ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Δημήτρης Νιάκας, Καθηγητής   Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών

Ανασκόπηση δεδομένων ειδικών ερευνών και της βιβλιογραφίας Διερεύνηση των διαφορών στην θνησιμότητα-με βάση μελέτες θνησιμότητας- μεταξύ συγκεκριμένων περιόδων οικονομικής κρίσης και περιόδους πριν ή μετά την κρίση (Falagas et al 2009) Σύνθεση δεδομένων αναφορικά με: i) όλες τις αιτίες θανάτου του γενικού πληθυσμού, ii) ειδική θνησιμότητα σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες και φύλο και iii) θνησιμότητα σε ειδικές περιπτώσεις Ανασκόπηση 11 ερευνών που αφορούσαν στις παρακάτω χώρες: Ρωσία (5), Νότια Κορέα (2), Κεντρική/Νότια Αμερική (2, Περού, Μεξικό), Αφρική (1, Μαδαγασκάρη) Ευρώπη (1, Βουλγαρία)

Αποτελέσματα/Μηνύματα Falagas et al, συνέχεια Αποτελέσματα/Μηνύματα Σε όλες τις σχετικές μελέτες, η οικονομική κρίση συνδέεται με την αύξηση των δεικτών θνησιμότητας. Oφείλεται κυρίως στη θνησιμότητα από: νοσήματα όπως καρδιο-αγγειακά, λοιμώξεις του αναπνευστικού, χρόνιες ηπατοπάθειας, αυτοκτονίες και δολοφονίες βρεφική θνησιμότητα. Αποδίδονται στο ψυχο-κοινωνικο-οικονομικό άγχος/κατάσταση που βιώνει ο πληθυσμό

Άλλες μελέτες Έρευνα (Stuckler et al. 2009) σε 26 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδειξε ότι η αύξηση της ανεργίας κατά 1% συνδέεται με παράλληλη αύξηση των αυτοκτονιών κατά 0,79%. Αντιθέτως, η ίδια έρευνα έδειξε μείωση της θνησιμότητας από τροχαία ατυχήματα κατά 1,39% Οι δυσμενείς επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία κατανέμονται διαφορετικά στις κοινωνικές τάξεις και τα άτομα και οι οικογένειες, οι οποίες βρίσκονται σε χαμηλότερες θέσεις διατρέχουν δυο φορές περισσότερο τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου και αυξημένης νοσηρότητας (Bartley et al. 1997, Blane et al. 1997) εξαιτίας των προβλημάτων στο εισόδημα, την εκπαίδευση, την ιατρική περίθαλψη, τη στέγαση και τη διατροφή, τα οποία δρουν αθροιστικά.

Τέλος, η ανεργία η οποία συνδέεται επίσης με ψυχολογικές συνέπειες (ανησυχία, άγχος, κατάθλιψη), χαμηλή αυτοεκτίμηση του επιπέδου υγείας και παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα (Bethune 1997, Burchell 1994).

Οικονομική Κρίση & Χρήση Υπηρεσιών Υγείας Μελέτη για την χρήση/κατανάλωση των υπηρεσιών υγείας των νοικοκυριών στην Κορέα το 1997 κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης (Yang BM, 2001) . Τα δεδομένα για ένα χρόνο μόνο μετά το 1997 και 1998 έδειξαν ότι η κατανάλωση των υπηρεσιών υγείας σε ένα ασφαλιστικό σύστημα με συμμετοχή στην χρήση μειώθηκε για όλα τα νοικοκυριά, επιβαρύνοντας κυρίως τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα και ειδικά τους ανέργους, περισσότερο δε στην κατανάλωση φαρμάκων, τα οποία φαίνεται να αυξήθηκαν λόγω της κρίσης και της υποτίμησης του νομίσματος.

Οι υπηρεσίες υγείας επιβαρύνονται με αποτέλεσμα την μείωση της αποτελεσματικής αντιμετώπισης των νοσημάτων και την επιδείνωση του επιπέδου υγείας (Stuckler et al. 2009). Οι προληπτικές εξετάσεις μειώνονται ενώ πολλά παιδιά αποκλείονται από τους εμβολιασμούς και αυξάνεται η βρεφική θνησιμότητα (WHO The financial crisis and global health. 2009 )

Ελλάδα, Οικονομική Κρίση και Υγεία Υπάρχει έντονη συζήτηση μεταξύ ομάδων ψυχιάτρων εαν έχει αυξηθεί η θνησιμότητα από αυτοκτονίες Κοινή θέση όλων είναι η αύξηση της ψυχιατρικής νοσηρότητας (αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη κλπ). Αύξηση θνησιμότητας από ιούς γρίπης, ιός του Νείλου και AIDS (Μπονόβας και Νικολόπουλος, 2012 ΚΕΕΛΠΝΟ). Χειροτέρευση της αυτο-εκτιμώμενης υγείας (αύξηση της κακής υγείας) (Ζάβρας και συν 2012 EΣΔΥ)

Έρευνα για τη χρήση των υπηρεσιών υγείας στη χώρα μας (Κεντικαλένης και συν, 2011), με βάση ευρωπαϊκά δεδομένα της Eurostat για τα έτη 2007 και 2009 έδειξε: 14% αύξηση της πιθανότητας να μην επισκεφθούν γιατρό 15% αύξηση της πιθανότητας να μην επισκεφθούν οδοντίατρο Βασικός λόγος δεν είναι το κόστος των υπηρεσιών αλλά, κυρίως οι λίστες αναμονής, μεγάλη απόσταση καθώς και άλλοι λόγοι.

