Πρόληψη και Διαχείριση εργασιακού άγχους ΠΕ4 Εκπαιδευτικό Υλικό Πρόληψη και Διαχείριση εργασιακού άγχους Ενότητα 5: Μορφές Ψυχολογικής βίας στην εργασία

Ορισμοί – Μορφές Βίας Βία Εκφοβισμός Παρενόχληση Bullying Mobbing Διάκριση Μορφές: σωματική ή ψυχολογική Βία

Ορισμοί Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) ορίζει τη βία στους χώρους εργασίας ως «τη σκόπιμη επιβολή δύναμης είτε σωματικής είτε με την μορφή απειλών κατά άλλου προσώπου ή ομάδας προσώπων σε συνθήκες εργασίας που έχει ως συνέπεια είτε έχει μια μεγάλη πιθανότητα, να επιφέρει κακώσεις, θάνατο, ψυχολογική βλάβη, κακή ανάπτυξη ή στέρηση» (WHO, 1995, p.). • Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) ορίζει τη βία ως «κάθε πράξη, περιστατικό ή συμπεριφορά που απέχει από τον ενδεδειγμένο τρόπο συμπεριφοράς κατά την οποία ένα άτομο εξυβρίζεται, απειλείται, βλάπτεται, τραυματίζεται κατά τη διάρκεια της εργασίας του ή λόγω της εργασίας του» (ILO, 2006 p.10). • Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει τη βία ως «περιπτώσεις που το προσωπικό κακομεταχειρίζεται, απειλείται ή δέχεται επίθεση εν ώρα εργασίας αλλά και ενώ μετακινείται από και προς την εργασία του, όπου υπάρχει μια βεβαιότητα ή πιθανότητα να κλονιστεί η ασφάλεια, η ευεξία ή η υγεία του» (EC, 1997).

Κοινά σημεία ορισμών Ανεπιθύμητη συμπεριφορά (σωματική, λεκτική, ψυχολογική, σεξουαλικού χαρακτήρα) 2. Συμπεριφορά προσβλητική της αξιοπρέπειας ενός ατόμου (κάθετη ή οριζόντια, ανεξαρτήτως φύλου)

Δράστες • Συνάδελφοι • Προϊστάμενοι/ Διευθυντές • Υφιστάμενοι • Τρίτα πρόσωπα (πελάτες, ασθενείς, μαθητές)

Φυσική Βία Κάθε απόπειρα για φυσική επίθεση ενάντια σε άλλο πρόσωπο ή ομάδα προσώπων Πρόκληση σωματικής βλάβης ή φθοράς σε αντικείμενα ή περιουσιακά στοιχεία Απειλές για χρήση βίας κατά της ζωής, της περιουσίας ακόμα και της οικογένειας του θύματος

Ψυχολογική Βία Η σκόπιμη και επαναλαμβανόμενη πρόκληση ψυχικής δυσφορίας μέσω απειλών, εξυβρίσεων, υποτιμητικών σχολίων κ.α. Συναισθηματικός εκβιασμός - Σεξουαλική παρενόχληση - Εργασιακή παρενόχληση Mobbing: Leymann (1990) «ηθική παρενόχληση ή ψυχολογικός τρόμος είναι η διαρκής εχθρική, μη ηθική συμπεριφορά ενός ή μια μερίδας εργαζομένων ενάντια σε ένα συνήθως άτομο που βαθμιαία οδηγείται σε μια απελπιστική και αμυντική θέση. Το θύμα έχει αδυναμία να ξεφύγει από αυτή την κατάσταση λόγω του παρατεταμένου ψυχολογικού πολέμου» Bullying: «μια κατάσταση όπου ένα ή περισσότερα άτομα συστηματικά δέχονται αρνητικές, προσβλητικές επιθέσεις από ένα άτομο/ομάδα ατόμων. Αναγκαία προϋπόθεση η άνιση δύναμη και ισχύς των ατόμων που εμπλέκονται» (Hoel & Cooper, 2000)

