Έχουμε ως την ώρα την ιστορία του; «ΤΟ ΕΙΚΟΣΙΕΝΑ. Έχουμε ως την ώρα την ιστορία του; Φοβάμαι πως ΟΧΙ. Τη μυθολογία του; Φοβάμαι πως ΝΑΙ.» Κωστής Παλαμάς

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Η αφήγηση για το 1821 δεν υπήρξε ποτέ μία και ενιαία. Οι επιζώντες πρωταγωνιστές της επανάστασης θέλησαν να υποστηρίξουν το δίκιο τους, τη δική τους εκδοχή για τα γεγονότα. Έπρεπε πολλά να αποσιωπηθούν, όπως φόβοι, διλήμματα, ιδιοτέλειες, ανθρώπινες στάσεις… …Αυτά δεν είχαν θέση σε ένα νεοσύστατο κράτος που επιχειρούσε να αναπτύξει την εθνική συνείδηση. Γι’ αυτό έπρεπε να υποβαθμιστούν, να παραχαραχτούν γεγονότα όπως ο εμφύλιος στη διάρκεια της επανάστασης. Και δημιουργήθηκε μια ιστορία επική, που φιλοδοξούσε να διδάξει μέσα από ηρωικά πρότυπα. Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Η επανάσταση του 1821 ήταν εθνική ή κοινωνική; Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Σημαντική ήταν η προσπάθεια του Ρήγα Φεραίου να ξεκινήσει την επανάσταση των εθνοτήτων σε όλο τον βαλκανικό χώρο, με την προοπτική ίδρυσης της βαλκανικής ομοσπονδίας. Ένα όραμα αρκετά προοδευτικό, που αν συνδυαστεί με το κοινωνικό περιεχόμενο που έθετε θα λέγαμε ότι δείχνει έναν άνθρωπο που έβλεπε πολύ μακρύτερα από την εποχή του. Δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι καλούσε ακόμα και τη φτωχολογιά των Τούρκων να επαναστατήσει ενάντια στο σουλτάνο: Ρήγας Φεραίος Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη “Βούλγαροι κι Αρβανίτες και Σέρβοι και Ρωμιοί, Νησιώτες και Ηπειρώτες, με μια κοινή ορμή, για την ελευθερία να ζώσουμε σπαθί, ν' ανάψουμε μια φλόγα εις όλην την Τουρκιά, να τρέξει απ' την Μπόννα έως την Αραπιά… …να σφάξουμε τους λύκους που τον ζυγόν βαστούν και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν”. Ρήγας Φεραίος (Γ. Κορδάτου, “Ο Ρήγας Φεραίος και η βαλκανική ομοσπονδία”, σελ. 72). Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Με τέτοια κηρύγματα ο Ρήγας και οι συνεργάτες του προσπαθούσαν να ενώσουν τους λαούς των Βαλκανίων. Δεν έμελλε όμως να ζήσει πολύ για να ολοκληρώσει το έργο του. Το Δεκέμβρη του 1797 συλλαμβάνεται στην Τεργέστη. Ακολουθεί κύμα συλλήψεων από την αυστριακή αστυνομία. Τον Απρίλη του 1798 ο Ρήγας και οι σύντροφοί του παραδίδονται στις τουρκικές αρχές. Στις 17 Ιούνη τον στραγγαλίζουν μαζί με άλλους 8 Έλληνες που κρατούνταν σε φυλακή του Βελιγραδίου. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, όταν συνελήφθη ο Ρήγας, με εγκύκλιο του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε', καλούσε τους δεσποτάδες να κατάσχουν το επαναστατικό μανιφέστο του Ρήγα γιατί όπως ανέφερε “πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των δολερών αυτού εννοιών, τοις δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον”... Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη … Ο ίδιος, πλαστογραφώντας το όνομα του πατριάρχη Ιεροσολύμων Άνθιμου, εξέδωσε την περίφημη “Πατρική διδασκαλία” με την οποία τασσόταν ενάντια σε κάθε ιδέα εθνικής εξέγερσης, ενάντια στις δημοκρατικές αρχές της γαλλικής επανάστασης και καθησύχαζε το λαό λέγοντας ότι οι Τούρκοι ήταν… θεόσταλτοι. Δεν ήταν πρωτόγνωρη αυτή η φιλοτουρκική στάση του ανώτερου κλήρου και δικαιολογείται πλήρως, αφού από την πρώτη στιγμή της οθωμανικής κυριαρχίας όχι μόνο διατήρησαν τα όποια προνόμια είχαν επί Βυζαντίου, αλλά τα διεύρυναν κιόλας. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε χριστιανός ήταν υποχρεωμένος να δίνει το ένα τρίτο των εισοδημάτων του στην Εκκλησία (ειδικός φόρος που λεγόταν ρόγα ή ζητεία). (Γ. Κορδάτου, “Η κοινωνική σημασία της ελληνικής επανάστασης του 1821”, σελ. 71). Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Η ελληνική επανάσταση ήταν, ανάμεσα στα άλλα, ένα γεγονός συλλογικής αυτοεπιβεβαίωσης. Την ίδια περίοδο, οι δύο βασικές επιστήμες με αντικείμενο την έρευνα του παρελθόντος, η ιστορία και η λαογραφία, συγκροτήθηκαν ως βασικοί "στυλοβάτες" της εθνικής ιδεολογίας –όπως συνέβη άλλωστε σε όλους τους ευρωπαϊκούς εθνικισμούς κατά τον 19ο αιώνα–, υπηρετώντας βασικές εγγενείς ανάγκες της: την "παλαιότητα" αλλά και τη "συνέχεια" του έθνους δια μέσου των αιώνων, την "ενότητα της φυλής" στο χώρο και στο χρόνο, την ορθοδοξία ως βασική διάσταση της εθνικής ταυτότητας ή το ιδεολόγημα του "ελληνοχριστιανικού πολιτισμού". Το ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του θα εφεύρει σύμβολα που θα ισχυροποιήσουν την ενοποίησή του. Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Επιπλέον, στις πρώτες δεκαετίες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, η κατασκευή των εθνικών μύθων, ο εξωραϊσμός του ρόλου της Εκκλησίας και η ανάπτυξη και εμπέδωση της Μεγάλης Ιδέας, συντέλεσαν μεταξύ άλλων στην πειθάρχηση του κοινωνικού σώματος και στη μετατόπιση των λαϊκών προσδοκιών και οραμάτων, από το εσωτερικό, όπου κυριαρχούσαν τα αιτήματα για αναδιανομή της γης, αποκατάσταση των αγωνιστών και Σύνταγμα, στο εξωτερικό, στις περιοχές που «όφειλαν να απελευθερώσουν ή να διεκδικήσουν». Σε αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο και ανάγκες δημιουργήθηκαν μύθοι που ανάλογα με την εποχή διαφοροποιούνταν. Ας δούμε μερικούς από τους πιο χαρακτηριστικούς αυτούς μύθους. Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Το κρυφό σχολειό Όπως γράφει ο Παναγιώτης Στάθης, ιστορικός : «Το “κρυφό σχολειό“ αποτελεί έναν από τους πιο γοητευτικούς και συνάμα και από τους πιο ανθεκτικούς και πιο διαδεδομένους μύθους της εθνικής μας ιστορίας. Τα τελευταία χρόνια εκδόθηκαν δύο πολύ καλές μελέτες που συγκλίνουν στις βασικές τους θέσεις και οι οποίες αφενός αποδεικνύουν την ανυπαρξία παρόμοιου θεσμού την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας, αφετέρου διερευνούν τους όρους δημιουργίας και κατίσχυσης του μύθου στον μετεπαναστατικό 19ο αιώνα. Η διερεύνηση, άλλωστε, αυτής της διαδρομής συνιστά ίσως τον αποτελεσματικότερο τρόπο κατάδειξης της ανυπαρξίας κρυφού σχολειού. Αναφέρομαι στο βιβλίο του Άλκη Αγγέλου «Το κρυφό σχολειό, χρονικό ενός Μύθου», που εκδόθηκε στα 1997 και στο άρθρο του Αλέξη Πολίτη «Φεγγαράκι μου λαμπρό …» το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του συγγραφέα «Το μυθολογικό κενό» που εκδόθηκε το 2000… Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Το κρυφό σχολειό Όπως γράφει ο Παναγιώτης Στάθης, ιστορικός : …Η κριτική που άσκησε ο Αγγέλου, όσο και άλλοι ερευνητές στο μύθο ήδη από τη μεταπολεμική περίοδο καθώς και το ανανεωτικό πνεύμα που επικράτησε στα σχολικά εγχειρίδια από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 είχαν ως αποτέλεσμα τη σταδιακή απάλειψη της αναφοράς του τόσο από τα αναλυτικά προγράμματα όσο και από το σύνολο σχεδόν των σχολικών εγχειριδίων της μέσης και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο ο μύθος φαίνεται να ανθίσταται αν όχι και να επεκτείνει τη διάδοση του». Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Το κρυφό σχολειό Όπως γράφει ο Παναγιώτης Στάθης, ιστορικός : Ο Παναγιώτης Στάθης, σε υπό έκδοση μελέτη του, όπου εξετάζει την πολυπλοκότητα του μύθου και τη σύνθετη διαδρομή του («Το κρυφό σχολειό: διαδρομές του μύθου, διαδρομές της ιστορίας»), παρακολουθεί συστηματικά την εξάπλωση των κρυφών σχολειών – όχι βεβαίως στην εποχή τους αλλά στην εποχή μας: «Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 τα κρυφά σχολειά ανά την Ελλάδα που έχω συναντήσει δεν ξεπερνούν τα 10. Πρόκειται για τα κρυφά σχολειά στις μονές Φιλοσόφου Δημητσάνας [...], Ντίλιου Ιωαννίνων, Αγίας Τριάδας Τήνου, Αγίου Γεωργίου Φενεού Κορινθίας, και ίσως ακόμα στις μονές Φανερωμένης Ιεράπετρας, Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων Λακωνίας, Άνω Δίβρης Ηλείας, καθώς και ένα τοπωνύμιο στην Ίο. Από αυτά δε μόνο τα τρία πρώτα εμφανίζονται προπολεμικά. Από τη δεκαετία του 1970 όμως τα "ανακαλυπτόμενα" κρυφά σχολειά αυξάνονται κατακόρυφα...» Και φτάνουν αισίως τα 102! Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

την 25η Μαρτίου αυτή η επέτειος; Η Αγία Λαύρα Γιατί αλήθεια επικράτησε να γιορτάζεται την 25η Μαρτίου αυτή η επέτειος; Από νωρίς οι ιστορικοί απέδειξαν ότι η έναρξη της επανάστασης δεν συμπίπτει με την 25η Μάρτη και μάλιστα στην Αγία Λαύρα. Δυνατές ημερομηνίες για τον εορτασμό της ελληνικής επανάστασης: 24η Φεβρουαρίου :εκδηλώθηκε το κίνημα του Υψηλάντη 23η Μαρτίου : ξεσπά η επαναστατική δράση στην Πελοπόννησο. Τελικά όμως ο Κωλέττης το 1838, στα χρόνια του Όθωνα προτείνει ο εορτασμός να γίνεται την 25η Μάρτη με το επιχείρημα ότι οι καλόγεροι του Μεγάλου Σπηλαίου είχαν προφητέψει τη μέρα αυτή ως μέρα απελευθέρωσης του γένους. Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Ακόμη και σήμερα πολλοί είναι σίγουροι ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωσε το λάβαρο στην Αγία Λαύρα κτλ. Αλλά η Ιστορία επιμένει ότι όταν αρχίζουν οι πολεμικές επιχειρήσεις και πέφτει η Καλαμάτα, ούτε ο Παλαιών Πατρών ούτε κανένας άλλος βρίσκεται στη Λαύρα, καμιά δοξολογία δεν γίνεται, κανένα λάβαρο δεν υψώνεται εκεί. Τα του λαβάρου μάλιστα δεν τα αναφέρει ούτε ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών στα απομνημονεύματά του. Πίνακας: Βρυζάκη 1851 Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Στις 21 Μάρτη ο τσαγκάρης Παν. Καρατζάς ξεσηκώνει τους Πατρινούς. Η Πάτρα καταλαμβάνεται από τους εξεγερμένους και οι Τούρκοι κλείνονται στο κάστρο. Στις 22-23 Μάρτη ξεσηκώνεται η Μάνη. Ο Κολοκοτρώνης κι ο Παπαφλέσσας μπαίνουν την ίδια μέρα στην Καλαμάτα και την ελευθερώνουν. Η επανάσταση είχε ήδη αρχίσει παρά την επίσημη άποψη ότι ξεκίνησε στο μοναστήρι τη Αγίας Λαύρας στις 25 Μάρτη. Στις 24 Μάρτη φτάνουν στην Πάτρα, που ήταν ήδη κατειλημμένη από το λαό, ο αρχιεπίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Ανδρέας Ζαΐμης και ο Ανδρέας Λόντος, εκ των υστέρων και αφού δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά, κηρύσσουν την επανάσταση στην Πελοπόννησο. Παπαφλέσσας Κολοκοτρώνης Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Η εδραίωση της επανάστασης Φιλική εταιρεία προετοίμασε το έδαφος για την έκρηξη της επανάστασης Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι: Παπαφλέσσας (Γρηγόριος Δικαίος)  αντιμετωπίζοντας τις αντιδραστικές κινήσεις των προκρίτων υψώνει επαναστατικό λάβαρο στο Αίγιο [21 Μαρτίου 1821] Ν. Σουλιώτης  επίθεση εναντίον Τούρκων στο δρόμο Καλαβρύτων – Τριπολιτσάς Παναγιώτης Καρατζάς  21 Μάρτη 1821, στην Πάτρα κάλεσε το λαό στα όπλα Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Εστίες ανάφλεξης σε όλη την Ελλάδα. Αξιομνημόνευτες μάχες: Αλαμάνα: 23 Απριλίου 1821, Αθανάσιος Διάκος Χάνι της Γραβιάς: 8 Μαΐου 1821, Οδυσσέας Ανδρούτσος Βαλτέτσι: 12-13 Μάη 1821, Θ. Κολοκοτρώνης Το Σεπτέμβρη κυριεύτηκε από τους επαναστάτες η Τριπολιτσά. Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Οι πρώτες αντιδράσεις στην επανάσταση Απαγχονισμός Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ Αρνητική στάση ευρωπαϊκών δυνάμεων: θεώρησαν ότι η επανάσταση στρεφόταν εναντίον της ακεραιότητας της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της εν γένει νομιμότητας και σταθερότητας Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Δύο ιδεολογικές – πολιτικές τάσεις στους κόλπους των επαναστατών -Φιλελεύθεροι διανοούμενοι -πολλά στελέχη της Φιλικής  Πρόβαλαν τις φιλελεύθερες αρχές Αμερικάνων και Γάλλων επαναστατών Εκπρόσωποι προκρίτων, ιεραρχών, καπετάνιων  Συντηρητικές απόψεις Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Οι τάσεις που συνυπήρχαν μέσα στους Φιλικούς ήταν: α) Η αστικοδημοκρατική-προοδευτική τάση. Ήταν οι συνεχιστές του Ρήγα που στηρίζονταν στην προοδευτική μερίδα των αστών και στις λαϊκές μάζες. Εκπρόσωποί της ήταν, εκτός από το Σκουφά, οι: Αναγνωστόπουλος, Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας, Νικηταράς, Αναγνωσταράς, Ανδρούτσος κ.ά. β) Η συντηρητική-συμβιβαστική τάση. Στηριζόταν στη συντηρητική μερίδα των αστών και σύναψε συμμαχίες με τους κοτζαμπάσηδες και τους Άγγλους. Εκπρόσωποί της ήταν οι: Μαυροκορδάτος, Ιγνάτιος, Νέγρης, Κουντουριώτηδες, Ορλάνδος κ.ά. γ) Η αντιδραστική τάση. Ηταν οι: μεγαλοκοτζαμπάσηδες και παλιά φεουδαρχικά στοιχεία που υπονόμευαν διαρκώς την επανάσταση. Εκπρόσωποί της ήταν οι: Ζαΐμης, Λόντος, Νοταράς, Π. Π. Γερμανός, Χρύσανθος Μονεμβασιάς κ.ά. Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Η εξέλιξη της επανάστασης Αποστασία Αλή πασά  προσέλκυσε την προσοχή της οθωμανικής κυβέρνησης, αποδέσμευσε αρματολούς Στερεάς, Θεσσαλίας, Ηπείρου Νότια Ελλάδα  απόσταση από κέντρο εξουσίας και στρατιωτικής ισχύος  επικράτηση επαναστατών Βόρεια Ελλάδα  κοντά στην πρωτεύουσα της Οθωμ. αυτοκρ.  αιματηρή καταστολή επανάστασης Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Την επανάσταση στερέωσαν: Μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες (Δερβενάκια, Ιούλης 1822: Θ. Κολοκοτρώνης καταστρέφει τη στρατιά του Δράμαλη. Καταστροφές που προκάλεσαν οι Τούρκοι για να κάμψουν το ηθικό των επαναστατών (Απρίλιος 1822, καταστροφή της Χίου και σφαγή των κατοίκων της) Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη αξιοσημείωτα γεγονότα: 6-7 Ιουνίου 1822  στενά Τσεσμέ  πυρπόληση ναυαρχίδας οθωμ. στόλου και Καρά Αλή από Κων/νο Κανάρη Αύγουστος 1825  φθορά στο στρατό του Μουσταφά από Μάρκο Μπότσαρη και Σουλιώτες 1824  αιγυπτιακός στρατός με επικεφαλής τον Ιμπραήμ πασά κατέκαψε Κάσο, Ψαρά και προκάλεσε καταστροφές στην Κρήτη 1825  ο Ιμπραήμ ερήμωσε την Πελ/σο 1826  Ιμπραήμ + Κιουταχής  πολιορκία Μεσολογγίου 10/11 Απριλίου 1826  ελεύθεροι πολιορκημένοι – έξοδος Μεσολογγίου 24 Νοεμβρίου 1826  επιτυχημένη μάχη στην Αράχοβα (Γεώργιος Καραϊσκάκης) Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη

Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη Τέλος Κορίνα Τσιτσιρίκου Θεοδοσιάδη