από στην επιφάνεια. Εν τω μεταξύ, τα θετικά ιόντα νατρίου που προέρχονται από τη χρωστική ουσία προσελκύονται προς την αρνητικά φορτισμένη επιφάνεια, αλλά η συγκέντρωσή τους είναι ανεπαρκής για να την εξουδετερώσει πλήρως.

Η εφαρμογή των άμεσων χρωμάτων Ανιόντα της βαφής μπορούν να πλησιάσουν την ίνα όταν το φορτίο έχει εντελώς εξουδετερωθεί, δηλαδή όταν προστίθενται στο λουτρό επιπλέον ηλεκτρολύτες. Για το λόγο αυτό η εφαρμογή της απευθείας βαφής συμπεριλαμβάνει πάντα χλωριούχο ή θειικό νάτριο ως συστατικό του λουτρού.

Η εφαρμογή των άμεσων χρωμάτων Στην πράξη το ποσοστό εξάντλησης του λουτρού ελέγχεται από την προσθήκη των ηλεκτρολυτών από τη ρύθμιση της θερμοκρασίας λουτρού Μεμονωμένες βαφές διαφέρουν στην ανταπόκριση τους στους ηλεκτρολύτες όσο περισσότερες ομάδες σουλφονικού οξέος υπάρχουν στο μόριο βαφής, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η επίδραση των ηλεκτρολυτών και τόσο μεγαλύτερη είναι η προσοχή που απαιτείται για την απόκτηση του επιθυμητού επίπεδου βαφής

Κατάταξη απευθείας βαφών ανάλογα με την επίδραση της συγκέντρωση ηλεκτρολυτών και της θερμοκρασίας λουτρού στις βαφικές ιδιότητες Ομάδα Α (αυτοελεγχόμενες βαφές) εφαρμόζονται εύκολα, με την παρουσία ηλεκτρολύτη. για τονικότητα σταθερών βαφών σε ζεστό λουτρό βαφής Δεν έχουν μεγάλο χρωμοφόρο ούτε πολλά σουλφονικά Ομάδα Β το ποσοστό προσθήκης ηλεκτρολυτών πρέπει να ρυθμιστεί ώστε να ελεγχθεί η βαφή Έχουν αρκετά σουλφονικά Ομάδα Γ (βαφές ελεγχόμενης θερμοκρασίας) η ρύθμιση του ρυθμού αύξησης της θερμοκρασίας και η προσθήκη των ηλεκτρολυτών είναι απαραίτητη. Διαθέτουν υψηλή συνάφεια, χωρίς μεγάλη ποσότητα αλατιού Διαθέτουν και μεγάλο χρωμοφόρο και σουλφονικά

Κατάταξη απευθείας βαφών Αυτή η μέθοδος ταξινόμησης είναι κατάλληλη για τις βαφές των φυσικών και αναγεννημένων κυτταρινικών ινών Επειδή οι απευθείας βαφές είναι πιο συναφείς με τις κυτταρινικές ίνες π.χ. της βισκόζης από ότι με αυτές του βαμβακιού, υπάρχει μια αντίστοιχη αύξηση στη δυσκολία παραγωγής επιπέδων βαφής. Ένα πρακτικό πλεονέκτημα μπορεί να προκύψει από αυτή τη διαφορά, παράγοντας εφέ δυο τονικών αποχρώσεων στην βαφή σύμμεικτων ινών βαμβακιού-βισκόζης.

Διαζώτωση και μετεπεξεργασία των άμεσων χρωμάτων τα άμεσα χρώματα εφαρμόζονται σχετικά εύκολα οι αντοχές τους έχουν περιθώρια για βελτίωση Έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορες επεξεργασίες με διεύρυνση του μορίου των χρωστικών ουσιών κάνοντας τα αδιάλυτα όταν είναι μέσα στο ύφασμα Αυτές οι επεξεργασίες μπορεί να αφορούν διαζώτωση πρωτεύουσας αρωματικής αμινομάδας του μορίου της χρωστικής ουσίας ,το οποίο έπειτα να αντιδρά με έναν συζευκτήρα ( αύξηση του μεγέθους του χρωμοφόρου) αντίδραση των άμεσων χρωμάτων με διαζωνιακό αλάτι, ώστε η χρωστική να μετατραπεί σε συνδετικό μέσο.

Διαζώτωση και μετεπεξεργασία των άμεσων χρωμάτων Η συνοδευτική αύξηση του μοριακού μεγέθους: βελτιώνει την αντοχή σε υγρές επεξεργασίες συχνά συνοδεύεται από αλλαγές στο χρώμα και αλλοίωση της αντοχής στο φως. Τα μόρια που έχουν υποστεί διαζώτωση και τα ανεπτυγμένα άμεσα χρώματα είναι τόσο μεγάλα που οποιαδήποτε απόπειρα για την εφαρμογή τους σε αυτή τη μορφή θα προκαλέσει δυσκολίες διείσδυσης και διαβάθμισης. Η διεύρυνση του μορίου της χρωστικής ουσίας με αυτόν τον τρόπο επεκτείνει τις πιθανότητες για την παραγωγή χρωμάτων σε βαθύ μαύρο, καφέ και μπλε.

Διαζώτωση και μετεπεξεργασία των άμεσων χρωμάτων Οι διαζωνιακές ενώσεις είναι ευαίσθητες στην φωτοχημική αποικοδόμηση. παραγωγή των φωτογραφικών εκτυπώσεων στα υφάσματα με τεχνική αντίστοιχη αυτής των χρωμάτων κάδου. Αποδείχθηκε από τον pr. Green στο Πανεπιστήμιο του Leeds έβαψε ένα ύφασμα με primuline (άμεσο κίτρινο) ,μια κίτρινη χρωστική ουσία. Μετέτρεψε στη συνέχεια μια αμινομάδα στο μόριο σε μια διαζωνιακή ομάδα . Το ύφασμα στη συνέχεια καλύφθηκε με φωτογραφικό αρνητικό και εκτέθηκε στο φως. Η διαζωνιακή ένωση στο βαμμένο ύφασμα είχε καταστραφεί επιλεκτικά στα μέρη όπου η ένταση του φωτός ήταν υψηλότερη. Η μετεπεξεργασία με συζευκτήρα παρήγαγε εκτυπωμένη εικόνα με διαβάθμιση τόνων.

Ομάδα Α4 Αντωνιάδης Δημήτρης Αποστολίδου Χριστίνα Κουλούρη Αθηνά Κουλούρη Ταρσή Πρίσκα Μαρία