Α) Συμπεριφορές Εκφοβισμού Ασήμαντες εργασίες, ανεπιθύμητα καθήκοντα, υποβάθμιση/ υπονόμευση των ικανοτήτων Απόκρυψη πληροφοριών Παρεμπόδιση τηλεφωνικής επικοινωνίας, ηλεκτρονικής αλληλογραφίας Υποτίμηση της συνεισφοράς, έλλειψη ανταμοιβής, Αφαίρεση ευθυνών, υποβιβασμός Διαρκής κριτική, Παράλογος έλεγχος Αποκλεισμός, κοινωνική απομόνωση, Αδιαφορία για τις απόψεις του Μειωμένες δυνατότητες για έκφραση, διακοπή συνομιλίας Αναίτιες επιθέσεις Απειλές / υπονοούμενα για την εργασιακή ασφάλεια Κακομεταχείριση, αναγκαστικές/ αδικαιολόγητες πειθαρχικές αποφάσεις

Β) Συμπεριφορές Εκφοβισμού Κακόβουλες φήμες, Υποτιμητικά σχόλια, ψεύδη, αμφισβήτηση σωστής κρίσης Δημόσιος εξευτελισμός, ταπείνωση, Γελοιοποίηση, προσβολές, αστεία, πειράγματα, σαρκασμός Απειλές για βία Προσβλητικά σχόλια για την ιδιωτική ζωή Φυσικές επιθέσεις Επιθέσεις σχετικά με τον τρόπο ζωής, την εμφάνιση, τα προσωπικά πιστεύω, διάκριση λόγω φύλου, φήμες για την ψυχική ισορροπία Λεκτική βία, Επιπλήξεις, φωνές Χειρονομίες, προσβολές Συνασπισμός συναδέρφων κατά του θύματος Εισβολές στην προσωπική ζωή π.χ. κατασκοπεία, παρενόχληση Κλοπή, καταστροφή περιουσίας

Σεξουαλική παρενόχληση H σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να είναι: Φυσική: σκόπιμη και ανεπιθύμητη σωματική επαφή Λεκτική: επαναλαμβανόμενα σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου Μη λεκτική: προσβλητικές χειρονομίες, βλέμματα με σεξουαλικό υπαινιγμό Γραπτή: μέσω σημειωμάτων, ηλεκτρονικών μηνυμάτων Καταναγκαστική: απειλές αν δεν πραγματοποιηθούν οι σεξουαλικέ επιθυμίες του δράστη ή απόλυση Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία όπως και η παρενόχληση λόγω φύλου, φυλής, θρησκείας, καταγωγής, γενετήσιου προσανατολισμού, αναπηρίας αποτελεί διάκριση και προστατεύεται από τη Νομοθεσία. Ν.3488/2006 «Εφαρμογή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά την πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική εκπαίδευση και ανέλιξη και στους όρους εργασίας και συνθήκες εργασίας» σε εναρμόνιση με την οδηγία 2002/73/ΕΚ.

Συνέπειες Σωματικά συμπτώματα Μειωμένη απόδοση Φόβος, δυσπιστία, απομόνωση Αυτοκτονικοί ιδεασμοί Συχνές απουσίες από τις δουλειές Χαμηλά επίπεδα συνεργατικότητας Μείωση κέρδους

Τρόποι αντιμετώπισης Αναζήτηση βοήθειας Νομικοί Σύμβουλοι Αρμόδια όργανα Ομάδα εργασίας/ προστασίας Κώδικας δεοντολογίας Ενδυνάμωση θύματος Οριοθέτηση δράστη Αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος Δεξιότητες διαμεσολάβησης μέσα στην επιχείρηση

Προτάσεις Ενημέρωση: Αύξηση ευαισθητοποίησης των εργοδοτών, εργαζομένων και της κοινωνίας Συνεργασία τοπικών φορέων- ιατροκοινωνικών υπηρεσιών και επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση των περιπτώσεων της παρενόχλησης στο στάδιο της πρόληψης αλλά και της αποκατάστασης. Προώθηση προγραμμάτων προαγωγής της υγείας στις εταιρείες και στήριξη τους από δίκτυα επιχειρήσεων Ρύθμιση νομοθετικού περιεχομένου για τα θέματα της βίας και της παρενόχλησης Αλλαγή νοοτροπίας: τα περιστατικά πρέπει να αποκαλύπτονται να μη γίνονται ανεκτά Ανάπτυξη δεξιοτήτων διαμεσολάβησης μέσα στην επιχείρηση/υπηρεσία Ενίσχυση των εξώδικων μηχανισμών συμφιλίωσης/ διαμεσολάβησης