Μη ικανοποιούμενες ανάγκες Βασική μέθοδος για την διερεύνηση των ανισότητων στην πρόσβαση και χρήση των υπηρεσιών υγείας Είναι η διαφορά μεταξύ των υγειονομικών υπηρεσιών που θεωρούνται απαραίτητες για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος υγείας και των υγειονομικών υπηρεσιών που πραγματικά λαμβάνονται Οι λόγοι μη ικανοποιούμενων αναγκών κατηγοριοποιούνται σε 3 ομάδες:

Πρόσβασιμότητα (κόστος και προβλήματα μεταφοράς) Διαθεσιμότητα (απόσταση από τις υπηρεσίες υγείας, μη διαθέσιμες υπηρεσίες/γιατροί την ώρα που χρειάζονται, λίστες αναμονής) Αποδοχή (στάσεις, συμπεριφορές και καταστάσεις που σχετίζονται με τους χρήστες π.χ. πολύ απασχολημένος/η με θέματα οικογένειας-εργασίας, μη εμπιστοσύνη στους γιατρούς/υπηρεσίες υγείας, δεν ήξερα που να απευθυνθώ, αμέλεια, κ.α.)

Έρευνα του ΕΑΠ και του ΚΜΥ της Ιατρικής Αθηνών που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα και αναμένεται να δημοσιευτεί στο Int J Environ Res Public Health από τους Παππά Ε, Κοντοδημόπουλο Ν, Παπαδόπουλο Α, Τούντα Γ και Νιάκα Δ σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 1000 ατόμων τον Οκτώβριο του 2010, έδειξε ότι 99 άτομα, 10% του συνόλου δηλώνουν μη ικανοποίηση αναγκών υγείας Οι 2 πιο βασικοί λόγοι μη ικανοποιούμενων αναγκών είναι το κόστος και η απασχόληση με θέματα οικογένειας/εργασίας.

Βασικοί λόγοι μη ικανοποίησης αναγκών για φροντίδα υγείας Βασικοί λόγοι μη ικανοποίησης αναγκών για φροντίδα υγείας

Οι νεότεροι, ηλικίας 18-24 ετών έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναφέρουν μη ικανοποιούμενες ανάγκες από τους μέσης ηλικίας 45-54 ετών Η ύπαρξη παιδιών σχετίζεται με πολύ μεγάλη πιθανότητα μη λήψης απαραίτητων υγειονομικών υπηρεσιών Άτομα που χρησιμοποιούν υπηρεσίες υγείας αναφέρουν σε μεγαλύτερο βαθμό μη ικανοποιούμενες ανάγκες Καλύτερη ψυχική υγεία συνεπάγεται λιγότερες μη ικανοποιούμενες ανάγκες.

Οι γυναίκες αναφέρουν κυρίως προβλήματα προσβασιμότητας και διαθεσιμότητας κατά τη λήψη υγειονομικών υπηρεσιών Άτομα που δεν εργάζονται αντιμετωπίζουν κυρίως προβλήματα προσβασιμότητας Φαίνεται ότι άτομα 2βάθμιας εκπαίδευσης αναφέρουν προβλήματα διαθεσιμότητας στη λήψη υγειονομικών υπηρεσιών σε σύγκριση με άτομα 3βάθμιας εκπαίδευσης

Συμπεράσματα Η οικονομική κρίση φαίνεται ότι βλάπτει την υγεία και ειδικότερα αυξάνει την θνησιμότητα.  Οι περιορισμοί στην χρήση των υπηρεσιών με συμμετοχή στο κόστος Η μείωση της διαθεσιμότητας των υπηρεσιών λόγω υποχρηματοδότησης Η απουσία αφαλιστικής κάλυψης μεγάλου μέρους του πληθυσμού Η μείωση του διαθεσίμου εισοδήματος ίσως την βλάψουν περισσότερο.

Προτάσεις Εξοδος από την ύφεση όσο το δυνατό νωρίτερα Εξοδος από την ύφεση όσο το δυνατό νωρίτερα Ενδυνάμωση του δημόσιου συστήματος υγείας και της κοινωνικής συνοχής με αύξηση των δημοσίων δαπανών για την υγεία ειδικά για τα τρωτά στρώματα και τις αναγκαίες υπηρεσίες. Κάλυψη ανασφαλίστων πολιτών για χρήση υπηρεσιών υγείας/φάρμακα Αλλαγή πολιτικής με ιεράρχηση την ισότητα στην υγεία και σύνθημα υγεία για όλους

Πως και με ποιόν τρόπο μπορεί να γίνει αυτό; Πως και με ποιόν τρόπο μπορεί να γίνει αυτό; Παρακολουθήστε την Ημερίδα της ΑΕΓ- ΜΕΤΩΠΟ μεθαύριο Σάββατο 9/3/2013 ώρα 9.30 στον ΙΣΑ